Ισλάμ και φονταμενταλισμός: Πίσω από το πέπλο της μισαλλοδοξίας

ΑΦΙΕΡΩΜΑ Το ισλαμικό φάντασμα και τα μανιχαϊστικά στερεότυπα του δυτικού πολιτισμού
Ισλάμ και φονταμενταλισμός: Πίσω από το πέπλο της μισαλλοδοξίας
Στους «New York Times» της 9ης Σεπτεμβρίου 1993, δύο μόλις χρόνια από τη λεγόμενη κατάρρευση του ανατολικού μπλοκ, ο Clare Hollingworth, Βρετανός ειδικός αναλυτής επί αμυντικών θεμάτων, έγραφε: «Ο ισλαμικός φονταμενταλισμός μετατρέπεται ταχύτατα στην κυριότερη απειλή που αντιμετωπίζει η παγκόσμια ασφάλεια και ειρήνη... απειλή συγκρίσιμη μόνο με το ναζισμό και το φασισμό της δεκαετίας του '30 ή με τον κομμουνισμό της δεκαετίας του '50». Σε αυτή τη λιτή και απερίφραστη δήλωση φωτογραφίζεται ολόκληρη η ιδεολογία που διαπνέει τη δυτική γεωπολιτική στις αρχές του εικοστού πρώτου αιώνα, μετά τη λήξη του ψυχρού πολέμου, και η οποία, μετά τα πρόσφατα δραματικά γεγονότα, παίρνει διαστάσεις που θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν υστερικές. Η λέξη φονταμενταλισμός βρίσκεται στα χείλη όλων και όλες οι συμπαραδηλώσεις και οι συνοδευτικές παραστάσεις τη συνδέουν με τον αραβικό κόσμο ή γενικότερα με το Ισλάμ.
Αφιέρωμα''
Ισλάμ και φονταμενταλισμός: Πίσω από το πέπλο της μισαλλοδοξίας
Ισλάμ: μια δυναμική και πολυσχιδής παράδοση
Βία και θρησκεία
Σύντομος βιβλιογραφικός οδηγός



Σύντομος βιβλιογραφικός οδηγός
Για μεγάλης κλίμακας ιστορικές και ανθρωπολογικές επισκοπήσεις, από την προϊσλαμική Αραβία μέχρι τη δεκαετία του 1990,

βλ.Χ.Α. ΝΟΜΙΚΟΣ, Οι Αραβες (Δημιουργία, Αθήνα, 1989)

ALBERT HOURANI, Ιστορία των αραβικών λαών, μετ. Βύρων Ματαράγκας (Νέα Σύνορα, Αθήνα, 1994)
KAREN ARMSTRONG, Μια σύντομη ιστορία του Ισλάμ, μετ. Φώτης Τερζάκης (Πατάκης - υπό έκδοσιν)

ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ ΜΑΚΡΗΣ, λμ.α «Ισλάμ» και «Ισλαμισμός», στο

ΜΑΡΙΟΣ ΜΠΕΓΖΟΣ (επιμ.), Θρησκειολογικό Λεξικό (Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, 2000) ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ ΜΑΚΡΗΣ, Ισλάμ, Πεποιθήσεις, πρακτικές, ταυτότητες (Ελληνικά Γράμματα, υπό έκδοσιν) Πολλά στοιχεία υπάρχουν επίσης, σε διασταύρωση με την ιστορία των άλλων οικουμενικών θρησκειών, στο

KAREN ARMSTRONG, Η ιστορία του Θεού, μετ. Φώτης Τερζάκης (Φιλίστωρ, Αθήνα, 1996)Ειδικώς για τον Μωάμεθ, από διάφορες σκοπιές, βλ. τα έργα

ΜΑΧΙΜΕ RODINSON, Mahomet (Παρίσι, 1968, αγγλ. μετ. Anne Carter, Λονδίνο, 1971) WASHINGTON IRVING, Μωάμεθ. Ο βίος και το έργον αυτού, μετ. Στ. Ικονίου (Ελευθερουδάκης, Εν Αθήναις, 1930)

KAREN ARMSTRONG, Μωάμεθ: μια δυτική προσπάθεια κατανόησης του Ισλάμ, μετ. Φώτης Τερζάκης (Φιλίστωρ - υπό έκδοσιν)Για τη νεότερη και σύγχρονη ιστορία, βλ. ΜΑΧΙΜΕ RODINSON, Ισλάμ και καπιταλισμός, μετ. Δημοσθένης Κούρτοβικ (Κάλβος, Αθήνα, 1980) ΜΑΧΙΜΕ RODINSON, Το Ισραήλ και οι Αραβες, μετ. Λεωνίδας Καρατζάς (Αύριο, Αθήνα, χ.χ.)JONATHAN NEALE, Αφγανιστάν. Η τραγωδία ενός λαού, μετ. Κώστας Πίττας (Ανδρομέδα, Αθήνα, 1982)

BERNARD LEWIS, ΕΝΖΟ PACE, SANDRO MAGISTER, Το ισλαμικό αίνιγμα. Λαϊκοποίηση και νεωτερικότητα στον ισλαμικό κόσμο, μετ. Κωνταντίνος Κατσουρός (Λεβιάθαν, Αθήνα, 1992)

Για τη σύγχρονη πολιτική ιστορία, σε συνδυασμό με το ευρύτερο πρόβλημα των θρησκευτικών αναβιώσεων, βλ.

ΦΩΤΗΣ ΤΕΡΖΑΚΗΣ, Ανορθολογισμός, φονταμενταλισμός και θρησκευτική αναβίωση: τα χρώματα της σκακιέρας (Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, 1998)ΦΩΤΗΣ ΤΕΡΖΑΚΗΣ, λμ. «Φονταμενταλισμός», στο ΜΑΡΙΟΣ ΜΠΕΓΖΟΣ (επιμ.), Θρησκειολογικό Λεξικό (Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, 2000)
ΤΑΚΗΣ ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΣ, Θρησκεία, αυτονομία, δημοκρατία: η άνοδος του νέου ανορθολογισμού (Ελεύθερος Τύπος, Αθήνα, 2000) Για την αποικιοκρατία εν γένει, βλ. απλώς ενδεικτικά

ΝΟΑΜ CHOMSKI, Ετος 501: η κατάκτηση συνεχίζεται, μετ. Νίκος Ράπτης (Τόπος, Αθήνα, 1993) ΝΙΚΟΣ ΨΥΡΟΥΚΗΣ, Ο Νεοαποικισμός. Ανατομία του σύγχρονου κόσμου (Επικαιρότητα, Αθήνα, 1980)Για τον οριενταλισμό, ως αποικιοκρατική ιδεολογία σε όλο του το κειμενογραφικό εύρος, βλ. τα εξαιρετικά, και μοναδικά στο είδος τους, έργα του Ε. W. SaidEDWARD W. SAID, Οριενταλισμός, μετ. Φώτης Τερζάκης (Νεφέλη, Αθήνα, 1996) EDWARD W. SAID, Κουλτούρα και ιμπεριαλισμός, μετ. Βανέσα Λάππα (Νεφέλη, Αθήνα, 1996)EDWARD W. SAID, Η γραφίδα και το ξίφος, μετ. Παναγιώτης Καλαμαράς (Ελευθεριακή Κουλτούρα, Αθήνα, 1994)

Για θρησκειολογικές μελέτες πάνω στο Ισλάμ, βλ. ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΓΙΑΝΝΟΥΛΑΤΟΣ, Ισλάμ. Θρησκειολογική επισκόπησις (Ιδ. έκδ., Αθήνα, 1985)Α

ΛΕΞΑΝΔΡΟΣ Σ. ΚΑΡΙΩΤΟΓΛΟΥ, Ισλάμ και Ορθοδοξία (Δόμος, Αθήνα, 1984)

ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ Δ. ΖΟΥΜΑΣ, Σχεδίασμα παράλληλης βιβλικής και κορανικής ανθρωπολογίας (Πουρνάρας, Θεσσαλονίκη, 1993)
AZZEDINE GUELLOUZ, Το Κοράνι, μετ. Γιώργος Σπανός (Π. Τραυλός - Ε. Κωσταράκη, Αθήνα, 1997)Ειδικότερα για τον ισλαμικό μυστικισμό και τη μυστική ποίηση, βλ.

REYNOLD Α. NICHOLSON, The Mystics of Islam (Routledge & Kegan Paul, Λονδίνο, 1971 [1914])IDRIES SHAH, Οι διδασκαλίες των Σούφι, μετ. Ανδρέας Τσάκαλης (Πύρινος Κόσμος, Αθήνα, 1978)

CARL W. EARNST, Σουφισμός: φιλοσοφία και πρακτική της μυστικής παράδοσης του Ισλάμ, μετ. Σοφία Λειβαδοπούλου (Αρχέτυπο, Θεσσαλονίκη, 2001)ΒΛΑΔΙΜΗΡΟΣ ΜΙΡΜΙΡΟΓΛΟΥ, Οι Δερβίσσαι (επανέκδοσις του εν Ισταμπούλ εκδοθέντος φυλλαδίου εν έτει 1940: Εκάτη, Αθήνα, 1988)ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΖΙΑΚΑΣ, Ο μυστικός ποιητής Μεβλανά Τζελαλουντίν Ρουμί και η διδασκαλία του (Πουρνάρας, Θεσσαλονίκη, 1986)ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ ΜΑΚΡΗΣ, λμ. «Σουφισμός», στο ΜΑΡΙΟΣ ΜΠΕΓΖΟΣ (επιμ.), Θρησκειολογικό Λεξικό (Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, 2000)Για τις τέχνες στον ισλαμικό κόσμο, βλ. ERNST J. GRUBE, «Ο κόσμος του Ισλάμ»: Παγκόσμια Ιστορία της Τέχνης, τόμ. 5 (Χρυσός Τύπος Α.Ε., Αθήνα, 1977) JONATHAN BLOOM & SHEILA BLAIR, Ισλαμικές τέχνες, μετ. Γιώτα Ποταμιάνου (Καστανιώτης, Αθήνα, 2001)ΕΛΕΝΗ ΚΟΝΔΥΛΗ - ΜΠΑΣΟΥΚΟΥ, Εισαγωγή στη λογοτεχνία των Αράβων (Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, 2001)ΚΩΣΤΗΣ ΜΟΣΚΩΦ, Αραβική ποίηση, εικοστός αιώνας (Καστανιώτης, Αθήνα, 1994) Για την αραβική φιλοσοφία, και γενικότερα για το μεσολαβητικό ρόλο του Ισλάμ ανάμεσα στον αρχαιοελληνικό και τον νεότερο ευρωπαϊκό πολιτισμό, βλ. ERNEST RENAN, Averroes e l'averroisme: Oeuvres completes, ΙΙΙ (Calman-Levy Editeurs, Παρίσι, 1949) ΜΕΘΟΔΙΟΣ Γ. ΦΟΥΓΙΑΣ, Το ελληνικό υπόβαθρο του Ισλαμισμού (Νέα Σύνορα, Αθήνα, 1994) ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Π. ΡΩΜΑΝΟΣ, Ελληνιστικό Ισλάμ. Τρία δοκίμια (Αλεξάνδρεια, Αθήνα, 2001)
ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 05/10/2001
http://www.enet.gr/online/online_issues?pid=51&dt=05/10/2001&id=39535860