GEORGE STEINERΔέκα (πιθανοί) λόγοι για τη μελαγχολία της σκέψηςΜΤΦΡ.: ΣΕΡΑΦΕΙΜ ΒΕΛΕΤΖΑΣ«SCRIPTA»ΣΕΛ. 85,Δοκίμιο
Σκέφτομαι άρα μελαγχολώ
αποσπασμα :
''Ποιοι είναι λοιπόν οι «(πιθανοί) λόγοι για τη μελαγχολία της σκέψης»;
Ο Στάινερ εντοπίζει τους πιο σημαντικούς.
Κατ' αρχάς, το παράδοξο ότι πάντα προσεγγίζουμε τη σκέψη μέσω της σκέψης, από το οποίο πηγάζει το (ατελές) άπειρο και η (βασανιστική) αυτοαναφορικότητα της σκέψης, που υπομονεύει την αντικειμενική εγκυρότητά της.
Στον πυρήνα της σκέψης επομένως βρίσκεται μια θεμελιώδης «απορία», μια ανεπίλυτη αντίφαση ανάμεσα στην πολλαπλότητα και το απεριόριστο των σκέψεων, αφενός, και τη δυνατότητα επαλήθευσής τους, αφετέρου.
Συναφής είναι και η αντινομία ανάμεσα στην ελευθερία της σκέψης να μην αναφέρεται στην πραγματικότητα, που τρέφει τη φαντασία, και την αναζήτηση της αλήθειας, την οποία αξιώνει ταυτόχρονα η σκέψη.
Επίσης, παρά τις απόπειρες ορισμένων μυστικιστών να «αδειάσουν» τη συνείδηση ώστε να γίνει δεκτικότερη στη θεϊκή παρουσία, η σκέψη είναι ασταμάτητη, όπως η αναπνοή, ανεξέλεγκτη και ακατάστατη, καθώς υπόκειται σε απρόβλεπτες παρεμβολές και παρεκτροπές, όπως η ονειροπόληση και οι συνειρμοί.
Αυτό μπορεί να φαντάζει απογοητευτικό, όμως και ο Στάινερ αναγνωρίζει ότι η απαρέγκλιτη συγκέντρωση συνεπάγεται εξάντληση ή και θάνατο, ενώ η απόσπαση από τη σκέψη διανοίγει ένα κενό που επιτρέπει την πράξη της δημιουργίας
.Μια άλλη αιτία θλίψης είναι ότι ενώ οι σκέψεις είναι απολύτως ιδιωτικές, διασφαλίζοντας τη μοναδικότητά μας, είναι δύσκολο να διεκδικήσει κανείς απόλυτη πρωτοτυπία, γεγονός που οφείλεται κυρίως στην κοινή χρήση της γλώσσας.
Απόδειξη, η ρήση του Χάιντεγκερ ότι ακόμα και οι μείζονες στοχαστές το πολύ μια σημαντική σκέψη κάνουν στη ζωή τους, την οποία επεξεργάζονται συνεχώς.
Από το άλλο μέρος όμως, ο Στάινερ επισημαίνει μια ακατάσχετη σπατάλη σκέψης. Αμέτρητες σκέψεις πάνε χαμένες ή, αντιθέτως, δεν άξιζαν να γίνουν.
Στο σημείο αυτό θα μπορούσε κανείς να αντιτείνει ότι ο Στάινερ προϋποθέτει μια οικονομική λογική ισολογισμού, που εμποδίζει το ελεύθερο παιχνίδι της σκέψης ενάντια σε λογοκρισία κάθε είδους. Επιπλέον, ελάχιστοι μεν σκέφτονται βαθιά, συστηματικά και πρωτότυπα, αλλά συχνά προκαλούν το μίσος των πολλών, όπως αποδεικνύει η «ακαλλιέργητη κτηνωδία των ΜΜΕ, που έχουν καταντήσει χλευασμό ακόμα και την ίδια τη λέξη διανοούμενος», γράφει ο Στάινερ.
Η υψηλή σκέψη, η δημιουργικότητα ωστόσο δεν γίνεται να διδαχθεί. Σύμφωνα με τον Χέλντερλιν, «λίγοι είναι αναγκασμένοι να πιάνουν τον κεραυνό με γυμνά χέρια»
.Η σκέψη μπορεί να εξυψώνει, αλλά συνάμα αποξενώνει τον άνθρωπο. Σηματοδοτεί τη μοναξιά, όχι μόνο για τα μεγάλα πνεύματα, αλλά και για τους καθημερινούς ανθρώπους.
Επειδή κατοικούμε τον κόσμο μέσω της σκέψης και δεν έχουμε άμεση πρόσβαση στο πραγματικό ή στη σκέψη του άλλου, σε πείσμα των ποικίλων γνωσιοθεωριών, ακόμα και οι πιο κοντινοί άνθρωποι παραμένουν ξένοι - εξού και το θεμελιακά ασύμπτωτο μεταξύ εραστών. Το γέλιο, ο φόβος και το μίσος είναι ίσως οι μόνες στιγμές που αποκαλύπτεται η σκέψη μας με κάποια αυθορμησία, υποστηρίζει ο Στάινερ.
Μια συναφής πηγή μελαγχολίας είναι η προβληματική σχέση των σκέψεων με τις συνέπειές τους, με την πράξη. Η σκέψη λειτουργεί «σαν οθόνη που φιλτράρει την εμπειρία».
Ετσι κάποιες εμπειρίες, εμπνεύσεις ή συναισθήματα αιωρούνται ανέκφραστα ή αντίστροφα οι περισσότερες σκέψεις παραμένουν ανυλοποίητες, καθότι η πράξη πάντοτε υπολείπεται της σύλληψης.Ομως το εναρκτήριο και καταληκτικό πρόβλημα της σκέψης, κατά τον Στάινερ (και τους Ρομαντικούς), έγκειται στο ότι στέκει ανίκανη απέναντι στον θάνατο, παρά τις άπειρες επινοήσεις που αποσκοπούν στο να τον κατανοήσουν και να τον ελέγξουν.
Η σκέψη προσπαθεί να σκεφτεί το «είναι» και τον θάνατο, δηλαδή τον Θεό, αλλά όλες οι απόπειρες, όσο σπουδαίες και αν είναι, αποτυγχάνουν να δώσουν την παραμικρή επαληθεύσιμη απάντηση στο ερώτημα της φύσης και του σκοπού της ύπαρξής μας, το οποίο υποκίνησε πλήθος μεταφυσικών και καλλιτεχνικών αναζητήσεων από τη γένεση της ανθρωπότητας. ..
.ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΥΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 15/06/2007
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου