Pierre Andre Taguieff-Ο νέος εθνικο-λαικισμός
Pierre Andre Taguieff-Ο νέος εθνικο-λαικισμός
Δημοκρατία,Δημαγωγία,Ευρωπαικοί νεολαικισμοί
Ας πούμε εξαρχής ότι με τη λέξη ''λαικισμός'' υποδεικνύω τη μορφή που λαμβάνει η δημαγωγία στις συγκαιρινές κοινωνίες των οποίων η πολιτική κουλτούρα θεμελιώνεται στις αξίες και τις δημοκρατικές νόρμες που αντιμετωπίζονται ως απόλυτες.Πρόκειται για ειδική μορφή δημαγωγίας,που προϋποθέτει την αρχή της κυριαρχίας του λαού και τη νόρμα του συνασπισμού του σε ένα ενωμένο έθνος.Η δημαγωγία ακολουθεί τη δημοκρατία σαν τη σκιά της από την αρχαία Ελλάδα,όπου,σύμφωνα, με τον Πλάτωνα,η δημοκρατία δεν ήταν παρά ανεπανόρθωτα ασταθής καθεστωτικός τύπος,που ανοίγει την πόρτα στην τυραννία. Σήμερα,στην εποχή των ΜΜΕ,των δημοσκοπήσεων και της ενημέρωσης σε πραγματικό χρόνο μέσω Διαδικτύου,που συντελούν ώστε η δημοκρατία να εκτρέπεται σε δημοκρατία της γνώμης,η δημαγωγία δεν μπορεί πλέον να διακρίνεται από την διαφήμιση και την προπαγάνδα και,όταν αυτή είναι αποτελεσματική,επιχειρεί μαζικό προσηλυτισμό.Συνεπώς,με τη διφορούμενη λέξη 'λαικισμός'' υποδεικνύω συνολικά τις δημαγωγίες της δημοκρατικής εποχής.Για να πάμε όμως,μακρύτερα,θα πρέπει να αναγειώσουμε την πολιτική θεωρία στις παρατηρούμενες πολιτικές πραγματικότητες.Όταν λέγεται ότι κάποιοι ανησυχούν από την ''άνοδο του λαικισμού'' ή ''των λαικισμών'' στις ευρωπαικές κοινωνίες,που έχουν σαρωθεί από ένα κύμα δεξιοποίησης,ο στόχος είναι δύο διακριτά φαινόμενα των οποίων η διασταύρωση ή η συγχώνευση εκλαμβάνεται ως απειλή:από τη μια πλευρά η αύξηση της δημαγωγίας στο σοβαρό παιγνίδι που συνιστά ο πολιτικός ανταγωνισμός και,από την άλλη πλευρά,η ανάδυση νέων μορφών εθνικισμού συνδεδεμένων με τους φόβους που ξεσπούν λόγω της παγκοσμιοποίησης,της ευρωπαικής οικοδόμησης ή της μαζικής μετανάστευσης.Οι αιτίες αυτών των φόβων δεν ανάγονται σε φαντάσματα:αφορούν ταυτόχρονα το επίπεδο ζωής (ανεργία,πτώση μισθών,απειλή υποτίμησης των περιουσιών) και την ποιότητα ζωής (ασφάλεια,μη μολυσμένο περιβάλλον,πρόσβαση στα πολιτισμικά αγαθά) απειλούμενα από την αποβιομηχάνιση και τις απεγκαταστάσεις επιχειρήσεων,τις ελλείψεις του κράτους πρόνοιας,τη γήρανση των πληθυσμών και την αύξηση των μεταναστευτικών ροών που φαίνονται ανεξέλεγκτες και αναφομοίωτες.
Οι ανησυχίες αγγίζουν τόσο τις μεσαίες όσο και τις λαϊκές τάξεις και μεταφράζονται πολιτικά με κινητοποιήσεις για την παλινόρθωση των εθνικών κυριαρχιών,συχνά με μια θέληση υπεράσπισης ορισμένων ''πολιτισμικών'' χαρακτηριστικών της συλλογικής ταυτότητας που αποτελεί την άυλη κληρονομιά του έθνους.Έτσι,οι λεγόμενες λαικιστικές αντιδράσεις αναμειγνύουν,σε διάφορες δοσολογίες, εθνικοκυριαρχικά και ταυτοτικά μοτίβα,που είναι ευρέως διαδεδομένα σε όλο τον πολιτικό χώρο.Διαδίδουν ερμηνείες που προέρχονται από τη μυθική αφήγηση αναμειγνύοντάς τες με περιγραφές παρατηρούμενων γεγονότων που προκαλούν την ανησυχία.Εφαρμόζουν συστηματικά στα γεγονότα μια μανιχαιστική εμπνεύσεως αποκωδικοποίηση,η οποία συνιστά την καρδιά της λαικιστικής ρητορικής:την αντίθεση μεταξύ των ισχυρών (σαρκοβόρα και ένοχοι) και του λαού(αθώος και ενάρετος, αλλά και θύμα).
Αυτά τα 'λαικιστικά'' κινήματα,μακράν από το να αντιτίθενται στη φιλελεύθερη δημοκρατία,διατείνονται αντιθέτως ότι θέλουν να υπερασπισθούν τις αξίες της: ελευθερία γνώμης,ανεκτικότητα,κοσμικότητα (ή εκκοσμίκευση),ισότητα ανδρών/γυναικών,σεβασμός των μειονοτήτων και των δικαιωμάτων των ομοφυλόφιλων,κλπ.ενάντια στην απειλή που ενσαρκώνεται από μία μουσουλμανικής κουλτούρας μετανάστευση που κατηγορείται ότι θέλει να επιβάλλει τις προσίδιες αξίες και νόρμες της,διαμέσου ενός θεσμικού ή ημι-θεσμικού πολυπολιτισμού που τις απαλλάσσει κριτικής-στο όνομα ενός νόμιμα προστατευόμενου δικαιώματος στη διαφορά.Η απόρριψη του ''εξισλαμισμού'' δεν θεμελιώνεται πλέον στην ξενόφοβη ή ρατσιστική κοσμοαντίληψη που αναγνωρίζουμε σε όλα τα ακροδεξιά κινήματα του δεύτερου μισού του 20ου αι. Από τη μια θεμελιώνεται στην επιθυμία των πολιτών να υπερασπισθούν μια πολιτισμική ταυτότητα από την οποία εξαρτάται ο τρόπος ζωής στον οποίο είναι αφοσιωμένοι και,από την άλλη πλευρά,στην απόλυτη απόρριψη εισαγωγής στην Ευρώπη της σαρία και,a fortiori της τζιχάντ η οποία,όπως ξέρουμε,παίζει το ρόλο ενός ''έκτου θεμελίου του ισλάμ'' για τους ριζοσπάστες ισλαμιστές.
Η αποκήρυξη επομένως του ''εξισλαμισμού'' επιχειρείται στο πεδίο των αξιών και των νορμών,ως προς τις συλλογικές προτιμήσεις που καθίστανται αντικείμενο υπεράσπισης με επιχειρήματα ξένα στην ξενοφοβία και το ρατσισμό-απόρριψη της περιφρόνησης της γυναίκας,του σεξισμού,της ομοφοβίας,της δίωξης των θρησκευτικών μειονοτήτων,κλπ.Αυτή είναι η μεγάλη καινοτομία των νεολαικισμών των ευρωπαικών δεξιών:αποκηρύσσουν την πολιτική και πολιτισμική επιρροή του ισλάμ λόγω της απειλής που αυτή κάνει να βαραίνει στα μεταυλιστικά ανθρώπινα δικαιώματα και την κοσμικότητα.Από την άποψη αυτή,όπως υποστηρίζει ο πολιτολόγος Λωράν Μπουβέ (Laurent Bouvet),οι ηγέτες τους θα μπορούσαν να αναβαπτισθούν σε ''ελευθεριακούς ισλαμόφοβους'' που αγωνίζονται κατά των σεξιστών και των ''αντι-ομοφυλόφιλων όλων των θρησκειών''
Δημοκρατία,Δημαγωγία,Ευρωπαικοί νεολαικισμοί
Ας πούμε εξαρχής ότι με τη λέξη ''λαικισμός'' υποδεικνύω τη μορφή που λαμβάνει η δημαγωγία στις συγκαιρινές κοινωνίες των οποίων η πολιτική κουλτούρα θεμελιώνεται στις αξίες και τις δημοκρατικές νόρμες που αντιμετωπίζονται ως απόλυτες.Πρόκειται για ειδική μορφή δημαγωγίας,που προϋποθέτει την αρχή της κυριαρχίας του λαού και τη νόρμα του συνασπισμού του σε ένα ενωμένο έθνος.Η δημαγωγία ακολουθεί τη δημοκρατία σαν τη σκιά της από την αρχαία Ελλάδα,όπου,σύμφωνα, με τον Πλάτωνα,η δημοκρατία δεν ήταν παρά ανεπανόρθωτα ασταθής καθεστωτικός τύπος,που ανοίγει την πόρτα στην τυραννία. Σήμερα,στην εποχή των ΜΜΕ,των δημοσκοπήσεων και της ενημέρωσης σε πραγματικό χρόνο μέσω Διαδικτύου,που συντελούν ώστε η δημοκρατία να εκτρέπεται σε δημοκρατία της γνώμης,η δημαγωγία δεν μπορεί πλέον να διακρίνεται από την διαφήμιση και την προπαγάνδα και,όταν αυτή είναι αποτελεσματική,επιχειρεί μαζικό προσηλυτισμό.Συνεπώς,με τη διφορούμενη λέξη 'λαικισμός'' υποδεικνύω συνολικά τις δημαγωγίες της δημοκρατικής εποχής.Για να πάμε όμως,μακρύτερα,θα πρέπει να αναγειώσουμε την πολιτική θεωρία στις παρατηρούμενες πολιτικές πραγματικότητες.Όταν λέγεται ότι κάποιοι ανησυχούν από την ''άνοδο του λαικισμού'' ή ''των λαικισμών'' στις ευρωπαικές κοινωνίες,που έχουν σαρωθεί από ένα κύμα δεξιοποίησης,ο στόχος είναι δύο διακριτά φαινόμενα των οποίων η διασταύρωση ή η συγχώνευση εκλαμβάνεται ως απειλή:από τη μια πλευρά η αύξηση της δημαγωγίας στο σοβαρό παιγνίδι που συνιστά ο πολιτικός ανταγωνισμός και,από την άλλη πλευρά,η ανάδυση νέων μορφών εθνικισμού συνδεδεμένων με τους φόβους που ξεσπούν λόγω της παγκοσμιοποίησης,της ευρωπαικής οικοδόμησης ή της μαζικής μετανάστευσης.Οι αιτίες αυτών των φόβων δεν ανάγονται σε φαντάσματα:αφορούν ταυτόχρονα το επίπεδο ζωής (ανεργία,πτώση μισθών,απειλή υποτίμησης των περιουσιών) και την ποιότητα ζωής (ασφάλεια,μη μολυσμένο περιβάλλον,πρόσβαση στα πολιτισμικά αγαθά) απειλούμενα από την αποβιομηχάνιση και τις απεγκαταστάσεις επιχειρήσεων,τις ελλείψεις του κράτους πρόνοιας,τη γήρανση των πληθυσμών και την αύξηση των μεταναστευτικών ροών που φαίνονται ανεξέλεγκτες και αναφομοίωτες.
Οι ανησυχίες αγγίζουν τόσο τις μεσαίες όσο και τις λαϊκές τάξεις και μεταφράζονται πολιτικά με κινητοποιήσεις για την παλινόρθωση των εθνικών κυριαρχιών,συχνά με μια θέληση υπεράσπισης ορισμένων ''πολιτισμικών'' χαρακτηριστικών της συλλογικής ταυτότητας που αποτελεί την άυλη κληρονομιά του έθνους.Έτσι,οι λεγόμενες λαικιστικές αντιδράσεις αναμειγνύουν,σε διάφορες δοσολογίες, εθνικοκυριαρχικά και ταυτοτικά μοτίβα,που είναι ευρέως διαδεδομένα σε όλο τον πολιτικό χώρο.Διαδίδουν ερμηνείες που προέρχονται από τη μυθική αφήγηση αναμειγνύοντάς τες με περιγραφές παρατηρούμενων γεγονότων που προκαλούν την ανησυχία.Εφαρμόζουν συστηματικά στα γεγονότα μια μανιχαιστική εμπνεύσεως αποκωδικοποίηση,η οποία συνιστά την καρδιά της λαικιστικής ρητορικής:την αντίθεση μεταξύ των ισχυρών (σαρκοβόρα και ένοχοι) και του λαού(αθώος και ενάρετος, αλλά και θύμα).
Αυτά τα 'λαικιστικά'' κινήματα,μακράν από το να αντιτίθενται στη φιλελεύθερη δημοκρατία,διατείνονται αντιθέτως ότι θέλουν να υπερασπισθούν τις αξίες της: ελευθερία γνώμης,ανεκτικότητα,κοσμικότητα (ή εκκοσμίκευση),ισότητα ανδρών/γυναικών,σεβασμός των μειονοτήτων και των δικαιωμάτων των ομοφυλόφιλων,κλπ.ενάντια στην απειλή που ενσαρκώνεται από μία μουσουλμανικής κουλτούρας μετανάστευση που κατηγορείται ότι θέλει να επιβάλλει τις προσίδιες αξίες και νόρμες της,διαμέσου ενός θεσμικού ή ημι-θεσμικού πολυπολιτισμού που τις απαλλάσσει κριτικής-στο όνομα ενός νόμιμα προστατευόμενου δικαιώματος στη διαφορά.Η απόρριψη του ''εξισλαμισμού'' δεν θεμελιώνεται πλέον στην ξενόφοβη ή ρατσιστική κοσμοαντίληψη που αναγνωρίζουμε σε όλα τα ακροδεξιά κινήματα του δεύτερου μισού του 20ου αι. Από τη μια θεμελιώνεται στην επιθυμία των πολιτών να υπερασπισθούν μια πολιτισμική ταυτότητα από την οποία εξαρτάται ο τρόπος ζωής στον οποίο είναι αφοσιωμένοι και,από την άλλη πλευρά,στην απόλυτη απόρριψη εισαγωγής στην Ευρώπη της σαρία και,a fortiori της τζιχάντ η οποία,όπως ξέρουμε,παίζει το ρόλο ενός ''έκτου θεμελίου του ισλάμ'' για τους ριζοσπάστες ισλαμιστές.
Η αποκήρυξη επομένως του ''εξισλαμισμού'' επιχειρείται στο πεδίο των αξιών και των νορμών,ως προς τις συλλογικές προτιμήσεις που καθίστανται αντικείμενο υπεράσπισης με επιχειρήματα ξένα στην ξενοφοβία και το ρατσισμό-απόρριψη της περιφρόνησης της γυναίκας,του σεξισμού,της ομοφοβίας,της δίωξης των θρησκευτικών μειονοτήτων,κλπ.Αυτή είναι η μεγάλη καινοτομία των νεολαικισμών των ευρωπαικών δεξιών:αποκηρύσσουν την πολιτική και πολιτισμική επιρροή του ισλάμ λόγω της απειλής που αυτή κάνει να βαραίνει στα μεταυλιστικά ανθρώπινα δικαιώματα και την κοσμικότητα.Από την άποψη αυτή,όπως υποστηρίζει ο πολιτολόγος Λωράν Μπουβέ (Laurent Bouvet),οι ηγέτες τους θα μπορούσαν να αναβαπτισθούν σε ''ελευθεριακούς ισλαμόφοβους'' που αγωνίζονται κατά των σεξιστών και των ''αντι-ομοφυλόφιλων όλων των θρησκειών''
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου