Μετά την κρίση(αναδημοσίευση) Ερνέστο Λακλάου, θεωρητικός της ηγεμονίας

Μετά την κρίση

Ερνέστο Λακλάου, θεωρητικός της ηγεμονίας

 

Δευτέρα, 13 Απριλίου 2015

Ερνέστο Λακλάου, θεωρητικός της ηγεμονίας

του Íñigo Errejón 

 

Verso Books - Íñigo Errejón: Ernesto Laclau, theorist of hegemony (30.4.2014)

   

Με το θάνατο του Ernesto Laclau πριν ένα χρόνο, η διεθνής Αριστερά έχασε έναν οξυδερκή πολιτικό στοχαστή με ιδιόμορφη σκέψη. Έχοντας ως βάση την ανάλυση του Αντόνιο Γκράμσι για την ηθικο-πολιτική ηγεμονία, παρήγαγε πρωτότυπο έργο, ίσως «αιρετικό», στο οποίο αξιοποίησε με διεπιστημονικό τρόπο σκέψεις μετα-δομιστών ή «μεταμοντέρνων» στοχαστών, από τον Μισέλ Φουκώ και τον Ζακ Λακάν μέχρι τους Ζακ Ντερριντά και Ρολάν Μπάρτ.

Το γραπτό αυτό του πολιτικού επιστήμονα Íñigo Errejón, αρμόδιου για θέματα στρατηγικής και επικοινωνίας του ισπανικού Podemos, ήταν μεταθανάτιος φόρος τιμής στον Αργεντινό καθηγητή του πανεπιστημίου του Essex. Το άρθρο αξιοποιεί, μεταξύ άλλων, τον ενδημικό «Μπολιβαριανισμό» της πολιτικής σκέψης στην Ιβηρική χερσόνησο. Αποικιοκρατικές δυνάμεις κάποτε, είναι επίσης οι δυό ιστορικές-πνευματικές «μητέρες» των χωριστών αλλά ομόγλωσσων εθνών της ισπανόφωνης Λατινικής Αμερικής και της άλλοτε πορτογαλικής Βραζιλίας. Παρατηρούμε τώρα και την αντίστροφη επίδραση των παλαιών αποικιών επί της μητρόπολης. Ο Errejón υπενθυμίζει ότι o δια βίου στοχασμός του Λακλάου για την ηγεμονία, για τις στρατηγικές της Αριστεράς και για το κομβικό ζήτημα του λαϊκισμού είναι σήμερα εξαιρετικά επίκαιρος. 

Γ. Ρ.

  

Αν και μερικά από τα βιβλία του βρίσκονται στα ράφια του σπιτιού όπου έζησα τα παιδικά μου χρόνια, διάβασα για πρώτη φορά Ερνέστο Λακλάου στο τελευταίο έτος των πτυχιακών σπουδών μου, σε συνδυασμό με το έργο της Σαντάλ Μουφ (Chantal Mouffe), συντρόφου του στην προσωπική και επιστημονική ζωή, για ένα σεμινάριο της χρονιάς 2005-6 από τον καθηγητή Javier Franzé. Θυμάμαι πόσο πυκνό και πολύπλοκο είναι το βιβλίο του Ηγεμονία και Σοσιαλιστική Στρατηγική (Hegemony and Socialist Strategy): ένα κομμάτι του μου έκανε τόση εντύπωση, ώστε επέστρεψα αργότερα σ' αυτό με το μολύβι στο χέρι. Αλλά ασφαλώς έδιωξε μερικές από τις βεβαιότητες μου και μου άνοιξε ένα νέο πεδίο διανοητικής περιέργειας, στο οποίο έμελλε να αφοσιωθώ στη συνέχεια. 

Λίγο καιρό αργότερα, περνώντας από το Μπουένος Άιρες μετά από ένα χρόνο ζωής και έρευνας στη Βολιβία, αγόρασα το βιβλίο On Populist Reason, καθώς είχα ήδη εμμονή με την κατανόηση του εθνικο-λαϊκού στοιχείου στη Λατινική Αμερική και πάθος για να επεξεργαστώ επιστημονικά τις αντιφάσεις του. Ήταν το 2009. Τον Μάιο του 2011, τρεις μέρες μετά τις μεγάλες διαδηλώσεις της 15ης Μαΐου στην Ισπανία, υπερασπίστηκα τη διδακτορική διατριβή μου στο Universidad Complutense της Μαδρίτης και ο τίτλος της ήταν «Η πάλη του MAS για ηγεμονία στη Βολιβία (2006-2009): μια ανάλυση λόγου». Το έργο του Ernesto Laclau (να επαναλάβω: και της Chantal Mouffe) και η νεο-γκραμσιανή σχολή της σκέψης τους, έπαιξαν κεντρικό θεωρητικό ρόλο στη διατριβή μου.

Πριν από λίγες μέρες, προλογίζοντας μια εκδήλωση με τον Βολιβιανό αντιπρόεδρο Άλβαρο Γκαρσία Λινέρα (Álvaro García Linera - αναμφίβολα το άλλο μεγάλο μυαλό της εποχής της αλλαγής στη Λατινική Αμερική) έκανα τη σκέψη ότι «δεν είναι εύκολο να παρουσιάσεις κάποιον, του οποίου τα έργα έχεις τόσο πολύ μελετήσει». Τώρα συνειδητοποιώ ότι είναι ακόμη λιγότερο εύκολο να γράψω τη νεκρολογία για κάποιον, τον οποίο έχω μελετήσει τόσο πολύ, αλλά χωρίς να τον γνωρίζω.

Την Κυριακή πέθανε στη Σεβίλλη ο Αργεντινός θεωρητικός της πολιτικής Ernesto Laclau (1935-2014). Είχε κάνει τις διδακτορικές σπουδές του στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης με καθηγητή τον Eric Hobsbawm και είχε γίνει πρόσφατα ομότιμος καθηγητής της Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο του Essex, όπου ίδρυσε μια θεωρητική σχολή αφιερωμένη στην ανάλυση του δημόσιου λόγου και της ιδεολογίας, ως πρακτικών που συμβάλλουν στη διαμόρφωση των υποκειμένων. Ο Λακλάου μας άφησε ένα έργο που είναι ίσως το πιο σημαντικό ανάμεσα σε όλες τις θεωρητικές εξελίξεις της έννοιας της ηγεμονίας που ανέπτυξε ο Αντόνιο Γκράμσι.

Η διανοητική πορεία του Ερνέστο Λακλάου διέσχιζε διαρκώς τα επιστημονικά σύνορα (της ιστορίας, της φιλοσοφίας, της πολιτικής επιστήμης) και απέρριπτε την συντηρητική προκατάληψη ότι υπάρχει ασυμβατότητα μεταξύ της επιστημονικής αυστηρότητας και της πολιτικής δέσμευσης: σε κάθε βήμα της σταδιοδρομίας του, η σοβαρότητά του ως ακαδημαϊκού ήταν άρρηκτα συνδεδεμένη με το ενδιαφέρον του για διανοητική συμμετοχή στις διαμάχες της εποχής του και για τις πιθανές χειραφετητικές συνέπειές του. Το ύφος της γραφής του Λακλάου ήταν ακριβές και συστηματικό, αλλά επίσης ζωντανό, πολεμικό και πειστικό.

Στα νιάτα του, από τη νεολαία του Σοσιαλιστικού Κόμματος πέρασε στην Izquierda Nacional (Εθνική Αριστερά) με επικεφαλής τον Abelardo Ramos, η οποία είχε ως βάση έναν μαρξισμό σε διάλογο με το δημοφιλές φαινόμενο του Περονισμού (και όπως έλεγε ο ίδιος, «ο Περονισμός με έκανε να καταλάβω τον Γκράμσι»). 
Το κεντρικό σώμα του έργου του Λακλάου ήταν προσανατολισμένο προς το στοχασμό μέσω της έννοιας της ηγεμονίας. Το προχώρησε μέσω μιας ανοιχτής «συζήτησης με τον Γκράμσι», που βασίζεται σε μια πρωτότυπη, μη κανονική - σχεδόν αιρετική - ανάπτυξη των εννοιών του και των ημιτελών διαδρομών που ανοίγουν τα έργα του. Στο κέντρο της σκέψης του Λακλάου ήταν τα ερωτήματα για το πώς λειτουργεί η πολιτική ικανότητα που δημιουργεί συναίνεση και νομιμοποίηση, και, ιδίως, πώς και κάτω από ποιες συνθήκες, οι άνθρωποι του αδύνατου μέρους της κοινωνίας θα μπορούσαν να αποτινάξουν την υποταγή τους και να σχηματίσουν ένα ιστορικό μπλοκ, ικανό να διευθύνει και να οργανώσει την πολιτική κοινότητα.

Το βιβλίο Ηγεμονία και Σοσιαλιστική Στρατηγική (1985) ήταν το βασικό έργο των Λακλάου και Σαντάλ Μουφ, ένα βιβλίο που δημιούργησε μια ολόκληρη θεωρητική προοπτική. Σε αυτό το βιβλίο, πρότειναν την κατανόηση της πολιτικής ως μάχης γύρω από τις έννοιες, στην οποία λόγος δεν είναι αυτό που λέγεται - αληθές ή ψευδές, αποκαλυπτικό ή συσκοτιστικό obfuscatory - για θέσεις που ήδη υπάρχουν και έχουν συγκροτηθεί σε άλλες σφαίρες (στην κοινωνική, την οικονομική κ.λ.π.), αλλά μάλλον μια πρακτική που διαμορφώνει, που κατασκευάζει τη μία ή την άλλη θέση, το ένα ή το άλλο νόημα, με βάση τα «γεγονότα», που μπορούν να πάρουν πολύ διαφορετικές σημασίες ανάλογα με το πώς επιλέγονται, πως ομαδοποιούνται, και, πάνω απ' όλα, πως αντιπαρατίθενται.

Αυτό το νόημα που δεν είναι δεδομένο, αλλά εξαρτάται από τις συγκρούσεις και τις ισορροπίες, είναι η βάση της δημοκρατίας και όχι μια απειλή, όπως ισχυρίζεται η συντηρητική σκέψη που έχει την πρόθεση να περιορίσει την πολιτική σε διαχείριση αυτού που έχει ήδη αποφασιστεί κάπου αλλού. Σ' αυτή την προοπτική, η πολιτική δεν μοιάζει με αγώνα πυγμαχίας (μια απλή σύγκρουση ή μια διαιτησία μεταξύ των υφιστάμενων δρώντων παραγόντων) ούτε με μια παρτίδα σκάκι (συμμαχίες, κινήσεις και τακτικές που χρησιμοποιούν ήδη δεδομένα μέρη), αλλά ένας συνεχής «πόλεμος θέσεων» - που περιέχει και ενδιάμεσα επεισόδια με κινήσεις, αλλά φυσικά, και συσχετισμούς δύναμης παγιωμένους σε θεσμικά όργανα. Στόχος είναι να συγκροτηθούν οι αντιμαχόμενες πλευρές (δηλαδή οι ταυτότητες), οι κανόνες του παιχνιδιού και το ίδιο το πεδίο της μάχης. Το γεγονός ότι γίνεται λόγος για τον κατακερματισμό των ταυτοτήτων και την προσωρινότητα τους, δεν σημαίνει ότι υποστηρίζονται οι παρτικουλαρισμοί και μερικότητες, ούτε ο συντηρητικός μύθος περί του τέλους του ανταγωνισμού. Απλά αυτό σημαίνει να συνειδητοποιούμε την ανάγκη και το αναντικατάστατο της πολιτικής, για να διαμορφώνει και δημιουργεί φαντασιακά που μπορούν να ενώσουν και να κινητοποιήσουν τους ανθρώπους.

O Λεβιάθαν του Thomas Hobbes

Αυτή η δύναμη είναι η ηγεμονία: η ικανότητα μιας ομάδας να παρουσιάσει το μερικό και συγκεκριμένο πρόγραμμά της ως ενσάρκωση του γενικού συμφέροντος (δηλαδή έχουμε ένα μερικό και συγκεκριμένο, που συγκροτεί γύρω από τον εαυτό του ένα γενικό και καθολικό). Πρόκειται για σχέση πάντα ατελή, αμφισβητήσιμη και προσωρινή. Δεν είναι μόνον ζήτημα ηγεσίας, ούτε απλής συμμαχίας δυνάμεων, αλλά μάλλον κατασκευής ενός νέου νοήματος που είναι κάτι περισσότερο από το άθροισμα των μερών του. Η ηγεμονική δύναμη παράγει μια ηθική, πολιτισμική και συμβολική τάξη. Υπό τους δικούς της όρους και πάνω στο δικό της έδαφος, είναι τώρα αναγκασμένα να λειτουργούν τα υποδεέστερα στρώματα, ακόμη και οι αντίπαλοί της, καθώς έχει γίνει πια η κοινή λογική που δεν μπορεί να αμφισβητηθεί, παρεκτός από μία θέση απόλυτης εξωτερικότητας, καταδικασμένης να μένει αναποτελεσματική και ασήμαντη.

Τα «επιπλέοντα σημαίνοντα», οι «σημαδούρες» (‘Floating signifiers’) διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο σ' αυτό το μοντέλο, παρόμοιο με εκείνο των υψηλών κορυφογραμμών, από τις οποίες μπορεί κανείς να κυριαρχήσει σ' ένα πεδίο μάχης. Είναι τα σύμβολα ή τα ονόματα που είναι φορείς νομιμοποίησης, αλλά δεν είναι σταθερά συνδεδεμένα με ένα αυστηρά καθορισμένο νόημα, και ως εκ τούτου μπορούν να χρησιμεύσουν ως καταλύτες ή ως πρότυπα για τη συνένωση κατακερματισμένων ομάδων και παραμελημένων απαιτήσεων που γίνονται ένα πολιτικό «εμείς» με βούληση για την εξουσία – πράγμα που απαιτεί πάντα να ορίζεται και το «αυτοί», δηλαδή εκείνοι που θεωρούνται υπεύθυνοι για όποια προβλήματα υπάρχουν. Αυτό δεν είναι μια περιγραφική λειτουργία, αλλά μάλλον μια παραγωγή νοήματος.

Ωστόσο, ένα είναι αναμφίβολο: ο Λακλάου κέρδισε την προσοχή των μέσων ενημέρωσης και άσκησε πολιτική επιρροή κυρίως εξαιτίας της «δυσφημισμένης» έννοιας του λαϊκισμού. Στο βιβλίο On Populist Reason ανέλυσε τις ελιτίστικες και ουσιαστικά αντι-δημοκρατικές βάσεις που βρίσκονται πίσω από την ταύτιση του «λαού» με «τα χαμηλού επιπέδου πάθη», αυτά που μπορούν να «αφυπνισθούν από δημαγωγούς». Υποστήριξε ότι η απειλή για τη σύγχρονη δημοκρατία δεν προέρχεται από την πληβειακή της κατάχρηση, αλλά κυρίως από τον ολιγαρχικό περιορισμό της από μειονότητες που εκφεύγουν του λαϊκού ελέγχου. 
Συνεχίζοντας σ' αυτό το πνεύμα, ο Λακλάου πρότεινε μια σύλληψη του λαϊκισμού ριζικά διαφορετική από την ασαφή, υποτιμητική χρήση του όρου από τα μέσα ενημέρωσης. Υποστήριξε ότι ο όρος αυτός δεν περιέχει ένα συγκεκριμένο ιδεολογικό περιεχόμενο, αλλά μάλλον μια μορφή άρθρωσης των λαϊκών ταυτοτήτων. Αυτό τυπικά συμβαίνει σε στιγμές κρίσης, απώλειας της ικανότητας των θεσμικών οργάνων να απορροφούν πιέσεις και δυσαρέσκειες, ή σε στιγμές διάλυσης των δεσμών εμπιστοσύνης που υπήρχαν προηγουμένως, μέσω της διχοτόμησης του πολιτικού χώρου. Η διχοτόμηση αυτή θέτει τους «πληβείους» (κατά το ρωμαϊκό «plebs»), που οι ίδιοι θεωρούν τον εαυτό τους ως τον μόνο νόμιμο «λαό» («populus»), σε αντίθεση με τις συμβολικά ομαδοποιημένες ελίτ. Έτσι ορίζεται μια νέα διαχωριστική γραμμή διαμέσου του πεδίου της πολιτικής μάχης, που απεικονίζει ένα νέο «αυτοί». Σε αντίθεση με «αυτούς» παράγεται μια νέα λαϊκή ταυτότητα, η οποία αχρηστεύει τις μέχρι τότε επικρατούσες μεταφορικές ιδέες που διαιρούσαν τους ανθρώπους. Σε κάθε περίπτωση, η ιδεολογική σημασία του λαϊκισμού εξαρτάται από τη φύση και τη διαχείριση αυτής της διαχωριστικής γραμμής.

Αυτή η σύλληψη του λαϊκισμού έκανε τις ιδέες του Λακλάου κρίσιμο σημείο αναφοράς για να κατανοήσουμε τις εμπειρίες των πολιτικών αλλαγών, όπως το σχηματισμό εθνικών-λαϊκών κυβερνήσεων και τις μεταρρυθμίσεις του κράτους στη Λατινική Αμερική στις αρχές του 21ου αιώνα. Ταυτόχρονα όμως, ήταν και η αιτία που αυτός ο «όψιμος Λακλάου» αγνοήθηκε ή και αντιμετωπίσθηκε με εχθρότητα στην Ισπανία, παρά την διανοητική επιρροή του και την ακαδημαϊκή αναγνώριση στη Λατινική Αμερική αλλά και αλλού στην Ευρώπη. Θα πρέπει να υπενθυμίσουμε ότι οι λατινοαμερικανικές εμπειρίες της επέκτασης της δημοκρατίας και της κοινωνικής ένταξης, αντιμετωπίζουν τόσο την εχθρότητα εκ μέρους της συντηρητικής σκέψης όσο και έλλειψη κατανόησης εκ μέρους της πλειοψηφίας της Αριστεράς, για την οποία ο λαϊκισμός είναι μια παραποίηση των ήδη καθιερωμένων βεβαιοτήτων ή μια λίγο-πολύ επιβλαβής απόσπαση της προσοχής από τα ουσιώδη.

Όπως μας υπενθύμισε ο Marco d' Eramo στο άρθρο του «Ο λαϊκισμός και η νέα ολιγαρχία» (‘Populism and the New Oligarchy’, New Left Review ΙΙ/82), η Ευρώπη διέρχεται μια σημαντική στιγμή της ιστορίας της, όπου η ολιγαρχική επίθεση βρίσκεται σε εξέλιξη, ο λαός πέφτει σε όλο και πιο μεγάλη φτώχεια και οι ελίτ επιδεικνύουν περιφρόνηση προς το λαό, ακόμη ως μια από τις μεθόδους για να εξασφαλίζουν νομιμοποίηση. Γι αυτό το λόγο, πληθαίνουν οι κατηγορίες περί «λαϊκισμού» ενάντια σε κάθε εκδήλωση δυσαρέσκειας ή και της διεκδίκησης ότι οι πολλοί πρέπει να διαδραματίζουν έναν ρόλο στα δημόσια πράγματα. Μια στροφή της πολιτικής στη Νότια Ευρώπη, που θα τη φέρει πιο κοντά στις συζητήσεις που γίνονται στη Λατινική Αμερική και θα στρέψει για πρώτη φορά τη πυξίδα της προς το Νότο - όχι για να αντιγράψει, αλλά για να μεταφράσει τις εκεί εμπειρίες - μπορεί να αναδιατυπώσει και να αντλήσει από το οπλοστάσιο εννοιών και παραδειγμάτων της συγκεκριμένης ηπείρου. Πρόκειται για μια στροφή προς τη Λατινική Αμερική που γίνεται ταυτόχρονα και από τα πάνω αλλά και από τα κάτω. Δεν είναι πια καθόλου μυστικό, ότι δεν υπάρχει πρόσφατη πολιτική πρωτοβουλία στην Ισπανία που να συμβαίνει χωρίς αυτή τη διανοητική διασταυρούμενη επικονίαση, δηλαδή μαθαίνοντας από τις ζωντανές διαδικασίες αλλαγής στη Λατινική Αμερική, καθώς και από την κατανόηση του τι ρόλο παίζει ο δημόσιος λόγος, η πολιτική συζήτηση, η κοινή λογική και η ηγεμονία - πράγμα που οφείλει σαφώς πολλά στο έργο του Λακλάου, μεταξύ άλλων. 

Ο Ernesto Laclau πέθανε την ώρα που τον είχαμε περισσότερο ανάγκη, σε μια στιγμή αβεβαιότητας, την ώρα που ανοίγουν ρωγμές οι οποίες επιτρέπουν άνευ προηγουμένου δυνατότητες. Τον χρειαζόμασταν για να σκεφτούμε μαζί του τις προκλήσεις που συσσωρεύει η πληβειακή και δημοκρατική εισβολή στην πολιτική σκηνή των κρατών της Λατινικής Αμερικής. Τον χρειαζόμασταν επίσης και στη νότια Ευρώπη, για να αντιμετωπίσουμε μια άλλη πρόκληση: πώς να μετατραπεί η δυσαρέσκεια και η ταλαιπωρία της πλειοψηφίας σε νέες λαϊκές ηγεμονίες. Άφησε να αντιμετωπίσουμε εμείς αυτό το εγχείρημα - ωστόσο όχι μόνοι μας, αλλά με ζωντανές ιδέες και μια ανοικτή, πλούσια φλέβα τολμηρής, ριζοσπαστικής σκέψης που πρέπει να μελετήσουμε, να μεταφράσουμε και να εξελίξουμε πέρα από τα σύνορά της, ακριβώς όπως έκανε ο ίδιος με τις ιδέες του Αντόνιο Γκράμσι, βρίσκοντας συμμάχους εκεί που δεν περίμενε, άγνωστα κενά προς πλήρωση και απρόβλεπτες δυνατότητες. Ο ίδιος, μαζί με πολλούς άλλους, έχει σπείρει τους σπόρους εμπλουτίζοντας την πνευματική και πολιτική κληρονομιά της Λατινικής Αμερικής, πράγμα που έχει επεκτείνει τον ορίζοντα του εφικτού και μας έδειξε ότι η πολιτική μπορεί να σημαίνει δημιουργία, ένταση και άνοιγμα - καθώς επίσης μια καθημερινή, πληβειακή μορφή τέχνης. Μια Λατινική Αμερική που δείχνει πως μερικές φορές, με πιο πολύ θάρρος και δημιουργικότητα παρά βασικές αλήθειες, με περισσότερη έρευνα παρά δόγματα ή πίστη, με περισσότερη τόλμη παρά εγγυημένες γνώσεις ή εγχειρίδια και οδηγίες - Si, se Puede [ναι, μπορούμε].

O Íñigo Errejón είναι ερευνητής της Πολιτικής Επστήμης. Διδάσκει στο Πανεπιστήμιο Complutense της Μαδρίτης. Στο κόμμα Podemos έχει τη θέση του διευθυντή στον τομέα επικοινωνίας και στρατηγικής .

   
Íñigo Errejón: Προσπαθούμε για ένα συστατικό άνοιγμα από τα κάτω (RedNotebook)

 

Ο Ερνέστο Λακλάου (Αργεντινή 1935 - Σεβίλλη 13 Απριλίου 2014) σπούδασε ιστορία στο Μπουένος Άιρες. Διδακτορικό δίπλωμα στο Πανεπιστήμιο του Έσσεξ (1977), από το 1986 ήταν καθηγητής πολιτικής θεωρίας στο ίδιο πανεπιστήμιο, όπου ίδρυσε και διεύθυνε το μεταπτυχιακό πρόγραμμα «Ιδεολογία & ανάλυση λόγου» (Ideology and Discourse Analysis). Το συγκεκριμένο πρόγραμμα παρείχε (και εξακολουθεί να παρέχει) το ερευνητικό πλαίσιο ανάλυσης του λόγου που αντλεί από το έργο θεωρητικών όπως ο Λακάν, ο Φουκώ, ο Ντερριντά και ο Μπαρτ, προκειμένου να αρθρωθούν καινοτόμες αναλύσεις συγκεκριμένων πολιτικών φαινομένων (π.χ. ταυτότητες, λόγοι και ηγεμονίες). Αυτός ο προσανατολισμός είναι σήμερα γνωστός ως “Essex School of discourse analysis”. 

O Ερνέστο Λακλάου καθιερώθηκε ως ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους πολιτικούς θεωρητικούς με το βιβλίο Hegemony and Social Strategy (1985) που συνέγραψε με την Σαντάλ Μουφ (Chantal Mouffe). Ο Λακλάου δίδαξε σε πολλά πανεπιστήμια στη Βόρεια και τη Νότια Αμερική, την Ευρώπη, την Αυστραλία, και τη Νότια Αφρική. Τα τελευταία χρόνια κατείχε θέσεις στο SUNY Buffalo και το Northwestern University των ΗΠΑ. Κυριότερα έργα του: Politics and Ideology in Marxist Theory (NLB, 1977), Hegemony and Socialist Strategy (μαζί με την Chantal Mouffe) (Verso, 1985), New Reflections on the Revolution of our Time (Verso, 1990), The Making of Political Identities (επιμ., Verso, 1994), Emancipation(s) (Verso, 1996), Contingency, Hegemony, Universality (μαζί με την Judith Butler και τον Slavoj Žižek, Verso, 2000), On Populist Reason (Verso, 2005), The Rhetorical Foundations of Society (Verso, 2014). 
   

Νεκρολογία Ernesto Laclau: Ernesto Laclau obituary - του Robin Blackburn (Τhe Guardian,  23.5.2014)
 

ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΘΕΜΑΤΑ, ΤΕΥΧΟΣ 124, ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ-ΜΑΡΤΙΟΣ 2014 : ΜΝΗΜΗ ΕΡΝΕΣΤΟ ΛΑΚΛΑΟΥ 

   

Συνέντευξη Ερνέστο Λακλάου: Η πολιτική ως ηγεμονία, «Il Manifesto» - «Εφημερίδα των Συντακτών» (από τον Θανάση Γιαλκέτση)
   

Τα βιβλία του Ερνέστο Λακλάου

 

Άρθρα του Λακλάου:

«Είναι δυνατόν να εξηγηθούν οι κοινωνικοί αγώνες εμμενώς;» (Βιβλιοκριτικό δοκίμιο για το βιβλίο των Μ. Hardt & A. Negri, Αυτοκρατορία), Σύγχρονα Θέματα, τχ. 82, Ιούνιος 2003, σσ. 89-94.

  

«Η δημοκρατία ανάμεσα στην αυτονομία και την ετερονομία», στο Θεόφιλος Τραμπούλης (επιμ.), Η απραγματοποίητη δημοκρατία, μτφρ. Ελεάννα Πανάγου, Futura, Αθήνα 2010.

  

«Hardt και Negri: Έχει ο Θεός!», μτφρ. Χρήστος Ηλιάδης, Σύγχρονα Θέματα, τχ. 114, Ιούλιος – Σεπτέμβριος 2011, σσ. 31-34.

  

«Λαϊκισμός: Τι σημασία έχει το όνομα», μτφρ. Γιώργος Κατσαμπέκης, Γρηγόρης Ανανιάδης, Σύγχρονα Θέματα, τχ. 110, Ιούλιος – Σεπτέμβριος 2010, σσ. 70-79.

  

«Ο θάνατος και η ανάσταση της θεωρίας της ιδεολογίας», μτφρ. Γιάννης Σταυρακάκης, Σύγχρονα Θέματα, τχ. 62, Ιανουάριος-Μάρτιος 1997, σσ. 25-31.

  

«“Σοσιαλισμός”, “Λαός” και “Δημοκρατία”. Ο μετασχηματισμός των ηγεμονικών λογικών», μτφρ. Γρηγόρης Ανανιάδης, Σύγχρονα Θέματα, τεύχος 17º, 1983.

  

Άλλες συνεντεύξεις του Λακλάου:
«Θετικό σημάδι για την αλλαγή η ύπαρξη του ΣΥΡΙΖΑ» (Συνέντευξη στον Τάσο Τσακίρογλου), Η Εφημερίδα των Συντακτών, 27 Οκτωβρίου 2013.   
 
«Ο Αναγκαίος λαϊκισμός» (Συνέντευξη του Ernesto Laclau στον Νίκο Χρυσολωρά), Σύγχρονα Θέματα, τχ. 110, Ιούλιος – Σεπτέμβριος 2010, σσ. 80-83 [Αναδημοσίευση: TVXS].  
 
«Ernesto Laclau: Ο υπερασπιστής της ενδεχομενικότητας» (Συνέντευξη στην Αθηνά Αυγητίδου και την Ελένη Κούκου), Intellectum, τ. 5, Δεκέμβριος 2008, σσ. 85-95.

 

«Γιατί τα κενά σημαίνοντα έχουν σημασία στην πολιτική», ιστοχώρος Ταξικές Μηχανές die Bestimmung des Menschen, 19 Φεβρουαρίου 2013.

Άρθρα για τον Λακλάου

Ηρακλής Μαυρίδης: Ριζοσπαστική δημοκρατία, Ερνέστο Λακλάου, ο μη δογματικός λόγος της Αριστεράς ("Το Βήμα")

   

Κατσαμπέκης, Γιώργος, «Θεωρητικο-πολιτικές διαμάχες στον ορίζοντα του ενδεχομενικού: ηγεμονία, μετα-ηγεμονία και η ανάδυση του “νέου”: εισαγωγικές σημειώσεις», Σύγχρονα Θέματα, τχ. 114, Ιούλιος – Σεπτέμβριος 2011, σσ. 25-30.

   

Κιουπκιολής, Αλέξανδρος, «Αναστοχασμοί του Πολιτικού και νέα κοινά της ελευθερίας», Σύγχρονα Θέματα, τχ. 114, Ιούλιος – Σεπτέμβριος 2011, σσ. 57-70.
  

   

Σπύρος Μακρής, «O Ernesto Laclau (1935-2014) και η μετανεωτερική προσέγγιση του πολιτικού και της δημοκρατίας», Θέσεις, τχ. 130, 2015, σσ. 117-134.

Μαυρίδης, Ηρακλής, «Ερνέστο Λακλάου: Για μια Σύγχρονη θεώρηση του Πολιτικού» Αξιολογικά, τχ. 14, Δεκέμβριος 2003.

 

Σταυρακάκης, Γιάννης, «Αντινομίες του φορμαλισμού: η κατά Laclau θεώρηση του λαϊκισμού και ο ελληνικός θρησκευτικός λαϊκισμός», Επιστήμη και Κοινωνία, τχ. 12, 2004. 
  
Ανανιάδης, Γρηγόρης, «Αποχαιρετισμός – με ένα αναπάντητο ερώτημα», Η Αυγή / «Ενθέματα», Σάββατο 19 Απριλίου 2014. Δημοσιεύτηκε επίσης στα Σύγχρονα Θέματα, τχ. 124, Ιανουάριος – Μάρτιος 2014, σσ. 12-13.

  

Δουζίνας, Κώστας, «Η τέλεια ισορροπία μεταξύ θεωρίας και πράξης» (Για τον Ερνέστο Λακλάου, 1935-2014), Η Εποχή, Σάββατο 19 Απριλίου 2014.

  

Κατσαμπέκης, Γιώργος, «Ριζοσπαστική δημοκρατία και συλλογικά κινήματα σήμερα», Η Αυγή της Κυριακής / «Αναγνώσεις», 25 Μαΐου 2014.

   

Παπανάγνος, Γιώργος, «Το φάντασμα του λαϊκισμού», Η Αυγή της Κυριακής / «Ενθέματα», Σάββατο 19 Απριλίου 2014.

  

Πρεντούλη, Μαρίνα, «Μια μεταμαρξιστική κοινότητα θεωρίας και πράξης» (Για τον Ερνέστο Λακλάου), Η Αυγή της Κυριακής / «Ενθέματα», Σάββατο 19 Απριλίου 2014.

   

Σταυρακάκης, Γιάννης, «Πολιτική θεωρία, “λαός” και ριζοσπαστική δημοκρατία: Ερνέστο, το τανγκό συνεχίζεται…», Η Αυγή / «Ενθέματα», Σάββατο 19 Απριλίου 2014. Δημοσιεύτηκε επίσης στα Σύγχρονα Θέματα, τχ. 124, Ιανουάριος – Μάρτιος 2014, σσ. 14-15.

 

Κατσαμπέκης, Γιώργος, «Αποχαιρετώντας τον Ερνέστο Λακλάου», ιστοχώρος REDNotebook, 16 Απριλίου 2014.

 

Κιουπκιολής, Αλέξανδρος, «Ερνέστο Λακλάου: ο στοχαστής της ηγεμονίας μετά τον Γκράμσι», ιστοχώρος REDNotebook, 16 Απριλίου 2014. Δημοσιεύτηκε επίσης στα Σύγχρονα Θέματα, τχ. 124, Ιανουάριος – Μάρτιος 2014, σσ. 13-14.

Τσακίρης, Θανάσης, «Η κριτική του Ernesto Laclau σε ορισμένες θέσεις του Νίκου Πουλατζά για το κράτος και το φασισμό», Ιστότοπος Φιλοσοφία, οικονομία και πολιτική, 19 Απριλίου 2014.

  
Βιβλιοκρισίες για τον Λακλάου
Μαυρίδης, Ηρακλής, «Ριζοσπαστική δημοκρατία» (E. Laclau, Για την επανάσταση της εποχής μας), Το Βήμα, 10 Αυγούστου 1997.

Αφιερώματα για τον Λακλάου

«Μνήμη Ερνέστο Λακλάου (1935-2014), Σύγχρονα Θέματα, τχ. 124, Ιανουάριος – Μάρτιος 2014, σσ. 12-15.

   

«Ε. Λακλάου: Ο θεωρητικός της ηγεμονίας, του λαϊκισμού και της ριζοσπαστικής δημοκρατίας)», Η Αυγή / «Ενθέματα», Σάββατο 19 Απριλίου 2014.

  

«Φάκελος Ηγεμονία, αντι-ηγεμονία και βιοπολιτικό πλήθος: Η διαμάχη. Στοχασμοί για τη ριζική αλλαγή στην εποχή μας. Ernesto Laclau, Chantal Mouffe, Slavoj Žižek, Michael Hardt, Antonio Negri», επιμέλεια φακέλου: Αλέξανδρος Κιουπκιολής / Γιώργος Κατσαμπέκης, Σύγχρονα Θέματα, τχ. 114, Ιούλιος – Σεπτέμβριος 2011, σσ. 24-70.

Σύνδεσμοι : 

  

Wikipedia/Ernesto_Laclau
  
Centre for Theoretical Studies, University of Essex

Ideology and Discourse Analysis network

(από τον ιστότοπο Σύγχρονη Γαλλική Φιλοσοφία)

Άλβαρο Γκαρσία Λινέρα, Αντιπρόεδρος της Βολιβίας: Αφιέρωμα της εφημερίδας "Δρόμος της Αριστεράς"  - και εδώ  ←

«Να τελειώνουμε με το πένθος της ήττας!»: Συζήτηση για την ευρωπαϊκή Αριστερά (Άλβαρο Γκαρσία Λινέρα, Ετιέν Μπαλιμπάρ, Μίκαελ Λέβι, Αντρέ Τοζέλ κ.ά.) - "Δρόμος" - Αφιερώματα

Αναρτήθηκε από aftercrisis στις 4/13/2015 12:18:00 μ.μ.