Η ΣΠΗΛΙΑ ΤΟΥ ΜΟΝΤΕΧΡΗΣΤΟΥ : Πέτρος Θεοδωρίδης - Μερικά σχόλια για την δεκαετία του ’90

Τετάρτη 14 Οκτωβρίου 2015

Πέτρος Θεοδωρίδης - Μερικά σχόλια για την δεκαετία του ’90 - Global View|Ritsmas Corner

http://www.globalview.gr/%CF%80%CE%AD%CF%84%CF%81%CE%BF%CF…/

Πέτρος Θεοδωρίδης - Μερικά σχόλια για την δεκαετία του ’90 - Global View|Ritsmas Corner

Η σύγχρονη μετανεωτερικότητα έχει ως αφετηρία μια σειρά από κοσμοϊστορικές αλλαγές συνέβησαν στη...

globalview.gr

Η σύγχρονη μετανεωτερικοτητα έχει ως αφετηρία μια σειρά από κοσμοϊστορικές αλλαγές συνέβησαν στη δεκαετία του 1990. Πρωτον στην κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης που είχε ως αποτέλεσμα εξαφάνιση της πολιτικής όπως την ξέραμε. Γιατί όσο υπήρχαν δυο υπερδυνάμεις που είχαν ,λίγο πολύ μοιράσει τον κόσμο μεταξύ τους, υπήρχε και στην πολιτική μια σαφής, αναγνωρίσιμη διάκριση Αριστεράς –Δεξιάς:Η αντίθεση μεταξύ των δυο συστημάτων μεταφραζόταν σε μια σειρά σαφών διχοτομιών ;κράτος-ελεύθερη πρωτοβουλία ,κοινωνική αλληλεγγύη- εγωισμός κ.ο.κ . Παράλληλα υπήρχαν πολλοί τρίτοι δρόμοι , από την σουηδική σοσιαλδημοκρατία έως τον Ινδικό προστατευτισμό και τον «αυτοδιαχειριζόμενο» σοσιαλισμό της Γιουγκοσλαβίας Όλη αυτή η πληθώρα εναλλακτικων πρότυπων ευδοκίμησε εντός του πλαισίου του Ψυχρού Πολέμου και σχεδόν εξαφανίσθηκε όταν η μία από τις δυο υπερδυνάμεις χάθηκε. Οι αξίες που ενσάρκωναν οι Η.Π.Α κυριάρχησαν παγκοσμίως .Η μονοκρατορία της Ιδεολογίας των Η.Π.Α στην δεκαετία του 90 ακουγόταν «σαν παλαμάκια προερχόμενα από ένα μόνο χέρι »[1]

Δεύτερον στον πόλεμο του Κόλπου που ξέσπασε τον Ιανουάριο του 1991 και που ,σύμφωνα με κάποιους διανοητές «δεν συνέβη ποτέ», παρά μόνο μεταδίδονταν σε καθημερινές συνέχειες σ’όλο τον κόσμο με την ευγενική χορηγία του CNN [2]

Τρίτο κορυφαίο γεγονός ήταν η διάλυση της Γιουγκοσλαβίας και οι πόλεμοι που ακολούθησαν. Οι πόλεμοι της Γιουγκοσλαβίας (όπως και άλλοι πόλεμοι στα πρώην κομμουνιστικά κράτη κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1990)αποκάλυψαν ότι η μετανεωτερικοτητα και η παγκοσμιοποίηση δεν οδηγούσε στην εξαφάνιση «εθνοτικών» ταυτοτήτων: Αντίθετα, οι ταυτίσεις που θεμελιώνονται στη συγγένεια και στον τόπο μπορούσαν -κατά την δεκαετία αυτή να ενισχύονται καθώς υπήρχαν περισσότεροι τηλεοπτικοί σταθμοί κ.ο.κ Τα γεγονότα της Γιουγκοσλαβίας ανέδειξαν και συμβολικά το ασυμβίβαστο των σύγχρονων διλημμάτων των ταυτοτήτων: Διέλυσαν το μύθο της διάκρισης του εθνικισμού σε καλό' 'πατριωτισμό΄'' και κακό ''επεκτατικό''. εθνικισμό Στον πόλεμο του Κοσσόβου, ο εθνικισμός έδειξε και τα δυο του πρόσωπα, εξίσου αποκρουστικά :Το επιχείρημα της υπεράσπισης της (εδαφικής -ιστορικής'')πατρίδας κατέληξε στον ''ολοκληρωτικό'' εθνικισμό του Μιλόσεβιτς, ενώ η απελευθέρωση της πληθυσμιακής πατρίδας στον αποσχιστικό, αλυτρωτικό εθνικισμό του U.C.K..Για τον Ερικ Χόμπσμπαουμ το νέο στοιχείο που επέφερε ο πόλεμος και η ΝΑΤΟική εκστρατεία στη Γιουγκοσλαβία «είναι το γεγονός ότι η διαχωριστική γραμμή μεταξύ εσωτερικών και διεθνών συγκρούσεων εξαφανίσθηκε ή τείνει να εξαφανισθεί. Και αυτό σημαίνει ότι η διαφορά μεταξύ πολέμου και ειρήνης και μεταξύ κατάστασης πολέμου και κατάστασης ειρήνης έχει επίσης μειωθεί»[3]

Αρχικά η δεκαετία του 90-φαινόταν να είναι -η δεκαετία του θριάμβου των ανθρώπινων δικαιωμάτων ,της αντίληψης μιας ευθύγραμμης παγκοσμιοποίησης, πολυπολιτισμικής αρμονικής συμφωνίας εθνών κάτω από την μπαγκέτα ενός μεγάλου μαέστρου-του παγκοσμιοποιημενου κεφαλαίου

Όμως η ΝΑΤΟ ική στο Κόσσοβο εκστρατεία έδειξε και την αποτυχία του ιδεολογικού επιχειρήματος των «ανθρωπίνων δικαιωμάτων» και της «πολυπολιτισμικότητας » πού αναδείχθηκαν ως το κυρίαρχο ηθικό άλλοθι της Νατοικής επέμβασης στο Κόσσοβο ,κάτι πού θυμίζει την τελική σκηνή στην ταινία ''Δαντών'' του Α. Βάιντα: τη δασκάλα πού αναγκάζει τον μαθητή να απαγγείλει τα δικαιώματα του ανθρώπου με βάναυσα χτυπήματα.

Η Δεκαετία του 1990^, σφραγίσθηκε και από αυτό κάποιοι αποκάλεσαν «παγκόσμια κοσμική θρησκεία» με ιερό κείμενο την οικουμενική διακήρυξη των Ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Τα ανθρώπινα δικαιώματα έγιναν το κύριο άρθρο πίστης μιας κοσμικής κουλτούρας, η lingua franca της παγκόσμιας ηθικής σκέψης, όπως τα αγγλικά έγιναν η lingua franca της παγκόσμιας οικονομίας. Ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ Κοφι Αναν ,(το 1999)αποκάλεσε την Διακήρυξη το «μέτρο σύγκρισης με το οποίο μετρούμε την ανθρώπινη πρόοδο »Η νομπελίστρια Ναντίν Γκόρντιμερ την περιέγραψε ως «το ουσιαστικό ντοκουμέντο , τη Λυδία λίθο ,το πιστεύω της ανθρωπότητας που σίγουρα συνοψίζει όλα τα άλλα πιστεύω που καθοδηγούν την ανθρώπινη συμπεριφορά» [4]

Η δεκαετία του 90 εμφανίσθηκε και ως θρίαμβος του ατομικισμού

Κατέληξε στον θρίαμβο του κομφορμισμού και της ετερονομίας: συνοδεύτηκε και από μια περιρρέουσα ατμόσφαιρα φόβου και ένα συντριπτικό αίσθημα αβεβαιότητας.

Ορισμένοι από τους παράγοντες που ευθύνονται γι αυτό το΄ αίσθημα αβεβαιότητας -έγραφε ο Z Bauman στις αρχές της δεκαετίας –ήταν (και είναι): Πρώτον .Η νέα αταξία στον κόσμο. Ύστερα από μισό αιώνα ξεκάθαρων διαχωριστικών γραμμών ,και στρατηγικών ήρθε ένας κόσμος χωρίς ορατή δομή και χωρίς καμί -έστω και απειλητική-λογική. Η πολιτική των ισχυρών πολιτικών ομάδων, που μέχρι πρόσφατα κυριαρχούσαν στον κόσμο, τρόμαζε με τις απόκοσμες δυνατότητες της. Αυτό που σήμερα την αντικατέστησε τρομάζει με την έλλειψη συνέπειας και κατεύθυνσης κι επομένως με τις απεριόριστες δυνατές εκδοχές που προμηνύει.

Δεύτερον Η παγκόσμια απορύθμιση, ο παραλογισμός και η ηθική τύφλωση του αγοραίου ανταγωνισμού, η απεριόριστη ελευθερία που παραχωρήθηκε στο κεφαλαίο, το κομμάτιασμα των δημιουργημένων και μέχρι σήμερα πρόσφατα συντηρούμενων από την κοινωνία προστατευτικών δικτύων, καθώς και η απάρνηση όλων των λογικών επιχειρημάτων, πέραν των οικονομικών, έδωσαν μια νέα ώθηση στην αμείλικτη διαδικασία πόλωσης, που κάποτε αναχαιτίσθηκε μέσα από το νομικό πλαίσιο του κράτους πρόνοιας, καθώς και από τη διαπραγματευτική ισχύ των εργατικών σωματείων Σήμερα καμία δουλειά δεν είναι εγγυημένη, καμία θέση δεν είναι απόλυτα αξιόπιστη, η πείρα και η τεχνογνωσία μόλις αποκτηθούν μετατρέπονται σε μειονέκτημα και οι δελεαστικές σταδιοδρομίες συχνά αποδεικνύονται μονοπάτια που οδηγούν στη αυτοκτονία

Τρίτον :Τα αλλά δίκτυα προστασίας, που είχαν δημιουργηθεί και συντηρηθεί από την κοινωνία, αυτές οι δεύτερες γραμμές χαρακωμάτων που προσέφερε η γειτονιά η οικογένεια, και όπου μπορούσε κανείς να αποτραβηχτεί για να επουλώσει τις πληγές του από τις αψιμαχίες της οράς, αν δεν έχουν καταρρεύσει, έχουν τουλάχιστον εξασθενίσει σε μεγάλο βαθμό Γι αυτή την εξέλιξη ευθύνονται εν μέρει οι πραγματιστικές αλλαγές στο πλαίσιο των διαπροσωπικών σχέσεων που τώρα κυριαρχείται πέρα για πέρα από το πνεύμα του καταναλωτισμού ,ορίζοντας τον άλλο ως εν δυνάμει πηγή ευχάριστων εμπειριών Οι δεσμοί που παράγονται τώρα εν αφθονία έχουν ενσωματωμένη «την μέχρι νεωτέρας ειδοποίησης διάταξη καθώς και την διάταξη της μονομερούς απόσυρσης κατά βούληση» [5].

Η δεκαετία του 1990 σημαδεύτηκε από την κατάρρευση των ορίων ανάμεσα στο ‘’εμείς ‘’και το ‘’άλλο’’. Το ‘’άλλο’’, και ο φόβος πού το συνοδεύει, βρέθηκε στο δυτικό κόσμο κοντά μας, ανάμεσα μας. ως μετανάστης ή πρόσφυγας, ως φόβος της ανεργίας και της κοινωνικής υποβάθμισης ,ως καταστροφή του περιβάλλοντος. Ανάμεσα μας διλήμματα πού είχαμε ξεχάσει ή απωθήσει, προβλήματα πού είχαν σκεπασθεί κάτω από το πάπλωμα της αισιοδοξίας και της πίστης στην πρόοδο της μεταπολεμικής εποχής Αυτό πού πριν φάνταζε σαν σταθερό συλλογικό εμείς σήμερα όλο και περισσότερο θυμίζει κινούμενη άμμο:

[1] Thomas Hylland Eriksen , η τυραννία της στιγμής. Γρήγορος και αργός χρόνος στην εποχή της πληροφορίας , μτφ Αθηνά Σίμογλου, Σαββάλας Αθήνα 2005 σ,32

[2] Τ. Η Eriksen η τυραννία της στιγμής σ,33

[3] Eric Hobsbawm , Στους ορίζοντες του 21^ου αιώνα ,Μετά την εποχή των άκρων Μτφ Βασίλης Καπεταν γιάννης Θεμέλιο ,(1999),2000 σ 23,24

[4] αναφ στο Μαικλ Ιγκνάτιεφ , Τα ανθρώπινα δικαιώματα ως πολιτική και ως ειδωλολατρία , μτφ Ελένη Αστερίου, εκδ Καστανιώτη, (2001)2004 σ 100

[5]Ζygmunt Bauman Η Μετανωτερικότητα και τα δεινά της μτφ Γιώργος Ίκαρος Μπαμπασάκης ,εκδ Ψυχογιός, Αθήνα 1992, σ 53-56

Η σύγχρονη μετανεωτερικότητα έχει ως αφετηρία μια σειρά από κοσμοϊστορικές αλλαγές συνέβησαν στη δεκαετία του 1990. Πρώτον στην κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης που είχε ως αποτέλεσμα εξαφάνιση της πολιτικής όπως την ξέραμε. Γιατί όσο υπήρχαν δυο υπερδυνάμεις που είχαν ,λίγο πολύ μοιράσει τον κόσμο μεταξύ τους, υπήρχε και στην πολιτική μια σαφής, αναγνωρίσιμη διάκριση Αριστεράς –Δεξιάς:Η αντίθεση μεταξύ των δυο συστημάτων μεταφραζόταν σε μια σειρά σαφών διχοτομιών ;κράτος-ελεύθερη πρωτοβουλία ,κοινωνική αλληλεγγύη- εγωισμός κ.ο.κ . Παράλληλα υπήρχαν πολλοί τρίτοι δρόμοι , από την σουηδική σοσιαλδημοκρατία έως τον Ινδικό προστατευτισμό και τον «αυτοδιαχειριζόμενο» σοσιαλισμό της Γιουγκοσλαβίας Όλη αυτή η πληθώρα εναλλακτικών πρότυπων ευδοκίμησε εντός του πλαισίου του Ψυχρού Πολέμου και σχεδόν εξαφανίσθηκε όταν η μία από τις δυο υπερδυνάμεις χάθηκε. Οι αξίες που ενσάρκωναν οι Η.Π.Α κυριάρχησαν παγκοσμίως .Η μονοκρατορία της Ιδεολογίας των Η.Π.Α στην δεκαετία του 90 ακουγόταν «σαν παλαμάκια προερχόμενα από ένα μόνο χέρι »[1] Δεύτερον στον πόλεμο του Κόλπου που ξέσπασε τον Ιανουάριο του 1991 και που ,σύμφωνα με κάποιους διανοητές «δεν συνέβη ποτέ», παρά μόνο μεταδίδονταν σε καθημερινές συνέχειες σ’ όλο τον κόσμο με την ευγενική χορηγία του CNN [2] Τρίτο κορυφαίο γεγονός ήταν η διάλυση της Γιουγκοσλαβίας και οι πόλεμοι που ακολούθησαν. Οι πόλεμοι της Γιουγκοσλαβίας (όπως και άλλοι πόλεμοι στα πρώην κομμουνιστικά κράτη κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1990)αποκάλυψαν ότι η μετανεωτερικότητα και η παγκοσμιοποίηση δεν οδηγούσε στην εξαφάνιση «εθνοτικών» ταυτοτήτων: Αντίθετα, οι ταυτίσεις που θεμελιώνονται στη συγγένεια και στον τόπο μπορούσαν -κατά την δεκαετία αυτή να ενισχύονται καθώς υπήρχαν περισσότεροι τηλεοπτικοί σταθμοί κ.ο.κ Τα γεγονότα της Γιουγκοσλαβίας ανέδειξαν και συμβολικά το ασυμβίβαστο των σύγχρονων διλημμάτων των ταυτοτήτων: Διέλυσαν το μύθο της διάκρισης του εθνικισμού σε καλό” “πατριωτισμό΄» και κακό »επεκτατικό». εθνικισμό Στον πόλεμο του Κοσσόβου, ο εθνικισμός έδειξε και τα δυο του πρόσωπα, εξίσου αποκρουστικά :Το επιχείρημα της υπεράσπισης της (εδαφικής -ιστορικής»)πατρίδας κατέληξε στον »ολοκληρωτικό» εθνικισμό του Μιλόσεβιτς, ενώ η απελευθέρωση της πληθυσμιακής πατρίδας στον αποσχιστικό, αλυτρωτικό εθνικισμό του U.C.K..Για τον Ερικ Χόμπσμπαουμ το νέο στοιχείο που επέφερε ο πόλεμος και η ΝΑΤΟική εκστρατεία στη Γιουγκοσλαβία «είναι το γεγονός ότι η διαχωριστική γραμμή μεταξύ εσωτερικών και διεθνών συγκρούσεων εξαφανίσθηκε ή τείνει να εξαφανισθεί. Και αυτό σημαίνει ότι η διαφορά μεταξύ πολέμου και ειρήνης και μεταξύ κατάστασης πολέμου και κατάστασης ειρήνης έχει επίσης μειωθεί»[3] Αρχικά η δεκαετία του 90-φαινόταν να είναι -η δεκαετία του θριάμβου των ανθρώπινων δικαιωμάτων ,της αντίληψης μιας ευθύγραμμης παγκοσμιοποίησης, πολυπολιτισμικής αρμονικής συμφωνίας εθνών κάτω από την μπαγκέτα ενός μεγάλου μαέστρου-του παγκοσμιοποιημενου κεφαλαίου Όμως η ΝΑΤΟ ική στο Κόσσοβο εκστρατεία έδειξε και την αποτυχία του ιδεολογικού επιχειρήματος των «ανθρωπίνων δικαιωμάτων» και της «πολυπολιτισμικότητας » πού αναδείχθηκαν ως το κυρίαρχο ηθικό άλλοθι της Νατοικής επέμβασης στο Κόσσοβο ,κάτι πού θυμίζει την τελική σκηνή στην ταινία »Δαντών» του Α. Βάιντα: τη δασκάλα πού αναγκάζει τον μαθητή να απαγγείλει τα δικαιώματα του ανθρώπου με βάναυσα χτυπήματα. Η Δεκαετία του 1990, σφραγίσθηκε και από αυτό κάποιοι αποκάλεσαν «παγκόσμια κοσμική θρησκεία» με ιερό κείμενο την οικουμενική διακήρυξη των Ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Τα ανθρώπινα δικαιώματα έγιναν το κύριο άρθρο πίστης μιας κοσμικής κουλτούρας, η lingua franca της παγκόσμιας ηθικής σκέψης, όπως τα αγγλικά έγιναν η lingua franca της παγκόσμιας οικονομίας. Ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ Κόφι Ανάν,(το 1999)αποκάλεσε την Διακήρυξη το «μέτρο σύγκρισης με το οποίο μετρούμε την ανθρώπινη πρόοδο »Η νομπελίστρια Ναντίν Γκόρντιμερ την περιέγραψε ως «το ουσιαστικό ντοκουμέντο , τη Λυδία λίθο ,το πιστεύω της ανθρωπότητας που σίγουρα συνοψίζει όλα τα άλλα πιστεύω που καθοδηγούν την ανθρώπινη συμπεριφορά» [4] Η δεκαετία του 90 εμφανίσθηκε και ως θρίαμβος του ατομικισμού Κατέληξε στον θρίαμβο του κομφορμισμού και της ετερονομίας: συνοδεύτηκε και από μια περιρρέουσα ατμόσφαιρα φόβου και ένα συντριπτικό αίσθημα αβεβαιότητας. Ορισμένοι από τους παράγοντες που ευθύνονται γι αυτό το΄ αίσθημα αβεβαιότητας -έγραφε ο Z Bauman στις αρχές της δεκαετίας –ήταν (και είναι): Πρώτον .Η νέα αταξία στον κόσμο. Ύστερα από μισό αιώνα ξεκάθαρων διαχωριστικών γραμμών ,και στρατηγικών ήρθε ένας κόσμος χωρίς ορατή δομή και χωρίς καμί -έστω και απειλητική-λογική. Η πολιτική των ισχυρών πολιτικών ομάδων, που μέχρι πρόσφατα κυριαρχούσαν στον κόσμο, τρόμαζε με τις απόκοσμες δυνατότητες της. Αυτό που σήμερα την αντικατέστησε τρομάζει με την έλλειψη συνέπειας και κατεύθυνσης κι επομένως με τις απεριόριστες δυνατές εκδοχές που προμηνύει. Δεύτερον Η παγκόσμια απορύθμιση, ο παραλογισμός και η ηθική τύφλωση του αγοραίου ανταγωνισμού, η απεριόριστη ελευθερία που παραχωρήθηκε στο κεφαλαίο, το κομμάτιασμα των δημιουργημένων και μέχρι σήμερα πρόσφατα συντηρούμενων από την κοινωνία προστατευτικών δικτύων, καθώς και η απάρνηση όλων των λογικών επιχειρημάτων, πέραν των οικονομικών, έδωσαν μια νέα ώθηση στην αμείλικτη διαδικασία πόλωσης, που κάποτε αναχαιτίσθηκε μέσα από το νομικό πλαίσιο του κράτους πρόνοιας, καθώς και από τη διαπραγματευτική ισχύ των εργατικών σωματείων Σήμερα καμία δουλειά δεν είναι εγγυημένη, καμία θέση δεν είναι απόλυτα αξιόπιστη, η πείρα και η τεχνογνωσία μόλις αποκτηθούν μετατρέπονται σε μειονέκτημα και οι δελεαστικές σταδιοδρομίες συχνά αποδεικνύονται μονοπάτια που οδηγούν στη αυτοκτονία Τρίτον :Τα αλλά δίκτυα προστασίας, που είχαν δημιουργηθεί και συντηρηθεί από την κοινωνία, αυτές οι δεύτερες γραμμές χαρακωμάτων που προσέφερε η γειτονιά η οικογένεια, και όπου μπορούσε κανείς να αποτραβηχτεί για να επουλώσει τις πληγές του από τις αψιμαχίες της οράς, αν δεν έχουν καταρρεύσει, έχουν τουλάχιστον εξασθενίσει σε μεγάλο βαθμό Γι αυτή την εξέλιξη ευθύνονται εν μέρει οι πραγματιστικές αλλαγές στο πλαίσιο των διαπροσωπικών σχέσεων που τώρα κυριαρχείται πέρα για πέρα από το πνεύμα του καταναλωτισμού ,ορίζοντας τον άλλο ως εν δυνάμει πηγή ευχάριστων εμπειριών Οι δεσμοί που παράγονται τώρα εν αφθονία έχουν ενσωματωμένη «την μέχρι νεωτέρας ειδοποίησης διάταξη καθώς και την διάταξη της μονομερούς απόσυρσης κατά βούληση» [5]. Η δεκαετία του 1990 σημαδεύτηκε από την κατάρρευση των ορίων ανάμεσα στο ‘’εμείς ‘’και το ‘’άλλο’’. Το ‘’άλλο’’, και ο φόβος πού το συνοδεύει, βρέθηκε στο δυτικό κόσμο κοντά μας, ανάμεσα μας. ως μετανάστης ή πρόσφυγας, ως φόβος της ανεργίας και της κοινωνικής υποβάθμισης ,ως καταστροφή του περιβάλλοντος. Ανάμεσα μας διλήμματα πού είχαμε ξεχάσει ή απωθήσει, προβλήματα πού είχαν σκεπαστεί κάτω από το πάπλωμα της αισιοδοξίας και της πίστης στην πρόοδο της μεταπολεμικής εποχής Αυτό πού πριν φάνταζε σαν σταθερό συλλογικό εμείς σήμερα όλο και περισσότερο θυμίζει κινούμενη άμμο: [1] Thomas Hylland Eriksen , η τυραννία της στιγμής. Γρήγορος και αργός χρόνος στην εποχή της πληροφορίας , μτφ Αθηνά Σίμογλου, Σαββάλας Αθήνα 2005 σ,32 [2] Τ. Η Eriksen η τυραννία της στιγμής σ,33 [3] Eric Hobsbawm , Στους ορίζοντες του 21ου αιώνα ,Μετά την εποχή των άκρων Μτφ Βασίλης Καπεταν γιάννης Θεμέλιο ,(1999),2000 σ 23,24 [4] αναφ στο Μαικλ Ιγκνάτιεφ , Τα ανθρώπινα δικαιώματα ως πολιτική και ως ειδωλολατρία , μτφ Ελένη Αστερίου, εκδ Καστανιώτη, (2001)2004 σ 100 [5]Ζygmunt Bauman Η Μετανωτερικότητα και τα δεινά της μτφ Γιώργος Ίκαρος Μπαμπασάκης ,εκδ Ψυχογιός, Αθήνα 1992, σ 53-56

Διαβάστε περισσότερα: http://www.globalview.gr/%CF%80%CE%AD%CF%84%CF%81%CE%BF%CF%82-%CE%B8%CE%B5%CE%BF%CE%B4%CF%89%CF%81%CE%AF%CE%B4%CE%B7%CF%82-%CE%BC%CE%B5%CF%81%CE%B9%CE%BA%CE%AC-%CF%83%CF%87%CF%8C%CE%BB%CE%B9%CE%B1-%CE%B3%CE%B9%CE%B1-%CF%84/

Home Editors Πέτρος Θεοδωρίδης – Μερικά σχόλια για την δεκαετία του ’90 Πέτρος Θεοδωρίδης – Μερικά σχόλια για την δεκαετία του ’90 ■Editors ■Αρθρογράφοι by Bot - Μάι 4, 2015 0 69 7531 Η σύγχρονη μετανεωτερικότητα έχει ως αφετηρία μια σειρά από κοσμοϊστορικές αλλαγές συνέβησαν στη δεκαετία του 1990. Πρώτον στην κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης που είχε ως αποτέλεσμα εξαφάνιση της πολιτικής όπως την ξέραμε. Γιατί όσο υπήρχαν δυο υπερδυνάμεις που είχαν ,λίγο πολύ μοιράσει τον κόσμο μεταξύ τους, υπήρχε και στην πολιτική μια σαφής, αναγνωρίσιμη διάκριση Αριστεράς –Δεξιάς:Η αντίθεση μεταξύ των δυο συστημάτων μεταφραζόταν σε μια σειρά σαφών διχοτομιών ;κράτος-ελεύθερη πρωτοβουλία ,κοινωνική αλληλεγγύη- εγωισμός κ.ο.κ . Παράλληλα υπήρχαν πολλοί τρίτοι δρόμοι , από την σουηδική σοσιαλδημοκρατία έως τον Ινδικό προστατευτισμό και τον «αυτοδιαχειριζόμενο» σοσιαλισμό της Γιουγκοσλαβίας Όλη αυτή η πληθώρα εναλλακτικών πρότυπων ευδοκίμησε εντός του πλαισίου του Ψυχρού Πολέμου και σχεδόν εξαφανίσθηκε όταν η μία από τις δυο υπερδυνάμεις χάθηκε. Οι αξίες που ενσάρκωναν οι Η.Π.Α κυριάρχησαν παγκοσμίως .Η μονοκρατορία της Ιδεολογίας των Η.Π.Α στην δεκαετία του 90 ακουγόταν «σαν παλαμάκια προερχόμενα από ένα μόνο χέρι »[1] Δεύτερον στον πόλεμο του Κόλπου που ξέσπασε τον Ιανουάριο του 1991 και που ,σύμφωνα με κάποιους διανοητές «δεν συνέβη ποτέ», παρά μόνο μεταδίδονταν σε καθημερινές συνέχειες σ’ όλο τον κόσμο με την ευγενική χορηγία του CNN [2] Τρίτο κορυφαίο γεγονός ήταν η διάλυση της Γιουγκοσλαβίας και οι πόλεμοι που ακολούθησαν. Οι πόλεμοι της Γιουγκοσλαβίας (όπως και άλλοι πόλεμοι στα πρώην κομμουνιστικά κράτη κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1990)αποκάλυψαν ότι η μετανεωτερικότητα και η παγκοσμιοποίηση δεν οδηγούσε στην εξαφάνιση «εθνοτικών» ταυτοτήτων: Αντίθετα, οι ταυτίσεις που θεμελιώνονται στη συγγένεια και στον τόπο μπορούσαν -κατά την δεκαετία αυτή να ενισχύονται καθώς υπήρχαν περισσότεροι τηλεοπτικοί σταθμοί κ.ο.κ Τα γεγονότα της Γιουγκοσλαβίας ανέδειξαν και συμβολικά το ασυμβίβαστο των σύγχρονων διλημμάτων των ταυτοτήτων: Διέλυσαν το μύθο της διάκρισης του εθνικισμού σε καλό” “πατριωτισμό΄» και κακό »επεκτατικό». εθνικισμό Στον πόλεμο του Κοσσόβου, ο εθνικισμός έδειξε και τα δυο του πρόσωπα, εξίσου αποκρουστικά :Το επιχείρημα της υπεράσπισης της (εδαφικής -ιστορικής»)πατρίδας κατέληξε στον »ολοκληρωτικό» εθνικισμό του Μιλόσεβιτς, ενώ η απελευθέρωση της πληθυσμιακής πατρίδας στον αποσχιστικό, αλυτρωτικό εθνικισμό του U.C.K..Για τον Ερικ Χόμπσμπαουμ το νέο στοιχείο που επέφερε ο πόλεμος και η ΝΑΤΟική εκστρατεία στη Γιουγκοσλαβία «είναι το γεγονός ότι η διαχωριστική γραμμή μεταξύ εσωτερικών και διεθνών συγκρούσεων εξαφανίσθηκε ή τείνει να εξαφανισθεί. Και αυτό σημαίνει ότι η διαφορά μεταξύ πολέμου και ειρήνης και μεταξύ κατάστασης πολέμου και κατάστασης ειρήνης έχει επίσης μειωθεί»[3] Αρχικά η δεκαετία του 90-φαινόταν να είναι -η δεκαετία του θριάμβου των ανθρώπινων δικαιωμάτων ,της αντίληψης μιας ευθύγραμμης παγκοσμιοποίησης, πολυπολιτισμικής αρμονικής συμφωνίας εθνών κάτω από την μπαγκέτα ενός μεγάλου μαέστρου-του παγκοσμιοποιημενου κεφαλαίου Όμως η ΝΑΤΟ ική στο Κόσσοβο εκστρατεία έδειξε και την αποτυχία του ιδεολογικού επιχειρήματος των «ανθρωπίνων δικαιωμάτων» και της «πολυπολιτισμικότητας » πού αναδείχθηκαν ως το κυρίαρχο ηθικό άλλοθι της Νατοικής επέμβασης στο Κόσσοβο ,κάτι πού θυμίζει την τελική σκηνή στην ταινία »Δαντών» του Α. Βάιντα: τη δασκάλα πού αναγκάζει τον μαθητή να απαγγείλει τα δικαιώματα του ανθρώπου με βάναυσα χτυπήματα. Η Δεκαετία του 1990, σφραγίσθηκε και από αυτό κάποιοι αποκάλεσαν «παγκόσμια κοσμική θρησκεία» με ιερό κείμενο την οικουμενική διακήρυξη των Ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Τα ανθρώπινα δικαιώματα έγιναν το κύριο άρθρο πίστης μιας κοσμικής κουλτούρας, η lingua franca της παγκόσμιας ηθικής σκέψης, όπως τα αγγλικά έγιναν η lingua franca της παγκόσμιας οικονομίας. Ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ Κόφι Ανάν,(το 1999)αποκάλεσε την Διακήρυξη το «μέτρο σύγκρισης με το οποίο μετρούμε την ανθρώπινη πρόοδο »Η νομπελίστρια Ναντίν Γκόρντιμερ την περιέγραψε ως «το ουσιαστικό ντοκουμέντο , τη Λυδία λίθο ,το πιστεύω της ανθρωπότητας που σίγουρα συνοψίζει όλα τα άλλα πιστεύω που καθοδηγούν την ανθρώπινη συμπεριφορά» [4] Η δεκαετία του 90 εμφανίσθηκε και ως θρίαμβος του ατομικισμού Κατέληξε στον θρίαμβο του κομφορμισμού και της ετερονομίας: συνοδεύτηκε και από μια περιρρέουσα ατμόσφαιρα φόβου και ένα συντριπτικό αίσθημα αβεβαιότητας. Ορισμένοι από τους παράγοντες που ευθύνονται γι αυτό το΄ αίσθημα αβεβαιότητας -έγραφε ο Z Bauman στις αρχές της δεκαετίας –ήταν (και είναι): Πρώτον .Η νέα αταξία στον κόσμο. Ύστερα από μισό αιώνα ξεκάθαρων διαχωριστικών γραμμών ,και στρατηγικών ήρθε ένας κόσμος χωρίς ορατή δομή και χωρίς καμί -έστω και απειλητική-λογική. Η πολιτική των ισχυρών πολιτικών ομάδων, που μέχρι πρόσφατα κυριαρχούσαν στον κόσμο, τρόμαζε με τις απόκοσμες δυνατότητες της. Αυτό που σήμερα την αντικατέστησε τρομάζει με την έλλειψη συνέπειας και κατεύθυνσης κι επομένως με τις απεριόριστες δυνατές εκδοχές που προμηνύει. Δεύτερον Η παγκόσμια απορύθμιση, ο παραλογισμός και η ηθική τύφλωση του αγοραίου ανταγωνισμού, η απεριόριστη ελευθερία που παραχωρήθηκε στο κεφαλαίο, το κομμάτιασμα των δημιουργημένων και μέχρι σήμερα πρόσφατα συντηρούμενων από την κοινωνία προστατευτικών δικτύων, καθώς και η απάρνηση όλων των λογικών επιχειρημάτων, πέραν των οικονομικών, έδωσαν μια νέα ώθηση στην αμείλικτη διαδικασία πόλωσης, που κάποτε αναχαιτίσθηκε μέσα από το νομικό πλαίσιο του κράτους πρόνοιας, καθώς και από τη διαπραγματευτική ισχύ των εργατικών σωματείων Σήμερα καμία δουλειά δεν είναι εγγυημένη, καμία θέση δεν είναι απόλυτα αξιόπιστη, η πείρα και η τεχνογνωσία μόλις αποκτηθούν μετατρέπονται σε μειονέκτημα και οι δελεαστικές σταδιοδρομίες συχνά αποδεικνύονται μονοπάτια που οδηγούν στη αυτοκτονία Τρίτον :Τα αλλά δίκτυα προστασίας, που είχαν δημιουργηθεί και συντηρηθεί από την κοινωνία, αυτές οι δεύτερες γραμμές χαρακωμάτων που προσέφερε η γειτονιά η οικογένεια, και όπου μπορούσε κανείς να αποτραβηχτεί για να επουλώσει τις πληγές του από τις αψιμαχίες της οράς, αν δεν έχουν καταρρεύσει, έχουν τουλάχιστον εξασθενίσει σε μεγάλο βαθμό Γι αυτή την εξέλιξη ευθύνονται εν μέρει οι πραγματιστικές αλλαγές στο πλαίσιο των διαπροσωπικών σχέσεων που τώρα κυριαρχείται πέρα για πέρα από το πνεύμα του καταναλωτισμού ,ορίζοντας τον άλλο ως εν δυνάμει πηγή ευχάριστων εμπειριών Οι δεσμοί που παράγονται τώρα εν αφθονία έχουν ενσωματωμένη «την μέχρι νεωτέρας ειδοποίησης διάταξη καθώς και την διάταξη της μονομερούς απόσυρσης κατά βούληση» [5]. Η δεκαετία του 1990 σημαδεύτηκε από την κατάρρευση των ορίων ανάμεσα στο ‘’εμείς ‘’και το ‘’άλλο’’. Το ‘’άλλο’’, και ο φόβος πού το συνοδεύει, βρέθηκε στο δυτικό κόσμο κοντά μας, ανάμεσα μας. ως μετανάστης ή πρόσφυγας, ως φόβος της ανεργίας και της κοινωνικής υποβάθμισης ,ως καταστροφή του περιβάλλοντος. Ανάμεσα μας διλήμματα πού είχαμε ξεχάσει ή απωθήσει, προβλήματα πού είχαν σκεπαστεί κάτω από το πάπλωμα της αισιοδοξίας και της πίστης στην πρόοδο της μεταπολεμικής εποχής Αυτό πού πριν φάνταζε σαν σταθερό συλλογικό εμείς σήμερα όλο και περισσότερο θυμίζει κινούμενη άμμο: [1] Thomas Hylland Eriksen , η τυραννία της στιγμής. Γρήγορος και αργός χρόνος στην εποχή της πληροφορίας , μτφ Αθηνά Σίμογλου, Σαββάλας Αθήνα 2005 σ,32 [2] Τ. Η Eriksen η τυραννία της στιγμής σ,33 [3] Eric Hobsbawm , Στους ορίζοντες του 21ου αιώνα ,Μετά την εποχή των άκρων Μτφ Βασίλης Καπεταν γιάννης Θεμέλιο ,(1999),2000 σ 23,24 [4] αναφ στο Μαικλ Ιγκνάτιεφ , Τα ανθρώπινα δικαιώματα ως πολιτική και ως ειδωλολατρία , μτφ Ελένη Αστερίου, εκδ Καστανιώτη, (2001)2004 σ 100 [5]Ζygmunt Bauman Η Μετανωτερικότητα και τα δεινά της μτφ Γιώργος Ίκαρος Μπαμπασάκης ,εκδ Ψυχογιός, Αθήνα 1992, σ 53-56

Διαβάστε περισσότερα: http://www.globalview.gr/%CF%80%CE%AD%CF%84%CF%81%CE%BF%CF%82-%CE%B8%CE%B5%CE%BF%CE%B4%CF%89%CF%81%CE%AF%CE%B4%CE%B7%CF%82-%CE%BC%CE%B5%CF%81%CE%B9%CE%BA%CE%AC-%CF%83%CF%87%CF%8C%CE%BB%CE%B9%CE%B1-%CE%B3%CE%B9%CE%B1-%CF%84/