ΝΙκόλας Σεβαστάκης "Πραγματισμός ή έλλειψη στίγματος;", Κυριακάτικη Αυγή (Ενθέματα), 24/05/2009, : http://www.avgi.gr/
Τον τελευταίο καιρό, η αυξημένη ορατότητα της περιβαλλοντικής οικολογικής ευαισθησίας, η ελκτική δύναμη της οικολογίας για ένα ευρύτερο ακροατήριο συνοδεύεται από έναν πολύ περίεργο λόγο. Χαρακτηριστικά, από την πλευρά των Οικολόγων Πράσινων ακούγεται όλο και συχνότερα το εξής: --Εμείς δεν μένουμε στην ιδεολογία ή στη διαμαρτυρία, αλλά διαθέτουμε και προτάσεις, προωθούμε συγκεκριμένες και εφικτές λύσεις.
Ο λόγος αυτός υπονοεί σαφώς ότι όσοι προσεγγίζουν την παρούσα οικολογική κρίση μέσα από μια λογική σύγκρουσης με τις κυρίαρχες ιδέες-αξίες του συστήματος του κέρδους και του ανταγωνισμού δεν είναι ικανοί να μιλήσουν "επί του συγκεκριμένου".
Η ιδεολογική αναφορά εμφανίζεται έτσι περίπου ως κουσούρι, αν όχι ως εμπόδιο μιας πραγματικά ανοιχτής και δίχως παρωπίδες στάσης. Η ευελιξία με στόχο την επίτευξη μετρήσιμων αποτελεσμάτων αντιδιαστέλλεται στην εικαζόμενη δυσκινησία μιας αρχαιο-ιδεολογικής Αριστεράς. Προκύπτει έτσι ένα στυλ "θετικής σκέψης" που με απολύτως συμβατικό τρόπο σπεύδει να μειώσει κάθε άλλη πρακτική του πολιτικού οικολογικού αγώνα ως αρνητική ή αναποτελεσματική.
Φυσικά, ο συγκεκριμένος λόγος ούτε καινούριος ούτε ιδιαίτερα πρωτότυπος είναι. Αναπαράγει, λέξη τη λέξη, επιχειρήματα που στη Γαλλία, στη Γερμανία ή στην Ιταλία έχουν οδηγήσει από καιρό ένα τμήμα του πράσινου χώρου στον θαυμαστό λειμώνα του πολιτικού κατεστημένου, στον κεντρο-φιλελεύθερο μεσαίο χώρο.
Πρόσφατα, ο επικεφαλής της λίστας Ευρώπη-Οικολογία στη Γαλλία Ντανιέλ Κον-Μπεντίτ έφτασε στο σημείο να συμβουλεύσει τους ιταλούς Πράσινους να δουν με εποικοδομητικό πνεύμα την πιθανότητα συμμαχίας με την παράταξη του Μπερλουσκόνι. Το επιχείρημα; Και εδώ άψογα "πραγματιστικό": το γεγονός ότι η πολιτική ηγεμονία της Δεξιάς φαίνεται δεδομένη και για τα επόμενα χρόνια. Ο ίδιος επίσης, ο κατά δήλωσή του φιλελεύθερος-ελευθεριακός πολιτικός, δεν έχει κανένα πρόβλημα να εκφράσει τον θαυμασμό του για την "ενέργεια" και τον δυναμισμό του Σαρκοζύ, αφού λίγο καιρό πριν υποστήριζε τη συμμαχία των Σοσιαλιστών με το νέο κεντρώο κόμμα του Φρανσουά Μπαϊρού.
Νομίζω, δυστυχώς, ότι δεν έχουμε να κάνουμε απλώς με φαινόμενα προσωπικών στρατηγικών ή ιδιοσυγκρασιακών αποχρώσεων σε έναν κατεξοχήν πλουραλιστικό χώρο. Διακρίνεται πια καθαρά μια επιλογή στρατηγικής μετατόπισης αυτής της (μετα)πολιτικής οικολογίας προς τον ρόλο του ωφέλιμου εταίρου των κυρίαρχων δυνάμεων. Η φιλοσοφία που υπηρετεί αυτή την επιλογή έχει ουσιαστικά δύο σκέλη. Ανατρέχει, αφενός, στη μυθοποιημένη ιδέα μιας "κοινής λογικής" την οποία, υποθετικώς, μπορούν να τη μοιραστούν όλοι οι καλής θέλησης άνθρωποι, αλλά και όλοι οι ανοιχτόμυαλοι θεσμικοί φορείς του κράτους και της επιχειρηματικής τάξης. Επενδύει, αφετέρου, σε μια τεχνική-επιχειρηματική λογική των "έξυπνων" λύσεων, που θα μπορούσαν να δώσουν απάντηση στη βαθιά κρίση του κυρίαρχου μοντέλου ανάπτυξης.
Δικαιούται όμως να ρωτήσει κανείς: Υπάρχει αξιόλογη διαφορά μιας τέτοιας φιλοσοφίας από ιδεολογήματα του "κοινού νου" στην εκδοχή ενός Στέφανου Μάνου ή από την πράσινη ανάπτυξη της νέας σοσιαλδημοκρατίας;
Πώς είναι δυνατό να συγκροτηθεί πολιτικά και κινηματικά μια οικολογική πρόταση, αν ο πυρήνας της φιλοσοφίας της και οι προγραμματικοί της ορίζοντες πολύ λίγο διαφοροποιούνται από τον "έξυπνο" φιλελευθερισμό ή τις ρητορικές αναπροσαρμογές της σοσιαλδημοκρατίας;
Προς άρση τυχόν παρανόησης: σε καμιά περίπτωση δεν εννοώ εδώ ότι η μοναδική οικολογία που μπορεί να υπάρξει πρέπει να συμμερίζεται τις ριζοσπαστικές σοσιαλιστικές θέσεις για την κατεύθυνση της αλλαγής των μοντέλων παραγωγής και κατανάλωσης και τη σύγκρουση με τη θεολογία του κέρδους και των αγορών.
Υπάρχουν άλλωστε εξαιρετικά κοιτάσματα κριτικού στοχασμού που μπορεί να εμπνέονται από διαφορετικές πνευματικές αφετηρίες οι οποίες και έθεσαν έγκαιρα το θέμα, πολύ πριν από τους μαρξιστές.
Στη Γαλλία, λ.χ., μια τέτοια σκέψη ανιχνεύεται ήδη σε στοχαστές που προέρχονται από τον κοινωνικό καθολικισμό ή επηρεασμένους από τη φαινομενολογική παράδοση του Χάιντεγκερ, του Χανς Γιόνας και πολλών άλλων. Η συνειδητοποίηση των απειλών που παράγει ο μηχανισμός της καπιταλιστικής επιτάχυνσης και η κούρσα προς το "πάντα περισσότερο" δεν είναι ειδικό προνόμιο κανενός.
Το πρόβλημα που επισημαίνω αφορά την ιδιαίτερη πολιτική μετάφραση της οικολογικής ατζέντας στις σημερινές ελληνικές συνθήκες.
Οι συγκεκριμένες συνθήκες --που πολύ απέχουν από τις πραγματικότητες μιας Δανίας ή μιας Ελβετίας-- απαιτούν έναν ορίζοντα ρήξεων με το υπάρχον πολιτικό σύστημα αλλά και με τα ιδιωτικά συμφέροντα που επικυρώνουν την κρίση του δημόσιου χώρου και την υποθήκευση των συλλογικών αγαθών της χώρας.
Αυτός ο ορίζοντας πρέπει πάντοτε να εξειδικεύεται, να αφομοιώνει πολύ δύσκολες "λεπτομέρειες", να υπολογίζει την αντίσταση παγιωμένων συμπεριφορών, να κατορθώνει νίκες σε συγκεκριμένα μέτωπα.
Σε καμιά περίπτωση όμως δεν μπορεί να είναι κάτι άσαρκο, πολιτικά πλαδαρό και ανώδυνα συμπαθές.
Ο Νικόλας Σεβαστάκης διδάσκει στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου