Αναγνώστες

Δευτέρα 13 Σεπτεμβρίου 2010

Για την πολυπολιτισμικότητα και τον Αλλο

Για την πολυπολιτισμικότητα και τον Αλλο

( απο αρθρο Ταυτοτητες και Ξενοι: ΕΝΕΚΕΝ Τ 4.)


ΕΝΕΚΕΝ τευχος 4 Ταυτοτητες σε Κρίση

αποσπασματα


…Η Μετανεωτερικότητα ,αποτελεί συνέχεια και εμβάθυνση και επιτάχυνση της νεωτερικοτητας, σε βαθμό εξαΰλωσης,όπου κάθε τι το σταθερό-όπως έλεγε κάποτε ο Μαρξ- «εξαχνώνεται».Η Μετανεωτερικότητα συνθέτει ,μέσα από πολυσύνθετες διεργασίες ,ένα (ημιτελές )ψηφιδωτό:Σε αυτό οι προσωπικές και συλλογικές ταυτότητες μοιάζουν με συμπλέγματα νησιών, που διασχίζονται από καινούριες άγνωστες θάλασσες. Η ταυτότητα σήμερα γίνεται πιο εφήμερη και από το χρονικό τόξο μιας ατομικής ζωής και δεν είναι φορέας του κύρους μιας μεγαλύτερης και μακροβιότερης οντότητας. Η αναζήτηση της «ταυτότητας »σήμερα δεν είναι παρά η απελπισμένη απάντηση των ατόμων στην χρεοκοπία της πολιτικής, την έννοιας του κοινού δημόσιου αγαθού ή στην ανάκληση της κοινής εγγύησης και του νοήματος ζωής. Τα ατομικά βάσανα του καθενός μας ,δεν συνδέονται πλέον με τις κοινές τους αιτίες, αλλά από τις βιογραφίες μας που βιώνονται στην ιδιωτική του διάσταση και η σύνδεση τους με την κοινή ιστορία γίνεται από χρόνο σε χρόνο όλο και πιο αδύναμη.
Σήμερα, ζούμε στην εποχή της γενικευμένης και δίχως όρους απαίτησης για αναγνώριση των ταυτοτήτων
Η σύγχρονη αντίληψη περί αξιοπρέπειας, χρησιμοποιείται τώρα με μια καθολική και εξισωτική σημασία, καθώς κάνουμε λόγο για την εγγενή «αξιοπρέπεια του ανθρώπου» ή του πολίτη.
Σε παλαιότερες εποχές οι άνθρωποι δεν έκαναν λόγο για «αναγνώριση»της ταυτότητας του άλλου όχι γατί δεν διέθεταν (αυτό που αποκαλούμε τώρα) ταυτότητες, ούτε γιατί αυτές δεν ήταν εξαρτημένες από την αναγνώριση αλλά γιατί ο μη προβληματικός χαρακτήρας τους απέτρεπε κάθε θεματικοποίηση τους. Η γενική αναγνώριση ήταν ενσωματωμένη στην κοινωνική ταυτότητα λόγω του ότι εδραζόταν σε κοινωνικές κατηγορίες που ο καθένας εκλάμβανε ως δεδομένες.
Η σύγχρονη, μετανεωτερικοτητα συνδέεται και με μια σειρά από κοσμοϊστορικές αλλαγές συνέβησαν στη δεκαετία του 1990 Η Δεκαετία του 1990 σφραγίσθηκε από αυτό που κάποιοι αποκάλεσαν «παγκόσμια κοσμική θρησκεία» με ιερό κείμενο την Οικουμενική διακήρυξη των Ανθρωπίνων δικαιωμάτων Ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ Κοφι Αναν ,(το 1999)αποκάλεσε την Διακήρυξη το «μέτρο σύγκρισης με το οποίο μετρούμε την ανθρώπινη πρόοδο ».Τα ανθρώπινα δικαιώματα έγιναν το κύριο άρθρο πίστης μιας κοσμικής κουλτούρας, η lingua franca της παγκόσμιας ηθικής σκέψης. Η νομπελίστρια Ναντίν Γκόρντιμερ την περιέγραψε ως «το ουσιαστικό ντοκουμέντο , τη Λυδία λίθο ,το πιστεύω της ανθρωπότητας που σίγουρα συνοψίζει όλα τα άλλα πιστεύω που καθοδηγούν την ανθρώπινη συμπεριφορά»
Όμως οι εκστρατείες για την (υποτιθέμενη )επιβολή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, (με πρώτη την Νατοική επέμβαση στο Κόσσοβο ), θυμίζουν την τελική σκηνή στην ταινία ”Δαντών” του Α. Βάιντα: τη δασκάλα πού αναγκάζει τον μαθητή να απαγγείλει τα δικαιώματα του ανθρώπου με βάναυσα χτυπήματα.
Η δεκαετία του 1990 ,σημαδεύτηκε και από μια περιρρέουσα ατμόσφαιρα φόβου και ένα συντριπτικό αίσθημα αβεβαιότητας:
Το ‘’άλλο’’, και ο φόβος πού το συνοδεύει, βρέθηκε στο δυτικό κόσμο, ως μετανάστης ή πρόσφυγας, ως φόβος της ανεργίας και της κοινωνικής υποβάθμισης. Επανήλθαν διλήμματα πού είχαν ξεχαστεί ή απωθηθεί, κάτω από το πάπλωμα της αισιοδοξίας και της πίστης στην πρόοδο της μεταπολεμικής εποχής.
Αρχικά, η δεκαετία του 1990,φαινόταν να είναι η δεκαετία της πολυπολιτισμικής αρμονικής συμφωνίας εθνών κάτω από την μπαγκέτα ενός μεγάλου μαέστρου-του παγκοσμιοποιημενου κεφαλαίου, πού, ως ”γενικό ισοδύναμο’,’ εξισώνει τις διαφορές μέσα και από την αποδοχή της κυριαρχίας του.
Νομιμοποιημένος ”κοσμοπολίτης ”κατέληξε να θεωρείταιο ,νομαδικού τύπου, υπηρέτης του κεφαλαίου, ο πολύχρωμος ,άοσμος άνθρωπος πού ,σύμφωνα με μια παλιότερη διαφήμιση του CΝΝ, το πρωί βρίσκεται στη Μόσχα ,το μεσημέρι στη Νέα Υόρκη και το βράδυ στο Παρίσι.
Η παγκοσμιοποιημενη εκδοχή της πολυπολιτισμικότητας αναδεικνύει ως κυριότερη ηθική αρετή την ανεκτικότητα η οποία εύκολα γλιστρά στην αδιαφορία. Όλοι είναι ίσοι! Καμία ηθική στάση δεν είναι καλύτερη από την άλλη !Και ετσι, υπηρετώντας τάχα την ανοχή μπαίνουμε σε απαγορεύσεις που επιβάλλονται στο όνομα της συμπόνιας ,σε μια κατάσταση παράφορης μισαλλοδοξίας.
Γιατί όπως λέει ο Ουμπέρτο Εκο « η μισαλλοδοξία βρίσκεται πέραν κάθε δόγματος. Η μισαλλοδοξία απέναντι στον άλλο είναι φυσιολογική στο παιδί, όπως και το ένστικτο να αρπάξει ο,τι του αρέσει[…] Μαθαίνουμε την ανοχή σιγά σιγά όπως μαθαίνουμε να ελέγχουμε τον σφιγκτήρα μας. Δυστυχώς, αν φτάνουμε αρκετά νωρίς στον έλεγχο του σώματος, η ανοχή μας είναι αποτέλεσμα μιας συνεχούς εκπαίδευσης των ενηλίκων»
Το μυθιστόρημα του Φίλιπ Ροθ «Το Ανθρώπινο στίγμα» μας δίνει και ένα παράδειγμα ,πολυπολιτισμικής μισαλλοδοξίας:ο κοσμήτορας Σιλκ πληρώνει το τίμημα πού επέβαλε το πολιτικά ορθό κλίμα της εποχής:χάνει τη θέση του και η ζωή του καταστρέφεται όταν .χαρακτηρίζει δυο διαρκώς απόντες φοιτητές ως «spooks» λέξη πού στην αρχική της σημασία σήμαινε άφαντοι ή φαντάσματα .Δυστυχώς η λέξη αυτή ενείχε και μια δευτερεύουσα σημασία ως προσβλητικός όρος πού χρησιμοποιείται ενίοτε γα τους μαύρους και οι φοιτητές που χαρακτηρίσθηκαν ετσι και ήταν πράγματι ασυνεπείς και άφαντοι έτυχε να είναι και έγχρωμοι
Αρχικά η δεκαετία του 90-φαινόταν να είναι η δεκαετία του θριάμβου των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Όμως όπως έγραφε (σχεδόν προφητικά)ήδη από το 1991 ο Π.Κονδύλης «Τα ανθρώπινα δικαιώματα θα μπορούσαν να γίνουν υπόθεση εκρηκτική ,αν π.χ κάτω από δύσκολες οικολογικές συνθήκες εμπεριείχαν και το δικαίωμα για αέρα και νερό.»
Ως που μπορούσε να φτάσει η σύγχρονη εκδοχή της γενικευμένης (πολυπολιτισμικης) απαίτησης για πλήρη αναγνώριση όλων των ταυτοτήτων; Σύμφωνα με τον Φρανσις Φουκουγιαμα :««Αυτό που αφήνει να εννοηθεί το αίτημα για ισότητα στην αναγνώριση είναι ότι αν αφαιρέσουμε από ένα πρόσωπο όλα τα ενδεχομενικά και τυχαία χαρακτηριστικά του, παραμένει κάποια ουσιώδης ανθρώπινη ιδιότητα από κάτω που αξίζει κάποιον ελάχιστο σεβασμό – ας την αποκαλέσουμε Παράγοντα Χ. Επιδερμίδα, χρώμα , εμφάνιση, κοινωνική τάξη και πλούτος, φύλο, πολιτισμικό πλαίσιο, ακόμα και τα φυσικά ταλέντα κάποιου , αποτελούν όλα ατυχήματα της γέννησης [….] Αλλά στο πολιτικό πεδίο έχουμε την υποχρέωση να σεβόμαστε όλους τους ανθρώπους εξίσου ,επειδή έχουν στην κατοχή τους τον Παράγοντα Χ.» ;
Ποιος είναι αυτό ο απροσδιόριστος παράγοντας Χ.;Ο Zizek μας δίνει την απάντηση με ένα απροσδόκητο παράδειγμα :το σοκολατένιο αυγό Κίντερ-έκπληξη:όταν ξετυλίγεις το σοκολατένιο κέλυφος, βρίσκεις στο εσωτερικό του ένα μικρό πλαστικό παιχνίδι.Το παιδί συχνά το ξετυλίγει νευρικά και απλώς σπάει τη σοκολάτα, χωρίς να μπαίνει στον κόπο να τη φάει, ενδιαφερόμενος μόνο για το παιχνίδι στο εσωτερικό του. Ετσι «το αυγό της Κιντερ μας παρέχει τη φόρμουλα για κάθε προϊόν που υπόσχεται «περισσότερα» Γιατί «το εμπόρευμα είναι ένα συγκεκριμένο αντικείμενο που ικανοποιεί μια συγκεκριμένη ανάγκη, αλλά ταυτόχρονα υπόσχεται και «κάτι περισσότερο» μια απύθμενη απόλαυση που ο αληθινός της τόπος είναι η φαντασίωση», .
Τι άλλο μπορεί να είναι αυτός ο απροσδιόριστος παράγοντας Χ, του Φουκουγιαμα ,αυτό το γενικό ισοδύναμο που εξισώνει τις διαφορές, παρά η κρυμμένη, μυστική ουσία του εμπορεύματος, δηλαδή αυτή που παράγει πλεόνασμα, υπεραξία;
Η παγκοσμιοποιημενη εκδοχή της πολυπολιτισμικότητας αποδείχθηκε υπερβολικά στενή .Η ανοχή ,στη δεκαετία του 1990, επιδεικνυόταν σε ότι εθεωρείτο ”πολιτισμικό”, δηλαδή γραφικό και ακίνδυνο. Το ιδεολογικό οικοδόμημα της πολυπολιτισμικότητας θα μπορούσε να σταθεί μόνο με την αφαίρεση της υπαρκτής ,ριζικής Διαφοράς (δηλαδή της Αντίθεσης ).Όπως λέει ο S Zizek :«Στη σημερινή αγορά (…} βρίσκουμε ένα σωρό προϊόντα από τα οποία έχουν αφαιρεθεί οι βλαβερές τους συνέπειες:καφέ χωρίς καφεΐνη, μπίρα χωρίς αλκοόλ[….]εικονικό σεξ ως σεξ χωρίς σεξ, για πόλεμο χωρίς απώλειες(από την πλευρά μας φυσικά[…]μέχρι και για τον σημερινό ανεκτικό φιλελεύθερο πολυπολιτισμό ως μια εμπειρία του Άλλου στερημένου από την Ετερότητα του(του εξιδανικευμένου Άλλου) που χορεύει συναρπαστικούς χορούς,[…]ενώ γεγονότα όπως ο ξυλοδαρμός της συζύγου μένουν εκτός του οπτικού μας πεδίου);
Όμως οι « άλλοι» πολιτισμοί, δεν αποτελούν απλά φολκλόρ ,αποτελούν συχνά συμπυκνωμένες πολιτικές πρακτικές, παράγονται από και παράγουν πολιτική, συχνά μη-δημοκρατική, ανορθολογική, βίαιη ,ωμή .Και όπως παρατηρεί ο Alain Badiou, «οι δηλωμένοι απόστολοι της ηθικής και του ”δικαιώματος στη διαφορά” είναι εμφανώς τρομαγμένοι από τις κάπως εντονότερες διαφορές[..]Για να πούμε την αλήθεια αυτός ο περιβόητος ”άλλος” δεν είναι εμφανίσιμος παρά μόνο εάν είναι ένας «καλός άλλος», πού σημαίνει τι ,αν όχι ότι είναι ο ίδιος με εμάς»;,…….

Δεν υπάρχουν σχόλια:

 κινηματογράως και τρο TONY JUDT TONY JUDT Η ΔΟΞΑ ΤΩΝ ΣΙΔΗΡΟΔΡΟΜΩΝ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΚΩΣΤΟΥΛΑ ΣΚΛΑΒΕΝΙΤΗ ΕΠΙΜΕΤΡΟ ΣΤΑΥΡΟΣ ΖΟΥΜΠΟΥΛΑΚΗΣ ΜΟΡΦΩΤΙΚΟ ΙΔΡ...