Η ΣΠΗΛΙΑ ΤΟΥ ΜΟΝΤΕΧΡΗΣΤΟΥ : Μαρτίου 2014

Κυριακή 30 Μαρτίου 2014

The Book Thief / Η Κλέφτρα των Βιβλίων

Από το σκηνοθέτη της επιτυχημένης σειράς «Ο Πύργος του Ντάουντον» και βασισμένη στο ομώνυμο best seller του Μάρκους Ζούσακ, «Η Κλέφτρα των Βιβλίων» είναι μια έντονη ιστορία, βγαλμένη από την ίδια τη ζωή. Η ταινία επικεντρώνεται στην ιστορία της μικρής Λίζελ, ενός ξεχωριστού κοριτσιού με απίστευτο κουράγιο, που δίνεται για υιοθεσία σε ανάδοχη οικογένεια, στη Γερμανία του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Με την υποστήριξη της νέας της οικογένειας και του Μαξ, ενός νεαρού Εβραίου πρόσφυγα που η οικογένειά κρύβει στο σπίτι της, η Λιζέλ μαθαίνει σιγά-σιγά να διαβάζει. Για την Λίζελ και τον Μαξ, η δύναμη των λέξεων και της φαντασίας είναι ο μοναδικός τρόπος διαφυγής από την ταραχώδη κατάσταση που επικρατεί.

To βιβλίο «Η Κλέφτρα των Βιβλίων» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ψυχογιός

http://www.psichogios.gr/site/Books/s...

ενα ενδιαφερον αρθρο :-ΕΥΡΩΠΗ ΚΑΙ ΑΡΙΣΤΕΡΟΣ ΕΥΡΩΠΑΪΣΜΟΣ Του ΔΗΜΗΤΡΗ ΜΠΕΛΑΝΤΗ αναδημοσιευση απο την iskra

Home

ΑΠΟΨΕΙΣ

ΠΟΛΙΤΙΚΗ

ΕΥΡΩΠΗ ΚΑΙ ΑΡΙΣΤΕΡΟΣ ΕΥΡΩΠΑΪΣΜΟΣ
ΣτΣΠΗΛΙΑς: δεν συμφωνω στο δια ταυτα αλλά σε πολλά σημεια .. Απο την αλλη υπάρχει και ο αντιλογος ( σε εναν διαλογο που εμποδιζουν οι υστερικές -ενθεν και ενθεν- φωνές να γινει..)

ΕΥΡΩΠΗ ΚΑΙ ΑΡΙΣΤΕΡΟΣ ΕΥΡΩΠΑΪΣΜΟΣ

διαχειριστής

(Πεμ. 27/3/14 - 21:30)
Του ΔΗΜΗΤΡΗ ΜΠΕΛΑΝΤΗ

Υπάρχει, άραγε, ένας ορίζοντας που ξεπερνά σήμερα το ελληνικό έθνος-κράτος και είναι αντικειμενικά προοδευτικός και ριζοσπαστικός; Ένας ορίζοντας όπου οι αξίες της δημοκρατίας (έστω της αστικής) και του κοινωνικού κράτους βρίσκουν πιο γόνιμο έδαφος από ό,τι στην Ελλάδα και όπου οι ιδέες του Διαφωτισμού έχουν αναλάβει έναν καθοδηγητικό ρόλο;

Ναι, βεβαίως, απαντάνε οι ευρωπαϊστές αριστερής φυσιογνωμίας και κοπής. Ο ορίζοντας αυτός δεν είναι γενικά και αφηρημένα η «κοσμόπολις». Η Ευρώπη και ειδικότερα η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι το αδιαμφισβήτητο ιστορικό καταφύγιο των φιλελεύθερων και δημοκρατικών αντιλήψεων, αλλά και ένα διεθνές καθοδηγητικό παράδειγμα για τη δημοκρατία, το κοινωνικό κράτος και τα κοινωνικά δικαιώματα. Ο τελικός στόχος είναι το ευρωπαϊκό ομοσπονδιακό υπερκράτος. Η τυχόν αποχώρησή μας από αυτήν την ένωση θα σήμαινε μια εθνικιστική και φιλοφασιστική τυχόν εκτροπή, παράλληλα προς τις αρνητικές συνέπειες από την αναγκαστική υποτίμηση του νέου εθνικού νομίσματος.

Κοντολογίς, μόνο άσχημα πράγματα θα μας συμβούν αν αποχωρήσουμε από την Ευρωζώνη και ενδεχομένως και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Είναι, όμως, έτσι τα πράγματα; Μας λένε οι «ευρωπαϊστές» την αλήθεια; Μετά το Μάαστριχτ και πιο πρόσφατα μετά την Κύπρο το 2013 και την Ουκρανία το 2014, τι έχει απομείνει από τη δημοκρατικότητα ή το φιλοκοινωνικό προσανατολισμό της Ε.Ε. και της Ευρωζώνης;

Μύθος πρώτος: Η ιδέα της ενωμένης οικονομικά Ευρώπης είναι μια αντιπροσωπευτική ιδέα της Αριστεράς και έχει γνήσιο διεθνιστικό προσανατολισμό και καταγωγή.

Στην πραγματικότητα, η ιδέα της οικονομικής ευρωπαϊκής ένωσης ανάγεται αρχικά στη στρατηγική της γερμανικής άρχουσας τάξης και του γερμανικού ιμπεριαλισμού σε δύο φάσεις, την πρώτη του γερμανικού ιμπεριαλισμού υπό τον Κάιζερ μεταξύ 1900 και 1918 και τη δεύτερη του γερμανικού ιμπεριαλισμού υπό το ναζισμό. Και στις δύο αυτές περιόδους, όπως έχω δείξει και αλλού (βλ. το άρθρο μου «Πεθαίνοντας για την ευρωζώνη» στο www.rednotebook.gr την άνοιξη του 2013) η πολεμική περιπέτεια των παγκοσμίων πολέμων συνδέθηκε με μια στρατηγική ενοποίησης της Ευρώπης (όχι μόνο τελωνειακής, αλλά και νομισματικής και παραγωγικής) υπό τη γερμανική καπιταλιστική ηγεμονία. Ιδίως ο Γερμανός καγκελάριος της έκρηξης του Α' Παγκοσμίου Πολέμου Μπέτμαν-Χόλβεκ είχε διακηρύξει ένα σχέδιο ενσωμάτωσης περιοχών στο Ράιχ, δημιουργίας μιας ζώνης οικονομικά και πολιτικά δορυφόρων κρατών που θα καλούνταν «Μεσευρώπη» με βασικούς εταίρους την Αυστρουγγαρία, το Βέλγιο, την Ολλανδία και ορισμένες βαλκανικές χώρες και τέλος νομισματικής ενοποίησης όλης της συμμαχικής προς τη Γερμανία Ευρώπης με νόμισμα το ευρωμάρκο (βλ. και το περίφημο βιβλίο του ιστορικού Fritz Fischer «The military aims of Germany at the first world war», 1961). Αντίστοιχο σχέδιο είχαν επεξεργασθεί και οι οικονομολόγοι γύρω από τον Γκέρινγκ και τον Σπέερ κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο αλλά ακόμη και ομάδες της άρχουσας τάξης που αντιτίθεντο στο ναζισμό (όπως η ομάδα γύρω από τον Στάουφενμπεργκ και τον φον Κανάρις που οργάνωσε το πραξικόπημα κατά του Χίτλερ τον Ιούλιο του 1944) και οι οποίες ήθελαν ένα πιο ευέλικτο και πιο ήπιο καθεστώς ηγεμονίας της Γερμανίας σε μια συμμαχική προς αυτήν Ευρώπη. Όπως επισημαίνει ο Βρετανός ιστορικός Νάιαλ Φέργκιουσον, η τυχόν μη παρέμβαση της Βρετανίας στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο το 1914 θα οδηγούσε σε μια οικονομική «Ευρωπαϊκή Ένωση» ήδη από τη δεύτερη δεκαετία του 20ού αιώνα («The Kaiser's European Union»). Από την αρχή ήταν προφανές ότι αυτή η οικονομική δομή δεν θα συμβάδιζε με την ύπαρξη μιας μαζικής δημοκρατίας, παρά το ότι οι πολιτικοί σύμβουλοι του Κάιζερ ή του Χίτλερ τόνιζαν με ρατσιστικά επιχειρήματα τη διαφορά της πολιτισμένης Ευρώπης από την απολίτιστη Ρωσία και τη βάρβαρη ανατολική Ευρώπη. Ο κοινοβουλευτικός-απολυταρχικός αυταρχισμός ή ο ναζισμός θα ήταν οι πολιτικές όψεις της οικονομικής συσσωμάτωσης μέσα από την οποία η Γερμανία θα καταπολεμούσε τη Βρετανία και τις ΗΠΑ σε διεθνή κλίμακα.

Προφανώς, το αρχικό σχέδιο για την ΕΟΚ και ειδικά για την Ένωση Άνθρακα και Χάλυβα των Ρομπέρ Σουμάν και Ζαν Μονέ καθώς και του Πολ-Ανρί Σπάακ ήταν ένα σχέδιο -αναπόφευκτα μετά τη συντριβή του ναζισμού-, το οποίο κινούνταν σε μια αστικοδημοκρατική και φιλελεύθερη πολιτικά κατεύθυνση. Όμως, είναι φανερό ότι δεν ήταν τα κίνητρά τους βασικά πολιτικά ή έστω αστικοδημοκρατικά, καθώς κινούνταν γεωπολιτικά στο πλαίσιο του Ψυχρού Πολέμου και οικονομικά στην ενίσχυση των βασικών ευρωπαϊκών κρατών (πλην της Βρετανίας) στο πλαίσιο του διεθνούς καπιταλιστικού ανταγωνισμού και στη διαμόρφωση της Κοινής Αγοράς. Επίσης, ήταν ένα σχέδιο το οποίο επιχειρούσε τη μονιμότερη πολιτικοοικονομική ενσωμάτωση της Δυτικής Γερμανίας στο δυτικοευρωπαϊκό χώρο ώστε και να μην αποτελέσει ξανά κίνδυνο για την ευρωπαϊκή ασφάλεια αλλά και να συστήσει ένα ισχυρό ανάχωμα απέναντι στην «κομμουνιστική επιθετικότητα». Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι το σχέδιο αυτό καθόλου δεν αμφισβήτησε την τελευταία εναγώνια προσπάθεια των αποικιοκρατών (Γαλλία, Ολλανδία, Βρετανία, Βέλγιο, Πορτογαλία) να διατηρήσουν τις αποικίες τους και να ματοκυλήσουν τους λαούς για τα συμφέροντά τους. Επίσης, το σχέδιο αυτό ουδόλως αμφισβήτησε την ήδη ύπαρξη ή και εγκατάσταση δικτατορικών καθεστώτων σε χώρες της δυτικής Ευρώπης όπως στην Ισπανία, την Πορτογαλία και την Ελλάδα, παρά το ότι στην περίπτωση της Ελλάδας «πάγωσε» η σχέση σύνδεσης. Tέλος, είναι φανερό ότι αυτός ο «οικονομικός κοσμοπολιτισμός» που αφορά τόσο τα αρχικά γερμανικά σχέδια όσο και το σχέδιο για την ΕΟΚ, καθόλου δεν αμφισβητούσε τη σταδιακή κυριαρχία των βασικών οικονομικών και πολιτικών εθνικισμών στο κοινό στερέωμα, αποκλειστικά του γερμανικού εθνικισμού στα αρχικά γερμανικά σχέδια, του γαλλικού και σταδιακά και του γερμανικού στο «σχέδιο ΕΟΚ».

Μήπως, όμως, μπορεί η Ενωμένη Ευρώπη να αναχθεί στο περίφημο αριστερό σύνθημα για τις «Ενωμένες (Σοσιαλιστικές) Πολιτείες της Ευρώπης»; Μήπως η συγκρότηση ενός κοινού ομοσπονδιακού ευρωπαϊκού κράτους έχει υπάρξει και ιστορικά το κατάλληλο έδαφος για τη δημοκρατική και σοσιαλιστική αναγέννηση στον ευρωπαϊκό χώρο; Ήδη από την εποχή του πρώτου ιμπεριαλιστικού πολέμου (1915) είχε τεθεί μέσα στο καμίνι της εθνικιστικής αλληλοσφαγής από πτέρυγες της σοσιαλδημοκρατίας των ευρωπαϊκών χωρών το σύνθημα των «Ενωμένων Πολιτειών της Ευρώπης» ως άμεσος στόχος που θα ήρε τον πόλεμο, θα ενίσχυε τη δημοκρατία και θα άνοιγε το δρόμο προς το σοσιαλισμό. Αυτή η πρόταση αφορούσε κυρίως όχι ένα σχέδιο οικονομικής ενοποίησης, αλλά ένα σχέδιο πολιτικής ενοποίησης με δευτερεύουσα την οικονομική συνιστώσα. Σε αρκετά σημεία θύμιζε, από μια πάντως πιο προοδευτική σκοπιά, τη θεωρία του Κάουτσκι για τον υπεριμπεριαλισμό, δηλαδή τη διεθνή ή έστω περιφερειακή ιμπεριαλιστική ενοποίηση και ολοκλήρωση ως προστάδιο και αναγκαστικό μεταβατικό βήμα προς το σοσιαλισμό και φαίνεται ότι αντανακλούσε ένα σχετικά ισχυρό ρεύμα στη διεθνή Αριστερά. Όμως, ήταν ο Λένιν αυτός που αρνήθηκε την έννοια των «Ε.Π.Ε.». Σε μια σημαντική τοποθέτησή του στο εσωτερικό της ρώσικης σοσιαλδημοκρατίας ( βλ. και σε http://www.iskra.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=11916:l...) ο Λένιν υποστήριξε ότι σε συνθήκες όξυνσης των ενδοκαπιταλιστικών και ενδοϊμπεριαλιστικών αντιθέσεων η υλοποίηση του συνθήματος θα οδηγούσε είτε σε μια αντιδραστική κατεύθυνση είτε θα ήταν απολύτως αδύνατη. Η αντιδραστική κατεύθυνση θα σήμαινε την απεμπόληση της σοσιαλιστικής επανάστασης σε κάθε μία χώρα, το να τεθεί ως προτεραιότητα ένας στόχος είτε αδύνατος είτε υποκείμενος στον έλεγχο του ταξικού αντιπάλου και να αποδεχτεί το εργατικό κίνημα μια προσωρινή συμφωνία των καπιταλιστών για τον αμοιβαίο έλεγχο των πόρων και των αγορών, δηλαδή μια προσωρινή συμμαχία των καπιταλιστών μεταξύ τους με καθορισμό της σφαίρας επιρροής του καθενός. Ήδη η άρνηση της θεωρίας του «υπερϊμπεριαλισμού» από τον Λένιν φανέρωσε ότι μια συμφωνία τέτοιου τύπου αναγκαστικά θα ήταν προσωρινή και θα ήταν μια παρένθεση έως τον επόμενο οικονομικό ή και πολιτικοστρατιωτικό ιμπεριαλιστικό πόλεμο.

Από τα παραπάνω προκύπτει σαφώς ότι η Αριστερά δεν υπήρξε ποτέ ο κύριος ή ο έστω ηγεμονικός παράγων του συνθήματος ή του πλαισίου για την Ενωμένη Ευρώπη και ιδίως για την οικονομικά ενωμένη καπιταλιστική Ευρώπη. Το πλαίσιο αυτό προτάθηκε κατά καιρούς από τα επιτελεία των ιμπεριαλιστικών αρχουσών τάξεων των ισχυρότερων ευρωπαϊκών κρατών (ιδίως από την Γερμανία) ή από διανοούμενους και πολιτικούς των αρχουσών τάξεων μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και στο πλαίσιο του Ψυχρού Πολέμου.

Υπάρχει, όμως, ένα ζήτημα όσον αφορά την πορεία μετασχηματισμού της ΕΟΚ σε Ευρωπαϊκή Ένωση μέσα από την Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη του 1985: η απόφαση του καλοκαιριού 1985 για την πορεία προς μια στενότερη ευρωπαϊκή ενοποίηση, την ολοκλήρωση της εσωτερικής αγοράς και την τελική νομισματική ενοποίηση ως το 1992 και η τελική υπογραφή της Ε.Ε.Π. το 1986 έφεραν, μεταξύ άλλων, και το στίγμα/παρέμβαση του Ιταλού πολιτικού Αλτιέρο Σπινέλι, ο οποίος υπήρξε από τους πρωταγωνιστές του ευρωπαϊκού φεντεραλισμού, αλλά και ένας πολιτικός πολύ κοντά στο Ιταλικό Κομμουνιστικό Κόμμα. Εδώ φαίνεται όχι μια πρωταγωνιστική αριστερή τάση στη συγκρότηση της οικονομικής Ενωμένης Ευρώπης αλλά, αντίθετα, μια ισχυρή τάση ηγεμόνευσης ενός τμήματος της Αριστεράς (του προσκείμενου στον Ιστορικό Συμβιβασμό) από το σχέδιο των αρχουσών τάξεων στην Ευρώπη. Όπως και ο Ιστορικός Συμβιβασμός γενικότερα, αυτή η τάση ηγεμόνευσης της Αριστεράς από τον ευρωπαϊσμό κατέτεινε στην ταξική συνεργασία και στην αποδοχή ενός σχεδίου με χαρακτηριστικά όχι μόνο καπιταλιστικά με ταυτόχρονη διατήρηση των όποιων δομών του μεταπολεμικού κοινωνικού κράτους αλλά όλο και περισσότερο και όλο και πιο έντονα νεοφιλελεύθερα. Θυμίζουμε εδώ ότι η περίοδος σύναψης της Ενιαίας Ευρωπαϊκής Πράξης ήταν η περίοδος των μεγάλων συγκρούσεων της βρετανικής άρχουσας τάξης με τους ανθρακωρύχους και της γερμανικής άρχουσας τάξης με τους μεταλλωρύχους (I.G. Metall) ενόψει της νεοφιλελεύθερης απαξίωσης κεφαλαίου και καταστροφής παραγωγικών δυνάμεων από τις δυνάμεις το κεφαλαίου. Προφανώς, η φυγή προς τα εμπρός των καπιταλιστικών ηγεσιών στην Ευρώπη είχε σχέση και με τα προβλήματα της ταξικής πάλης σε κάθε μια χώρα, όπου οι κοινωνικές αντιστάσεις βιώνονταν ως οικονομικές και κοινωνικές δυσκαμψίες.

Μύθος Δεύτερος: Η ΕΟΚ, και η Ευρωπαϊκή Ένωση ως διάδοχος της ΕΟΚ, αποτέλεσαν και αποτελούν έναν τόπο ανάπτυξης και άνθησης της δημοκρατίας και ισχυρής προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Υποστηρίζεται ευρέως ότι ο ευρωπαϊκός πολιτικός και κοινωνικός χώρος είναι ο προνομιακός για την ανάπτυξη των δικαιωμάτων και της δημοκρατίας. Αυτό είναι ένα διακριτό επιχείρημα από το πασίδηλο γεγονός ότι οι αξίες και οι ιδέες του ρεπουμπλικανισμού και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων γεννήθηκαν και αναπτύχθηκαν πρώτα απ' όλα (αλλά όχι αποκλειστικά) στην Ευρώπη και στις χώρες που επηρεάσθηκαν άμεσα από τον ευρωπαϊκό πολιτισμό (όπως οι ΗΠΑ). Όμως, αυτό δεν σημαίνει καθόλου ότι η ΕΟΚ και η Ευρωπαϊκή Ένωση από την ίδρυσή τους και μέχρι σήμερα υπήρξαν φιλικές προς τη δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Εδώ, πάντως, υπάρχει και μια αντινομία, η οποία αξίζει να προσεχθεί. Η έννοια της δημοκρατίας δυτικού τύπου περιλαμβάνει δύο διαφορετικά πράγματα:

α) τις πολιτικές κατακτήσεις των εργαζομένων από την αυγή του καπιταλισμού και μέχρι σήμερα (πολιτικά δικαιώματα και ατομικά δικαιώματα με πολιτική χρήση, κοινωνικά δικαιώματα) και β) το καθεστώς ή μορφή κυριαρχίας της αστικής δημοκρατίας ως μορφή κυριαρχίας του κεφαλαίου, η οποία ενσωματώνει αλλά και αποδυναμώνει ταυτόχρονα τις πολιτικές κατακτήσεις των εργαζομένων. Η δεύτερη διάσταση της δημοκρατίας υπήρξε πραγματικά για πολλά χρόνια η αντιπροσωπευτική μορφή αστικής κυριαρχίας στην Δυτική Ευρώπη και από ένα σημείο και πέρα και στην Ανατολική. Όμως, το πόσο έγιναν σεβαστά τα πολιτικά και ατομικά δικαιώματα στην ΕΟΚ και την Ευρωπαϊκή Ένωση δεν είναι αυτόματη συνέπεια του ότι μέχρι πρόσφατα λειτουργούσε ως έναν βαθμό η αστική δημοκρατία: είναι αποτέλεσμα της έκβασης της ταξικής πάλης στην Ευρώπη, καθώς ιδίως μετά το τέλος της δεκαετίας του 1980 η αστική δημοκρατία είναι τόπος συρρίκνωσης των δικαιωμάτων της πλειοψηφίας αλλά και καθώς τα τελευταία χρόνια η αστική δημοκρατία διεθνώς στο πλαίσιο της δομικής κρίσης του καπιταλισμού μετατρέπεται σε μια μορφή κοινοβουλευτικού ολοκληρωτισμού (ιδίως στην Ελλάδα αλλά και αλλού στην Ε.Ε.).

Η ΕΟΚ και η Ευρωπαϊκή Ένωση έχουν υπάρξει ιστορικά διακυβερνητικές ενώσεις χωρίς εσωτερική δημοκρατική ζωή. Όλες οι βασικές αποφάσεις των οργάνων τους ήταν αυθαίρετες σε σχέση με την πολιτική νομιμοποίηση του «λαού των εθνών-κρατών» ή του «λαού της Ευρώπης» και στηρίζονταν στη διακυβερνητική ενοποίηση των αστών πολιτικών και των ευρωπαϊκών αρχουσών τάξεων. Πρόκειται για το σεμνά λεγόμενο «δημοκρατικό έλλειμμα» στην Ε.Ε. Τυπικά, η Ε.Ε., πέρα από το ζήτημα της απουσίας της δημοκρατικής νομιμοποίησης της ίδιας της δομής της, προκρίνει και θέτει ως όρο για την ένταξη σε αυτήν το αστικοδημοκρατικό και κοινοβουλευτικό καθεστώς για κάθε μια χώρα-μέλος. Άρα, ένα κράτος με αντιδημοκρατική συμπεριφορά θα έπρεπε είτε να μην μπορεί να εντάσσεται σε αυτήν ή να εκπίπτει από τη συμμετοχή της σε αυτήν και να διώκεται από αυτήν. Το γεγονός ότι η σημερινή φιλοφασιστική Ουκρανία θεωρείται πρόσφορη για να ενταχθεί στην Ε.Ε. -και μάλιστα κατά προτεραιότητα- καταδεικνύει ότι η Ε.Ε. είναι βασικά μια ιμπεριαλιστική διακυβερνητική συμμαχία και ένωση, η οποία δεν τρέφει καμία αληθινή πίστη στις αξίες ακόμη και της αστικής δημοκρατίας παραδοσιακού τύπου. Η γεωπολιτική και οικονομική σκοπιμότητα της Ε.Ε. έχουν πλέον απεκδυθεί από κάθε δημοκρατικό και πολιτικά φιλελεύθερο πέπλο και η αντίθεση με τον «αυταρχισμό του Πούτιν» μπορεί να προσλάβει ως σύμμαχο και ακραία ακροδεξιές και φασιστικές ομάδες.

Επιπλέον, οι αυστηρά νεοφιλελεύθερες πολιτικές που επιβλήθηκαν στην Ε.Ε. ήδη από τις συνθήκες του Μάαστριχτ (1991) και Άμστερνταμ (1997) με αφετηρία τις τέσσερις βασικές ελευθερίες της Ε.Ε.(ελευθερία κίνησης εμπορευμάτων και υπηρεσιών, ελευθερία κίνησης εργαζομένων, ελευθερία κίνησης κεφαλαίων) σήμαναν και μέσα από ειδικότερα νομοθετήματα και δράσεις-πλαίσια (Λευκή Βίβλος, Πράσινη Βίβλος) τόσο την καταρράκωση των εργασιακών και κοινωνικών δικαιωμάτων και τη συρρίκνωση της δημόσιας περιουσίας και της κοινωνικής ωφελιμότητας όσο και τη συστολή των δικαιωμάτων πολιτικής συμμετοχής, αφού τα εθνικά Κοινοβούλια και αποστερήθηκαν τη λήψη αυτών των βασικών επιλογών αλλά και υποχρεώθηκαν να αντιστοιχηθούν με αυτές τις επιλογές. Την ίδια στιγμή η διεξαγωγή δημοψηφισμάτων κατά της ένταξης στην Ε.Ε. ή κατά βασικών επιλογών της Ε.Ε. (όπως το Ευρωσύνταγμα) μετά από διαδοχικές αρνήσεις ορισμένων λαών (Γαλλία, Ιρλανδία, Ολλανδία) κατέληξε σε φιάσκο, αφού οι αποφάσεις αυτές απαξιώθηκαν και αγνοήθηκαν από τις αστικές τάξεις και τη γραφειοκρατία των Βρυξελλών. Ακόμη πιο πρόσφατα, η εισαγωγή από τα όργανα της Ε.Ε. ρυθμίσεων που επιτείνουν και ενδυναμώνουν τις ρυθμίσεις του Μάαστριχτ για το δημοσιονομικό έλλειμμα και χρέος, τον πληθωρισμό κ.λπ. όπως το Δημοσιονομικό Σύμφωνο ή το Σύμφωνο Σταθερότητας ή οι ρυθμίσεις για τον έλεγχο των εθνικών προϋπολογισμών αποδυναμώνει πλήρως τον έλεγχο των εθνικών κρατών πάνω στην οικονομική και δημοσιονομική πολιτική τους και, άρα, αίρει βασικές όψεις της λαϊκής κυριαρχίας στα κράτη-μέλη της Ε.Ε. Έτσι, οι νεοφιλελεύθερες και ιμπεριαλιστικές ρυθμίσεις δεν μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο αντιπαράθεσης και να καταργηθούν από την πάλη των λαών και των εργαζομένων σε κάθε κράτος, ενώ, ακόμη και αν γίνει κατορθωτός ο συντονισμός των εργαζομένων σε ευρωπαϊκή κλίμακα, οι άρχουσες τάξεις θα απαντήσουν με ένα συνεκτικό πλαίσιο καταστροφικών αντιμέτρων για τη μισθωτή εργασία αλλά και θα απειλήσουν με τη διάλυση της Ε.Ε. και την αναδίπλωσή της σε μικρότερη και στενότερη βάση. Η Ε.Ε. δεν μπορεί στο θέμα της δημοκρατίας -όπως και στο θέμα της οικονομίας- να πάψει να είναι αντιδραστική. Τρεις πιθανότητες ανοίγονται ιστορικά: ή η αναδίπλωση της Ε.Ε. σε έναν στενότερο πυρήνα κάτω από την πάλη των λαών ή η συνέχιση και εμβάθυνση/ενοποίησή της προς μια αντιδραστικότερη ακόμη κατεύθυνση ή η σταδιακή ή και ταυτόχρονη διάλυσή της κάτω από την πάλη των λαών και των εργαζομένων και η κατασκευή ενός πραγματικά δημοκρατικού και σοσιαλιστικού κοινού ευρωπαϊκού οικοδομήματος που δεν θα αίρει, όμως, την τοπικότητα και τις εθνικές και πολιτιστικές ιδιομορφίες. Η τέταρτη εκδοχή, αυτή του δημοκρατικού μετασχηματισμού της Ε.Ε., προϋποθέτει μια πολιτική και θεσμική ευελιξία και πολιτική «ανοιχτότητα» αυτών των δομών, κάτι που δεν έχει επιβεβαιωθεί από κανένα επεισόδιο της εξέλιξής τους και ιδίως έχει δραματικά διαψευσθεί μετά την πλήρη νεοφιλελεύθερη ηγεμονία στην Ε.Ε. (1991).

Μήπως, όμως, η ΕΟΚ και η Ε.Ε. υπήρξαν όντως αποτελεσματικά θεσμικά μετερίζια κατά των αντιδημοκρατικών ή και ανοιχτά αυταρχικών πολιτικών στα κράτη της δυτικής και αργότερα και της ανατολικής Ευρώπης και στηρίγματα της «κοινωνίας των πολιτών»; Ας κάνουμε εδώ ένα μικρό ιστορικό απολογισμό:

Η Γαλλία, όντας μέλος της ΕΟΚ μετά το 1957, πραγματοποίησε έναν αιματοβαμμένο αποικιοκρατικό αγώνα στην Αλγερία μέχρι το 1961. Στο πλαίσιο αυτού του αγώνα και πέρα από τα λουτρά αίματος και τα βασανιστήρια στην ίδια τη μαρτυρική Αλγερία, οι Γάλλοι αποικιοκράτες δολοφόνησαν το 1961 περίπου εκατό Αλγερινούς διαδηλωτές στο Παρίσι και πέταξαν τα πτώματά τους στον Σηκουάνα (βλ. και σε Ντιντιέ Ντενένξ «Έγκλημα και μνήμη»).

Η Γαλλία, η Βρετανία και η Γερμανία στήριξαν ολόπλευρα τον αγώνα των ΗΠΑ στο Βιετνάμ (1963-1973).

Η Βρετανία, όντας μέλος της ΕΟΚ από τηνδεκαετία του 1970, άσκησε μια παγκόσμια αποικιοκρατική πολιτική αλλά και ειδικότερα στο βρετανικό και ιρλανδικό έδαφος καταπάτησε ανοιχτά τα ανθρώπινα δικαιώματα, οδήγησε απεργούς πείνας στο θάνατο και επέβαλε μια στρατοκρατική καταπιεστική πολιτική. Επίσης, η θατσερική πολιτική, χωρίς καμία αντίδραση από την ελίτ της ΕΟΚ, κατέστειλε βάρβαρα τις απεργίες με την έφιππη αστυνομία και τα λοκ άουτ κατά των απεργών.

Το Βέλγιο ως μέλος της ΕΟΚ παρενέβη στο Κογκό στις αρχές του '60 υποκινώντας πραξικοπήματα, αιματηρές επεμβάσεις και δολοφονίες των αριστερών ηγετών της χώρας όπως ο Πατρίς Λουμούμπα.

Η Γαλλία και η Βρετανία μέχρι και σήμερα επεμβαίνουν ανοιχτά στην Αφρική και αλλού (Μάλι, Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, Νέα Καληδονία, Σιέρα Λεόνε κ.ά.) επιβάλλοντας με το αίμα την κλοπή των πρώτων υλών και πνίγοντας την αναπτυξιακή και κοινωνική πορεία αυτών των χωρών. Βεβαίως, κάθε αντίδραση στις πολιτικές αυτές των ευρωπαϊκών πολυεθνικών διαβάζεται ως «εθνικισμός», «φιλοϊσλαμισμός», φονταμενταλισμός και τα λοιπά γνωστά.

Η Γερμανία, όντας μέλος της ΕΟΚ και αργότερα της Ε.Ε., κυνήγησε αλύπητα τους κομμουνιστές και αριστερούς στο εσωτερικό της ως πράκτορες του «ανατολικού μπλοκ» και στη συνέχεια κατέστειλε άγρια το φοιτητικό κίνημα του γερμανικού Μάη 1968 και αντιμετώπισε το φαινόμενο του αριστερού αντάρτικου πάλης με την υστερική τρομοχειραγώγηση των πολιτών, τη βαθιά περιστολή των δικαιωμάτων των κατηγορουμένων και κρατουμένων έως και τη δολοφονία μερικών από αυτούς στα περίφημα «λευκά κελιά»( 1976,1977). Δεν γνωρίζω να υπήρξε κάποια αντίδραση της ελίτ της ΕΟΚ ή της γραφειοκρατίας της κατά των αντιδραστικών και ανελεύθερων αυτών πολιτικών αλλά ούτε, βεβαίως, και κατά της αντεργατικής και αντιαπεργιακής πολιτικής της Βόννης. Ακόμη δε και το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, το οποίο δεν υπάγεται στην ΕΟΚ/Ε.Ε. αλλά στο Συμβούλιο της Ευρώπης, δεν δέχθηκε -σε αντίθεση με άλλες φιλελεύθερες πολιτικά παρεμβάσεις του, όπως κατά της ελληνικής δικτατορίας- ότι οι γερμανικές αρχές στο θέμα της αντιτρομοκρατίας υπερέβησαν διεθνή δικαιώματα και ανθρωπιστικές αρχές.

Οι βασικές χώρες της Ε.Ε. όχι μόνο στήριξαν τη διάσπαση της Γιουγκοσλαβίας και το βομβαρδισμό της από τους Αμερικανούς (1999) αλλά και μετείχαν σε αυτόν το βομβαρδισμό (βεβαίως, και η Ελλάδα) πραγματοποιώντας εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας. Επίσης, οι χώρες αυτές (ιδίως η Γερμανία ως προς την Κροατία) ενίσχυσαν από τη δεκαετία του '70 ήδη τις αποσχιστικές τάσεις στη Γιουγκοσλαβία και την καταστροφή του ομοσπονδιακού κράτους για να προωθήσουν τα στενά ιμπεριαλιστικά και γεωπολιτικά τους συμφέροντα, τα οποία συνέκλιναν με εκείνα των Αμερικανών.

Στη συνέχεια, ο γαλλο-γερμανικός άξονας τάχθηκε κατά της επέμβασης των ΗΠΑ στο Ιράκ (2003). Όμως, αυτό έγινε καθαρά λόγω ανταγωνιστικών συμφερόντων στην περιοχή και όχι λόγω κάποιων ανθρωπιστικών ή ειρηνιστικών αρχών. Οι χώρες της Ε.Ε. συνέχισαν να χαρακτηρίζουν «τρομοκράτες» τα μέλη της ιρακινής αντίστασης, να προσφέρουν περιοχές τους ως στρατόπεδα συγκέντρωσης και να συμβάλλουν στην εκπαίδευση και εξοπλισμό των κατοχικών δυνάμεων. Επίσης, τα βασικά μέλη της Ε.Ε. μετά τους Δίδυμους Πύργους εισήγαγαν μια νέα γενιά αντιτρομοκρατικών νόμων, οι οποίοι περιέστειλαν τα δικαιώματα των κρατουμένων και ιδίως ενίσχυσαν την ποινικοποίηση των κοινωνικών αντιστάσεων. Επίσης, οι χώρες της Ανατολικής Ευρώπης που αποτέλεσαν τη Νέα Ευρώπη του Μπους (θυμίζουμε ότι και οι ναζί χαρακτήριζαν το κατοχικό οικοδόμημά τους «Νέα Ευρώπη») και στήριξαν τις απαγωγές και τα βασανιστήρια κατά «τρομοκρατών», ανταμείφθηκαν πλουσιοπάροχα με την ένταξή τους στην Ε.Ε. των «27» το 2004. Δεν θυμάμαι κάτι για καταδίκες του πυρήνα της Ε.Ε. κατά των χωρών της Ανατολικής Ευρώπης γι' αυτές τις φιλοπόλεμες και αντιδικαιοκρατικές πρακτικές τους.

Η Ιταλία, μέλος της ΕΟΚ από το 1957, είναι από μόνη της μια «αντιδημοκρατική ήπειρος». Στα τέλη του '60 και αρχές του '70 παίχτηκε σοβαρά το ενδεχόμενο ενός ακροδεξιού στρατιωτικού πραξικοπήματος ενάντια στην εργατική τάξη και το ιταλικό «Θερμό φθινόπωρο». Οι ΗΠΑ και το ιταλικό κεφάλαιο καθώς και οι μυστικές υπηρεσίες της Ιταλίας, των ΗΠΑ και της Ελλάδας θα ήταν οι στυλοβάτες του, αν χρειαζόταν. Η προετοιμασία του εκδηλώθηκε με σειρά δεξιών τρομοκρατικών χτυπημάτων. Δεν γνωρίζω καμία πρωτοβουλία της τότε ΕΟΚ για να αποτρέψει ένα τέτοιο ενδεχόμενο καθώς και καμία πρωτοβουλία της τότε ΕΟΚ για να αποτρέψει τα σχέδια του Ντε Γκολ για στρατιωτικό πραξικόπημα το Μάιο και Ιούνιο του '68 στη Γαλλία (Π. Σίηλ-Μ. Μακονβίλ «Η γαλλική επανάσταση του Μαΐου 1968», εκδόσεις Θεωρία). Ούτε και πιστεύω ότι, αν είχαν συμβεί αυτές οι μορφές εκτροπής, η Γαλλία ή η Ιταλία θα αποχωρούσαν ή θα εκδιώκονταν από την ΕΟΚ. Επίσης, το 2001 και πάντοτε στους κόλπους της Ε.Ε. οι μεγάλες κινητοποιήσεις στη Γένοβα αποτέλεσαν στόχο μιας μεγάλης κατασταλτικής επίθεσης του ιταλικού αστικού κράτους.

Οι υπηρεσίες και τα όργανα κρατικής ασφάλειας των χωρών της Ε.Ε. σήμερα θεωρούν ως «τρομοκρατικές» πολιτικοστρατιωτικές οργανώσεις με έντονη αντιιμπεριαλιστική και αντιαμερικανική δραστηριότητα όπως η Χεζμπολά στο Λίβανο, η Χαμάς στην Παλαιστίνη, η DHCP στην Τουρκία, κουρδικές μαχητικές οργανώσεις κ.ά. Είναι προφανές ότι το κριτήριο αξιολόγησης των οργανώσεων αυτών σαν «τρομοκρατικών» είναι αποτέλεσμα αυστηρά σκόπιμης πολιτικής αξιολόγησης σε σύμπνοια με τις πολιτικές των ΗΠΑ και του Ισραήλ.

Οι δυνάμεις ασφαλείας και οι αστυνομίες της Ε.Ε. ή θεσμοί όπως η Frontex αντιμετωπίζουν με τη βία και τον αυταρχισμό τους ανθρώπους των μεγάλων μεταναστευτικών ρευμάτων, φθάνοντας συχνά στην κρατική δολοφονία (όπως στο Φαρμακονήσι). Η Ευρώπη αυτή μοιάζει άλλοτε με στρατόπεδο συγκέντρωσης (όπως αυτά που στήνονται στην Ελλάδα) άλλοτε με φυλακή και άλλοτε με φρούριο.

Παρατηρούμε, λοιπόν, ένα γονιδιακό και δομικό αντιδημοκρατικό χαρακτηριστικό των ιμπεριαλιστικών και καπιταλιστικών χωρών που συγκροτούν την ΕΟΚ/Ε.Ε. Το στοιχείο αυτό, το οποίο συνδέεται και με την πορεία προς την αυταρχική αστική δημοκρατία στη Δύση ήδη από τη δεκαετία του 1960, αλλά και με την πορεία προς τον ανοιχτό κοινοβουλευτικό ολοκληρωτισμό και «εξαίρεση» τα τελευταία χρόνια, έχει ενισχυθεί ιστορικά και πολιτικά μέσα από το μετασχηματισμό της ΕΟΚ σε Ε.Ε. μετά το 1985 και το 1991. Άλλωστε, η ΕΟΚ είχε υπέρ της τις δομές του ευρωπαϊκού κοινωνικού κράτους χάρη στην πάλη των εργαζομένων στη Δύση αλλά και στην ύπαρξη του ανταγωνιστικού παραδείγματος του «υπαρκτού σοσιαλισμού» (Έρικ Χομπσμπάουμ). Αυτό επερρώνυε και ενίσχυε κάπως το φιλοευρωπαϊκό επιχείρημα των Ιταλών ευρωκομμουνιστών υπέρ της ΕΟΚ. Ακόμη όμως και αν αυτό το επιχείρημα είχε κάποια βάση ως το 1989, στη συνέχεια απλώς χρησιμοποιούνταν μια πραγματικότητα του παρελθόντος ώστε να νομιμοποιήσει το ζοφερό παρόν. Συνεπώς, η θέση ότι οι θεσμοί της Ε.Ε. αποτελούν πεδίο αγώνα με στόχο τον ταξικό μετασχηματισμό τους και μεταβαλλόμενη σχέση δύναμης δεν αποδεικνύεται ούτε ιστορικά αλλά ούτε και με βάση την κριτική πολιτική θεωρία. Αυτό δεν σημαίνει ότι αποκλείεται μια θετική έκβαση της ταξικής πάλης να αποτυπωθεί συγκυριακά σε ένα σχετικά θετικότερο πλαίσιο επιλογών όμως αυτή δεν θα είναι η κύρια επιλογή/εκδοχή εντός αυτών των δομών σε στρατηγική κλίμακα. Στην κλίμακα αυτή, η υπάρχουσα εξουσία θα μετατοπισθεί προς μια αυταρχικότερη και αντιδραστικότερη ταξική επιλογή και πιθανόν προς μια άλλη γεωγραφική και πολιτικο-οικονομική ολότητα.

Τρίτος μύθος : H E.E. είναι βασικός πυλώνας και επιτελείο αντίστασης των κοινωνιών στο φασισμό και το ναζισμό.

Παρά τα εγχειρήματα ορισμένων τεχνοκρατών της Ε.Ε. να καταδείξουν τους κινδύνους από την επέκταση του ναζισμού και του φασισμού σε χώρες όπως η Ελλάδα (βλ. Έκθεση του Μούζνιεκς το 2013, η οποία έθετε ενδιαφέροντα ζητήματα ως προς την ασυλία της Χρυσής Αυγής και των ρατσιστικών επιθέσεων στην Ελλάδα), η βασική λογική των κρατών-μελών της Ε.Ε. αλλά και των πολιτικών που προωθούνται στην Ευρώπη από την Ε.Ε. και τα ΔΝΤ ενισχύει καθημερινά την ανάπτυξη του φασισμού και της Ακροδεξιάς στην Ευρώπη. Η άνοδος του συντηρητικού ή και ακροδεξιού σκέλους ή συνιστώσας του ευρωσκεπτικισμού είναι το άμεσο αποτέλεσμα της αδυναμίας της ευρωπαϊκής Αριστεράς (και ιδίως του ΚΕΑ) να απαντήσει στον καθεστωτικό ευρωπαϊσμό και στις ακραία νεοφιλελεύθερες, ιμπεριαλιστικές και καπιταλιστικές πολιτικές προτάσεις του. Η αποχώρηση της Αριστεράς από το μαχητικό και αγωνιστικό προσκήνιο και η ωραιοποίηση της Ε.Ε. μέσα από πλαστά κοσμοπολιτικά και δήθεν «διεθνιστικά» ιδεώδη και αξίες, σηκώνει όλο το δυνατό αέρα στα πανιά του δεξιού και ακροδεξιού ευρωσκεπτικισμού, την ίδια στιγμή που η Αριστερά θα έπρεπε να ηγηθεί στο ευρωσκεπτικιστικό ρεύμα και να το μετασχηματίσει σε αριστερή ριζοσπαστική κατεύθυνση.

Επιπλέον, η νεοφιλελεύθερη πολιτική της Ε.Ε. στην ανατολική Ευρώπη πάει χέρι - χέρι με τις πιο αντιδραστικές και συχνά φασιστικές πολιτικές στις χώρες αυτές. Αναβίωση των Ές Ές στα βαλτικά κράτη, ακραίος καθολικισμός στην Πολωνία, επέκταση των δομών του ΝΑΤΟ προς την Ανατολή και συμπίεση του ρώσικου καπιταλιστικού άξονα, ενίσχυση του φασισμού στην Ουγγαρία, τη Ρουμανία, την Ουκρανία (στην τελευταία, ανοιχτά φιλοφασιστική «αλλαγή καθεστώτος»). Ποια πολιτικά φιλελεύθερα ή δημοκρατικά ή πολύ περισσότερο κοινωνιοκεντρικά στοιχεία έχει ενισχύσει η Ε.Ε. στην Ανατολική Ευρώπη; Απολύτως κανένα, τα ακριβώς αντίθετα ιδανικά και αξίες είναι τα credo των φιλο-Ε.Ε. και φιλοαμερικανικών ηγετών στην Ανατολική Ευρώπη. Τα ίδια ακριβώς συμβαίνουν και στην Ελλάδα, όπου ακόμη και ανοιχτά πραξικοπήματα όπως αυτό του Ιουνίου 2013 στην ΕΡΤ έτυχαν της επιδοκιμασίας των ηγετών της Ε.Ε. και της ευρωζώνης ως φιλικά προς τον αναγκαίο περιορισμό του δημόσιου τομέα και της δημοσιοϋπαλληλίας...

Πέμπτη 27 Μαρτίου 2014

Σάββατο 29 Μαρτίου 2014

Μήπως όμως το άτομο.. ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΑΠΟ ΤΟΥς DANGER FEW

Μήπως όμως το άτομο
έφτασε πια στο σημείο
όπου εύχεται και σφοδρά ποθεί
το ίδιο
να πεθάνει,
μην αντέχοντας πια το μάταιο φορτίο
μιας ατομικότητας
πλασματικής και παραισθητικής;

[...]

http://dangerfew.blogspot.gr/2009/10/blog-post.html

CYNICAL: Το τέλος της Εργασίας

Εδώ και ένα χρόνο, στον άμεσο κύκλο μου υπάρχουν 3 πιστοποιημένοι 100% άνεργοι, ένας άλλος, το αφεντικό του οποίου κήρυξε πτώχευση και οσονούπω θα καταλογίζεται κι αυτός στους πιστοποιημένους 100% ανέργους, κι άλλοι δυο οι οποίοι μετά βίας διατηρούν το γραφείο τους ανοιχτό. Στην πραγματικότητα είναι κι αυτοί χωρίς δουλειά. Τελικό σύνολο 6 άτομα. Μπορεί να πεις ότι είμαι και γκαντέμω, κι ότι το φταίξιμο είναι δικό μου που γρουσούζεψα τους ανθρώπους, αλλά και πάλι ας μού εξηγήσει κάποιος πώς συνέβη έτσι ξαφνικά κι απέκτησα κακιά ενέργεια. Μάλλον κάτι άλλο θα φταίει, έξω από ‘δω κι έξω από μας.

Γιατί φεύγουν λοιπόν οι δουλειές; Η κρίση, θα πείτε. Μα αν αυτό είναι κρίση, τότε το προηγούμενο διάστημα τι ήταν; Θα το λέγαμε «Ανάπτυξη», με την καλή την έννοια; Κατά γενική ομολογία αυτό που βιώναμε τα προηγούμενα χρόνια δεν ήταν ανάπτυξη, αλλά τζόγος, και ότι η σημερινή κατάσταση δεν είναι παρά ένα reset, μια επαναφορά της οικονομίας στις πραγματικές της διαστάσεις. Δηλαδή, το τωρινό είναι το κανονικό και το προηγούμενο το αφύσικο, το ανώμαλο. Υπάρχει καμιά αντίρρηση σ’ αυτό; Για πόσο χρόνο μπορείς να χτίζεις μια οικονομία στον αέρα και στα χρέη; Τόσο, μέχρι να εκραγεί.

Αποτελεί γενικό κανόνα ότι στις αναπτυγμένες χώρες ο ρυθμός ανάπτυξης είναι πια χαμηλός. Σε αντίθεση, υψηλοί ρυθμοί παρατηρούνται σε αναπτυσσόμενες χώρες, γι αυτό άλλωστε ονομάζονται κι έτσι. Αν παρήγαγες 10 κουβέρτες και ξαφνικά διπλασιάσεις την παραγωγή σε 20 κουβέρτες, τότε ο ρυθμός ανάπτυξης τρέχει με 100%. Αν παράγεις όμως 10 εκατομμύρια κουβέρτες, ακόμα και ν’ αυξήσεις την παραγωγή σε 20 εκατομμύρια, στο τέλος δεν θα βρίσκεις σε ποιον να τις πουλήσεις, γιατί οι περισσότεροι θα έχουν ήδη κουβέρτες στα σπίτια τους. Άρα μοιραία, θα παράγεις πολύ λιγότερες και ο ρυθμός ανάπτυξης θα είναι χαμηλός.

Οπότε έρχεται το επόμενο ερώτημα. Πώς φτιάχνονται νέες θέσεις εργασίας; Μα με την Ανάπτυξη, συμφωνούν όλοι. Πράσινη, Κίτρινη, Μπλε, οποιαδήποτε. Ανάπτυξη να είναι, κι ό,τι να ‘ναι. Μα τώρα δα είδαμε, ότι στις αναπτυγμένες χώρες οι ρυθμοί ανάπτυξης δεν μπορούν να αυξηθούν παραπάνω απ’ ότι είναι, αν θέλουμε να μιλάμε για μια πραγματική οικονομία. Μπορούν να αυξηθούν μόνο σπασμωδικά και αεριτζήδικα, στιγμιαία και εικονικά, με την κατάρρευση και το ξεφούσκωμα να είναι απ’ την αρχή προδιαγεγραμμένα.

Η ανάπτυξη στους ήδη ανεπτυγμένους είναι μια πολύ δύσκολη υπόθεση, η οποία και ολοένα θα δυσχεραίνει όσο πιο πολύ αναπτυγμένοι θα γινόμαστε. Στην ουσία, όλη μας η έννοια πια θα είναι πώς θα βγάλουμε απ’ τη μύγα ξύγκι, γιατί ό,τι κρέας ήταν να βγάλουμε, το βγάλαμε. Κι εδώ αρχίζει πια η παράνοια, η διαστροφή και η γελοιότητα, οι οποίες βρίσκονται πίσω απ’ την αδήριτη ανάγκη εφεύρεσης νέων αναγκών, νέων καινοτομιών και νέων τύπων επιχειρηματικότητας. Τέτοιες, ώστε ο καθαριστής γαρίδων να θεωρείται πλέον άξιος προς βράβευση, όπως συνέβη στην πρόσφατη έκθεση της Φρανκφούρτης.

Έχω την εντύπωση ότι οι θέσεις εργασίας όλο και θα λιγοστεύουν. Ή, για να κάνω το σενάριο λιγότερο τρομαχτικό, περίοδοι με προσφορά εργασίας, θα ακολουθούνται από μακρές περιόδους ανεργίας και φτώχειας.

Δεν ξέρω, αλλά όλο αυτό το παραμύθι μου φαίνεται σα μια επιταχυνόμενη και αδιέξοδη κούρσα. Κάποια στιγμή, δεν θα έχουμε τίποτε άλλο ν’ αναπτύξουμε, θα χτυπήσουμε τοίχο και θα φάμε τα μούτρα όλοι μας.

Όταν συναντηθούμε ξανά

Το ξέρω θα μου γυρίσεις την πλατη
Ε το ίδιο κι εγώ.
Θα πεις μέσα σου:’’ Δεν θέλω να ξέρεις πόσο με πόνεσες

Πόσο έκλαψα εκείνα τα Βράδια

Το πόσο περίμενα ένα σου τηλεφώνημα – ένα μεηλ ίσως, μια απόκριση

Περίμενα Τόσο και το δάκρυ στέγνωσε

Αναποδογύρισε μέσα μου κι έγινε ένα απόστημα στο εσωτερικό του ματιού .

Και τώρα τα βλέφαρα μου δεν ανοιγοκλείνουνε πια .Κατάματα κοιτώ την ολοδική μου μοίρα: Είμαστε μονοι

-,ακίνητοι σαν σταματημένα ρολόγια

Ατέλειωτα παλίμψηστα βαθιά μες τον ίδιο τον Βυθό μας

Κι όταν σε ξαναδώ-κάπου- το ξέρω πως δεν μπορώ να μιλήσω για όλα αυτά –ισως βγάλω μια κραυγή ανεστραμμένη, που θ ακουστεί μόνο Μέσα

αντίλαλος ενός Ήχου που δεν βγήκε ,πυκνού σαν πέτρα

Στον

Λαιμό

Σαν κόμπος

Σαν ….’’
Το ξέρω όταν με ξαναδείς θα μου γυρίσεις την πλάτη
Ε ! Το ίδιο κι εγώ .

http://nosferatos.blogspot.com/2010/01/blog-post_2463.html

Παρασκευή 28 Μαρτίου 2014

Το έλλειμμα ως κοινωνική κατασκευή/αποσπασμα απο το Ian Hacking, The Social Construction of What? Harvard University Press, 1999 .απο τους danger.few!!!

Το έλλειμμα ως κοινωνική κατασκευή

Ίαν Χάκινγκ

«Στο έργο μου απέφυγα μέχρι τώρα να χρησιμοποιώ τον όρο “κοινωνική κατασκευή”, γιατί διαπίστωσα ότι δεν με βοηθούσε σε τίποτα. Τις λίγες φορές που αναφέρθηκα σε αυτόν, ήταν για να οριοθετηθώ απέναντί του. Πρόκειται για ένα παραχρησιμοποιημένο και συνάμα σκοτεινό όρο, που κατάντησε μόδα και κώδικας. Έτσι, ενώ σε πολλά πεδία η έννοια της “κοινωνικής κατασκευής” υπήρξε αληθινά απελευθερωτική για κάποιους, πάρα πολλούς άλλους τους έκανε αυτάρεσκους, άνετους κι ωραίους, χαλαρούς και μοδάτους υπηρέτες ενός νέου δογματισμού. […]

Επί της ουσίας, αυτό που υποστηρίζουν όσοι λένε ότι το Χ αποτελεί κοινωνική κατασκευή, είναι ότι

το Χ δεν ήταν αναπόφευκτο να υπάρξει, ή δεν ήταν αναπόφευκτο να είναι όπως είναι τώρα∙ το Χ, ή το Χ όπως είναι τώρα, δεν καθορίζεται από τη φύση των πραγμάτων∙ δεν είναι κάτι το μοιραίο, αλλά προήλθε ή διαμορφώθηκε από κοινωνικά γεγονότα, δυνάμεις, την ιστορία, πράγματα δηλαδή που θα μπορούσαν να είναι διαφορετικά. […]

Αυτό που θέλουν να πουν, είναι ότι πρέπει να συνειδητοποιήσουμε πως κάτι που μοιάζει αναπόφευκτο μέσα στην παρούσα κατάσταση πραγμάτων, δεν ήταν όντως αναπόφευκτο. [..]

Το ουσιαστικό ερώτημα, όμως, είναι: Τι είναι αυτό που κατασκευάζεται, τι είναι αυτό που επιδέχεται κατασκευή, όταν μιλάει κανείς για “κοινωνική κατασκευή”; […]

Ας πάρουμε για παράδειγμα τις μετανάστριες στον Καναδά. Οι γυναίκες που μεταναστεύουν από τον τόπο τους, το κάνουν εξαιτίας συγκεκριμένων κοινωνικών συνθηκών που επικρατούν εκεί. Είναι εντελώς ανόητο να μιλάμε εν προκειμένω για “κοινωνική κατασκευή” αφού οι κοινωνικές συνθήκες, που επικρατούν στις πατρίδες τους, είναι τέτοιες που αναπόφευκτα τους γεννούν φόβο να παραμείνουν εκεί και την ελπίδα ότι μπορούν να βρουν χέρι βοήθειας κάπου αλλού. Όμως από τη στιγμή που ο όρος “μετανάστρια” τείνει να γίνει στον Καναδά μια ταμπέλα που με κάποιο τρόπο στιγματίζει αυτές τις γυναίκες, τότε, και σε αυτό το πλαίσιο, έχει πραγματικά νόημα να υποστηρίξει κανείς ότι αυτός ο στιγματισμός δεν είναι διόλου αναπόφευκτος αλλά αποτελεί κοινωνική κατασκευή, δηλαδή ότι μέσα σε αυτό το οριοθετημένο πλαίσιο και με τις ανάλογες υποδηλώσεις ο όρος “μετανάστρια” αποτελεί κοινωνική κατασκευή. […]

Γι’ αυτό πρέπει να ξεκαθαρίσουμε, τι είναι αυτό που επιδέχεται κοινωνική κατασκευή και τι όχι. Να σημειώσουμε λοιπόν, πρώτα-πρώτα, με ποιον τρόπο η θέση ότι

«το Χ δεν ήταν αναπόφευκτο να υπάρξει»

θέτει το γενικό πλαίσιο της συζήτησης γύρω από το κατά πόσον το Χ αποτελεί «κοινωνική κατασκευή».

Αν οι πάντες γνωρίζουν ότι το Χ είναι το ενδεχόμενο αποτέλεσμα μιας σειράς κοινωνικών διεργασιών, τότε δεν χρησιμεύει σε τίποτα να λέμε ότι είναι “κοινωνικά κατασκευασμένο”. Οι άνθρωποι αρχίζουν να συζητούν ότι το Χ είναι “κοινωνική κατασκευή” μόνο όταν θεωρούν ότι

στην παρούσα κατάσταση πραγμάτων, το Χ εκλαμβάνεται σαν δεδομένο και εμφανίζεται σαν αναπόφευκτο.

Αυτή η πρόταση δεν θέτει έναν όρο για το τι είναι το ίδιο το Χ. Θέτει τον όρο, βάσει του οποίου μπορεί να υποστηριχτεί η άποψη ότι το Χ αποτελεί κοινωνική κατασκευή. Αν δεν υπάρχει αυτός ο όρος, κανείς δεν ασχολείται για το αν το Χ είναι “κοινωνική κατασκευή”, ή τελοσπάντων ασχολείται μόνο όποιος έχει την τάση να αερολογεί.

Γι’ αυτό το λόγο, λοιπόν, δεν θα βρείτε κανένα σοβαρό βιβλίο να συζητάει ότι οι τράπεζες, το χρηματοπιστωτικό σύστημα, τα μπλοκ επιταγών, το χρήμα, τα δολλάρια, τα συμβόλαια, τα τελωνεία, ο βρετανικός θρόνος ή η Fed [η κεντρική τράπεζα των ΗΠΑ] είναι “κοινωνικές κατασκευές”. Όλα αυτά τα πράγματα ανήκουν στο πεδίο των συμβάσεων και των θεσμών, και οι πάντες γνωρίζουν ότι οι συμβάσεις και οι θεσμοί είναι αποτέλεσμα ιστορικών συμβάντων και κοινωνικών διεργασιών. Γι’ αυτό και κανείς δεν λέει ότι πρόκειται για “κοινωνικές κατασκευές”. Απεναντίας, αποτελούν μέρος αυτού που ο Τζον Σήρλ αποκαλεί κοινωνική πραγματικότητα. […]

Εφόσον λοιπόν η Fed είναι ολοφάνερα καρπός κοινωνικών διεργασιών και συμβάσεων, δηλαδή οι πάντες ξέρουν ότι δεν προέκυψε μοιραία και αναπόφευκτα, ένα βιβλίο με τίτλο Η Fed ως κοινωνική κατασκευή δεν θα ήταν παρά μια σαχλαμάρα∙ και θα είχαμε κάθε δικαίωμα να σκεφτούμε ότι ο συγγραφέας του παίζει το χαρτί της “κοινωνική κατασκευή” απλώς και μόνο για να βγάλει παραδάκι.

Απεναντίας, όμως, μπορούμε να φανταστούμε ένα αληθινά συναρπαστικό βιβλίο με τίτλο Η Οικονομία ως κοινωνική κατασκευή. Κάθε μέρα μας πληροφορούν για τα σκαμπανεβάσματα της Οικονομίας κι εμείς αντιδρούμε με φόβο ή με ευφορία. Κι όμως, αυτό το θαυμαστό είδωλο, την Οικονομία, πολύ σπάνια το έβλεπες να φιγουράρει στις εφημερίδες πριν από 40 χρόνια.

Για ποιο λόγο δεν αμφισβητούμε καθόλου την ιδέα “Οικονομία”; Μια χαρά μπορεί να υποστηρίξει κανείς, ότι αυτή η ιδέα, ως αναλυτικό εργαλείο, σαν ένας τρόπος για να σκεφτόμαστε τη ζωή στη βιομηχανική κοινωνία, δεν είναι παρά μια κοινωνική κατασκευή. Προσέξτε: δεν μιλάμε για την οικονομία της Σουηδίας το έτος 2000, αλλά για το γεγονός ότι η ίδια η ιδέα της Οικονομίας, αυτή η φαινομενικά αναπόφευκτη και αναπότρεπτη ιδέα, μπορεί πράγματι να θεωρηθεί ως κοινωνική κατασκευή.

Στο μεταξύ, ένα πλάσμα ακόμα πιο τρομαχτικό την Οικονομία έχει ξεπροβάλλει μέσα από τη χρηματοοικονομική ζούγκλα. Είναι το Έλλειμμα! Πρόκειται για το μεγάλο αντιδραστικό πολιτικό σύνθημα των αρχών της δεκαετίας του 1990. Το Έλλειμμα ως κοινωνική κατασκευή θα μπορούσε να είναι ο τίτλος ενός άλλου συναρπαστικού βιβλίου. Φυσικά, το έλλειμμα γεννήθηκε μέσα από τον υπέρμετρο δανεισμό κατά την πρόσφατη ιστορία. Αλλά δεν είναι αυτό το ζήτημα. Το θέμα αυτού του βιβλίου θα είναι η κατασκευή της ιδέας του ελλείμματος. Μπορούμε να διαβλέψουμε την επιχειρηματολογία του. Η ιδέα του ελλείμματος κατασκευάστηκε σαν μια απειλή, σαν ένα στοιχείο πίεσης σε βάρος της πλειοψηφίας των ανθρώπων, ένα εργαλείο χρήσιμο για την αποκατάσταση της ηγεμονίας του κεφαλαίου και για τη συστηματική και ανελέητη αποδιάρθρωση του κοινωνικού ιστού. Κατασκευάστηκε σαν ένα τέχνασμα, χάρη στο οποίο οι φτωχοί θα αποδέχονταν οικειοθελώς να γίνουν φτωχότεροι μέχρις εξαθλίωσης.

Εδώ πρέπει να επιμείνω ιδιαίτερα στη δύσκολη διάκριση μεταξύ αντικειμένου και ιδέας. Η προϋπόθεση που έθεσα παραπάνω προκειμένου να χαρακτηριστεί κάτι ως «κοινωνική κατασκευή» δεν ισχύει για τα αντικείμενα (το έλλειμμα ή την οικονομία ως αντικείμενα). Είναι σαφές πως η σημερινή οικονομία και το σημερινό έλλειμμά μας δεν είναι κάτι το αναπόφευκτο, αλλά ενδεχόμενο αποτέλεσμα σωρείας ιστορικών συμβάντων. Η προϋπόθεση που έθεσα, αφορά στις ιδέες για την οικονομία και το έλλειμμα. Η ιδέα της Οικονομίας και η ιδέα του Ελλείμματος εμφανίζονται, μαζί με όλα όσα υποδηλώνουν, σαν κάτι το μοιραίο και αναπόφευκτο.»

Ian Hacking, The Social Construction of What?

Harvard University Press, 1999

Σημ. του H.S. Σε αυτό το πάρα πολύ ενδιαφέρον βιβλίο του, ο Καναδός φιλόσοφος Ίαν Χάκινγκ (τρομερό επίθετο…) συζητάει διεξοδικά και σε πολλά πεδία την έννοια της «κοινωνικής κατασκευής» και των πολλών καταχρήσεών της, προσπαθώντας να αποκαταστήσει τη λογική των πραγμάτων και να οριοθετήσει τη χρήση από την κατάχρηση. Μεταξύ άλλων, αναφέρεται στην πολύκροτη, εκείνα τα χρόνια αλλά και μετάπειτα, υπόθεση Sokal και, σοβαρότερα, στη συναρπαστική διαμάχη μεταξύ του Μάρσαλ Σάλινς και του Gananath Obeyskere. Όπως καταλάβατε από το απόσπασμα που μετέφρασα εδώ, για εμάς η σκέψη του επί του θέματος έχει διπλό ενδιαφέρον. Σε ό,τι αφορά το ένα από τα δυο λοιπόν, πράγματι βρίσκουμε εντυπωσιακό το πόσο ισχνή εξακολουθεί να είναι −ακόμα και στους ριζοσπαστικούς κύκλους− η κριτική της ίδιας της ιδέας της Οικονομίας και κατ’ επέκταση του Ελλείμματος. Οπωσδήποτε δεν μας διαφεύγει το γεγονός ότι πρόκειται για μια κεντρική ιδέα στον άξονα των κυρίαρχων ιδεών, μια ιδέα από την οποία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό η απρόσκοπτη κυριαρχία τους. Ούτε μας διαφεύγει το γεγονός, ότι η ριζοσπαστική αντιπολίτευση σε αυτές τις ιδέες παρέμεινε εξαρχής «μαγεμένη» από την ψευτο-επιστημοσύνη της ιδέας της Οικονομίας, αφού ως γνωστόν αυτή η αντιπολίτευση συμφωνούσε με τους κυρίαρχους στον θεμελιακό ισχυρισμό τηςΟικονομίας, ότι αυτό που καθορίζει τον άνθρωπο και την κοινωνία είναι το πνεύμα της «αυτοσυντήρησης» και η συναφής με αυτό «ικανοποίηση των υλικών αναγκών». Γιατί τότε εντυπωσιαζόμαστε; Ίσως επειδή γνωρίζουμε, την ποιότητα των εξαιρέσεων σε αυτό τον κανόνα κι επειδή εξακολουθούμε να πιστεύουμε ότι το άλας δεν έχει ακόμα μωρανθεί.

UPDATE μεταμεσημβρινό: Να συμπληρώσω με δυο λόγια για το παράξενο αίσθημα, που προκαλεί το γεγονός ότι ο Χάκινγκ (κι εμείς μαζί του) αγωνίζεται για να καταδείξει τη διαφορά μεταξύ ιδέας και αντικειμένου μέσα σε ένα κόσμο, στον οποίο επίσημα πρόσωπα μάς ζητούν να δεχτούμε ότι ο στατιστικός προσδιορισμός κάποιων ηλεκτρονικών ιχνών ενός πράγματος ισοδυναμεί με τον εντοπισμό του ίδιου του πράγματος... Ασφαλώς, είναι παρήγορο ότι αυτό δεν πρόκειται να το καταπιούν αμάσητα οι άνθρωποι που η όλη υπόθεση τούς κοστίζει πολύ πραγματικά. Μακάρι να μην το χάψει ούτε η υπόλοιπη κοινωνία. Σε όποιες περιστάσεις και με όποιους τρόπους ή μορφές σερβιριστεί.

Αλεξάνδρα Ρασιδάκη – Περί μελαγχολίας. Στη θεωρία, τη λογοτεχνία, την τέχνη/ αναδημοσιευση απο το Blog pandoxeio.

Αλεξάνδρα Ρασιδάκη – Περί μελαγχολίας. Στη θεωρία, τη λογοτεχνία, την τέχνη

By pandoxeio

Είναι περ

ιττό να αναφέρουμε το ερεθιστικότατο της πολυπρισματικής ερεύνησης ενός θέματος που αποτελεί ταυτόχρονα απολύτως σύγχρονο πρόβλημα της νεωτερικής μας κατάστασης (όπου η περιρρέουσα θλίψη και κατάθλιψη εμφανίζεται διάχυτη και δικαιολογημένη όσο ποτέ) και την ίδια στιγμή βαθύ διαχρονικό δεδομένο της ανθρώπινης κατάστασης. Όταν δε κατά την πραγμάτευση ενός τέτοιου θέματος ακολουθείται η τριμερής κατόπτευση των τομέων εκείνων που έχουν αιχμαλωτίσει τις πνευματικές μας ηδονές: την λογοτεχνική, την θεωρητική – δοκιμιακή και την καλλιτεχνική, τότε τα πολλαπλά δωρήματα του έργου είναι εμφανή.

Η αρχική προσέγγιση στο θέμα αφορά τρεις θεματικούς άξονες: την ιδιαιτερότητα και ατομικότητα του μελαγχολικού που βιώνει με τον τρόπο αυτό την αυτοσυνείδησή του και την σχέση του με τον κόσμο, την διαφορετική οπτική γωνία που οδηγεί σε κριτική διάθεση απέναντι στην τάξη των πραγμάτων και την σχέση της μελαγχολίας με την δημιουργικότητα, έναν συσχετισμό που αποτελεί κοινό τόπο που διαπερνά την ιστορία της δυτικής σκέψης. Η μελέτη χωρίζεται σε δυο μέρη. Το πρώτο αφιερώνεται στον περί μελαγχολίας λόγο και διατρέχει ορισμένες προσεγγίσεις της μελαγχολίας από την κλασική αρχαιότητα και τον Μεσαίωνα μέχρι την Αναγέννηση και το Μπαρόκ. Ιδιαίτερα κεφάλαια εδώ αφιερώνονται στην Ανατομία της μελαγχολίας του Richard Burton και στο Πένθος και μελαγχολία του Sigmund Freud.

Το δεύτερο μέρος αφιερώνεται στην ποιητική της μ el-otono-del-patriarca_

ελαγχολίας και αφορά τον ευρωπαϊκό λογοτεχνικό λόγο της. Η μελαγχολία της εξουσίας ανιχνεύει την παραδοσιακή συσχέτιση μελαγχολίας και εξουσίας μέσα από την ανάλυση των μυθιστορημάτων Το φθινόπωρο του Πατριάρχη του Gabriel Garcia Marquez και Ο λαβύρινθος του Πάνου Καρνέζη. Το κείμενο του Marquez, ειδικότερα, εντάσσεται στο ξεχωριστό λογοτεχνικό είδος του «μυθιστορήματος του δικτάτορα» και σε μια ιδιαίτερη πλευρά του, εκείνη που παρουσιάζει την παθολογία της εξουσίας και την παρακμή του ηγέτη μέσα από το ψυχολογικό του πορτρέτο. Ακριβώς αυτή η έκθεση της ευάλωτης και θνητής πλευράς του λειτουργεί υπονομευτικά και συμβάλλει στην απομυθοποίησή του: η μορφή του δικτάτορα γίνεται προσιτή, μπορεί να αμφισβητηθεί και να καταδικαστεί. Επιπλέον, η υποτιθέμενη μυθική του διάσταση παρουσιάζεται ως προϊόν συνειδητής κατασκευής και η λεπτομερής περιγραφή της φθαρτής του υπόστασης διαβρώνει τον μύθο του. Εδώ η μελαγχολία λειτουργεί ως καταλυτική δύναμη που καταβάλλει δραματικά το εγώ του ηγέτη. Η μελαγχολική διάσταση της μορφής συναρτάται με την απο – γοήτευση: η συνειδητοποίηση της αντίθεσης μεταξύ της δημόσιας και της ιδιωτικής του εικόνας παρουσιάζεται ως στιγμή διαύγειας και ταυτόχρονα απόλυτης απογοήτευσης καθώς και ο ίδιος είχε πιστέψει στον μύθο του.

Η βεβαιότητα τ robert-burton-large

ου θανάτου και η συνεπακόλουθη συνειδητοποίηση της ματαιότητας των πάντων αποτελούν, όπως και στο Μπαρόκ, πηγή αλλά και αντικείμενο της μελαγχολικής σκέψης, συνεπώς η ποιητική της ματαιότητας μπορεί να ερμηνευτεί ως έκφραση της σχετικής μελαγχολικής κοσμοαντίληψης. Στο κεφάλαιο Παραλλαγές στο θέμα της ματαιότητες η ερευνήτρια εξετάζει υπό αυτό το πρίσμα τον κύκλο των Ποιημάτων του Gottfried Benn Morgue [1912] και τη νουβέλα της Anna Seghers Η εκδρομή των νεκρών κοριτσιών [1943]. Πρόκειται για κείμενα που σκηνοθετούν τον θάνατο όχι ως το δραματικό τέλος της ζωής αλλά ως μέρος της καθημερινότητας· μιας καθημερινότητας κατά τη οποία η μελλοντική απουσία του ανθρώπου αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της ζωής.

Σε ετούτη την «αναπαράσταση της απουσίας» κυριαρχούν μεταξύ άλλων έντονη εικονικότητα, οι άκρως ρεαλιστικές περιγραφές εικόνων θανάτου και αποσύνθεσης, η εμμονή στην ύλη. Αν στην τέχνη του Μπαρόκ η αρχή της ματαιότητας παρουσιάζεται ως σκηνοθεσία της απουσίας με τρεις τρόπους: με αναπλήρωση της παρουσίας και υπογράμμιση της απουσίας, με προβολή στο μέλλον (η τωρινή παρουσία λειτουργεί ως ένδειξη της μελλοντικής απουσίας), με προβολή στο παρελθόν (το παρόν παρουσιάζεται «εμποτισμένο| από το παρελθόν, γεμάτο ίχνη της αλλοτινής παρουσίας.

Στο βιβλίο της Seghers, ειδικότερα, η α Seghers

πουσία βιώνεται ως απώλεια, με ανάλογους με το Μπαρόκ όρους παρουσίας / απουσίας. Η διαδικασία της ανάμνησης αποτελεί το έναυσμα της γραφής και λειτουργεί θεραπευτικά, καθώς αποτελεί τμήμα της διεργασίας πένθους. Ωστόσο, δεν πρόκειται απλώς για ταξίδι στο παρελθόν, καθώς η αφηγήτρια διατηρεί τη συνείδηση του παρόντος και τη γνώση όλων όσα θα συμβούν. Η αφήγησή της συντελείται από διπλή οπτική γωνία: του παρόντος της σχολικής εκδρομής και του παρόντος της ενήλικης παρατήρησης αλλά και της επίγνωσης των τραγικών γεγονότων. Η τεχνική της προβολής της μελλοντικής απουσίας έχει πιο δραστικό αποτέλεσμα από μια γραμμική αφήγηση, καθώς λειτουργεί από – γοητευτικά για τον αναγνώστη, υπονομεύοντας μια σκηνής εξ ορισμού θετική, αν όχι ειδυλλιακή (άνοιξη, σχολική εκδρομή). Η ερευνήτρια όμως μας υποδεικνύει μια σημαντική διαφοροποίηση: ο θάνατος παρουσιάζεται ως τραυματική εμπειρία ορισμένων γενεών και ως αποτέλεσμα συγκεκριμένων πολιτικών και ιδεολογικών συνθηκών. Διόλου τυχαία οι επιζήσαντες δάσκαλοι θα έχουν ένα άλλου είδος ζοφερό μέλλον, στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Έτσι το κείμενο πέρα από προσωπική διεργασία πένθους καθίσταται και πολιτική καταγγελία.

Το βλέμμα του μελαγχολικού μπορεί να είναι κριτικό, θυμίζοντας τις «μικροπαρατηρήσεις» που κάνει ο Richard Burton στην Ανατομία του. Ο επικριτικός αυτός ρόλος του μελαγχολικού πραγματώνεται σε δυο γερμανικά έργα που προέρχονται από δυο κομβικές ιστορικές συγκυρίες· πρόκειται για τα βιβλία Οι απόψεις ενός κλόουν του Heinrich Böll [1963] και Τα αχλάδια του Ρίμπεκ του Friedrich Christian Delius [1991]. Σε αμφότερα η μειονεκτική θέση στο περιθώριο της κοινωνίας δίνει τη δυνατότητα στο αφηγητή να εκφέρει έναν λόγο απομυθοποιητικό, που στέκεται απέναντι στην γενικότερη αισιοδοξία και ευφορία. Το κριτικό βλέμμα του μελαγχολικού λοιπόν αποτελεί το αντικείμενο του επόμενου κεφαλαίου.

Στο κείμενο το Böll o Χανς αισθάνεται ξένος μέσα στον κόσμο που το περιβάλλει, καθώς έχει από νωρίς απορρίψει το αστικό ιδανικό του οικογενειακού μικρόκοσμου. Η παρουσίαση του ως ξένου στο ίδιο του το σπίτι δεν είναι παρά η προβολή μιας γενικότερης αποξένωσης στον ιδιωτικό χώρο. Η μελαγχολία του εμφανίζεται ως προϋπόθεση της κριτικής του στάσης: ο Χανς διακρίνει και καταγγέλλει τις πάσχουσες πλευρές του κόσμου. Είναι γνωστή η θυελλώδης διαμάχη που προκάλεσε το βιβλίο, καθώς ξεγύμνωνε την εικόνα που είχε η Δυτική Γερμανία για τον εαυτό της σε μια εποχή που πάσχιζε να τονίσει την ασυνέχεια ανάμεσα στο βρώμικο ναζιστικό παρελθόν και στο παρόν, και πάνω στην οποία οικοδομήθηκε η γερμανική ιδέα της «νέας αρχής». Σε εκείνη ακριβώς την προσπάθεια αποσιώπησης και ωραιοποίησης ο κλόουν αντιτείνει την εμμονή του στην ενθύμηση. Βαθύτατα πολιτικό και αυτό το κείμενο, εντάσσεται στη γενικότερη προβληματική του συγγραφέα γύρω από το θέμα το στρατευμένου διανοούμενου – καλλιτέχνη.

Ο κεντρικός χαρακτήρας στην νουβέλα του Delius διατηρεί σκεπτική στάση τόσο απέναντι στο παρελθόν – την πρώην Ανατολική Γερμανία – όσο και στα γεγονότα του «ευδαιμονικού» παρόντος – την εορταζόμενη ενοποίηση. Η αφήγησή του λειτουργεί αποκαλυπτικά και απο – γοητευτικά, στρέφοντας την προσοχή του αναγνώστη στις σχέσεις εξουσίας και εξάρτησης που καθόρισαν ολόκληρο το παρελθόν του [τοπικός άρχοντας – ναζί – ΛΔΓ] αναδεικνύοντας ακόμα την λεπτή διαχωριστική γρα 51TnjXH7FjL

μμή μεταξύ «απελευθερωτών» και «κατακτητών». Φλύαρος και σκωπτικός, αρνείται την αφελή αισιοδοξία του περίγυρου και αναζητά ως το τέλος προσωπική ελευθερία και αξιοπρέπεια.

Ψυχικές ασθένειες, σχολιασμένες αποτελούν το αντικείμενο του τελευταίου κεφαλαίου. Εδώ το διήγημα του Γεωργίου Βιζυηνού Αι συνέπειαι της παλαιάς ιστορίας ως χρονικό μελαγχολίας εξετάζεται σε συνάρτηση με τον γερμανικό ρομαντισμό ως διακειμενική αναφορά και με το θεωρητικό σχήμα του Freud περί μελαγχολίας. Είναι εμφανές πως Περί μελαγχολίας Λόγος δια χειρός της πανεπιστημιακού και μεταφράστριας Αλεξάνδρας Ρασιδάκη δεν φωτίζει μόνο αθέατες και ημιθέατες πλευρές ενός θέματος ιδιαίτερα λεπτού και αβαθούς όπως είναι η μελαγχολία αλλά και τροφοδοτεί με νέα ερεθίσματα για διαφορετική οπτική όχι μόνο παρελθοντικών μορφών της αλλά και των απολύτως σύγχρονων εκφάνσεών της. Ο τόμος διανθίζεται από φωτογραφίες έργων τέχνης, μεταξύ των οποίων και ένα ένθετο έγχρωμο γυαλιστερό οχτασέλιδο με δεκατρία εικαστικά έργα, και περιλαμβάνει βιβλιογραφία και ευρετήριο προσώπων.

Εκδ. Κίχλη, 2013, σελ. 291.

Πέμπτη 27 Μαρτίου 2014

και ιδου , το εαρ ερχεται , εμπρος βημα Γοργό για να προυπαντησουμε και πάλι την Μορμώ

και ιδου , το εαρ ερχεται , εμπρος βημα Γοργό
για να προυπαντησουμε και πάλι την Μορμώ
Εμπρος : Για να πετρωσουμε μπρος στη φρικτή της όψη
Οψη που σκιζει την καρδιά με κοφτερή την Κόψη ……