Πέτρου Π. Θεοδωρίδη , Όνειρο και φαντασίωση ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ απο το αρθρο ΟΝΕΙΡΑ ,ΕΦΙΑΛΤΕΣ ΦΑΝΤΑΣΙΩΣΕΙΣ που δημοσιευτηκε στο τευχος 35-ανοιξη 2015- του περιοδικου ΕΝΕΚΕΝ

Όνειρο και φαντασίωση

......Οι φαντασιώσεις συγκαλύπτουν την αλήθεια μας ενώ τα όνειρα την ξεσκεπάζουν. Η Φαντασίωση μοιάζει με το όνειρο αλλά  και  διαφέρει: Η κυριότερη έγκειται στο ότι το όνειρο  ενέχει έναν  «ψευδαισθησιακό» χαρακτήρα ,που το κάνει να προσλαμβάνεται  από το υποκείμενο ως πραγματικότητα, ενώ η συνειδητή  φαντασίωση  εμφανίζεται στο υποκείμενο ως σαφώς διακριτή  από την πραγματικότητα. Κατά συνέπεια η  συνειδητή φαντασίωση υποτάσσεται  πολύ περισσότερο από το Όνειρο στην «αρχή της πραγματικότητας» και αυτό περιορίζει κατά πολύ την επενέργεια  της «πρωτογενούς διαδικασίας» η οποία παράγει μέσα στο  Ονειρο τις αναλήθειες  τις παραδοξότητες  και τις χρονικές ασυναρτησίες που γνωρίζουμε. Επιπλέον η συνειδητή φαντασίωση υποτάσσεται  ευθέως στις άμυνες του Εγώ όπως και στις επικρίσεις του Υπερεγώ .

Έξαλλου η φαντασίωση βρίσκεται σε πολύ στενή σχέση με την  επιθυμία. Είναι γνωστό-γράφουν οι Laplanche  και  Pontalis- ότι η επιθυμία, κατά τον Φρουντ, είχε ως πρότυπο και καταγωγή την εμπειρία  ικανοποίησης» ότι  «πρώτη εκδήλωση επιθυμίας  είναι μια ψευδαισθητική  επένδυση αναμνήσεων ικανοποίησης» .Όμως η φαντασίωση ,ακόμα και  αν διατυπώνεται με μια μόνο φράση σκηνοθετείται  ως εκτύλιξη γεγονότων, ως οργανωμένες  δηλαδή σκηνές,ικανές να  εκδραματισθούν, με την μορφή εικόνων. «Στις σκηνές αυτές το υποκείμενο είναι  πάντα παρόν. Απεικονίζεται ,ακόμη και στην «πρωταρχική σκηνή», όχι μόνο ως παρατηρητής  ,αλλά  και ως συμμέτοχος , ο  οποίος έρχεται να διαταράξει την  γονεική συνουσία. Εκείνο που απεικονίζεται  δεν είναι το αντικείμενο στο όποιο προσβλέπει το άτομο, αλλά μια αλληλουχία στοιχείων, στην όποια συμπεριλαμβάνεται το ίδιο το άτομο ,και στο εσωτερικό της οποίας οι ρόλοι εναλλάσσονται»

Πριν αναφερθώ στην Λακανική θεώρηση της Φαντασίωσης  θα θυμίσω ότι για τον Lacan η πραγματικότητα των ανθρώπων συγκροτείται μέσα από τρία αλληλένδετα επίπεδα :το Συμβολικό, το Φαντασιακό και το Πραγματικό που η σχέση τους  -μέσω του λεγόμενου Βορρόμειου κόμβου - θα μπορούσε να γίνει αντιληπτή ως αλυσίδα: απαρτίζεται από ομάδα τριών δαχτυλιδιών που διασυνδέονται με τέτοιο τρόπο, ώστε στην περίπτωση που το ένα από αυτά κοπεί να αποσυνδεθούν και τα τρία. 

Για τον Λακαν, αυτό που εμπειρικά αντιλαμβανόμαστε ως πραγματικότητα “δεν είναι το πραγματικό καθ’ εαυτό», είναι πάντα –ήδη- δομημένο μέσα από συμβολικούς μηχανισμούς και το πρόβλημα έγκειται στο ότι , στην πράξη, αυτή η συμβολοποίηση εν τέλει πάντα αποτυγχάνει. Το πραγματικό (δηλαδή το μέρος της πραγματικότητας που παραμένει –ως υπόλοιπο– μη συμβολοποιημένο) επιστρέφει με τη μεταμφίεση των φασματικών οραμάτων –ψευδαισθήσεων. Η πραγματικότητα ποτέ δεν είναι «καθ’ εαυτή ,παρουσιάζεται μόνο δια μέσω της ατελούς της, αποτυχημένης συμβολοποίησης, και ψευδαισθήσεις αναδύονται στο ανάμεσα χάσμα που πάντα διαχωρίζει την πραγματικότητα από το πραγματικό: το φάσμα (specrtre) υλοποιεί αυτό το οποίο διαφεύγει από τη συμβολικά διαμεσολαβημένη πραγματικότητα».

Ο Λακάν  υποστήριζε  ότι υπάρχει πάντοτε μια «θεμελιώδης  φαντασίωση: «Στην πορεία  της ψυχαναλυτικής θεραπείας,ο αναλυτής ανασυγκροτεί την φαντασίωση του αναλυόμενου του σε κάθε λεπτομέρεια .Ο αναλυόμενος επίσης πρέπει να προχωρήσει  στη «διάνυση της φαντασίωσης».^.Η θεραπεία οφείλει να παραγάγει κάποια μετατροπή  στον θεμελιακό τρόπο άμυνας του υποκειμένου, κάποια αλλαγή στον τρόπο της  jouissance  του. 

 Θυμίζω  πως για  τον Λακάν η jouissance είναι μια απόλαυση που έχει πάντα μια θανάσιμη αναφορά, μια παράδοξη ευχαρίστηση, που φθάνει σε ένα σχεδόν ανυπόφορο επίπεδο διέγερσης.

Για τον  Λακάν η φαντασίωση προσφέρει μια απάντηση στο αίνιγμα της επιθυμίας του Άλλο: Η επιθυμία  που σκηνοθετείται στην φαντασίωση, δεν είναι η επιθυμία  του ιδίου του  υποκειμένου αλλά η επιθυμία  του άλλου η   αυτών που με περιβάλλουν και με τους οποίους έρχομαι σε επαφή. Η φαντασίωση ,είναι μια απάντηση στο ερώτημα « Λες κάτι, αλλά τι είναι αυτό που πραγματικά  θέλεις όταν το λες αυτό; »Το πρωταρχικό ερώτημα της επιθυμίας  δεν είναι ευθέως το :«Τι θέλω ;» αλλά « Τι θέλουν οι άλλοι από μένα ; τι βλέπουν σε μένα ;Τι είμαι  εγώ γι αυτούς τους άλλους;».Το παιδί  εντάσσεται σε ένα περίπολο δίκτυο σχέσεων, λειτούργει ως καταλύτης, αλλά και ως πεδίο μάχης για τις επιθυμίες των ατόμων που το περιβάλλουν. Ο πατέρας του , η μητέρα του , οι αδελφοί και οι αδελφές του, οι θειοι και οι θειες του ,στήνουν τις μάχες τους στο όνομα του^{. .}η μητέρα στέλνει ένα μήνυμα στον πατέρα μέσα από τον τρόπο που φροντίζει τον γιο της.

 Αν και έχει πλήρη  συνείδηση του ρόλου του , το παιδί δεν μπορεί να σταθμίσει ακριβώς τι είδους αντικείμενο είναι για τους  άλλους, τι είδους  παιχνίδια παίζουν μαζί του. Η φαντασίωση  προσφέρει μια απάντηση σ’ αυτό το αίνιγμα :η φαντασίωση μου, λέει κατ’ αρχάς τι είμαι για τους γύρω μου.«Αυτός ο διυποκειμενικός χαρακτήρας  της φαντασίωσης – γραφεί ο Ζιζεκ - διαφαίνεται ακόμα και στις πιο άπλες  περιπτώσεις , όπως  αυτή που αναφέρει ο Φρόυντ, της μικρής του κόρης  που φαντασιώνεί ότι τρώει ένα κέικ φράουλα. Δεν πρόκειται  διόλου για απλή περίπτωση άμεσης ψευδαισθητικής  ικανοποίησης μιας επιθυμίας (του τύπου : ήθελε να κέικ , δεν το είχε  όποτε το φαντασιώθηκε ).Το κρίσιμο στοιχείο  είναι ότι , ενώ έπεφτε  με τα μούτρα  στο κέικ φράουλα ,το κοριτσάκι πρόσεξε  ότι οι γονείς  της έλαβαν βαθειά ικανοποίηση βλέποντας την να το απολαμβάνει. "Η φαντασίωση  σχετικά με το κέικ φράουλα , είχε να κάνει  με την προσπάθεια της να διαμορφώσει μια ταυτότητα κάποιου που απολαμβάνει πλήρως ένα κέικ που του δίνουν οι γονείς του ,που  θα ικανοποιούσε  τους γονείς της  και θα την καθιστούσε αντικείμενο της επιθυμίας τους» .

---