Σάββατο 31 Αυγούστου 2013
Παρασκευή 30 Αυγούστου 2013
Βεχεμώθ : αποσπασμα απο το ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ Γ. ΠΑΠΑΘΕΟΔΩΡΟΥ ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΟΥ ΚΑΚΟΥ ΣΤΗΝ ΠΑΛΑΙΑ ΔΙΑΘΗΚΗ
Βεχεμώθ
Ο Βεχεμώθ (tAmheB). είναι ένα μυθολογικό θηρίο και ανήκει στην κατηγορία των χαοτικών δυνάμεων. Αντίθετα με τις υπόλοιπες χαοτικές δυνάμεις που είδαμε μέχρι τώρα στην ενότητα μας, ο Βεχεμώθ δενσυνδέεται με το υγρό στοιχείο αλλά με την γη.
Πληροφορούμαστε γιαυτόν από το βιβλίο του Ιώβ σε ένα χωρίο που προηγείται της αναφοράς στον Λεβιαθάν. Συγκεκριμένα βλέπουμε τον Βεχεμώθ να παρουσιάζεται στο Ιωβ 40,15 ως ένας ιπποπόταμος, ο οποίος είναι δημιούργημα του Θεού και μονάχα ο Θεός μπορεί να τον δαμάσει
πηγη : http://invenio.lib.auth.gr/record/128923/files/GRI-2012-8398.pdf
Ο Βεχεμώθ (tAmheB). είναι ένα μυθολογικό θηρίο και ανήκει στην κατηγορία των χαοτικών δυνάμεων. Αντίθετα με τις υπόλοιπες χαοτικές δυνάμεις που είδαμε μέχρι τώρα στην ενότητα μας, ο Βεχεμώθ δενσυνδέεται με το υγρό στοιχείο αλλά με την γη.
Πληροφορούμαστε γιαυτόν από το βιβλίο του Ιώβ σε ένα χωρίο που προηγείται της αναφοράς στον Λεβιαθάν. Συγκεκριμένα βλέπουμε τον Βεχεμώθ να παρουσιάζεται στο Ιωβ 40,15 ως ένας ιπποπόταμος, ο οποίος είναι δημιούργημα του Θεού και μονάχα ο Θεός μπορεί να τον δαμάσει
Η Αγάπη και το Βασίλειο του Κιτς . (παλια αναρτηση 1/9/2008)
Η Αγάπη και το Βασίλειο του Κιτς .
«Όταν μιλάει η καρδιά, δεν είναι σωστό η λογική να προβάλλει αντιρρήσεις . Στο Βασίλειο του κιτς επικρατεί η δικτατορία της καρδιάς .
Πρέπει φυσικά ,τα συναισθήματα που υποκινούνται από το κιτς να μπορεί να τα συμμερίζεται η πλειοψηφία .
Επίσης , το κιτς, δεν έχει να κάνει με τα ασυνήθιστο. Αναφέρεται σε εικόνες –κλειδιά, βαθιά αγκυροβολημένες στη μνήμη των ανθρώπων: η αχάριστη κόρη , ο εγκαταλελειμμένος πατέρας , τα πιτσιρίκια που τρέχουν σενα πάρκο , η προδομένη πατρίδα, η ανάμνηση του πρώτου έρωτα .
Το κιτς κάνει να αναβλύζουν , το ένα μετά το άλλο , δυο δάκρυα συγκίνησης . Το πρώτο δάκρυ λέει :Τι ωραία που είναι τα πιτσιρίκια που τρέχουν σ¨ ένα πάρκο!
Το δεύτερο δάκρυ λέει:Τι ωραίο που είναι να συγκινείσαι μαζί με ολόκληρη την ανθρωπότητα βλέποντας τα πιτσιρίκια να τρέχουν σ ¨ένα πάρκο!Μόνο το δεύτερο αυτό δάκρυ κάνει το κιτς να είναι κιτς .
Η αδελφοσύνη όλων των ανθρώπων ουδέποτε θα μπορέσει να βασισθεί πουθενά αλλού , παρά στο κιτς » Μιλαν Κουντερα:η Αβάσταχτη Ελαφρότητα του Είναι
Πές μου αν ταιριαζει, καθόλου . Τωρα που καποιοι χυνουν παμπολλα δακρυα ….….ενώ τα σπασμένα κεφάλια,το αιμα , οι μποτες που συντριβουν παιδικά προσωπα (παρα )μενουν στο θεατό αθέατο
Θελετε να δειτε το μέλλον -ελεγε ο Οργουελ (αν θυμαμαι καλά ) Φανταστειται μια μπότα να συντριβει ενα προσωπο …
Θελετε να δειτε το μέλλον … Νατο … Εδώ … Μπροστα στα ματια σας
διάλογος μεταξύ δύο καθηγητών (φυσικών) Ο ενας Φιλανδός και ο άλλος Έλληνας:Αφορμή για το διάλογο αυτό είναι η πρόσφατη έρευνα του ΟΟΣΑ που χαρακτηρίζει τους Έλληνες μαθητές ως σκληρά εργαζόμενους αλλά με μειωμένη επίδοση ,κυρίως σε θέματα που απαιτούν εμβάθυνση και κριτική σκέψη... ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΑΛΦΑ ΒΗΤΑ
Αρθρογράφος:
Δημήτρης Τσιριγώτης
Ο παρακάτω διάλογος διαδραματίζεται μεταξύ δύο καθηγητών (φυσικών).Ο ένας είναι ο Φιλανδός Έρικ Κέκονεν και ο άλλος ο Έλληνας Δημήτρης Αλεξάνδρου. Αφορμή για το διάλογο αυτό είναι η πρόσφατη έρευνα του ΟΟΣΑ που χαρακτηρίζει τους Έλληνες μαθητές ως σκληρά εργαζόμενους αλλά με μειωμένη επίδοση ,κυρίως σε θέματα που απαιτούν εμβάθυνση και κριτική σκέψη.
Από την άλλη αναδεικνύει τους Φιλανδούς μαθητές ως εκείνους με την μεγαλύτερη επίδοση και κριτική ικανότητα.
Έρικ : «Καταρχάς να πούμε για τους μαθητές. Στη Φινλανδία οι μαθητές ξεκινάνε το σχολείο στα 7 τους χρόνια .Δεν δίνουν εξετάσεις μέχρι να γίνουν 16 ετών .Παρόλα αυτά γράφουν συχνά διαγνωστικά τεστ που έχουν σκοπό να διαπιστωθούν οι τυχόν αδυναμίες του κάθε μαθητή .Αν υπάρχουν τέτοιες τότε ο μαθητής λαμβάνει εξατομικευμένη ενισχυτική διδασκαλία μέσα στο σχολείο του. Το 30 % των μαθητών κάνει ενισχυτική διδασκαλία. Ο ανταγωνισμός μεταξύ των μαθητών είναι μικρός λόγω της έλλειψης του βαθμού και των πολλών εξετάσεων. Φανταστείτε ότι στα διαγνωστικά τεστ δεν υπάρχει επιτήρηση καθηγητή και δεν τολμάει κανείς να αντιγράψει γιατί θεωρείται η μεγαλύτερη ντροπή.
Δημήτρης : «Σοβαρά μιλάς ;Στην Ελλάδα αντίθετα ο βαθμός και οι εξετάσεις είναι η ιπποδύναμη της επίδοσης και όλου του εκπαιδευτικού συστήματος γενικότερα ,κάτι που καλλιεργείται από όλους τους παράγοντες της σχολικής ζωής (εκπαιδευτικά προγράμματα ,εκπαιδευτικούς, γονείς, φροντιστήρια ).»
Έρικ : «Τι είναι frontistiria Δημήτρη ; »
Δημήτρης : «Κάτι σαν την δική σας ενισχυτική διδασκαλία ,μόνο που είναι επί πληρωμή και είναι για όλους τους μαθητές και κυρίως για τους καλούς. »
Έρικ : «Κάνουν και οι καλοί ενισχυτική ; Αφού είναι ήδη καλοί .Δεν σου κρύβω ότι μου ακούγεται κάπως περίεργο. Γιατί δεν βάζουνε τους καθηγητές που δουλεύουν στα φροντιστήρια να κάνουν ενισχυτική στο δημόσιο σχολείο ;Αλλά μόνο στους μαθητές που το έχουν ανάγκη .Αλήθεια πόσα παιδιά έχετε σε κάθε τμήμα στο σχολείο ; »
Δημήτρης : «Στην Ελλάδα ο μέγιστος αριθμός των μαθητών ανά τμήμα είναι 27 με τάση αύξησης . »
Έρικ : «Σοβαρά; Μου φαίνεται αδιανόητο να μπορώ να κάνω καλό μάθημα σε 27 μαθητές .
Στη Φινλανδία ο μέγιστος αριθμός των μαθητών ανά τμήμα είναι 16. »
Δημήτρης : «Πες μου Έρικ για την εικόνα και το πνεύμα της εκπαίδευσης στη χώρα σας. »
Έρικ : « Ένα πολύ σημαντικό γεγονός είναι το αίσθημα ισότητας από το οποίο διαπνέεται όλο το εκπαιδευτικό σύστημα . Όλα τα σχολεία είναι δημόσια ,ιδιωτικά δεν επιτρέπονται. Επίσης όλα τα δημόσια είναι ισότιμα μεταξύ τους. Τα παιδιά ανεξαρτήτως των ικανοτήτων τους φοιτούν στα ίδια τμήματα. Δεν υπάρχουν ομογενή ως προς την επίδοση τμήματα. Στο ίδιο σχολείο που φοιτά το παιδί του πιο πλούσιου Φιλανδού φοιτά και το παιδί του πιο φτωχού. Δεν υπάρχει εκπαίδευση διαφορετικών ταχυτήτων .Τα παιδιά από πολύ μικρά διδάσκονται επισταμένα την αξία της ισότητας ,της διαφορετικότητας και της αλληλεγγύης. Μάλιστα οι πιο καλοί μαθητές βοηθούν τους αδύναμους μαθητές ή αυτούς που έχουν κινητικά προβλήματα. Φαινόμενα bullying (σχολικού εκφοβισμού )είναι άγνωστα σε εμάς .Για εμάς που είμαστε μικρή χώρα δεν περισσεύει κανείς ,όλοι μπορούν να γίνουν χρήσιμοι για τη χώρα τους.
Βασική γραμμή των κυβερνώντων είναι να έχουν όλοι οι μαθητές πραγματικά ίσες ευκαιρίες μάθησης».
Δημήτρης : «Στην Ελλάδα ,αντιθέτως, η εκπαίδευση είναι ταξική .Μάλιστα η ίδια η αναπαραγωγή της άρχουσας τάξης γίνεται μέσω της ακριβής ιδιωτικής εκπαίδευσης (ιδιωτικά σχολεία ) που οδηγεί κατευθείαν σε καλά πανεπιστήμια του εξωτερικού και αργότερα στις ακριβοπληρωμένες θέσεις. Και το ερώτημα που τίθεται είναι το εξής :Πώς ένας έλληνας πολιτικός ή μεγαλοδημοσιογράφος θα υπερασπιστεί τη δωρεάν δημόσια παιδεία όταν δεν αφορά τα δικά του παιδιά αφού αυτά είναι για αλλού προορισμένα;
Εν τω μεταξύ όσοι είναι οι υπουργοί Παιδείας που έχουν περάσει από την Ελλάδα άλλες τόσες είναι και οι εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις :(μεταρρύθμιση Κοντογιαννόπουλου, μεταρρύθμιση Αρσένη, Ευθυμίου , Γιαννάκου ).
Όλες βέβαια αυτές οι μεταρρυθμίσεις ήταν κατά βάθος μια αλλαγή του εξεταστικού συστήματος εισαγωγής στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση.(οι δέσμες γίνανε κατευθύνσεις των 9 εξεταζομένων μαθημάτων μετά των 6 και τώρα από ότι φαίνεται πάμε ξανά για δέσμες). Δηλαδή έπιαναν να λύσουν το πρόβλημα ξεκινώντας από το τέλος. Συνολική πρόταση για τη Παιδεία δεν έχουμε ακούσει ποτέ σε αυτή τη χώρα. Μάλιστα κάθε νέα ηγεσία του Υπουργείου παιδείας φέρνει σαν παράδειγμα που πρέπει να ακολουθήσουμε το δικό σας εκπαιδευτικό σύστημα . Όμως καμία κουβέντα για τη ταμπακιέρα και για το λογαριασμό. Από ότι ξέρω ,η Φινλανδία, διαθέτει για την εκπαίδευση ποσοστό 7,2 % του ΑΕΠ ενώ η Ελλάδα μόλις το 2,1 %.Αυτό ,νομίζω, λέει πολλά.
Αλήθεια Έρικ ποιος είναι ο ρόλος των εκπαιδευτικών στη Φινλανδία γιατί ξέρεις ακούμε διάφορα αλλά μας φαίνονται απίστευτα ; »
Έρικ : «Οι εκπαιδευτικοί στη Φινλανδία χαίρουν εξαιρετικής κοινωνικής αποδοχής εξαιτίας της αναγνώρισης του σημαντικού ρόλου που παίζουν στη πρόοδο της χώρας. Οι μισθοί είναι ικανοποιητικοί .Ο νεοδιόριστος Φιλανδός εκπαιδευτικός αμείβεται με 26.000 ευρώ το χρόνο. Στη Φινλανδία διδάσκουν 4 ώρες το πολύ την ημέρα και τους δίνονται κίνητρα για την απόκτηση μεταπτυχιακού φυσικά με κρατική δαπάνη. Δεν έχουν καμία επιπλέον διοικητική εργασία ώστε να είναι αφοσιωμένοι στο μάθημά τους .Το μόνο extra που κάνουν είναι 2 ώρες τη εβδομάδα ένα είδος επιμόρφωσης που το λέμε ‘’επαγγελματική βελτίωση’’ και είναι πραγματικά πολύ χρήσιμο. Στη Φιλανδία υπάρχουν 100.000 εκπαιδευτικοί σε μια χώρα με πληθυσμό 5 εκατομμυρίων . Είναι κεντρική κρατική γραμμή οι εκπαιδευτικοί να θεωρούνται ως εκείνοι που θα διαδραματίσουν το πιο σημαντικό ρόλο για την ανάπτυξη όλης της χώρας. Η Φινλανδία επένδυσε στην εκπαίδευση και στους εκπαιδευτικούς και κέρδισε .Εγώ Δημήτρη είμαι πολύ χαρούμενος που η κυβέρνηση και όλος ο κόσμος μου δείχνει τεράστια αποδοχή , θαυμασμό και αξία .Ξέρουμε πολύ καλά και οι δύο ότι η δουλειά μας είναι τρομερά απαιτητική ,όχι λόγω του χρόνου που απαιτείται αλλά λόγω της έντασης και της ευθύνης. Δεν ξέρω αν θα άντεχα αν δεν είχα αυτή τη στήριξη που σου περιγράφω. Ο βασικός άξονας που εκφράζεται από το υπουργείο Παιδείας είναι ο εξής :Οι εκπαιδευτικοί αποδίδουν όταν χαίρουν επαγγελματικής εκτίμησης και αυτονομίας στις τάξεις τους »
Δημήτρης : «Ομολογώ Έρικ ότι ζηλεύω με αυτά που ακούω. Στην Ελλάδα η απαξίωση των εκπαιδευτικών είναι απίστευτη .Και η απαξίωση που μας πονάει πιο πολύ δεν είναι η οικονομική ,όσο η ηθική. Και ο κύριος υπεύθυνος για αυτή την εκστρατεία απαξίωσης είναι οι κρατικοί παράγοντες και τα ΜΜΕ. Ο νεοδιόριστος Έλληνας εκπαιδευτικός αμείβεται με 7.000 ευρώ το χρόνο. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της απογραφής έχουμε 151.000 εκπαιδευτικούς όλων των βαθμίδων στην Ελλάδα με πληθυσμό παραπάνω από το διπλάσιο από αυτόν της Φινλανδίας. Παρόλα αυτά υπάρχει διάχυτη η γνώμη ότι είμαστε υπερβολικά πολλοί ενώ εμείς ξέρουμε ότι έχουμε ακόμα μεγάλα κενά .Η λάσπη που εξαπολύεται πάνω μας(με σύνθημα που δόθηκε από τους πολιτικούς μας) από το σύνολο πλέον της ελληνικής κοινωνίας δεν αντέχεται. Και για πόσο ακόμα εμείς θα κρατάμε με αυταπάρνηση τις κολόνες του υπό κατάρρευση εκπαιδευτικού συστήματος ;Αρχίζω και σκέφτομαι φίλε Έρικ μήπως και αυτός είναι ο πραγματικός στόχος της των κυβερνώντων ;Να εξουθενώσουν και τους τελευταίους στυλοβάτες εκπαιδευτικούς ώστε το σάπιο οικοδόμημα της δημόσιας εκπαίδευσης να καταρρεύσει τελείως .Και μετά να έρθει η ανοικοδόμηση .Θα έρθει η αγορά ,θα έρθουν τα δίδακτρα ,θα έρθουν οι σπόνσορες και οι ιδιωτικοποιήσεις. Με συγχωρείς φίλε Έρικ που είμαι τόσο ταραγμένος αλλά ένιωσα πολύ αδικημένος σε σχέση με τους Φιλανδούς συνάδελφους μου. Βέβαια μπορείς εύκολα να καταλάβεις ότι παρά την απαξίωση που υφίσταμαι ,η αξία που δίνω στη δουλειά μου δεν έχει μειωθεί ούτε στο ελάχιστο. Φοράω ,κάθε μέρα , το καλύτερό μου χαμόγελο και τα δίνω όλα. »
Έρικ : «Σε καταλαβαίνω απόλυτα . Εγώ στη θέση σου ,ίσως και να τα παράταγα , γιατί δεν είμαι συνηθισμένος σε τέτοια απαξίωση. Και θέλω να σου ζητήσω συγνώμη για τη σκληρότητα που έχουν δείξει οι Φιλανδοί πολιτικοί ηγέτες απέναντι στην Ελλάδα όσον αφορά τη διαχείριση που κάνετε στη κρίση .Δεν είναι ότι θεωρούν τους Έλληνες τεμπέληδες ή ανάξιους αλλά το γεγονός ότι τους θυμίζει παλιές δικές τους ιστορίες. Γιατί κάτι που δεν ξέρετε είναι ότι μέχρι τη δεκαετία του 70 ήμασταν μια φτωχή χώρα που πήρε μια γενναία απόφαση : να επενδύσει στη δημόσια παιδεία για να βγει από το τέλμα .Και μην νομίζετε ότι είχαμε πάντα αυτό το τέλειο ,όπως ακούγεται ,εκπαιδευτικό σύστημα .Οι μαθητές μας παλιά ήταν από τους χειρότερους στην Ευρώπη. Βλέπετε και εμείς ήμασταν κάποτε μια χρεωκοπημένη χώρα η οποία αναγκάστηκε να κάνει περικοπές. Στην Εκπαίδευση όμως κάναμε αυξήσεις γιατί ξέραμε ότι αυτή θα τραβούσε όλη τη χώρα έξω από το τούνελ.
Επίσης οφείλω να σου εξομολογηθώ κάτι :Μου είχε κακοφανεί η αντίδραση που έμαθα ότι είχαν οι Έλληνες εκπαιδευτικοί απέναντι στη αξιολόγησή τους .Εμείς στη Φιλανδία την υποδεχόμαστε κάθε φορά με σεβασμό γιατί μας κάνει καλύτερους αφού έρχεται να καλύψει με επιμόρφωση τις τυχόν ελλείψεις ενός εκπαιδευτικού. Όμως με αυτά που έμαθα σήμερα για το τι έχετε υποστεί ,ως κλάδος, καταλαβαίνω τη δυσπιστία σας .Όταν έχετε ήδη απαξιωθεί ,η αξιολόγηση, έρχεται μάλλον ως το τελειωτικό χτύπημα . Πως μπορεί ,αλήθεια ,ακόμα και ένα διαμάντι να λάμψει αν δεν του ρίξεις πάνω του πολύ φως; Πόσο ,μάλλον , όταν αντί για φως του ρίχνεις λάσπη. »
Δημήτρης : «Τώρα Έρικ θα με ενδιέφερε να μου πεις για τη μαθητική ζωή στη Φιλανδία γιατί εδώ στη Ελλάδα η ζωή για τους μαθητές είναι Γολγοθάς. Στην ουσία συμμετέχουν σε δύο εκπαιδεύσεις : τη πρωινή και την απογευματινή .Με λίγα λόγια όλη μέρα τα ελληνόπουλα εκπαιδεύονται . Οι πιο πολλοί Έλληνες βλέπουν την εκπαίδευση μόνο σαν αναγκαίο κακό για μπούνε οι μαθητές στο πανεπιστήμιο και να αποκτήσουν διπλώματα . Και βέβαια πως μπορούμε να περιμένουμε από αυτά τα παιδιά όταν ενηλικιωθούν να έχουν διάθεση για εργασία όταν έχουν ήδη εξουθενωθεί πριν βγούνε στην παραγωγή και όταν δεν έχουν ουσιαστικά βιώσει τη παιδική τους ηλικία. Επίσης γιατί μας προβληματίζει το γεγονός ότι παρά τη τόση εκπαίδευση πατώνουν στις διεθνείς εξετάσεις ;Στην ουσία η απάντηση είναι προφανής: Ουκ εν τω πολλώ το ευ »
Έρικ : «Με στεναχωρούν αυτά που ακούω και λυπάμαι για τα ελληνόπουλα .Σε εμάς τα πράγματα κινούνται ,μάλλον ,σε αντίθετη κατεύθυνση .Στόχος μας είναι η αύξηση της ποιότητας και η ελάττωση της ποσότητας της παρεχόμενης εκπαίδευσης.
Καταρχάς κάθε σχολείο στη Φινλανδία είναι πλήρως επαρκές σε εγκαταστάσεις .Υπάρχουν κλειστά γυμναστήρια, αμφιθέατρα, πισίνα, σύγχρονα εργαστήρια για τις θετικές επιστήμες, βιβλιοθήκες .Κάθε καθηγητής έχει την αίθουσά του η οποία είναι κατάλληλα διαμορφωμένη ανάλογα με τις ανάγκες του μαθήματος το οποίο διδάσκει.. Υπάρχει επίσης εστιατόριο όπου τα παιδιά τρώνε μεσημεριανό φαγητό δωρεάν. Δίνεται μεγάλη έμφαση στη διδασκαλία της τέχνης και του πολιτισμού .Στόχος μας είναι η γενική παιδεία και εξύψωση του ατόμου πριν την μετέπειτα ειδίκευσή του στα Πανεπιστήμια. Κάθε καθηγητής διαμορφώνει μόνος του την ύλη και τις μεθόδους διδασκαλίας που θα ακολουθήσει .Η διδασκαλία γίνεται μέσα από διαδραστικές και βιωματικές μεθόδους ,μέσα από παιχνίδι και αποκαλυπτικές προσεγγίσεις. Τα παιδιά φεύγουν από το σχολείο έτοιμα χωρίς να χρειάζεται παραπάνω διάβασμα στο σπίτι .Οι τσάντες μένουν στο σχολείο .Το απόγευμα κάθε παιδί έχει την ελευθερία να χαρεί την παιδικότητά του και την ανεμελιά του. Η ψυχική υγεία των παιδιών απαιτεί να βιώνουν τη ζωή τους ως παιδιά και όχι ως σκληρά εργαζόμενοι όπως μου λες ότι είναι τα ελληνόπουλα. Επίσης δίνουμε μεγάλη σημασία στο να εμφυσήσουμε στους μαθητές μας την αγάπη για την μάθηση .Γι’ αυτό και τα παιδιά μας διαβάζουν πολλά λογοτεχνικά βιβλία μόνα τους .Πολύ σημαντικό είναι επίσης να βρει ο κάθε μαθητής τη κλίση του και να την κάνει αργότερα επάγγελμα που θα αγαπάει .Φυσικά καταλαβαίνεις δεν υπάρχουν σε εμάς καλά και κακά επαγγέλματα. Για να σου συνοψίσω όλα τα παραπάνω θα σου πω το εξής : αυτό που επιδιώκουμε είναι μια εκπαίδευση με κέφι και ουσία και νομίζω το έχουμε καταφέρει. Νομίζω το ότι η εθνική επέτειος της Φιλανδίας είναι η ‘’ημέρα του Πολιτισμού’’ εξηγεί πολύ καθαρά τα πιστεύω μας.»
Δημήτρης : «Θέλω να σου ευχηθώ , Έρικ ,καλή συνέχεια…. »
Έρικ : « Και εγώ ,Δημήτρη, καλό κουράγιο…. »
Δημήτρης Τσιριγώτης .Φυσικός
Διαβάστε περισσότερα: http://www.alfavita.gr/apopsi/
Δημήτρης Τσιριγώτης
Ο παρακάτω διάλογος διαδραματίζεται μεταξύ δύο καθηγητών (φυσικών).Ο ένας είναι ο Φιλανδός Έρικ Κέκονεν και ο άλλος ο Έλληνας Δημήτρης Αλεξάνδρου. Αφορμή για το διάλογο αυτό είναι η πρόσφατη έρευνα του ΟΟΣΑ που χαρακτηρίζει τους Έλληνες μαθητές ως σκληρά εργαζόμενους αλλά με μειωμένη επίδοση ,κυρίως σε θέματα που απαιτούν εμβάθυνση και κριτική σκέψη.
Από την άλλη αναδεικνύει τους Φιλανδούς μαθητές ως εκείνους με την μεγαλύτερη επίδοση και κριτική ικανότητα.
Έρικ : «Καταρχάς να πούμε για τους μαθητές. Στη Φινλανδία οι μαθητές ξεκινάνε το σχολείο στα 7 τους χρόνια .Δεν δίνουν εξετάσεις μέχρι να γίνουν 16 ετών .Παρόλα αυτά γράφουν συχνά διαγνωστικά τεστ που έχουν σκοπό να διαπιστωθούν οι τυχόν αδυναμίες του κάθε μαθητή .Αν υπάρχουν τέτοιες τότε ο μαθητής λαμβάνει εξατομικευμένη ενισχυτική διδασκαλία μέσα στο σχολείο του. Το 30 % των μαθητών κάνει ενισχυτική διδασκαλία. Ο ανταγωνισμός μεταξύ των μαθητών είναι μικρός λόγω της έλλειψης του βαθμού και των πολλών εξετάσεων. Φανταστείτε ότι στα διαγνωστικά τεστ δεν υπάρχει επιτήρηση καθηγητή και δεν τολμάει κανείς να αντιγράψει γιατί θεωρείται η μεγαλύτερη ντροπή.
Δημήτρης : «Σοβαρά μιλάς ;Στην Ελλάδα αντίθετα ο βαθμός και οι εξετάσεις είναι η ιπποδύναμη της επίδοσης και όλου του εκπαιδευτικού συστήματος γενικότερα ,κάτι που καλλιεργείται από όλους τους παράγοντες της σχολικής ζωής (εκπαιδευτικά προγράμματα ,εκπαιδευτικούς, γονείς, φροντιστήρια ).»
Έρικ : «Τι είναι frontistiria Δημήτρη ; »
Δημήτρης : «Κάτι σαν την δική σας ενισχυτική διδασκαλία ,μόνο που είναι επί πληρωμή και είναι για όλους τους μαθητές και κυρίως για τους καλούς. »
Έρικ : «Κάνουν και οι καλοί ενισχυτική ; Αφού είναι ήδη καλοί .Δεν σου κρύβω ότι μου ακούγεται κάπως περίεργο. Γιατί δεν βάζουνε τους καθηγητές που δουλεύουν στα φροντιστήρια να κάνουν ενισχυτική στο δημόσιο σχολείο ;Αλλά μόνο στους μαθητές που το έχουν ανάγκη .Αλήθεια πόσα παιδιά έχετε σε κάθε τμήμα στο σχολείο ; »
Δημήτρης : «Στην Ελλάδα ο μέγιστος αριθμός των μαθητών ανά τμήμα είναι 27 με τάση αύξησης . »
Έρικ : «Σοβαρά; Μου φαίνεται αδιανόητο να μπορώ να κάνω καλό μάθημα σε 27 μαθητές .
Στη Φινλανδία ο μέγιστος αριθμός των μαθητών ανά τμήμα είναι 16. »
Δημήτρης : «Πες μου Έρικ για την εικόνα και το πνεύμα της εκπαίδευσης στη χώρα σας. »
Έρικ : « Ένα πολύ σημαντικό γεγονός είναι το αίσθημα ισότητας από το οποίο διαπνέεται όλο το εκπαιδευτικό σύστημα . Όλα τα σχολεία είναι δημόσια ,ιδιωτικά δεν επιτρέπονται. Επίσης όλα τα δημόσια είναι ισότιμα μεταξύ τους. Τα παιδιά ανεξαρτήτως των ικανοτήτων τους φοιτούν στα ίδια τμήματα. Δεν υπάρχουν ομογενή ως προς την επίδοση τμήματα. Στο ίδιο σχολείο που φοιτά το παιδί του πιο πλούσιου Φιλανδού φοιτά και το παιδί του πιο φτωχού. Δεν υπάρχει εκπαίδευση διαφορετικών ταχυτήτων .Τα παιδιά από πολύ μικρά διδάσκονται επισταμένα την αξία της ισότητας ,της διαφορετικότητας και της αλληλεγγύης. Μάλιστα οι πιο καλοί μαθητές βοηθούν τους αδύναμους μαθητές ή αυτούς που έχουν κινητικά προβλήματα. Φαινόμενα bullying (σχολικού εκφοβισμού )είναι άγνωστα σε εμάς .Για εμάς που είμαστε μικρή χώρα δεν περισσεύει κανείς ,όλοι μπορούν να γίνουν χρήσιμοι για τη χώρα τους.
Βασική γραμμή των κυβερνώντων είναι να έχουν όλοι οι μαθητές πραγματικά ίσες ευκαιρίες μάθησης».
Δημήτρης : «Στην Ελλάδα ,αντιθέτως, η εκπαίδευση είναι ταξική .Μάλιστα η ίδια η αναπαραγωγή της άρχουσας τάξης γίνεται μέσω της ακριβής ιδιωτικής εκπαίδευσης (ιδιωτικά σχολεία ) που οδηγεί κατευθείαν σε καλά πανεπιστήμια του εξωτερικού και αργότερα στις ακριβοπληρωμένες θέσεις. Και το ερώτημα που τίθεται είναι το εξής :Πώς ένας έλληνας πολιτικός ή μεγαλοδημοσιογράφος θα υπερασπιστεί τη δωρεάν δημόσια παιδεία όταν δεν αφορά τα δικά του παιδιά αφού αυτά είναι για αλλού προορισμένα;
Εν τω μεταξύ όσοι είναι οι υπουργοί Παιδείας που έχουν περάσει από την Ελλάδα άλλες τόσες είναι και οι εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις :(μεταρρύθμιση Κοντογιαννόπουλου, μεταρρύθμιση Αρσένη, Ευθυμίου , Γιαννάκου ).
Όλες βέβαια αυτές οι μεταρρυθμίσεις ήταν κατά βάθος μια αλλαγή του εξεταστικού συστήματος εισαγωγής στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση.(οι δέσμες γίνανε κατευθύνσεις των 9 εξεταζομένων μαθημάτων μετά των 6 και τώρα από ότι φαίνεται πάμε ξανά για δέσμες). Δηλαδή έπιαναν να λύσουν το πρόβλημα ξεκινώντας από το τέλος. Συνολική πρόταση για τη Παιδεία δεν έχουμε ακούσει ποτέ σε αυτή τη χώρα. Μάλιστα κάθε νέα ηγεσία του Υπουργείου παιδείας φέρνει σαν παράδειγμα που πρέπει να ακολουθήσουμε το δικό σας εκπαιδευτικό σύστημα . Όμως καμία κουβέντα για τη ταμπακιέρα και για το λογαριασμό. Από ότι ξέρω ,η Φινλανδία, διαθέτει για την εκπαίδευση ποσοστό 7,2 % του ΑΕΠ ενώ η Ελλάδα μόλις το 2,1 %.Αυτό ,νομίζω, λέει πολλά.
Αλήθεια Έρικ ποιος είναι ο ρόλος των εκπαιδευτικών στη Φινλανδία γιατί ξέρεις ακούμε διάφορα αλλά μας φαίνονται απίστευτα ; »
Έρικ : «Οι εκπαιδευτικοί στη Φινλανδία χαίρουν εξαιρετικής κοινωνικής αποδοχής εξαιτίας της αναγνώρισης του σημαντικού ρόλου που παίζουν στη πρόοδο της χώρας. Οι μισθοί είναι ικανοποιητικοί .Ο νεοδιόριστος Φιλανδός εκπαιδευτικός αμείβεται με 26.000 ευρώ το χρόνο. Στη Φινλανδία διδάσκουν 4 ώρες το πολύ την ημέρα και τους δίνονται κίνητρα για την απόκτηση μεταπτυχιακού φυσικά με κρατική δαπάνη. Δεν έχουν καμία επιπλέον διοικητική εργασία ώστε να είναι αφοσιωμένοι στο μάθημά τους .Το μόνο extra που κάνουν είναι 2 ώρες τη εβδομάδα ένα είδος επιμόρφωσης που το λέμε ‘’επαγγελματική βελτίωση’’ και είναι πραγματικά πολύ χρήσιμο. Στη Φιλανδία υπάρχουν 100.000 εκπαιδευτικοί σε μια χώρα με πληθυσμό 5 εκατομμυρίων . Είναι κεντρική κρατική γραμμή οι εκπαιδευτικοί να θεωρούνται ως εκείνοι που θα διαδραματίσουν το πιο σημαντικό ρόλο για την ανάπτυξη όλης της χώρας. Η Φινλανδία επένδυσε στην εκπαίδευση και στους εκπαιδευτικούς και κέρδισε .Εγώ Δημήτρη είμαι πολύ χαρούμενος που η κυβέρνηση και όλος ο κόσμος μου δείχνει τεράστια αποδοχή , θαυμασμό και αξία .Ξέρουμε πολύ καλά και οι δύο ότι η δουλειά μας είναι τρομερά απαιτητική ,όχι λόγω του χρόνου που απαιτείται αλλά λόγω της έντασης και της ευθύνης. Δεν ξέρω αν θα άντεχα αν δεν είχα αυτή τη στήριξη που σου περιγράφω. Ο βασικός άξονας που εκφράζεται από το υπουργείο Παιδείας είναι ο εξής :Οι εκπαιδευτικοί αποδίδουν όταν χαίρουν επαγγελματικής εκτίμησης και αυτονομίας στις τάξεις τους »
Δημήτρης : «Ομολογώ Έρικ ότι ζηλεύω με αυτά που ακούω. Στην Ελλάδα η απαξίωση των εκπαιδευτικών είναι απίστευτη .Και η απαξίωση που μας πονάει πιο πολύ δεν είναι η οικονομική ,όσο η ηθική. Και ο κύριος υπεύθυνος για αυτή την εκστρατεία απαξίωσης είναι οι κρατικοί παράγοντες και τα ΜΜΕ. Ο νεοδιόριστος Έλληνας εκπαιδευτικός αμείβεται με 7.000 ευρώ το χρόνο. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της απογραφής έχουμε 151.000 εκπαιδευτικούς όλων των βαθμίδων στην Ελλάδα με πληθυσμό παραπάνω από το διπλάσιο από αυτόν της Φινλανδίας. Παρόλα αυτά υπάρχει διάχυτη η γνώμη ότι είμαστε υπερβολικά πολλοί ενώ εμείς ξέρουμε ότι έχουμε ακόμα μεγάλα κενά .Η λάσπη που εξαπολύεται πάνω μας(με σύνθημα που δόθηκε από τους πολιτικούς μας) από το σύνολο πλέον της ελληνικής κοινωνίας δεν αντέχεται. Και για πόσο ακόμα εμείς θα κρατάμε με αυταπάρνηση τις κολόνες του υπό κατάρρευση εκπαιδευτικού συστήματος ;Αρχίζω και σκέφτομαι φίλε Έρικ μήπως και αυτός είναι ο πραγματικός στόχος της των κυβερνώντων ;Να εξουθενώσουν και τους τελευταίους στυλοβάτες εκπαιδευτικούς ώστε το σάπιο οικοδόμημα της δημόσιας εκπαίδευσης να καταρρεύσει τελείως .Και μετά να έρθει η ανοικοδόμηση .Θα έρθει η αγορά ,θα έρθουν τα δίδακτρα ,θα έρθουν οι σπόνσορες και οι ιδιωτικοποιήσεις. Με συγχωρείς φίλε Έρικ που είμαι τόσο ταραγμένος αλλά ένιωσα πολύ αδικημένος σε σχέση με τους Φιλανδούς συνάδελφους μου. Βέβαια μπορείς εύκολα να καταλάβεις ότι παρά την απαξίωση που υφίσταμαι ,η αξία που δίνω στη δουλειά μου δεν έχει μειωθεί ούτε στο ελάχιστο. Φοράω ,κάθε μέρα , το καλύτερό μου χαμόγελο και τα δίνω όλα. »
Έρικ : «Σε καταλαβαίνω απόλυτα . Εγώ στη θέση σου ,ίσως και να τα παράταγα , γιατί δεν είμαι συνηθισμένος σε τέτοια απαξίωση. Και θέλω να σου ζητήσω συγνώμη για τη σκληρότητα που έχουν δείξει οι Φιλανδοί πολιτικοί ηγέτες απέναντι στην Ελλάδα όσον αφορά τη διαχείριση που κάνετε στη κρίση .Δεν είναι ότι θεωρούν τους Έλληνες τεμπέληδες ή ανάξιους αλλά το γεγονός ότι τους θυμίζει παλιές δικές τους ιστορίες. Γιατί κάτι που δεν ξέρετε είναι ότι μέχρι τη δεκαετία του 70 ήμασταν μια φτωχή χώρα που πήρε μια γενναία απόφαση : να επενδύσει στη δημόσια παιδεία για να βγει από το τέλμα .Και μην νομίζετε ότι είχαμε πάντα αυτό το τέλειο ,όπως ακούγεται ,εκπαιδευτικό σύστημα .Οι μαθητές μας παλιά ήταν από τους χειρότερους στην Ευρώπη. Βλέπετε και εμείς ήμασταν κάποτε μια χρεωκοπημένη χώρα η οποία αναγκάστηκε να κάνει περικοπές. Στην Εκπαίδευση όμως κάναμε αυξήσεις γιατί ξέραμε ότι αυτή θα τραβούσε όλη τη χώρα έξω από το τούνελ.
Επίσης οφείλω να σου εξομολογηθώ κάτι :Μου είχε κακοφανεί η αντίδραση που έμαθα ότι είχαν οι Έλληνες εκπαιδευτικοί απέναντι στη αξιολόγησή τους .Εμείς στη Φιλανδία την υποδεχόμαστε κάθε φορά με σεβασμό γιατί μας κάνει καλύτερους αφού έρχεται να καλύψει με επιμόρφωση τις τυχόν ελλείψεις ενός εκπαιδευτικού. Όμως με αυτά που έμαθα σήμερα για το τι έχετε υποστεί ,ως κλάδος, καταλαβαίνω τη δυσπιστία σας .Όταν έχετε ήδη απαξιωθεί ,η αξιολόγηση, έρχεται μάλλον ως το τελειωτικό χτύπημα . Πως μπορεί ,αλήθεια ,ακόμα και ένα διαμάντι να λάμψει αν δεν του ρίξεις πάνω του πολύ φως; Πόσο ,μάλλον , όταν αντί για φως του ρίχνεις λάσπη. »
Δημήτρης : «Τώρα Έρικ θα με ενδιέφερε να μου πεις για τη μαθητική ζωή στη Φιλανδία γιατί εδώ στη Ελλάδα η ζωή για τους μαθητές είναι Γολγοθάς. Στην ουσία συμμετέχουν σε δύο εκπαιδεύσεις : τη πρωινή και την απογευματινή .Με λίγα λόγια όλη μέρα τα ελληνόπουλα εκπαιδεύονται . Οι πιο πολλοί Έλληνες βλέπουν την εκπαίδευση μόνο σαν αναγκαίο κακό για μπούνε οι μαθητές στο πανεπιστήμιο και να αποκτήσουν διπλώματα . Και βέβαια πως μπορούμε να περιμένουμε από αυτά τα παιδιά όταν ενηλικιωθούν να έχουν διάθεση για εργασία όταν έχουν ήδη εξουθενωθεί πριν βγούνε στην παραγωγή και όταν δεν έχουν ουσιαστικά βιώσει τη παιδική τους ηλικία. Επίσης γιατί μας προβληματίζει το γεγονός ότι παρά τη τόση εκπαίδευση πατώνουν στις διεθνείς εξετάσεις ;Στην ουσία η απάντηση είναι προφανής: Ουκ εν τω πολλώ το ευ »
Έρικ : «Με στεναχωρούν αυτά που ακούω και λυπάμαι για τα ελληνόπουλα .Σε εμάς τα πράγματα κινούνται ,μάλλον ,σε αντίθετη κατεύθυνση .Στόχος μας είναι η αύξηση της ποιότητας και η ελάττωση της ποσότητας της παρεχόμενης εκπαίδευσης.
Καταρχάς κάθε σχολείο στη Φινλανδία είναι πλήρως επαρκές σε εγκαταστάσεις .Υπάρχουν κλειστά γυμναστήρια, αμφιθέατρα, πισίνα, σύγχρονα εργαστήρια για τις θετικές επιστήμες, βιβλιοθήκες .Κάθε καθηγητής έχει την αίθουσά του η οποία είναι κατάλληλα διαμορφωμένη ανάλογα με τις ανάγκες του μαθήματος το οποίο διδάσκει.. Υπάρχει επίσης εστιατόριο όπου τα παιδιά τρώνε μεσημεριανό φαγητό δωρεάν. Δίνεται μεγάλη έμφαση στη διδασκαλία της τέχνης και του πολιτισμού .Στόχος μας είναι η γενική παιδεία και εξύψωση του ατόμου πριν την μετέπειτα ειδίκευσή του στα Πανεπιστήμια. Κάθε καθηγητής διαμορφώνει μόνος του την ύλη και τις μεθόδους διδασκαλίας που θα ακολουθήσει .Η διδασκαλία γίνεται μέσα από διαδραστικές και βιωματικές μεθόδους ,μέσα από παιχνίδι και αποκαλυπτικές προσεγγίσεις. Τα παιδιά φεύγουν από το σχολείο έτοιμα χωρίς να χρειάζεται παραπάνω διάβασμα στο σπίτι .Οι τσάντες μένουν στο σχολείο .Το απόγευμα κάθε παιδί έχει την ελευθερία να χαρεί την παιδικότητά του και την ανεμελιά του. Η ψυχική υγεία των παιδιών απαιτεί να βιώνουν τη ζωή τους ως παιδιά και όχι ως σκληρά εργαζόμενοι όπως μου λες ότι είναι τα ελληνόπουλα. Επίσης δίνουμε μεγάλη σημασία στο να εμφυσήσουμε στους μαθητές μας την αγάπη για την μάθηση .Γι’ αυτό και τα παιδιά μας διαβάζουν πολλά λογοτεχνικά βιβλία μόνα τους .Πολύ σημαντικό είναι επίσης να βρει ο κάθε μαθητής τη κλίση του και να την κάνει αργότερα επάγγελμα που θα αγαπάει .Φυσικά καταλαβαίνεις δεν υπάρχουν σε εμάς καλά και κακά επαγγέλματα. Για να σου συνοψίσω όλα τα παραπάνω θα σου πω το εξής : αυτό που επιδιώκουμε είναι μια εκπαίδευση με κέφι και ουσία και νομίζω το έχουμε καταφέρει. Νομίζω το ότι η εθνική επέτειος της Φιλανδίας είναι η ‘’ημέρα του Πολιτισμού’’ εξηγεί πολύ καθαρά τα πιστεύω μας.»
Δημήτρης : «Θέλω να σου ευχηθώ , Έρικ ,καλή συνέχεια…. »
Έρικ : « Και εγώ ,Δημήτρη, καλό κουράγιο…. »
Δημήτρης Τσιριγώτης .Φυσικός
Διαβάστε περισσότερα: http://www.alfavita.gr/apopsi/
Richard Sennett, Η τυραννία της οικειότητας ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ(ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ "ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΟ ΑΤΟΜΟ")
Richard Sennett, Η τυραννία της οικειότητας
30/08/2013
Ρίτσαρντ Σένετ, Η τυραννία της οικειότητας: Ο δημόσιος και ο ιδιωτικός χώρος στον δυτικό πολιτισμό, μετάφραση: Γιώργος Ν. Μέρτικας, επιμέλεια: Γεράσιμος Λυκιαρδόπουλος, εκδόσεις Νεφέλη, Αθήνα 1999, ISBN: 960-211-480-0.
Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου:
Αξιολογώντας με ευαισθησία ένα πλήθος
πηγών και παραδειγμάτων από τους τρεις τελευταίους αιώνες της ιστορίας
του δυτικού πολιτισμού, ο Sennett ζητά να φωτίσει μιαν ουσιώδη στροφή:
εκείνη που οδήγησε από την εναρμόνιση της δημόσιας και ιδιωτικής σφαίρας
στην σύγκρουσή τους και στη σημερινή πρόταξη του ιδιωτικού στοιχείου
απέναντι στο δημόσιο ως συνέπεια του κατακερματισμού της κοινωνίας σε
άτομα. Η δημόσια σφαίρα ήταν ένας αυτονόητος χώρος εκδίπλωσης του ατόμου
πέρα από τον στενό κύκλο της οικογένειας και των προσωπικών του φίλων· η
επαφή με ξένους και συνάμα η απόσταση απ’ αυτούς, όπως την καθόριζαν
κανόνες ευγενείας και συμπεριφοράς, αποτελούσε το φυσικό πεδίο ανάπτυξης
δραστηριοτήτων, όχι απλώς επαγγελματικών, αλλά και πολιτισμικών,
πολιτικών και κοινωνικών με την ευρύτερη έννοια. Η πρόταξη του
προσωπικού και ιδιωτικού στοιχείου, συχνά υπό το πρόσχημα της
αμεσότητας, γκρεμίζει ακριβώς τις λεπτές εκείνες αποστάσεις και
συμβάσεις, οι οποίες καθιστούν δυνατή τη λειτουργία της δημόσιας
σφαίρας. Ενώ φαίνεται να γκρεμίζονται τείχη, στην πραγματικότητα
εγκαθιδρύεται η “τυραννία της οικειότητας”, η ανελέητη πάλη των
ναρκισσισμών – η ίδια η πολιτική βλέπεται υπό το πρίσμα ιδιωτικών και
ψυχολογικών παραγόντων. Ο Sennett παρακολουθεί τη διαμόρφωση αυτών των
φαινομένων, που συνιστούν την καθημερινή μας εμπειρία στις σύγχρονες
δυτικές μαζικές δημοκρατίες, σε πολλές εκφάνσεις και διεργασίες ήδη από
τον 19ο αι.: στη ζωή της πόλης και στην οικογένεια, στη μόδα και στην
εμπορευματοποίηση, στην πολιτική ρητορική και στο θέατρο, στη
λογοτεχνική κίνηση και στην αρχιτεκτονική.
Απόσπασμα από τη σελ. 66 του βιβλίου:
[Απόδειξη ή ευλογοφάνεια;]
Η λέξη “απόδειξη” κατέληξε στις
εμπειρικές κοινωνικές σπουδές να έχει ένα ατυχές νόημα: καμμία άλλη
εξήγηση δεν είναι εφικτή πέραν αυτής που προκύπτει ύστερα από μια
δεδομένη διαδικασία έρευνας. Παλίνδρομες αναλύσεις, μέτρα του χί και
του γάμμα, χρησιμοποιούνται πλέον σε ποσοτικές μελέτες προκειμένου να
γίνει επιλογή μεταξύ εναλλακτικών ερμηνειών, κατασκευάζοντας μιάν
ιεραρχία εξαιρέσεων. Οι ποιοτικές μελέτες συχνά κι εσφαλμένα πασχίζουν
ν’ αποδείξουν επιχειρήματα με τον ίδιο τρόπο. Ο ερευνητής οφείλει να
προσπαθεί να εξαντλήσει όλο το φάσμα γνωστών λεπτομερειών περί του
αντικειμένου. Ειδάλλως ίσως να υφίστανται δεδομένα άγνωστα για τον
ερευνητή τα οποία “αναιρούν” το επιχείρημα του. Σε μια κλίμακα αλήθειας
στηριγμένη σε εξαιρέσεις, η αντίφαση λόγω της ανακάλυψης μιας νέας
μαρτυρίας πρέπει να σημαίνει ακύρωση του αρχικού επιχειρήματος, γιατί
πώς είναι δυνατόν δύο αντίθετες ερμηνείες του ίδιου αντικειμένου ν’
αληθεύουν εξίσου;
Αυτός ο εμπειρικισμός,
βασιζόμενος σε αποκλεισμό μέσω εξάντλησης των μαρτυριών, αντιτίθεται σε
κάθε πραγματική ιδέα πνευματικής ειλικρίνειας. Φθάνουμε
στην πνευματική ειλικρίνεια αφού παραδεχθούμε, κυριολεκτικά, την
πραγματικότητα της αντίφασης, και διαγράψουμε κάθε ελπίδα πως θα
καταλήξουμε σε μια αμετάβλητη απόφανση. Ο κανόνας που
ορίζει ότι πρέπει να εξαντλείται το θέμα είναι πρακτικά ιδιόμορφος ∙
φαίνεται να είναι συνδεδεμένος με μια προϊούσα μικρογράφηση της εστίας
του ζητήματος, έτσι ώστε όσα περισσότερα “γνωρίζουμε” περί του θέματος,
τόσο περισσότερες λεπτομέρειες γνωρίζουμε. Η αναισθητοποίηση της διάνοιας
είναι το αναπόφευκτο προϊόν αυτής της μορφής απόδειξης, γιατί απαιτεί
να μην γίνουν κρίσεις μέχρις ότου ληφθούν υπ’ όψιν όλα τα γεγονότα –
οψέποτε.
Στην ποιοτική έρευνα, η
“απόδειξη”, εάν πρέπει να χρησιμοποιούμε διόλου αυτήν τη φορτισμένη με
ανησυχία λέξη, αποτελεί θέμα κατάδειξης μιας λογικής σχέσης∙ ο ποιοτικός
ερευνητής έχει αναλάβει το βάρος της ευλογοφάνειας.
Έφθασα να πιστεύω ότι αυτό το βάρος είναι μεγαλύτερο και πιο άτεγκτο
απ’ ό,τι οι δεσμεύσεις που νιώθει κάποιος ερευνητής αποκλείοντας μιαν
εξήγηση χάριν μιας άλλης, ανεξάρτητα από την αντίστοιχη δύναμη λογικής
συνοχής τους. Η εμπειρική ευλογοφάνεια αφορά την κατάδειξη της
εμπειρικής συνάφειας ανάμεσα σε φαινόμενα τα οποία μπορούν να
περιγραφούν συγκεκριμένα. [...]
Ρίτσαρντ Σένετ, Η τυραννία της οικειότητας: Ο δημόσιος και ο ιδιωτικός χώρος στον δυτικό πολιτισμό, μετάφραση: Γιώργος Ν. Μέρτικας, επιμέλεια: Γεράσιμος Λυκιαρδόπουλος, εκδόσεις Νεφέλη, Αθήνα 1999,σελ.66.
Δείτε και:
Ρίτσαρντ Σένετ, Η τυραννία της οικειότητας (Η ΣΠΗΛΙΑ ΤΟΥ ΑΠΟΣΠΕΡΙΤΗ)
Πέμπτη 29 Αυγούστου 2013
Σκόπια: η κιτς Ντίσνεϊλαντ του "μακεδονισμού" / της Ελέν Ντέσπιτς-Πόποβιτς αναδημοσιευση απο τον ιστοτοπο ΠΡΟΟΔΕΥΤΙΚΉ ΠΟΛΙΤΙΚΉ
Σκόπια: η κιτς Ντίσνεϊλαντ του "μακεδονισμού" / της Ελέν Ντέσπιτς-Πόποβιτς Σεπτέμβριος 01 2013
Comptes et légendes de Macédoine/Tweaking history in Skopje
©Libération
Επισκεφθείτε το group της στο Facebook ή το Twitter για να σχολιάσετε, να συζητήσετε και να κοινοποιήσετε αυτό το άρθρο
Τι να κάνει κανείς όταν, σαν τα Σκόπια («Μακεδονία» στο πρωτότυπο, Σ.τ.Μ) είναι μια μικρή χώρα που ο ένας γείτονάς της, η Βουλγαρία, αμφισβητεί την εθνική της ταυτότητα και ο άλλος, η Ελλάδα, την ονομασία της;
Εδώ και δύο χρόνια, αυτή η μικρή βαλκανική δημοκρατία των δύο
εκατομμυρίων κατοίκων, που επισήμως έχει υποχρεωθεί να αποκαλείται FYROM (το αγγλικό ακρωνύμιο για το «Former Yugoslav Republic of Macedonia»), καταναλώνει πολλή ενέργεια και πρωτοφανείς μεθόδους για να αποδείξει πως οι ιστορικές της ρίζες είναι εξίσου βαθιές με εκείνες των δύο κακόβουλων γειτόνων της: ξαναγράφει την ιστορία με χαλκό και στόκο, αναγείροντας δεκάδες αγάλματα που πλέον κοσμούν την πρωτεύουσά της, τα Σκόπια.
Όλα τους έχουν σκοπό να μεγεθύνουν το ιστορικό παρελθόν των Σκοπιανών, τολμώντας μέχρι και να συμπεριλάβουν τον Μέγα Αλέξανδρο (αλλιώς Αλέξανδρο τον Μακεδόνα) στους προγόνους τους. Είναι φυσικά μια θεώρηση που η αγανακτισμένη Αθήνα χαρακτηρίζει απλά «υπεξαίρεση» της δικής της ιστορίας.
Το σχέδιο εξωραϊσμού της πρωτεύουσας της FYROM, που είχε πληγεί σοβαρά από ένα σεισμό το 1963, μετατράπηκε σε ευκαιρία να προβληθεί μια νέα εθνική αφήγηση. Υπό την ονομασία «Σκόπια 2014», μπερδεύει νεοκλασικά,
ακόμα και μπαρόκ οικοδομήματα (ένα στιλ που ουδέποτε είχε
χρησιμοποιηθεί σε αυτή την τραχιά πλευρά της βαλκανικής χερσονήσου), σιντριβάνια, κιονοστοιχίες, πεζογέφυρες πάνω από τον Αξιό και ρωμαϊκές στοές στις όχθες του ποταμιού, όλα διακοσμημένα με πλήθος αγαλμάτων.
Το πιο επιβλητικό ανάμεσά τους, έχει ύψος 23 μέτρων. Οι πάντες κατανοούν πως πρόκειται για τον Αλέξανδρο, αν κι επισήμως ονομάζεται «έφιππος πολεμιστής», προκειμένου
να απαλύνει την ενόχληση των Αθηνών (και της Ευρωπαϊκής Ένωσης-ΕΕ, που
στηρίζοντας την Ελλάδα, καθυστερεί την ενταξιακή πορεία των Σκοπίων). Ο
«έφιππος πολεμιστής» στέκει απέναντι στον «πεζό πολεμιστή», τον πατέρα του Αλεξάνδρου, Φίλιππο Β' τον Μακεδόνα.
Έτσι, σε λίγα μόνο τετραγωνικά μέτρα, στο κέντρο της πρωτεύουσας, επιδεικνύεται ολόκληρη η ιστορία της περιοχής. Το άγαλμα του αυτοκράτορα Ιουστινιανού θυμίζει πως τα Σκόπια, μετά τον Αλέξανδρο, γνώρισαν ένδοξες στιγμές και επί Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Λίγα μέτρα πιο εκεί ο βασιλεύς Σαμουήλ (του 10ου αιώνα) επιθεωρεί τους περαστικούς από έναν υψηλό θρόνο. Σύμφωνα με τους ντόπιους ιστορικούς, ο Σαμουήλ είναι ο ιδρυτής του πρώτου σλαβικού κράτους, που δημιουργήθηκε στα Σκόπια. Η Βουλγαρία αμφισβητεί αυτή την εκδοχή.
Για τη Σόφια, ο Σαμουήλ ήταν ένας Βούλγαρος ηγεμόνας που μετέφερε την πρωτεύουσα του βασιλείου του στην Αχρίδα, νοτίως των Σκοπίων... Στην ίδια μεσαιωνική εποχή ανήκουν οι άγιοι Κύριλλος και Μεθόδιος, στους οποίους όλοι οι Σλάβοι οφείλουν το «κυριλλικό» αλφάβητό τους, και οι άγιοι Κλήμης της Αχρίδας και Ναούμ, ιδρυτές του πρώτου σλαβικού πανεπιστημίου στην Αχρίδα, ακόμα τέσσερις προσωπικότητες που η σχέση τους με τα Σκόπια μεγεθύνεται από την κρατική προπαγάνδα. Όπως είναι φυσικό, οι Έλληνες Μακεδόνες και οι Βούλγαροι αμφισβητούν έντονα τους δεσμούς αυτούς.
Επιλεκτική μνήμη
Περιέργως,
οι πέντε αιώνες τουρκοκρατίας δεν φαίνεται να άφησαν τίποτα άξιο λόγου
στην εθνική κληρονομιά. Από το μεσαίωνα περνάμε έτσι κατ' ευθείαν στο
19ο αιώνα και την απόδοση τιμών στους άνδρες που αντιτάχτηκαν στην
Οθωμανική Αυτοκρατορία. Τους θαυμάζουμε, χάλκινους και έφιππους: είναι στρατιωτικοί ηγέτες και ιδεολόγοι, σαν τους Γκότσε Ντέλτσεφ (Goce Delchev) και Δαμιανό Γκρούεφ (Damjan Gruev), τους ιδρυτές της «εσωτερικής μακεδονικής επαναστατικής οργάνωσης» (VMRO).
Προς τιμή αυτών των ηρώων της εθνικής ανεξαρτησίας, στην άλλη όχθη του Αξιού ιδρύθηκε ένα μουσείο από τους επιγόνους τους, που το 1990 ανέστησαν το παλιό κόμμα το οποίο κυβερνάει τη χώρα από τις βουλευτικές εκλογές του 2006. Στο μουσείο, που εγκαινιάστηκε το 2011 επί τη ευκαιρία της 20ής επετείου της ανεξαρτητοποίησης των Σκοπίων, φιλοξενείται μια συλλογή
κέρινων ομοιωμάτων και ρεαλιστικών πινάκων του 19ου αιώνα, στην οποία
αποτυπώνονται τα μαρτύρια, οι τραγωδίες και τα στρατιωτικά κατορθώματα
της μικρής χώρας.
Ξεπερνώντας με πολλή διακριτικότητα την τρομοκρατική φάση του VMRO στο μεσοπόλεμο και τη συνεργασία του με τους ναζί, το μουσείο διαγράφει επίσης το ρόλο της κομμουνιστικής Γιουγκοσλαβίας και του Τίτο (Tito) στην αναβίωση του σλαβομακεδονικού έθνους και της σλαβομακεδονικής γλώσσας.
Αυτή η εθνικιστική έξαρση εκνευρίζει την αλβανική μειονότητα, που εκπροσωπεί το 1/4 του πληθυσμού της χώρας. Είναι αλήθεια πως απέκτησαν μια πλατεία Σκεντέρμπεη (Skënderbeu) -προς τιμή του εθνικού ήρωα της Αλβανίας- και θα έχουν δικαίωμα σε ένα άγαλμα της μητέρας Τερέζας (Teresa), της Αλβανίδας καλόγριας από τα Σκόπια που έδρασε στην Ινδία. Αλλά υπάρχουν και όρια: μετά τις συγκρούσεις μεταξύ νέων Αλβανών και σλαβομακεδόνων το 2011, η κυβέρνηση χρειάστηκε να εγκαταλείψει το σχέδιό της να ιδρύσει ένα εκκλησιαστικό μουσείο και να τοποθετήσει ένα σταυρό στην κορυφή του Καλέ, το παλιό αλβανικό κάστρο των Σκοπίων. Η
-εν πολλοίς μουσουλμανική- αλβανική μειονότητα των Σκοπίων έχει επίσης
να αντιμετωπίσει την αύξηση της επιρροής της ορθοδοξίας, που φαίνεται να επωφελείται από την οργανωμένη εθνικιστική νοσταλγία.
Ξεκαθάρισμα λογαριασμών
Οι ίδιοι οι ορθόδοξοι Σκοπιανοί δεν αποδέχονται το εθνικιστικό όραμα της επιστροφής στους παλιούς καλούς καιρούς. «Δεν χρειάζομαι κανέναν μεγάλο Αλέξανδρο και κανένα Φίλιππο για να νιώσω Μακεδόνας», ξεσπάει ο κοινωνιολόγος Βλαδίμηρος Μίλτσιν (Vladimir Milcin). «Μου το έμαθε η γιαγιά μου, όταν ακόμα ήμουν παιδάκι. Μιλάω σλαβικά και είμαι ορθόδοξος. Δεν βλέπω τι σχέση έχει ο Αλέξανδρος με την ορθοδοξία».
Όταν
η χώρα, χτυπημένη από την κρίση, αναγκαζόταν να προσφεύγει σε δανεισμό
κάθε τόσο για να πληρώνει μισθούς και συντάξεις, οι κάτοικοι των Σκοπίων
άρχισαν να διερωτώνται για το κόστος όλου αυτού του «κιτς». «Μας λένε πως όλα αυτά έφεραν τουρίστες, αλλά τουρίστες πάνε και στην Ντίσνεϊλαντ» παρατηρεί ο νέος δήμαρχος των κεντρικών Σκοπίων Αντρέι Ζερνόφκσι (Andrej Zernovski), που ανησυχεί πως η γενέτειρα πόλη του θα καταντήσει «ο περίγελος του κόσμου».
Εκλεγμένος τον Μάρτιο, ο Αντρέι Ζερνόφσκι
βάσισε ολόκληρη την προεκλογική του εκστρατεία στην αντίθεσή του στο
σχέδιο «Σκόπια 2014», προκαλώντας την οργή της δημοτικής διοίκησης, που
ως τότε κυριαρχούνταν από το VMRO. «Μετά
τον α' γύρο των δημοτικών εκλογών, όταν φάνηκε πως υπήρχαν πολλές
πιθανότητες να κερδίσω, μέσα σε μια νύκτα στήθηκαν 29 αγάλματα στους
δρόμους των Σκοπίων. Οι αντίπαλοί μου γνώριζαν πως αν εκλεγόμουν δεν θα
μπορούσαν να τα στήσουν», λέει ο Ζερνόφσκι.
Μόλις εγκαταστάθηκε στο μικρό γραφείο του στο δημαρχείο, πρώτη του
δουλειά ήταν να ξεφορτωθεί όλες τις φωτογραφίες των μνημείων που τόσο
λάτρευε η παλιά δημοτική αρχή, και πρώτη του απόφαση ήταν να κηρύξει
μορατόριουμ των έργων και οικονομικό έλεγχο των σχετικών δαπανών.
Οσμιζόμενος
πως θα ξεσπάσει σύντομα σκάνδαλο, ο υπουργός πολιτισμού έσπευσε να
ανακοινώσει πως το συνολικό σχέδιο, που αρχικά είχε εκτιμηθεί πως θα
κόστιζε 80 εκατομμύρια ευρώ, είχε ήδη απορροφήσει πάνω από 300 εκατομμύρια. Μόνο το άγαλμα του Αλεξάνδρου στοίχισε 10.4 εκατομμύρια και το «μουσείο μακεδονικού αγώνα» κάτι παραπάνω από 13 εκατομμύρια...
Σε
μια χώρα όπου το ένα τρίτο του πληθυσμού ζει κάτω από το όριο της
φτώχειας, το σχέδιο «Σκόπια 2014», που ξεκίνησε σαν όραμα για να
εξελιχθεί σε φάρσα, κατά πάσα πιθανότητα θα τελειώσει σαν ξεκαθάρισμα
λογαριασμών.
Η τοκογλυφία ως οικονομικός θεσμός στον «νέο Μεσαίωνα» της Παρασκευής Κοψιδά-Βρεττού . ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΟΣ ΑΠΟ ΤΑ ΕΝΘΕΜΑΤΑ ΤΗΣ ΑΥΓΗΣ
αποσπασμα
''Ωστόσο, η
έννοια του άλογου και υπερβολικού κέρδους, από τις πρώτες διατυπώσεις
της στα κλασικά κείμενα, έρχεται σε πλήρη αντίθεση με την έννοια της
ηθικής — και της πολιτικής ηθικής. Κακοήθης εκτροπή της κερδοφορίας ο
έντοκος δανεισμός, από την εποχή του Αριστοτέλη, χαρακτηρίζεται ως
παρασιτική δραστηριότητα, γιατί ένα στείρο αγαθό –το χρήμα–
χρησιμοποιείται για την απόκτηση υπέρμετρου κέρδους. Στη μεσαιωνική
κοινωνία, και κάτω από το πρίσμα της θεολογικής της θεώρησης, η
κερδοφορία συνδέεται απόλυτα με την ενοχή. Η
ταυτότητα του τοκογλύφου που ασκεί μια τόσο κακόφημη δραστηριότητα
συνιστά στίγμα, κατατάσσοντάς τον στους παρίες της κοινωνίας, ενώ το
αμάρτημά του θεωρείται θανάσιμο. Οι εκκλησιαστικές σύνοδοι της Λυών και
της Βιέννης, τον 13ο και 14ο αιώνα, αντιμετωπίζουν τον τοκογλύφο ως
παρία, που δεν δικαιούται σπίτι, καθώς ο ιδιοκτήτης που θα του παρείχε
στέγη αντιμετώπιζε την ποινή του αφορισμού. Δεν μπορούσε επίσης να
μετέχει στην εξομολόγηση και να ταφεί χριστιανικά, ενώ η διαθήκη του
κηρυσσόταν άκυρη. Ακόμα και η απλή υπεράσπιση της τοκογλυφίας μπορούσε
να εκληφθεί ως αίρεση. Και γνωρίζουμε από τη μεσαιωνική ιστορία της
Ευρώπης ποια ήταν η τύχη των αιρετικών…
Στη
μεσαιωνική κοινωνία ωστόσο, σε αντίθεση με το α-σύνορο σύγχρονο
παγκοσμιοποιημένο οικονομικό imperium, τα οικονομικά ζητήματα έπαιζαν
δευτερεύοντα ρόλο. Η Καθολική Εκκλησία κατείχε την ανώτατη εξουσία στην
οικονομική ζωή, όπως άλλωστε και σε κάθε πτυχή της ζωής προσδιορίζοντας
τα θρησκευτικά-ηθικά όρια αυτής της δραστηριότητας. «Δύο ήταν οι βασικές
αρχές που έμελλε να σημαδέψουν την κοινωνική σκέψη του 16ου και του
17ου αιώνα», θα γράψει ο άγγλος οικονομικός ιστορικός Ρίτσαρντ Χένρυ
Τώουνυ (1880-1962): «Η πρώτη ήταν ότι τα οικονομικά συμφέροντα έρχονται
σε δεύτερη μοίρα έναντι του πραγματικού σκοπού της ζωής, που είναι η
σωτηρία. Η δεύτερη ήταν ότι η οικονομική συμπεριφορά συνιστά μια πτυχή
της συμπεριφοράς του ατόμου, επί της οποίας, όπως και επί όλων των
άλλων, ισχύουν δεσμευτικά οι κανόνες της ηθικής. Τα υλικά πλούτη είναι
αναγκαία, καθώς χωρίς αυτά οι άνθρωποι δεν μπορούν να αυτοσυντηρηθούν
και να βοηθήσουν ο ένας τον άλλον […]. Όμως τα οικονομικά κίνητρα είναι
ύποπτα. Επειδή αποτελούν πολύ ισχυρές ορέξεις, οι άνθρωποι τα φοβούνται,
αλλά δεν είναι τόσο φαύλοι που να τα επιδοκιμάζουν. Πιστεύουν ότι, όπως
όλα τα ισχυρά πάθη, αυτό που χρειάζονται δεν είναι να τους παραχωρηθεί
ελευθερία δράσης, αλλά η καταστολή τους».
Στο
θρησκευτικό περιβάλλον της μεσαιωνικής κοινωνίας και το δέος προς τον
Θεό, η Εκκλησία προσπαθεί να δημιουργήσει τους δικούς της μηχανισμούς
άμυνας απέναντι στην αισχροκερδή άσκηση της εμπορικής και τοκογλυφικής
δραστηριότητας, συντονίζοντας την έννοια της θρησκευτικής με την κοσμική
ηθική. Πρέπει να υπογραμμίσουμε την επονείδιστη δράση των τοκογλύφων
και της εκβιαστικής αισχροκέρδειας σε όλη τη διάρκεια του ευρωπαϊκού
Μεσαίωνα, και μάλιστα σε περιόδους επισιτιστικών κρίσεων, τότε που οι
άνθρωποι πέθαιναν μαζικά από την πείνα και ο τοκογλυφικός δανεισμός για
την αγορά ψωμιού έφτανε το 40%, 50% και 60%. Ένα μέσον άμυνας, που
προώθησε η Εκκλησία, ήταν η θέσπιση της «δίκαιης τιμής», η πώληση δηλαδή
ενός προϊόντος στην τιμή της πραγματικής του αξίας. Ο φόβος της
εσχατολογικής ποινής και της απώλειας της σωτηρίας φαίνεται να επηρεάζει
σε ένα βαθμό τη συνείδηση του μεσαιωνικού ανθρώπου. Στο καταπληκτικό
βιβλίο του Το πουγκί και η ζωή (μετ. Νικόλαος Γκοτσίνας, Κέδρος
2004) ο ιστορικός Ζακ Λε Γκοφ θα αξιοποιήσει πρωτότυπες και
«περιθωριακές» πηγές, προκειμένου να φωτίσει την αμαρτωλή προσωπογραφία
του μεσαιωνικού τοκογλύφου και, κατ’ επέκταση, την ιστορικότητα και την
ανθρωπολογία των μεσαιωνικών νοοτροπιών. Ποιος όμως είναι ο αμαρτωλός
του Μεσαίωνα και πώς η αμαρτία, βιωμένη εμπειρία του μεσαιωνικού λαϊκού
ανθρώπου, θα τον οδηγήσει σε κάθαρση;
Πρωταγωνιστής, σε οριακή κατάσταση αμαρτίας, είναι ο τοκογλύφος, ακραία
μορφή εμπόρου, ο οποίος, αφού δεν έχει να διαθέσει στην αγορά κανένα
προϊόν, τι ακριβώς εμπορεύεται; «Οι τοκογλύφοι είναι κλέφτες, γιατί
πωλούν τον χρόνο που δεν τους ανήκει· η πώληση όμως ενός ξένου αγαθού,
ενάντια στη θέληση του κατόχου του, είναι κλοπή». Ο χρόνος, όμως, δεν
είναι το οποιοδήποτε υλικό προϊόν. Πρόκειται για πεδίο που ανήκει στον
Θεό μονοπωλιακά, το οποίο υποκλέπτει η δραστηριότητα του τοκογλύφου. Σε
κάποιο από τα λεγόμενα «exempla», τις σύντομες αφηγήσεις, παραβολικού
χαρακτήρα, που σκοπό έχουν να κάμουν εναργέστερη τη φύση της αμαρτίας
και της ποινής, συνεχίζει ο Λε Γκοφ, αναφέρεται ένα παράδειγμα από τον
Στέφανο της Βουρβώνης: «Άκουσα να μιλούν για έναν βαριά άρρωστο
τοκογλύφο που δεν ήθελε να επιστρέψει τίποτε, αλλά έδωσε ωστόσο εντολή
να μοιράσουν στους φτωχούς το περιεχόμενο του γεμάτου σιτοβολώνα του.
Όταν οι υπηρέτες επιχείρησαν να μαζέψουν το σιτάρι το βρήκαν να έχει
μεταμορφωθεί σε φίδια. Μαθαίνοντάς το, ο μετανιωμένος τοκογλύφος
επέστρεψε τα πάντα και παράγγειλε να ρίξουν το πτώμα του γυμνό ανάμεσα
στα φίδια για να το κατασπαράξουν τα επίγεια φίδια, προκειμένου να μη
συμβεί αυτό στην ψυχή του στο υπερπέραν. Όπως και έγινε. Τα φίδια
κατασπάραξαν το σώμα του και δεν άφησαν επιτόπου παρά ξασπρισμένα οστά.
Ορισμένοι προσθέτουν ότι, όταν ολοκλήρωσαν το έργο τους, τα φίδια
εξαφανίστηκαν και δεν έμειναν παρά τα γυμνά και άσπρα οστά κάτω από το
φως».
Τετάρτη 28 Αυγούστου 2013
Alain Badiou: Τίνος πραγματικού το θέαμα είναι αυτή η κρίση; nobudget.wordpress.com
Το
κείμενο που παρουσιάζουμε είναι αναδημοσίευση από την ιστοσελίδα
"Κοινωνικά Κινήματα Δίκτυα". Eίχε γραφτεί από τον Alain Badiou στις
17.10.08 (De quel réel cette crise est-elle le spectacle?), σ...
ο κείμενο που παρουσιάζουμε είναι αναδημοσίευση από την ιστοσελίδα “Κοινωνικά Κινήματα Δίκτυα“. Eίχε γραφτεί από τον Alain Badiou στις 17.10.08 (De quel réel cette crise est-elle le spectacle?), στην αρχή της σημερινής κρίσης, όταν εκδηλώθηκε στις ΗΠΑ. Η μετάφραση είναι του Μωυσή Μπουντουρίδη. Οι αναγνώστες που ενδιαφέρονται για το έργο του Alain Badiou μπορούν να βρουν μια μεγάλη συλλογή κειμένων (130 μέχρι σήμερα) στην ιστοσελίδα Radical Desire [εδώ]. Το αφιερώνουμε σε εκείνη την Αριστερά που αγωνιά για να σώσει την “πραγματική οικονομία” της χώρας και να διαχειριστεί την κρίση αναζητώντας εθνικές πολιτικές για το κεφάλαιο.
Η
πλανητική οικονομική κρίση, όπως μας την παρουσιάζουν, μοιάζει με μια
απ’ εκείνες τις κακές ταινίες, τις οποίες τις σκαρφίζεται η βιομηχανία
των προσυσκευασμένων επιτυχιών του μεγάλου θεάματος, που σήμερα
ονομάζεται “κινηματογράφος.” Τίποτε δεν λείπει: το θέαμα μιας σταδιακής
καταστροφής, το σασπένς των μεγάλων κόλπων, ο εξωτισμός του
πανομοιότυπου – το χρηματιστήριο της Τζακάρτα ζυγίζεται με τα ίδια μέτρα
και σταθμά του θεάματος όπως και της Νέας Υόρκης, η διαγώνια γραμμή από
τη Μόσχα στο Σάο Πάουλο, παντού η ίδια φωτιά που καιει τις ίδιες
τράπεζες – οι τρομακτικές νέες εξελίξεις: αλίμονο, ακόμη και τα πιο
μελετημένα “σχέδια” δεν μπορούν να αποτρέψουν τη Μαύρη Παρασκευή, όταν
όλα καταρρέουν ή όλα θα καταρρεύσουν.. Αλλά η ελπίδα πεθαίνει τελευταία:
μπροστά στη σκηνή, βλέπουμε βλοσυρούς και σκεφτικούς, όπως στα
κινηματογραφικά έργα της καταστροφής, τα μέλη της μικρής παρέας των
ισχυρών, τους πυροσβέστες της νομισματικής πυρκαγιάς – Σαρκοζύ, Πώλσον,
Μέρκελ, Μπράουν, Τρισέ κ.λπ. – να ρίχνουν μέσα στην κεντρική Τρύπα
χιλιάδες δισεκατομμύριων. Θα αναρωτηθούμε αργότερα (στα προσεχή
επεισόδια του σήριαλ) από πού προέρχονται όλα αυτά τα δισεκατομμύρια,
γιατί απέναντι και στην παραμικρή απαίτηση των φτωχών, για χρόνια ως
τώρα, όλοι αυτοί απαντούσαν γυρνώντας τις τσέπες τους μέσα-έξω, για να
πουν ότι δεν είχαν ούτε μια τσακιστή. Προς το παρόν, δεν έχει σημασία.
“Να σώσουμε τις τράπεζες!” Αυτή η ευγενική, η ουμανιστική και
δημοκρατική κραυγή αναβλύζει από το στόμα κάθε δημοσιογράφου και κάθε
πολιτικού. Να τις σώσουμε μ’ οποιοδήποτε τίμημα! Και πρέπει να το
τονίσουμε, αφού το τίμημα δεν είναι μηδαμινό.
ο κείμενο που παρουσιάζουμε είναι αναδημοσίευση από την ιστοσελίδα “Κοινωνικά Κινήματα Δίκτυα“. Eίχε γραφτεί από τον Alain Badiou στις 17.10.08 (De quel réel cette crise est-elle le spectacle?), στην αρχή της σημερινής κρίσης, όταν εκδηλώθηκε στις ΗΠΑ. Η μετάφραση είναι του Μωυσή Μπουντουρίδη. Οι αναγνώστες που ενδιαφέρονται για το έργο του Alain Badiou μπορούν να βρουν μια μεγάλη συλλογή κειμένων (130 μέχρι σήμερα) στην ιστοσελίδα Radical Desire [εδώ]. Το αφιερώνουμε σε εκείνη την Αριστερά που αγωνιά για να σώσει την “πραγματική οικονομία” της χώρας και να διαχειριστεί την κρίση αναζητώντας εθνικές πολιτικές για το κεφάλαιο.
Η
πλανητική οικονομική κρίση, όπως μας την παρουσιάζουν, μοιάζει με μια
απ’ εκείνες τις κακές ταινίες, τις οποίες τις σκαρφίζεται η βιομηχανία
των προσυσκευασμένων επιτυχιών του μεγάλου θεάματος, που σήμερα
ονομάζεται “κινηματογράφος.” Τίποτε δεν λείπει: το θέαμα μιας σταδιακής
καταστροφής, το σασπένς των μεγάλων κόλπων, ο εξωτισμός του
πανομοιότυπου – το χρηματιστήριο της Τζακάρτα ζυγίζεται με τα ίδια μέτρα
και σταθμά του θεάματος όπως και της Νέας Υόρκης, η διαγώνια γραμμή από
τη Μόσχα στο Σάο Πάουλο, παντού η ίδια φωτιά που καιει τις ίδιες
τράπεζες – οι τρομακτικές νέες εξελίξεις: αλίμονο, ακόμη και τα πιο
μελετημένα “σχέδια” δεν μπορούν να αποτρέψουν τη Μαύρη Παρασκευή, όταν
όλα καταρρέουν ή όλα θα καταρρεύσουν.. Αλλά η ελπίδα πεθαίνει τελευταία:
μπροστά στη σκηνή, βλέπουμε βλοσυρούς και σκεφτικούς, όπως στα
κινηματογραφικά έργα της καταστροφής, τα μέλη της μικρής παρέας των
ισχυρών, τους πυροσβέστες της νομισματικής πυρκαγιάς – Σαρκοζύ, Πώλσον,
Μέρκελ, Μπράουν, Τρισέ κ.λπ. – να ρίχνουν μέσα στην κεντρική Τρύπα
χιλιάδες δισεκατομμύριων. Θα αναρωτηθούμε αργότερα (στα προσεχή
επεισόδια του σήριαλ) από πού προέρχονται όλα αυτά τα δισεκατομμύρια,
γιατί απέναντι και στην παραμικρή απαίτηση των φτωχών, για χρόνια ως
τώρα, όλοι αυτοί απαντούσαν γυρνώντας τις τσέπες τους μέσα-έξω, για να
πουν ότι δεν είχαν ούτε μια τσακιστή. Προς το παρόν, δεν έχει σημασία.
“Να σώσουμε τις τράπεζες!” Αυτή η ευγενική, η ουμανιστική και
δημοκρατική κραυγή αναβλύζει από το στόμα κάθε δημοσιογράφου και κάθε
πολιτικού. Να τις σώσουμε μ’ οποιοδήποτε τίμημα! Και πρέπει να το
τονίσουμε, αφού το τίμημα δεν είναι μηδαμινό.
Οφείλω να ομολογήσω: κι εγώ ο ίδιος,
μπροστά στα ποσά που κυκλοφορούν, τα οποία, όπως σχεδόν όλος ο κόσμος,
δεν μπορώ να καταλάβω τι σημαίνουν (τι ακριβώς είναι χίλια τετρακόσια
δισεκατομμύρια ευρώ;), έχω κι εγώ εμπιστοσύνη σ’ αυτούς. Την εναποθέτω
ολόκληρη στα χέρια των πυροσβεστών. Όλοι ενωμένοι, το γνωρίζω, το
αισθάνομαι, θα πετύχουν. Οι τράπεζες θα αναπτυχθούν περισσότερο από
πριν, ενώ κάποιες από τις μικρότερες ή μεσαίου μεγέθους, που ως τώρα
είχαν κατορθώσει να επιβιώνουν μόνο χάρη στην φιλευσπλαχνία του κράτους,
θα δοθούν στις μεγαλύτερες για ένα κομμάτι ψωμί. Κατάρρευση του
καπιταλισμού; Θα πρέπει να αστειεύεστε. Ποιος, τέλος πάντων, την θέλει;
Ποιος γνωρίζει ακόμη και τι σημαίνει ή τι θα μπορούσε να εννοηθεί μ’
αυτό; Ας σώσουμε τις τράπεζες, σας λεω, κι όλα τα άλλα θα ακολουθήσουν.
Λαμβάνοντας υπόψη την τρέχουσα κατάσταση του κόσμου και τις πολιτικές
που ασκούνται σ’ αυτόν, είναι αναπόφευκτο, για τους πρωταγωνιστές του
έργου, δηλαδή, τους πλούσιους, τους υπηρέτες τους, τα παράσιτά τους, γι’
αυτούς που τους λιγουρεύονται και γι’ αυτούς που τους λιβανίζουν, να
υπάρξει στο τέλος ένα χέπυ εντ, ίσως λίγο μελαγχολικό.
Καλύτερα όμως, ας στρέψουμε την προσοχή
μας προς τη μεριά των θεατών αυτού του σόου, στο ζαλισμένο πλήθος που,
ανήσυχο χωρίς να ξέρει γιατί, κατανοώντας μόνο λίγα πράγματα κι εντελώς
αποσυνδεδεμένο από οποιαδήποτε ενεργή ενασχόληση με την περίσταση,
ακούει, σαν να ήταν μια βοή από μακριά, την αναγγελία του θάνατου των
τραπεζών, που βρέθηκαν τώρα στριμωγμένες, προσπαθεί να εικάσει τι
συμβαίνει παρακολουθώντας τις συναντήσεις τα σαββατοκύριακα, πραγματικά
εξαντλητικές, της ένδοξης μικρής παρέας των κυβερνώντων μας, βλέπει να
περνούν μπροστά του αστρονομικά κι ακατάληπτα χρηματικά ποσά κι αυτόματα
τα συγκρίνει με τους δικούς του πόρους, ή μάλλον, για ένα πολύ
σημαντικό τμήμα της ανθρωπότητας, με την παντελή και σκέτη ανυπαρξία
τέτοιων πόρων γι’ αυτούς, ένα πράγμα που αποτελεί ταυτόχρονα την πικρή
και την ενθαρρυντική βάση της ζωής τους. Να λοιπόν πού βρίσκεται το
πραγματικό κι ο μόνος τρόπος να μπορέσουμε να έχουμε πρόσβαση σ’ αυτό θα
ήταν αν γυρίζαμε την πλάτη μας στην οθόνη του θεάματος, για να βλέπαμε
την αόρατη μάζα εκείνων, για τους οποίους, ακριβώς πριν ριχθούν μέσα στο
χειρότερο σε σχέση μ’ αυτά που ζουν, το έργο αυτό της καταστροφής,
συμπεριλαμβανομένου και του μελιστάλαχτου τέλους της (το Σαρκοζύ να
αγκαλιάζει την Μέρκελ κι όλο τον κόσμο να κλαιει από χαρά), ποτέ δεν
ήταν τίποτε άλλο παρά ένα θέατρο σκιών.
Συχνά μιλούν αυτές τις τελευταίες
βδομάδες για την “πραγματική οικονομία” (την παραγωγή και την κυκλοφορία
των αγαθών) και την οικονομία – πώς να την πούμε; τη μη πραγματική; –
από την οποίαν πηγάζουν όλα τα δεινά, δεδομένου ότι οι παράγοντες της
δεύτερης αυτής οικονομίας είχαν γίνει οι “ανεύθυνοι,” οι “παράλογοι,” οι
“άρπαγες,” που άλεθαν πρώτα με απληστία, μετά με πανικό, την ανούσια
πια μάζα των μετοχών, των ασφάλιστρων και των χρημάτων. Μια τέτοια
διάκριση είναι γελοία και γενικώς θα μπορούσε εύκολα να ανασκευαστεί,
όταν, μέσω μιας αντίθετης μεταφοράς, παρουσιαζόταν η χρηματοπιστωτική
κυκλοφορία και κερδοσκοπία σαν το “κυκλοφοριακό σύστημα” της οικονομίας.
Μήπως, έτσι, αφαιρείται η καρδιά και το αίμα από τη ζωντανή
πραγματικότητα του σώματος; Είναι δυνατόν μια οικονομική καρδιακή
προσβολή να μην έχει σχέση με την κατάσταση της υγείας ολόκληρης της
οικονομίας; Ως γνωστό, ο χρηματοοικονομικός καπιταλισμός, γενικώς,
αποτελεί – από τις απαρχές του, που σημαίνει, κατά τους τελευταίους
πέντε αιώνες – μια από τις κεντρικές συνιστώσες του καπιταλισμού. Όσον
αφορά τους ιδιοκτήτες και τους ιθύνοντες του συστήματος αυτού, αυτοί δεν
είναι “υπεύθυνοι” παρά μόνο για τα κέρδη, ο “ορθολογισμός” τους
μετριέται μόνο με τα οφέλη που αποκομίζουν και δεν είναι μόνο άρπαγες,
αλλά, επιπλέον, οφείλουν να είναι τέτοιοι.
Επομένως, δεν υπάρχει τίποτε το πιο
“πραγματικό” στo αμπάρι της καπιταλιστικής παραγωγής από ό,τι στο
εμπορικό κατάστρωμά του ή στα κερδοσκοπικά διαμερίσματά του. Τα δυο
τελευταία, οπωσδήποτε, διαφθείρουν το πρώτο: στη συντριπτική τους
πλειοψηφία, τα αντικείμενα που παράγονται από τον τύπο αυτό των
μηχανισμών – που αποσκοπούν μόνο στο κέρδος και την παραγόμενη
κερδοσκοπία, η οποία αποτελεί το γρηγορότερο και σημαντικότερο μέρος
ενός τέτοιου κέρδους – είναι αντικείμενα άσχημα, άχαρα, ακατάλληλα,
άχρηστα, για τα οποία χρειάζεται να δαπανηθούν δισεκατομμύρια ώστε να
πεισθούν οι άνθρωποι για το αντίθετο. Κάτι που προϋποθέτει ότι οι
άνθρωποι αυτοί πρέπει να μεταμορφωθούν σε ιδιότροπα παιδιά, σε αιώνιους
έφηβους, των οποίων η ύπαρξη συνίσταται μόνο στην ανταλλαγή παιχνιδιών.
Η επιστροφή στο πραγματικό δεν μπορεί να
είναι η κίνηση, που οδηγεί από την κακιά και “παράλογη” κερδοσκοπία στην
υγιή παραγωγή. Πρέπει να είναι η επιστροφή στην άμεση και στοχαστική
ζωή όλων των ανθρώπων που κατοικούν στον κόσμο. Απ’ αυτήν την οπτική,
μπορεί κανείς να ατενίσει θαρραλέα τον καπιταλισμό, να δει το
κινηματογραφικό έργο της καταστροφής που επιβάλλεται αυτόν τον καιρό σ’
όλους μας να δούμε. Το πραγματικό δεν είναι η ταινία, αλλά η αίθουσα
όπου παίζεται.
Τι βλέπουμε λοιπόν, αν στρέψουμε ή
αναποδογυρίσουμε τα πράγματα; Τι βλέπουμε, αν καταφέρουμε να
αποσυνδεθούμε από το ατονικό άγχος του κενού, με το οποίο τα αφεντικά
μας προσβλέπουν να μας κάνουν να τους εκλιπαρήσουμε για να σώσουν τις
τράπεζες; Βλέπουμε, κι αυτό σημαίνει να βλέπουμε, τα απλά πράγματα που
γνωρίζαμε από πολύ καιρό πιο πριν: ο καπιταλισμός δεν είναι παρά ένα
πλιάτσικο, κάτι παράλογο στην υπόστασή του και καταστρεπτικό στην
εξέλιξή του. Το τίμημα για κάποιες σύντομες δεκαετίες ευημερίας, που
πάντοτε όμως χαρακτηρίζονταν κι από τις απάνθρωπες ανισότητες, ήταν οι
περίοδοι των κρίσεων, κατά τις οποίες εξαφανίζονταν ορισμένα αστρονομικά
ποσά αξίας, γινόντουσαν κάποιες αιματηρές εκστρατείες καταστολής μέσα
σ’ όλες τις ζώνες, που ο καπιταλισμός έκρινε ότι είχαν στρατηγική
σημασία ή ήσαν απειλητικές γι’ αυτόν, και διεξάγονταν κάποιοι παγκόσμιοι
πόλεμοι που αποκαταστούσαν την υγεία του καπιταλισμού. Εδώ βρίσκεται η
διδακτική δύναμη της αντεστραμμένης ματιάς προς την ταινία-κρίση.
Δηλαδή, ποια; Απέναντι στις ζωές των ανθρώπων που βλέπουν την ταινία
αυτή, τολμούμε ακόμη να εκθειάζουμε ένα σύστημα, που εναποθέτει την
οργάνωση της συλλογικής ζωής πάνω στις χαμερπέστερες παρορμήσεις, στην
απληστία, στην αντιπαλότητα, στον ασυναίσθητο εγωισμό; Μας λένε να
τραγουδάμε τον ύμνο μιας “δημοκρατίας,” της οποίας οι ηγέτες, εντελώς
ατιμωρητί, παριστάνουν τους υπηρέτες του ιδιωτικού χρηματοοικονομικού
σφετερισμού, που θα ξάφνιαζε ακόμη και τον ίδιο τον Μαρξ, ο οποίος ήδη,
πριν εκατό εξήντα χρόνια, είχε χαρακτηρίσει τις κυβερνήσεις σαν τα
“θεμέλια της δύναμης του Κεφάλαιου”; Λένε στον κοινό πολίτη να
“κατανοήσει” ότι είναι εντελώς αδύνατο να κλείσει η τρύπα της κοινωνικής
ασφάλισης, αλλά πρέπει να κλείσει, ανυπολόγιστα, η τρύπα των
δισεκατομμύριων των τραπεζών; Πρέπει, στα σοβαρά, να αποδεχθούμε ότι
κανείς πλέον δεν μπορεί να φαντασθεί την εθνικοποίηση μιας επιχείρησης,
που βρίσκεται σε δεινή κατάσταση λόγω του ανταγωνισμού, μιας
επιχείρησης, στην οποίαν εργάζονται χιλιάδες εργάτες, αλλά ότι είναι
προφανές πώς αυτό πρέπει να γίνει για μια τράπεζα, που ξέμεινε λόγω
κερδοσκοπίας;
Σ’ αυτήν την υπόθεση, το πραγματικό είναι
εξ αρχής ένα από τα δεδομένα της κρίσης. Γιατί από πού προέρχεται όλη
αυτή η οικονομική φαντασμαγορία; Απλούστατα από το γεγονός ότι,
αφήνοντας να λάμψουν μπροστά τους κάποιες σαγηνευτικές δυνατότητες
πιστωτικού δανεισμού, γινόντουσαν αναγκαστικές πωλήσεις πολυτελών
κατοικιών σ’ άνθρωπους που δεν είχαν κανένα μέσο να τις αγοράσουν. Στη
συνέχεια, τα χρεωστικά των ανθρώπων αυτών ξαναπουλιόντουσαν
αναμεμιγμένα, όπως γίνεται με τα καλά ναρκωτικά, μαζί με διάφορα
χρεόγραφα, των οποίων η σύνθεση γινόταν τόσο πολύπλοκη όσο κι αδιαφανής
μέσα από το έργο ολόκληρων ταγμάτων μαθηματικών. Κι όλα αυτά τότε
κυκλοφορούσαν, από εξαγορά σ’ εξαγορά, αποτιμούμενα όλο και ψηλότερα
στις πιο απομακρυσμένες τράπεζες. Όμως, η υλική εγγύηση μιας τέτοιας
κυκλοφορίας βρισκόταν στα σπίτια, που είχαν πωληθεί. Αλλά αρκούσε η
κτηματομεσιτική αγορά να καταρρεύσει, γιατί, καθώς οι εγγυήσεις αυτές
υποτιμούνταν όλο και πιο πολύ κι οι πιστωτές ζητούσαν όλο και
περισσότερα, ενώ οι αγοραστές μπορούσαν να ξεπληρώσουν τις οφειλές τους
όλο και λιγότερο. Κι όταν στο τέλος δεν μπορούσαν πια να συνεχίσουν, το
ναρκωτικό, που είχε εισχωρήσει μέσα στα χρεωστικά, έφθανε να τα
δηλητηριάσει: δεν άξιζαν πλέον τίποτε. Φαινομενική ισοπαλία: οι θεατές
χάνουν το στοίχημά τους κι οι αγοραστές χάνουν τα σπίτια τους, από τα
οποία διώχνονται ευγενικά. Αλλά όμως, το πραγματικό αυτής της ισοπαλίας
βρίσκεται, ως συνήθως, στην πλευρά του συλλογικού, της καθημερινής ζωής:
στο τέλος, όλα ξεκινούν από το ότι υπάρχουν χιλιάδες εκατομμυρίων
ανθρώπων, των οποίων οι μισθοί, ή η ανυπαρξία μισθών, τους κάνει να μην
έχουν απολύτως καμία δυνατότητα στέγασης. Η πραγματική ουσία της
οικονομικής κρίσης είναι η κρίση της στέγασης. Κι αυτοί που δεν έχουν τη
δυνατότητα να αποκτήσουν τη δική τους στέγη δεν είναι βέβαια οι
τραπεζίτες. Πρέπει πάντοτε να ξαναγυρνάμε στις συνθήκες της καθημερινής
ύπαρξης..
Το μόνο πράγμα που μπορούμε να ελπίζουμε
σ’ αυτήν την υπόθεση είναι να ξαναβρούμε το πραγματικό, στο μέτρο του
δυνατού, μέσα στο ρου της κρίσης. Στα μαθήματα, που παίρνουν οι
άνθρωποι, κι όχι οι τραπεζίτες, οι κυβερνήσεις, που τους υπηρετούν, κι
οι δημοσιογράφοι, που υπηρετούν τις κυβερνήσεις, μέσα σ’ όλο αυτό το
ζοφερό σκηνικό.
Βλέπω λοιπόν δυο επίπεδα να αρθρώνονται μέσα σ’ αυτήν την επιστροφή του πραγματικού.
Το πρώτο είναι σαφώς πολιτικό. Επειδή,
όπως μας δείχνει ο κινηματογράφος, η “δημοκρατική” πολιτική δεν είναι
παρά η διαθεσιμότητα εξυπηρέτησης των τραπεζών και το αληθινό της όνομα
είναι: καπιταλιστικο-κοινοβουλευτισμός, πρέπει, όπως έχουν αρχίσει να
δείχνουν πολλαπλές εμπειρίες τα τελευταία είκοσι χρόνια, να οργανωθεί
μια πολιτική που να έχει μια πλήρως διαφορετική φύση. Μια τέτοια
πολιτική είναι κι αναμφίβολα για πολύ καιρό ακόμη θα πρέπει να βρίσκεται
σε μεγάλη απόσταση από την εξουσία του κράτους, για την οποία δεν
χρειάζεται να νοιαστεί καθόλου. Ξεκινά από τη βάση του πραγματικού, μέσω
μιας έμπρακτης συσπείρωσης μεταξύ των ανθρώπων εκείνων, που είναι οι
πιο άμεσα διατιθέμενοι να την ανακαλύψουν: των νεο-αφιχθέντων
προλετάριων από την Αφρική ή απ’ αλλού και των διανοούμενων που είναι
κληρονόμοι των πολιτικών αγώνων των τελευταίων δεκαετιών. Η συσπείρωση
αυτή θα διευρύνεται στη βάση του τι μπορεί να κάνει, βήμα προς βήμα. Δεν
θα διατηρεί κανένα είδος οργανικής σχέσης με κανένα από τα υπάρχοντα
κόμματα, καθώς και με το εκλογικό και το θεσμικό σύστημα που τα
συντηρεί. Θα εφεύρει τη νέα πειθαρχία γι’ αυτούς που δεν έχουν τίποτε,
τις πολιτικές ικανότητές τους, τη νέα ιδέα για το πώς θα είναι η νίκη
τους.
Το δεύτερο επίπεδο είναι ιδεολογικό.
Πρέπει να ανατρέψουμε την παλιά ετυμηγορία, σύμφωνα με την οποία
βρισκόμαστε στο “τέλος των ιδεολογιών.” Σήμερα μπορούμε να δούμε εντελώς
ξεκάθαρα ότι αυτό το δήθεν τέλος δεν στηρίζεται σε καμιά άλλη
πραγματικότητα παρά στο σλόγκαν “να σώσουμε τις τράπεζες.” Τίποτε δεν
είναι πιο σημαντικό από το να ξαναβρούμε το πάθος των ιδεών και να
αντιπαρατεθούμε στον κόσμο, έτσι όπως είναι, έχοντας σαν γενική
προϋπόθεση την προεξοφλούμενη βεβαιότητα μιας άλλης διαφορετικής πορείας
των πραγμάτων. Στο ολέθριο θέαμα του καπιταλισμού, αντιπαρατάσσουμε το
πραγματικό των ανθρώπων, της ύπαρξής τους μέσα στην ίδια τη ροή των
ιδεών. Το μοτίβο της χειραφέτησης της ανθρωπότητας δεν έχει χάσει τίποτε
από το δυναμικό του. Η λέξη “κομουνισμός,” με την οποία για πολύ καιρό
ονοματιζόταν το δυναμικό αυτό, έχει βέβαια ξεφτιλισθεί κι ατιμασθεί.
Αλλά σήμερα, η εξαφάνιση της λέξης αυτής δεν εξυπηρετεί κανέναν άλλο
παρά τους υποστηρικτές της τάξης κι ασφάλειας, τους ζαλισμένους από τον
πυρετό πρωταγωνιστές του έργου της καταστροφής. Όμως, είμαστε
αποφασισμένοι να αναζωογονήσουμε τον κομουνισμό, στις συνθήκες της νέας
διαύγειας που έχει αποκτήσει. Μιας διαύγειας που συνεχίζει να αποτελεί
την παλιά του αρετή, όταν ο Μαρξ έλεγε για τον κομουνισμό ότι “ξέκοβε με
τον πιο ριζοσπαστικό τρόπο από τις παραδοσιακές ιδέες” κι ότι θα έφερνε
μια τέτοια “συναδελφοσύνη, στην οποία η ελεύθερη ανάπτυξη του
οποιουδήποτε είναι η συνθήκη για την ελεύθερη ανάπτυξη του καθενός.”
Ολική ρήξη με τον
καπιταλιστικο-κοινοβουλευτισμό, πολιτική που επινοείται πάνω στη βάση
του πραγματικού των ανθρώπων, κυριαρχία των ιδεών: όλα βρίσκονται εδώ,
όλα όσα χρειαζόμαστε για να ελευθερωθούμε από το έργο της κρίσης κι όλα
όσα μπορούν να συμβάλουν στην ίδια την ηθική ανύψωσή μας.
Τζούλια Κρίστεβα: «Εθνικισμός και ρατσισμός λειτουργούν ως prozac» www.lifo.gr
Τζούλια Κρίστεβα:
«Εθνικισμός και ρατσισμός λειτουργούν ως prozac»
Η ψευδαίσθηση και ο ριζοσπαστισμός του έρωτα. Οι περιορισμοί, η
απογοήτευση, ο εξευτελισμός που βιώνουν τα άτομα εξαιτίας των
οικονομικών συνθηκών. Οι παλιές ταυτότητες που διαλύονται. Το prozac του
εθνικισμού. Ένα εργαστήριο πολτοποίησης και επανακατασκευής (παλιών)
ταυτοτήτων. Το «corpus mysticum». Μια μοναδική ταυτότητα για τον καθένα.
Έστω το ενδεχόμενο κατασκευής της. Άνθρωποι σε ζοφερούς καιρούς.
«Έχουμε το δικαίωμα να περιμένουμε μια κάποιαν έκλαμψη;». Η Τζούλια
Κρίστεβα, καθηγήτρια-διευθύντρια σπουδών Γλωσσολογίας, Σημειολογίας και
Λογοτεχνίας του 20ού αιώνα στο Πανεπιστήμιο Paris VII, μιλά στο lifo.gr
με αφορμή την ελληνική έκδοση του βιβλίου της «Ιστορίες αγάπης-Μια
ψυχαναλυτική ματιά στον έρωτα». (μεταφρ: Τάσος Μπέτζελος, Κέδρος)
ΣΧΟΛΙΑ (2)
644
1
Ανάμεσα στις ερωτήσεις παρατίθενται αποσπάσματα από τα βιβλία της
Κρίστεβα «Ιστορίες αγάπης-Μια ψυχαναλυτική ματιά στον έρωτα» (Κέδρος)
και «Στην αρχή ήταν η αγάπη-Ψυχανάλυση και πίστη» (Άγρα) αλλά και από το
βιβλίο της Χάννα Άρεντ «Άνθρωποι σε ζοφερούς καιρούς» (Νησίδες).
_______________
«Ο έρωτας είναι, στην κλίμακα του ατόμου, αυτή η αναπάντεχη επαναστάση,
αυτός ο αθεράπευτος κατακλυσμός για τον οποίο μπορείς να μιλήσεις μόνο
εκ των υστέρων. Υπό το κράτος του, αδυνατείς να μιλήσεις γι' αυτόν».
(«Ιστορίες αγάπης-Μια ψυχαναλυτική ματιά στον έρωτα», εκδ. Κέδρος)
_______________
Σήμερα ο έρωτας αποτελεί μια ριζοσπαστική πράξη;
Έτσι νομίζω! Πρόκειται για μια ριζοσπαστική πράξη που στρέφεται ενάντια
στους περιορισμούς που δημιουργεί στα άτομα η σύγχρονη οικονομία.
Ενάντια στην απογοήτευση και τον εξευτελισμό που βιώνουν τα άτομα
εξαιτίας των οικονομικών συνθηκών. Ακριβώς επειδή οι απόπειρες για την
ανατροπή αυτής της κατάστασης μοιάζουν να αποτυγχάνουν, τα άτομα
φαντάζονται μια απόλυτη λύση. Μια λύση που δεν έχει πολιτικό ή
οικονομικό χαρακτήρα.
Είναι κι ο έρωτας μια κατασκευή του λόγου;
Ο έρωτας πάντοτε πηγαίνει μαζί με το λόγο. Όταν ερωτευόμαστε, η σχέση
μας με το λόγο γίνεται έντονη, αυθεντική. Χωρίς το λόγο, δεν υπάρχει
έρωτας.
_______________
«... ο έρωτας είναι ούτως ή άλλως μοναχικός καθότι ανεπικοινώνητος.
[...] Δύο έρωτες δεν είναι άραγε κατ' ουσίαν ατομικοί, δίχως κοινό
μέτρο, καταδικάζοντας έτσι τους ερωτικούς συντρόφους να συναντιούνται
μόνο σ' ένα επ' άπειρον μετατοπιζόμενο σημείο;». («Ιστορίες αγάπης-Μια
ψυχαναλυτική ματιά στον έρωτα», εκδ. Κέδρος)
_______________
Είσαι πάντα μόνος στον έρωτα;
Ναι, αν και ακούγεται παράδοξο. Όταν είμαστε ερωτευμένοι, έχουμε την
ψευδαίσθηση ότι βιώνουμε την επικοινωνία στην πιο αυθεντική της μορφή.
Αυτό που διαπιστώνουμε αργότερα -αναλύοντας την εμπειρία αυτή- είναι ότι
επρόκειτο για μια αυταπάτη που δημιούργησαν ο ναρκισσισμός και η
εξιδανίκευση. Μέσα σε αυτήν την αυταπάτη, οι ερωτευμένοι χάνουν την
ατομικότητά τους. Είναι αδύνατο να διατηρήσεις το δικαίωμά σου στην
ατομικότητα όσο είσαι μέσα σε μια κατάσταση παθιασμένου έρωτα... Ακριβώς
επειδή το πάθος κι η επιθυμία για το απόλυτο αναλώνονται, εξατμίζονται,
πρέπει διαρκώς να εφευρίσκουμε νέες μορφές αγάπης. Να κατασκευάζουμε
νέα μοντέλα έρωτα. Νομίζω πως το ιδανικό είναι να βρεθεί μια ισορροπία
ανάμεσα στην αυταπάτη, την ψευδαίσθηση της απόλυτης και της αυθεντικής
επικοινωνίας και τον σεβασμό στην ατομικότητα.
_______________
«Δίχως αμφιβολία, είμαστε διαρκώς υποκείμενα μιας ομιλίας που μας
κρατάει. Αλλά υποκείμενα εν κρίσει, που χάνουμε αδιάκοπα την ταυτότητά
μας...». («Στην αρχή ήταν η αγάπη-Ψυχανάλυση και πίστη», εκδ. Άγρα)
_______________
Πώς μπορεί κανείς σήμερα να διαχειριστεί τη διάλυση της ταυτότητάς του
και να προχωρήσει στην κατασκευής μιας νέας;
Υπάρχει ακόμη μια παλιομοδίτικη αντίληψη για το ζήτημα της ταυτότητας.
Ξέρετε, υπάρχουν πολλές ταυτότητες, όπως για παράδειγμα, η θρησκευτική, η
εθνική, η έμφυλη. Νομίζω πως σήμερα ζούμε μια πολιτική, οικονομική,
πολιτισμική, σχεδόν μεταφυσική κρίση. Όλα καταρρέουν και
επανακατασκευάζονται. Ποια είναι όμως η λύση σε μια τέτοια κρίση; Για
αρκετούς, η λύση είναι η επιστροφή σε μια παρωχημένη αντίληψη περί
ταυτότητας, όπως είπα πριν. Αυτή η επιστροφή λειτουργεί ως
αντικαταθλιπτικό. Αντί να πάρεις ένα prozac, σκέφτεσαι ότι είσαι
Έλληνας, χριστιανός, εβραίος, γυναίκα, άνδρας... Ο εθνικισμός, ο
ρατσισμός λειτουργούν ως prozac. Προσωπικά, είμαι εντελώς αντίθετη σ'
αυτήν την επιστροφή. Καταδικάζω αυτήν την επιστροφή. Πιστεύω ότι μπροστά
μας ανοίγεται το ενδεχόμενο κατασκευής μιας μοναδικής ταυτότητας για
τον καθένα. Μάλιστα, η ψυχαναλυτική εμπειρία μας διδάσκει ότι πρέπει να
μοιραζόμαστε αυτήν την μοναδικότητα. Πρέπει να κατασκευάσουμε νέες
κοινωνικές σχέσεις, με βάση αυτήν τη μοναδικότητα. Να φτιάξουμε ένα
«corpus mysticum», όπως το ονόμασε ο Καντ. Πιστεύω βαθιά ότι αυτό
ακριβώς χρειαζόμαστε σήμερα και σε αυτό (πρέπει να) είναι στραμμένη και η
ψυχανάλυση.
Πώς ερμηνεύετε από ψυχαναλυτική σκοπιά την άνοδο της Ακροδεξιάς σε
Ελλάδα και Ευρώπη;
Τα ακροδεξιά κόμματα προωθούν και καλλιεργούν αυτήν την επιστροφή σε
παρωχημένες αντιλήψεις περί ταυτότητας. Η επιστροφή αυτή λειτουργεί ως
αντικαταθλιπτικό ενώ παράλληλα, οδηγεί σε ένα νέο είδος πολέμου, σε
συγκρούσεις, σε δολοφονίες.
_______________
«...ως και στους πιο ζοφερούς καιρούς έχουμε το δικαίωμα να περιμένουμε
μια κάποιαν έκλαμψη, και μια τέτοια έκλαμψη ενδέχεται κάλλιστα να έρθει
λιγότερο από θεωρίες και περισσότερο από το αβέβαιο, τρεμουλιάρικο και
συχνά ασθενικό φως, που ορισμένοι άνθρωποι, άνδρες και γυναίκες, θ'
ανάψουν με τη ζωή και το έργο τους ό, τι κι αν γίνει και θα το
σκορπίζουν όσο ζουν...». («Άνθρωποι σε ζοφερούς καιρούς», Χάννα Άρεντ,
εκδ. Νησίδες)
«...παρ' όλο που η ζωή υπόκειται στην φθορά του χρόνου, η διαδικασία
μαρασμού είναι συνάμα και διαδικασία αποκρυστάλλωσης, στον βυθό της
θάλασσας, στον οποίο βυθίζεται και διαλύεται ό, τι κάποτε ήταν ζωντανό,
ορισμένα πράγματα “αλλοιώνονται από την θάλασσα” και επιβιώνουν σε
καινούριες αποκρυσταλλωμένες μορφές και σχήματα, ανέγγιχτα από τα
στοιχεία της φύσης, και θαρρείς πως περιμένουν τον αλιέα μαργαριταριών,
που θα κατέβει μια μέρα ως αυτά και θα τ' ανεβάσει στον κόσμο των
ζωντανών- με τη μορφή “θραυσμάτων σκέψης”, πραγμάτων πλούσιων και
παράξενων...». («Άνθρωποι σε ζοφερούς καιρούς», Χάννα Άρεντ, εκδ.
Νησίδες)
_______________
Έχουμε το δικαίωμα να περιμένουμε μια κάποιαν έκλαμψη;
Νομίζω ότι βρισκόμαστε σε ένα εργαστήριο όπου δοκιμάζονται τα πάντα.
Όλοι αναζητούμε νέους τρόπους αντιμετώπισης της κατάστασης. Η Άρεντ στο
τελευταίο της βιβλίο έρχεται κοντά στην ιδέα περί μοναδικότητας. Ξέρω
ότι πρόκειται για μια ουτοπία, μια εξαιρετικά φιλόδοξη ιδέα. Νομίζω όμως
ότι ήρθε η ώρα να την σκεφτούν όλοι πολύ σοβαρά. Πρωτίστως, οι
διανοούμενοι. Πηγή: www.lifo.gr
www.lifo.gr
Τζούλια Κρίστεβα:
«Εθνικισμός και ρατσισμός λειτουργούν ως prozac»
Η ψευδαίσθηση και ο ριζοσπαστισμός του έρωτα. Οι περιορισμοί, η
απογοήτευση, ο εξευτελισμός που βιώνουν τα άτομα εξαιτίας των
οικονομικών συνθηκών. Οι παλιές ταυτότητες που διαλύονται. Το prozac του
εθνικισμού. Ένα εργαστήριο πολτοποίησης και επανακατασκευής (παλιών)
ταυτοτήτων. Το «corpus mysticum». Μια μοναδική ταυτότητα για τον καθένα.
Έστω το ενδεχόμενο κατασκευής της. Άνθρωποι σε ζοφερούς καιρούς.
«Έχουμε το δικαίωμα να περιμένουμε μια κάποιαν έκλαμψη;». Η Τζούλια
Κρίστεβα, καθηγήτρια-διευθύντρια σπουδών Γλωσσολογίας, Σημειολογίας και
Λογοτεχνίας του 20ού αιώνα στο Πανεπιστήμιο Paris VII, μιλά στο lifo.gr
με αφορμή την ελληνική έκδοση του βιβλίου της «Ιστορίες αγάπης-Μια
ψυχαναλυτική ματιά στον έρωτα». (μεταφρ: Τάσος Μπέτζελος, Κέδρος)
ΣΧΟΛΙΑ (2)
644
1
Ανάμεσα στις ερωτήσεις παρατίθενται αποσπάσματα από τα βιβλία της
Κρίστεβα «Ιστορίες αγάπης-Μια ψυχαναλυτική ματιά στον έρωτα» (Κέδρος)
και «Στην αρχή ήταν η αγάπη-Ψυχανάλυση και πίστη» (Άγρα) αλλά και από το
βιβλίο της Χάννα Άρεντ «Άνθρωποι σε ζοφερούς καιρούς» (Νησίδες).
_______________
«Ο έρωτας είναι, στην κλίμακα του ατόμου, αυτή η αναπάντεχη επαναστάση,
αυτός ο αθεράπευτος κατακλυσμός για τον οποίο μπορείς να μιλήσεις μόνο
εκ των υστέρων. Υπό το κράτος του, αδυνατείς να μιλήσεις γι' αυτόν».
(«Ιστορίες αγάπης-Μια ψυχαναλυτική ματιά στον έρωτα», εκδ. Κέδρος)
_______________
Σήμερα ο έρωτας αποτελεί μια ριζοσπαστική πράξη;
Έτσι νομίζω! Πρόκειται για μια ριζοσπαστική πράξη που στρέφεται ενάντια
στους περιορισμούς που δημιουργεί στα άτομα η σύγχρονη οικονομία.
Ενάντια στην απογοήτευση και τον εξευτελισμό που βιώνουν τα άτομα
εξαιτίας των οικονομικών συνθηκών. Ακριβώς επειδή οι απόπειρες για την
ανατροπή αυτής της κατάστασης μοιάζουν να αποτυγχάνουν, τα άτομα
φαντάζονται μια απόλυτη λύση. Μια λύση που δεν έχει πολιτικό ή
οικονομικό χαρακτήρα.
Είναι κι ο έρωτας μια κατασκευή του λόγου;
Ο έρωτας πάντοτε πηγαίνει μαζί με το λόγο. Όταν ερωτευόμαστε, η σχέση
μας με το λόγο γίνεται έντονη, αυθεντική. Χωρίς το λόγο, δεν υπάρχει
έρωτας.
_______________
«... ο έρωτας είναι ούτως ή άλλως μοναχικός καθότι ανεπικοινώνητος.
[...] Δύο έρωτες δεν είναι άραγε κατ' ουσίαν ατομικοί, δίχως κοινό
μέτρο, καταδικάζοντας έτσι τους ερωτικούς συντρόφους να συναντιούνται
μόνο σ' ένα επ' άπειρον μετατοπιζόμενο σημείο;». («Ιστορίες αγάπης-Μια
ψυχαναλυτική ματιά στον έρωτα», εκδ. Κέδρος)
_______________
Είσαι πάντα μόνος στον έρωτα;
Ναι, αν και ακούγεται παράδοξο. Όταν είμαστε ερωτευμένοι, έχουμε την
ψευδαίσθηση ότι βιώνουμε την επικοινωνία στην πιο αυθεντική της μορφή.
Αυτό που διαπιστώνουμε αργότερα -αναλύοντας την εμπειρία αυτή- είναι ότι
επρόκειτο για μια αυταπάτη που δημιούργησαν ο ναρκισσισμός και η
εξιδανίκευση. Μέσα σε αυτήν την αυταπάτη, οι ερωτευμένοι χάνουν την
ατομικότητά τους. Είναι αδύνατο να διατηρήσεις το δικαίωμά σου στην
ατομικότητα όσο είσαι μέσα σε μια κατάσταση παθιασμένου έρωτα... Ακριβώς
επειδή το πάθος κι η επιθυμία για το απόλυτο αναλώνονται, εξατμίζονται,
πρέπει διαρκώς να εφευρίσκουμε νέες μορφές αγάπης. Να κατασκευάζουμε
νέα μοντέλα έρωτα. Νομίζω πως το ιδανικό είναι να βρεθεί μια ισορροπία
ανάμεσα στην αυταπάτη, την ψευδαίσθηση της απόλυτης και της αυθεντικής
επικοινωνίας και τον σεβασμό στην ατομικότητα.
_______________
«Δίχως αμφιβολία, είμαστε διαρκώς υποκείμενα μιας ομιλίας που μας
κρατάει. Αλλά υποκείμενα εν κρίσει, που χάνουμε αδιάκοπα την ταυτότητά
μας...». («Στην αρχή ήταν η αγάπη-Ψυχανάλυση και πίστη», εκδ. Άγρα)
_______________
Πώς μπορεί κανείς σήμερα να διαχειριστεί τη διάλυση της ταυτότητάς του
και να προχωρήσει στην κατασκευής μιας νέας;
Υπάρχει ακόμη μια παλιομοδίτικη αντίληψη για το ζήτημα της ταυτότητας.
Ξέρετε, υπάρχουν πολλές ταυτότητες, όπως για παράδειγμα, η θρησκευτική, η
εθνική, η έμφυλη. Νομίζω πως σήμερα ζούμε μια πολιτική, οικονομική,
πολιτισμική, σχεδόν μεταφυσική κρίση. Όλα καταρρέουν και
επανακατασκευάζονται. Ποια είναι όμως η λύση σε μια τέτοια κρίση; Για
αρκετούς, η λύση είναι η επιστροφή σε μια παρωχημένη αντίληψη περί
ταυτότητας, όπως είπα πριν. Αυτή η επιστροφή λειτουργεί ως
αντικαταθλιπτικό. Αντί να πάρεις ένα prozac, σκέφτεσαι ότι είσαι
Έλληνας, χριστιανός, εβραίος, γυναίκα, άνδρας... Ο εθνικισμός, ο
ρατσισμός λειτουργούν ως prozac. Προσωπικά, είμαι εντελώς αντίθετη σ'
αυτήν την επιστροφή. Καταδικάζω αυτήν την επιστροφή. Πιστεύω ότι μπροστά
μας ανοίγεται το ενδεχόμενο κατασκευής μιας μοναδικής ταυτότητας για
τον καθένα. Μάλιστα, η ψυχαναλυτική εμπειρία μας διδάσκει ότι πρέπει να
μοιραζόμαστε αυτήν την μοναδικότητα. Πρέπει να κατασκευάσουμε νέες
κοινωνικές σχέσεις, με βάση αυτήν τη μοναδικότητα. Να φτιάξουμε ένα
«corpus mysticum», όπως το ονόμασε ο Καντ. Πιστεύω βαθιά ότι αυτό
ακριβώς χρειαζόμαστε σήμερα και σε αυτό (πρέπει να) είναι στραμμένη και η
ψυχανάλυση.
Πώς ερμηνεύετε από ψυχαναλυτική σκοπιά την άνοδο της Ακροδεξιάς σε
Ελλάδα και Ευρώπη;
Τα ακροδεξιά κόμματα προωθούν και καλλιεργούν αυτήν την επιστροφή σε
παρωχημένες αντιλήψεις περί ταυτότητας. Η επιστροφή αυτή λειτουργεί ως
αντικαταθλιπτικό ενώ παράλληλα, οδηγεί σε ένα νέο είδος πολέμου, σε
συγκρούσεις, σε δολοφονίες.
_______________
«...ως και στους πιο ζοφερούς καιρούς έχουμε το δικαίωμα να περιμένουμε
μια κάποιαν έκλαμψη, και μια τέτοια έκλαμψη ενδέχεται κάλλιστα να έρθει
λιγότερο από θεωρίες και περισσότερο από το αβέβαιο, τρεμουλιάρικο και
συχνά ασθενικό φως, που ορισμένοι άνθρωποι, άνδρες και γυναίκες, θ'
ανάψουν με τη ζωή και το έργο τους ό, τι κι αν γίνει και θα το
σκορπίζουν όσο ζουν...». («Άνθρωποι σε ζοφερούς καιρούς», Χάννα Άρεντ,
εκδ. Νησίδες)
«...παρ' όλο που η ζωή υπόκειται στην φθορά του χρόνου, η διαδικασία
μαρασμού είναι συνάμα και διαδικασία αποκρυστάλλωσης, στον βυθό της
θάλασσας, στον οποίο βυθίζεται και διαλύεται ό, τι κάποτε ήταν ζωντανό,
ορισμένα πράγματα “αλλοιώνονται από την θάλασσα” και επιβιώνουν σε
καινούριες αποκρυσταλλωμένες μορφές και σχήματα, ανέγγιχτα από τα
στοιχεία της φύσης, και θαρρείς πως περιμένουν τον αλιέα μαργαριταριών,
που θα κατέβει μια μέρα ως αυτά και θα τ' ανεβάσει στον κόσμο των
ζωντανών- με τη μορφή “θραυσμάτων σκέψης”, πραγμάτων πλούσιων και
παράξενων...». («Άνθρωποι σε ζοφερούς καιρούς», Χάννα Άρεντ, εκδ.
Νησίδες)
_______________
Έχουμε το δικαίωμα να περιμένουμε μια κάποιαν έκλαμψη;
Νομίζω ότι βρισκόμαστε σε ένα εργαστήριο όπου δοκιμάζονται τα πάντα.
Όλοι αναζητούμε νέους τρόπους αντιμετώπισης της κατάστασης. Η Άρεντ στο
τελευταίο της βιβλίο έρχεται κοντά στην ιδέα περί μοναδικότητας. Ξέρω
ότι πρόκειται για μια ουτοπία, μια εξαιρετικά φιλόδοξη ιδέα. Νομίζω όμως
ότι ήρθε η ώρα να την σκεφτούν όλοι πολύ σοβαρά. Πρωτίστως, οι
διανοούμενοι. Πηγή: www.lifo.gr
Ανάμεσα στις ερωτήσεις
παρατίθενται αποσπάσματα από τα βιβλία της Κρίστεβα «Ιστορίες αγάπης-Μια
ψυχαναλυτική ματιά στον έρωτα» (Κέδρος) και «Στην αρχή ήταν η
αγάπη-Ψυχανάλυση και πίστη» (Άγρα) αλλά και από το βιβλίο της Χάννα
Άρεντ «Άνθρωποι σε ζοφερούς καιρούς» (Νησίδες).
_______________
«Ο έρωτας είναι, στην κλίμακα του ατόμου, αυτή η αναπάντεχη επαναστάση,
αυτός ο αθεράπευτος κατακλυσμός για τον οποίο μπορείς να μιλήσεις μόνο
εκ των υστέρων. Υπό το κράτος του, αδυνατείς να μιλήσεις γι' αυτόν».
(«Ιστορίες αγάπης-Μια ψυχαναλυτική ματιά στον έρωτα», εκδ. Κέδρος)
_______________
Σήμερα ο έρωτας αποτελεί μια ριζοσπαστική πράξη;
Έτσι νομίζω! Πρόκειται για μια ριζοσπαστική πράξη που στρέφεται ενάντια
στους περιορισμούς που δημιουργεί στα άτομα η σύγχρονη οικονομία.
Ενάντια στην απογοήτευση και τον εξευτελισμό που βιώνουν τα άτομα
εξαιτίας των οικονομικών συνθηκών. Ακριβώς επειδή οι απόπειρες για την
ανατροπή αυτής της κατάστασης μοιάζουν να αποτυγχάνουν, τα άτομα
φαντάζονται μια απόλυτη λύση. Μια λύση που δεν έχει πολιτικό ή
οικονομικό χαρακτήρα.
Είναι κι ο έρωτας μια κατασκευή του λόγου;
Ο έρωτας πάντοτε πηγαίνει μαζί με το λόγο. Όταν ερωτευόμαστε, η σχέση
μας με το λόγο γίνεται έντονη, αυθεντική. Χωρίς το λόγο, δεν υπάρχει
έρωτας.
_______________
«... ο έρωτας είναι ούτως ή άλλως μοναχικός καθότι ανεπικοινώνητος.
[...] Δύο έρωτες δεν είναι άραγε κατ' ουσίαν ατομικοί, δίχως κοινό
μέτρο, καταδικάζοντας έτσι τους ερωτικούς συντρόφους να συναντιούνται
μόνο σ' ένα επ' άπειρον μετατοπιζόμενο σημείο;». («Ιστορίες αγάπης-Μια
ψυχαναλυτική ματιά στον έρωτα», εκδ. Κέδρος)
_______________
Είσαι πάντα μόνος στον έρωτα;
Ναι, αν και ακούγεται παράδοξο. Όταν είμαστε ερωτευμένοι, έχουμε την
ψευδαίσθηση ότι βιώνουμε την επικοινωνία στην πιο αυθεντική της μορφή.
Αυτό που διαπιστώνουμε αργότερα -αναλύοντας την εμπειρία αυτή- είναι ότι
επρόκειτο για μια αυταπάτη που δημιούργησαν ο ναρκισσισμός και η
εξιδανίκευση. Μέσα σε αυτήν την αυταπάτη, οι ερωτευμένοι χάνουν την
ατομικότητά τους. Είναι αδύνατο να διατηρήσεις το δικαίωμά σου στην
ατομικότητα όσο είσαι μέσα σε μια κατάσταση παθιασμένου έρωτα... Ακριβώς
επειδή το πάθος κι η επιθυμία για το απόλυτο αναλώνονται, εξατμίζονται,
πρέπει διαρκώς να εφευρίσκουμε νέες μορφές αγάπης. Να κατασκευάζουμε
νέα μοντέλα έρωτα. Νομίζω πως το ιδανικό είναι να βρεθεί μια ισορροπία
ανάμεσα στην αυταπάτη, την ψευδαίσθηση της απόλυτης και της αυθεντικής
επικοινωνίας και τον σεβασμό στην ατομικότητα.
_______________
«Δίχως αμφιβολία, είμαστε διαρκώς υποκείμενα μιας ομιλίας που μας
κρατάει. Αλλά υποκείμενα εν κρίσει, που χάνουμε αδιάκοπα την ταυτότητά
μας...». («Στην αρχή ήταν η αγάπη-Ψυχανάλυση και πίστη», εκδ. Άγρα)
_______________
Πώς μπορεί κανείς σήμερα να διαχειριστεί τη διάλυση της ταυτότητάς του
και να προχωρήσει στην κατασκευής μιας νέας;
Υπάρχει ακόμη μια παλιομοδίτικη αντίληψη για το ζήτημα της ταυτότητας.
Ξέρετε, υπάρχουν πολλές ταυτότητες, όπως για παράδειγμα, η θρησκευτική, η
εθνική, η έμφυλη. Νομίζω πως σήμερα ζούμε μια πολιτική, οικονομική,
πολιτισμική, σχεδόν μεταφυσική κρίση. Όλα καταρρέουν και
επανακατασκευάζονται. Ποια είναι όμως η λύση σε μια τέτοια κρίση; Για
αρκετούς, η λύση είναι η επιστροφή σε μια παρωχημένη αντίληψη περί
ταυτότητας, όπως είπα πριν. Αυτή η επιστροφή λειτουργεί ως
αντικαταθλιπτικό. Αντί να πάρεις ένα prozac, σκέφτεσαι ότι είσαι
Έλληνας, χριστιανός, εβραίος, γυναίκα, άνδρας... Ο εθνικισμός, ο
ρατσισμός λειτουργούν ως prozac. Προσωπικά, είμαι εντελώς αντίθετη σ'
αυτήν την επιστροφή. Καταδικάζω αυτήν την επιστροφή. Πιστεύω ότι μπροστά
μας ανοίγεται το ενδεχόμενο κατασκευής μιας μοναδικής ταυτότητας για
τον καθένα. Μάλιστα, η ψυχαναλυτική εμπειρία μας διδάσκει ότι πρέπει να
μοιραζόμαστε αυτήν την μοναδικότητα. Πρέπει να κατασκευάσουμε νέες
κοινωνικές σχέσεις, με βάση αυτήν τη μοναδικότητα. Να φτιάξουμε ένα
«corpus mysticum», όπως το ονόμασε ο Καντ. Πιστεύω βαθιά ότι αυτό
ακριβώς χρειαζόμαστε σήμερα και σε αυτό (πρέπει να) είναι στραμμένη και η
ψυχανάλυση.
Πώς ερμηνεύετε από ψυχαναλυτική σκοπιά την άνοδο της Ακροδεξιάς σε
Ελλάδα και Ευρώπη;
Τα ακροδεξιά κόμματα προωθούν και καλλιεργούν αυτήν την επιστροφή σε
παρωχημένες αντιλήψεις περί ταυτότητας. Η επιστροφή αυτή λειτουργεί ως
αντικαταθλιπτικό ενώ παράλληλα, οδηγεί σε ένα νέο είδος πολέμου, σε
συγκρούσεις, σε δολοφονίες.
_______________
«...ως και στους πιο ζοφερούς καιρούς έχουμε το δικαίωμα να περιμένουμε
μια κάποιαν έκλαμψη, και μια τέτοια έκλαμψη ενδέχεται κάλλιστα να έρθει
λιγότερο από θεωρίες και περισσότερο από το αβέβαιο, τρεμουλιάρικο και
συχνά ασθενικό φως, που ορισμένοι άνθρωποι, άνδρες και γυναίκες, θ'
ανάψουν με τη ζωή και το έργο τους ό, τι κι αν γίνει και θα το
σκορπίζουν όσο ζουν...». («Άνθρωποι σε ζοφερούς καιρούς», Χάννα Άρεντ,
εκδ. Νησίδες)
«...παρ' όλο που η ζωή υπόκειται στην φθορά του χρόνου, η διαδικασία
μαρασμού είναι συνάμα και διαδικασία αποκρυστάλλωσης, στον βυθό της
θάλασσας, στον οποίο βυθίζεται και διαλύεται ό, τι κάποτε ήταν ζωντανό,
ορισμένα πράγματα “αλλοιώνονται από την θάλασσα” και επιβιώνουν σε
καινούριες αποκρυσταλλωμένες μορφές και σχήματα, ανέγγιχτα από τα
στοιχεία της φύσης, και θαρρείς πως περιμένουν τον αλιέα μαργαριταριών,
που θα κατέβει μια μέρα ως αυτά και θα τ' ανεβάσει στον κόσμο των
ζωντανών- με τη μορφή “θραυσμάτων σκέψης”, πραγμάτων πλούσιων και
παράξενων...». («Άνθρωποι σε ζοφερούς καιρούς», Χάννα Άρεντ, εκδ.
Νησίδες)
_______________
Έχουμε το δικαίωμα να περιμένουμε μια κάποιαν έκλαμψη;
Νομίζω ότι βρισκόμαστε σε ένα εργαστήριο όπου δοκιμάζονται τα πάντα.
Όλοι αναζητούμε νέους τρόπους αντιμετώπισης της κατάστασης. Η Άρεντ στο
τελευταίο της βιβλίο έρχεται κοντά στην ιδέα περί μοναδικότητας. Ξέρω
ότι πρόκειται για μια ουτοπία, μια εξαιρετικά φιλόδοξη ιδέα. Νομίζω όμως
ότι ήρθε η ώρα να την σκεφτούν όλοι πολύ σοβαρά. Πρωτίστως, οι
διανοούμενοι. Πηγή: www.lifo.gr
______________
«Ο έρωτας είναι, στην κλίμακα του ατόμου, αυτή η αναπάντεχη επαναστάση,
αυτός ο αθεράπευτος κατακλυσμός για τον οποίο μπορείς να μιλήσεις μόνο
εκ των υστέρων. Υπό το κράτος του, αδυνατείς να μιλήσεις γι' αυτόν».
(«Ιστορίες αγάπης-Μια ψυχαναλυτική ματιά στον έρωτα», εκδ. Κέδρος)
_______________
Σήμερα ο έρωτας αποτελεί μια ριζοσπαστική πράξη;
Έτσι νομίζω! Πρόκειται για μια ριζοσπαστική πράξη που στρέφεται ενάντια
στους περιορισμούς που δημιουργεί στα άτομα η σύγχρονη οικονομία.
Ενάντια στην απογοήτευση και τον εξευτελισμό που βιώνουν τα άτομα
εξαιτίας των οικονομικών συνθηκών. Ακριβώς επειδή οι απόπειρες για την
ανατροπή αυτής της κατάστασης μοιάζουν να αποτυγχάνουν, τα άτομα
φαντάζονται μια απόλυτη λύση. Μια λύση που δεν έχει πολιτικό ή
οικονομικό χαρακτήρα.
Είναι κι ο έρωτας μια κατασκευή του λόγου;
Ο έρωτας πάντοτε πηγαίνει μαζί με το λόγο. Όταν ερωτευόμαστε, η σχέση
μας με το λόγο γίνεται έντονη, αυθεντική. Χωρίς το λόγο, δεν υπάρχει
έρωτας.
_______________
«... ο έρωτας είναι ούτως ή άλλως μοναχικός καθότι ανεπικοινώνητος.
[...] Δύο έρωτες δεν είναι άραγε κατ' ουσίαν ατομικοί, δίχως κοινό
μέτρο, καταδικάζοντας έτσι τους ερωτικούς συντρόφους να συναντιούνται
μόνο σ' ένα επ' άπειρον μετατοπιζόμενο σημείο;». («Ιστορίες αγάπης-Μια
ψυχαναλυτική ματιά στον έρωτα», εκδ. Κέδρος)
_______________
Είσαι πάντα μόνος στον έρωτα;
Ναι, αν και ακούγεται παράδοξο. Όταν είμαστε ερωτευμένοι, έχουμε την
ψευδαίσθηση ότι βιώνουμε την επικοινωνία στην πιο αυθεντική της μορφή.
Αυτό που διαπιστώνουμε αργότερα -αναλύοντας την εμπειρία αυτή- είναι ότι
επρόκειτο για μια αυταπάτη που δημιούργησαν ο ναρκισσισμός και η
εξιδανίκευση. Μέσα σε αυτήν την αυταπάτη, οι ερωτευμένοι χάνουν την
ατομικότητά τους. Είναι αδύνατο να διατηρήσεις το δικαίωμά σου στην
ατομικότητα όσο είσαι μέσα σε μια κατάσταση παθιασμένου έρωτα... Ακριβώς
επειδή το πάθος κι η επιθυμία για το απόλυτο αναλώνονται, εξατμίζονται,
πρέπει διαρκώς να εφευρίσκουμε νέες μορφές αγάπης. Να κατασκευάζουμε
νέα μοντέλα έρωτα. Νομίζω πως το ιδανικό είναι να βρεθεί μια ισορροπία
ανάμεσα στην αυταπάτη, την ψευδαίσθηση της απόλυτης και της αυθεντικής
επικοινωνίας και τον σεβασμό στην ατομικότητα.
_______________
«Δίχως αμφιβολία, είμαστε διαρκώς υποκείμενα μιας ομιλίας που μας
κρατάει. Αλλά υποκείμενα εν κρίσει, που χάνουμε αδιάκοπα την ταυτότητά
μας...». («Στην αρχή ήταν η αγάπη-Ψυχανάλυση και πίστη», εκδ. Άγρα)
_______________
Πώς μπορεί κανείς σήμερα να διαχειριστεί τη διάλυση της ταυτότητάς του
και να προχωρήσει στην κατασκευής μιας νέας;
Υπάρχει ακόμη μια παλιομοδίτικη αντίληψη για το ζήτημα της ταυτότητας.
Ξέρετε, υπάρχουν πολλές ταυτότητες, όπως για παράδειγμα, η θρησκευτική, η
εθνική, η έμφυλη. Νομίζω πως σήμερα ζούμε μια πολιτική, οικονομική,
πολιτισμική, σχεδόν μεταφυσική κρίση. Όλα καταρρέουν και
επανακατασκευάζονται. Ποια είναι όμως η λύση σε μια τέτοια κρίση; Για
αρκετούς, η λύση είναι η επιστροφή σε μια παρωχημένη αντίληψη περί
ταυτότητας, όπως είπα πριν. Αυτή η επιστροφή λειτουργεί ως
αντικαταθλιπτικό. Αντί να πάρεις ένα prozac, σκέφτεσαι ότι είσαι
Έλληνας, χριστιανός, εβραίος, γυναίκα, άνδρας... Ο εθνικισμός, ο
ρατσισμός λειτουργούν ως prozac. Προσωπικά, είμαι εντελώς αντίθετη σ'
αυτήν την επιστροφή. Καταδικάζω αυτήν την επιστροφή. Πιστεύω ότι μπροστά
μας ανοίγεται το ενδεχόμενο κατασκευής μιας μοναδικής ταυτότητας για
τον καθένα. Μάλιστα, η ψυχαναλυτική εμπειρία μας διδάσκει ότι πρέπει να
μοιραζόμαστε αυτήν την μοναδικότητα. Πρέπει να κατασκευάσουμε νέες
κοινωνικές σχέσεις, με βάση αυτήν τη μοναδικότητα. Να φτιάξουμε ένα
«corpus mysticum», όπως το ονόμασε ο Καντ. Πιστεύω βαθιά ότι αυτό
ακριβώς χρειαζόμαστε σήμερα και σε αυτό (πρέπει να) είναι στραμμένη και η
ψυχανάλυση.
Πώς ερμηνεύετε από ψυχαναλυτική σκοπιά την άνοδο της Ακροδεξιάς σε
Ελλάδα και Ευρώπη;
Τα ακροδεξιά κόμματα προωθούν και καλλιεργούν αυτήν την επιστροφή σε
παρωχημένες αντιλήψεις περί ταυτότητας. Η επιστροφή αυτή λειτουργεί ως
αντικαταθλιπτικό ενώ παράλληλα, οδηγεί σε ένα νέο είδος πολέμου, σε
συγκρούσεις, σε δολοφονίες.
_______________
«...ως και στους πιο ζοφερούς καιρούς έχουμε το δικαίωμα να περιμένουμε
μια κάποιαν έκλαμψη, και μια τέτοια έκλαμψη ενδέχεται κάλλιστα να έρθει
λιγότερο από θεωρίες και περισσότερο από το αβέβαιο, τρεμουλιάρικο και
συχνά ασθενικό φως, που ορισμένοι άνθρωποι, άνδρες και γυναίκες, θ'
ανάψουν με τη ζωή και το έργο τους ό, τι κι αν γίνει και θα το
σκορπίζουν όσο ζουν...». («Άνθρωποι σε ζοφερούς καιρούς», Χάννα Άρεντ,
εκδ. Νησίδες)
«...παρ' όλο που η ζωή υπόκειται στην φθορά του χρόνου, η διαδικασία
μαρασμού είναι συνάμα και διαδικασία αποκρυστάλλωσης, στον βυθό της
θάλασσας, στον οποίο βυθίζεται και διαλύεται ό, τι κάποτε ήταν ζωντανό,
ορισμένα πράγματα “αλλοιώνονται από την θάλασσα” και επιβιώνουν σε
καινούριες αποκρυσταλλωμένες μορφές και σχήματα, ανέγγιχτα από τα
στοιχεία της φύσης, και θαρρείς πως περιμένουν τον αλιέα μαργαριταριών,
που θα κατέβει μια μέρα ως αυτά και θα τ' ανεβάσει στον κόσμο των
ζωντανών- με τη μορφή “θραυσμάτων σκέψης”, πραγμάτων πλούσιων και
παράξενων...». («Άνθρωποι σε ζοφερούς καιρούς», Χάννα Άρεντ, εκδ.
Νησίδες)
_______________
Έχουμε το δικαίωμα να περιμένουμε μια κάποιαν έκλαμψη;
Νομίζω ότι βρισκόμαστε σε ένα εργαστήριο όπου δοκιμάζονται τα πάντα.
Όλοι αναζητούμε νέους τρόπους αντιμετώπισης της κατάστασης. Η Άρεντ στο
τελευταίο της βιβλίο έρχεται κοντά στην ιδέα περί μοναδικότητας. Ξέρω
ότι πρόκειται για μια ουτοπία, μια εξαιρετικά φιλόδοξη ιδέα. Νομίζω όμως
ότι ήρθε η ώρα να την σκεφτούν όλοι πολύ σοβαρά. Πρωτίστως, οι
διανοούμενοι. Πηγή: www.lifo.gr
Η Τζούλια Κρίστεβα,
καθηγήτρια-διευθύντρια σπουδών Γλωσσολογίας, Σημειολογίας και
Λογοτεχνίας του 20ού αιώνα στο Πανεπιστήμιο Paris VII, μιλά στο lifo.gr
με αφορμή την ελληνική έκδοση του βιβλίου της «Ιστορίες αγάπης-Μια
ψυχαναλυτική ματιά στον έρωτα». (μεταφρ: Τάσος Μπέτζελος, Κέδρος)
ΣΧΟΛΙΑ (2)
644
1
Ανάμεσα στις ερωτήσεις παρατίθενται αποσπάσματα από τα βιβλία της
Κρίστεβα «Ιστορίες αγάπης-Μια ψυχαναλυτική ματιά στον έρωτα» (Κέδρος)
και «Στην αρχή ήταν η αγάπη-Ψυχανάλυση και πίστη» (Άγρα) αλλά και από το
βιβλίο της Χάννα Άρεντ «Άνθρωποι σε ζοφερούς καιρούς» (Νησίδες).
_______________
«Ο έρωτας είναι, στην κλίμακα του ατόμου, αυτή η αναπάντεχη επαναστάση,
αυτός ο αθεράπευτος κατακλυσμός για τον οποίο μπορείς να μιλήσεις μόνο
εκ των υστέρων. Υπό το κράτος του, αδυνατείς να μιλήσεις γι' αυτόν».
(«Ιστορίες αγάπης-Μια ψυχαναλυτική ματιά στον έρωτα», εκδ. Κέδρος)
_______________
Σήμερα ο έρωτας αποτελεί μια ριζοσπαστική πράξη;
Έτσι νομίζω! Πρόκειται για μια ριζοσπαστική πράξη που στρέφεται ενάντια
στους περιορισμούς που δημιουργεί στα άτομα η σύγχρονη οικονομία.
Ενάντια στην απογοήτευση και τον εξευτελισμό που βιώνουν τα άτομα
εξαιτίας των οικονομικών συνθηκών. Ακριβώς επειδή οι απόπειρες για την
ανατροπή αυτής της κατάστασης μοιάζουν να αποτυγχάνουν, τα άτομα
φαντάζονται μια απόλυτη λύση. Μια λύση που δεν έχει πολιτικό ή
οικονομικό χαρακτήρα.
Είναι κι ο έρωτας μια κατασκευή του λόγου;
Ο έρωτας πάντοτε πηγαίνει μαζί με το λόγο. Όταν ερωτευόμαστε, η σχέση
μας με το λόγο γίνεται έντονη, αυθεντική. Χωρίς το λόγο, δεν υπάρχει
έρωτας.
_______________
«... ο έρωτας είναι ούτως ή άλλως μοναχικός καθότι ανεπικοινώνητος.
[...] Δύο έρωτες δεν είναι άραγε κατ' ουσίαν ατομικοί, δίχως κοινό
μέτρο, καταδικάζοντας έτσι τους ερωτικούς συντρόφους να συναντιούνται
μόνο σ' ένα επ' άπειρον μετατοπιζόμενο σημείο;». («Ιστορίες αγάπης-Μια
ψυχαναλυτική ματιά στον έρωτα», εκδ. Κέδρος)
_______________
Είσαι πάντα μόνος στον έρωτα;
Ναι, αν και ακούγεται παράδοξο. Όταν είμαστε ερωτευμένοι, έχουμε την
ψευδαίσθηση ότι βιώνουμε την επικοινωνία στην πιο αυθεντική της μορφή.
Αυτό που διαπιστώνουμε αργότερα -αναλύοντας την εμπειρία αυτή- είναι ότι
επρόκειτο για μια αυταπάτη που δημιούργησαν ο ναρκισσισμός και η
εξιδανίκευση. Μέσα σε αυτήν την αυταπάτη, οι ερωτευμένοι χάνουν την
ατομικότητά τους. Είναι αδύνατο να διατηρήσεις το δικαίωμά σου στην
ατομικότητα όσο είσαι μέσα σε μια κατάσταση παθιασμένου έρωτα... Ακριβώς
επειδή το πάθος κι η επιθυμία για το απόλυτο αναλώνονται, εξατμίζονται,
πρέπει διαρκώς να εφευρίσκουμε νέες μορφές αγάπης. Να κατασκευάζουμε
νέα μοντέλα έρωτα. Νομίζω πως το ιδανικό είναι να βρεθεί μια ισορροπία
ανάμεσα στην αυταπάτη, την ψευδαίσθηση της απόλυτης και της αυθεντικής
επικοινωνίας και τον σεβασμό στην ατομικότητα.
_______________
«Δίχως αμφιβολία, είμαστε διαρκώς υποκείμενα μιας ομιλίας που μας
κρατάει. Αλλά υποκείμενα εν κρίσει, που χάνουμε αδιάκοπα την ταυτότητά
μας...». («Στην αρχή ήταν η αγάπη-Ψυχανάλυση και πίστη», εκδ. Άγρα)
_______________
Πώς μπορεί κανείς σήμερα να διαχειριστεί τη διάλυση της ταυτότητάς του
και να προχωρήσει στην κατασκευής μιας νέας;
Υπάρχει ακόμη μια παλιομοδίτικη αντίληψη για το ζήτημα της ταυτότητας.
Ξέρετε, υπάρχουν πολλές ταυτότητες, όπως για παράδειγμα, η θρησκευτική, η
εθνική, η έμφυλη. Νομίζω πως σήμερα ζούμε μια πολιτική, οικονομική,
πολιτισμική, σχεδόν μεταφυσική κρίση. Όλα καταρρέουν και
επανακατασκευάζονται. Ποια είναι όμως η λύση σε μια τέτοια κρίση; Για
αρκετούς, η λύση είναι η επιστροφή σε μια παρωχημένη αντίληψη περί
ταυτότητας, όπως είπα πριν. Αυτή η επιστροφή λειτουργεί ως
αντικαταθλιπτικό. Αντί να πάρεις ένα prozac, σκέφτεσαι ότι είσαι
Έλληνας, χριστιανός, εβραίος, γυναίκα, άνδρας... Ο εθνικισμός, ο
ρατσισμός λειτουργούν ως prozac. Προσωπικά, είμαι εντελώς αντίθετη σ'
αυτήν την επιστροφή. Καταδικάζω αυτήν την επιστροφή. Πιστεύω ότι μπροστά
μας ανοίγεται το ενδεχόμενο κατασκευής μιας μοναδικής ταυτότητας για
τον καθένα. Μάλιστα, η ψυχαναλυτική εμπειρία μας διδάσκει ότι πρέπει να
μοιραζόμαστε αυτήν την μοναδικότητα. Πρέπει να κατασκευάσουμε νέες
κοινωνικές σχέσεις, με βάση αυτήν τη μοναδικότητα. Να φτιάξουμε ένα
«corpus mysticum», όπως το ονόμασε ο Καντ. Πιστεύω βαθιά ότι αυτό
ακριβώς χρειαζόμαστε σήμερα και σε αυτό (πρέπει να) είναι στραμμένη και η
ψυχανάλυση.
Πώς ερμηνεύετε από ψυχαναλυτική σκοπιά την άνοδο της Ακροδεξιάς σε
Ελλάδα και Ευρώπη;
Τα ακροδεξιά κόμματα προωθούν και καλλιεργούν αυτήν την επιστροφή σε
παρωχημένες αντιλήψεις περί ταυτότητας. Η επιστροφή αυτή λειτουργεί ως
αντικαταθλιπτικό ενώ παράλληλα, οδηγεί σε ένα νέο είδος πολέμου, σε
συγκρούσεις, σε δολοφονίες.
_______________
«...ως και στους πιο ζοφερούς καιρούς έχουμε το δικαίωμα να περιμένουμε
μια κάποιαν έκλαμψη, και μια τέτοια έκλαμψη ενδέχεται κάλλιστα να έρθει
λιγότερο από θεωρίες και περισσότερο από το αβέβαιο, τρεμουλιάρικο και
συχνά ασθενικό φως, που ορισμένοι άνθρωποι, άνδρες και γυναίκες, θ'
ανάψουν με τη ζωή και το έργο τους ό, τι κι αν γίνει και θα το
σκορπίζουν όσο ζουν...». («Άνθρωποι σε ζοφερούς καιρούς», Χάννα Άρεντ,
εκδ. Νησίδες)
«...παρ' όλο που η ζωή υπόκειται στην φθορά του χρόνου, η διαδικασία
μαρασμού είναι συνάμα και διαδικασία αποκρυστάλλωσης, στον βυθό της
θάλασσας, στον οποίο βυθίζεται και διαλύεται ό, τι κάποτε ήταν ζωντανό,
ορισμένα πράγματα “αλλοιώνονται από την θάλασσα” και επιβιώνουν σε
καινούριες αποκρυσταλλωμένες μορφές και σχήματα, ανέγγιχτα από τα
στοιχεία της φύσης, και θαρρείς πως περιμένουν τον αλιέα μαργαριταριών,
που θα κατέβει μια μέρα ως αυτά και θα τ' ανεβάσει στον κόσμο των
ζωντανών- με τη μορφή “θραυσμάτων σκέψης”, πραγμάτων πλούσιων και
παράξενων...». («Άνθρωποι σε ζοφερούς καιρούς», Χάννα Άρεντ, εκδ.
Νησίδες)
_______________
Έχουμε το δικαίωμα να περιμένουμε μια κάποιαν έκλαμψη;
Νομίζω ότι βρισκόμαστε σε ένα εργαστήριο όπου δοκιμάζονται τα πάντα.
Όλοι αναζητούμε νέους τρόπους αντιμετώπισης της κατάστασης. Η Άρεντ στο
τελευταίο της βιβλίο έρχεται κοντά στην ιδέα περί μοναδικότητας. Ξέρω
ότι πρόκειται για μια ουτοπία, μια εξαιρετικά φιλόδοξη ιδέα. Νομίζω όμως
ότι ήρθε η ώρα να την σκεφτούν όλοι πολύ σοβαρά. Πρωτίστως, οι
διανοούμενοι. Πηγή: www.lifo.gr
Η Τζούλια Κρίστεβα,
καθηγήτρια-διευθύντρια σπουδών Γλωσσολογίας, Σημειολογίας και
Λογοτεχνίας του 20ού αιώνα στο Πανεπιστήμιο Paris VII, μιλά στο lifo.gr
με αφορμή την ελληνική έκδοση του βιβλίου της «Ιστορίες αγάπης-Μια
ψυχαναλυτική ματιά στον έρωτα». (μεταφρ: Τάσος Μπέτζελος, Κέδρος)
ΣΧΟΛΙΑ (2)
644
1
Ανάμεσα στις ερωτήσεις παρατίθενται αποσπάσματα από τα βιβλία της
Κρίστεβα «Ιστορίες αγάπης-Μια ψυχαναλυτική ματιά στον έρωτα» (Κέδρος)
και «Στην αρχή ήταν η αγάπη-Ψυχανάλυση και πίστη» (Άγρα) αλλά και από το
βιβλίο της Χάννα Άρεντ «Άνθρωποι σε ζοφερούς καιρούς» (Νησίδες).
_______________
«Ο έρωτας είναι, στην κλίμακα του ατόμου, αυτή η αναπάντεχη επαναστάση,
αυτός ο αθεράπευτος κατακλυσμός για τον οποίο μπορείς να μιλήσεις μόνο
εκ των υστέρων. Υπό το κράτος του, αδυνατείς να μιλήσεις γι' αυτόν».
(«Ιστορίες αγάπης-Μια ψυχαναλυτική ματιά στον έρωτα», εκδ. Κέδρος)
_______________
Σήμερα ο έρωτας αποτελεί μια ριζοσπαστική πράξη;
Έτσι νομίζω! Πρόκειται για μια ριζοσπαστική πράξη που στρέφεται ενάντια
στους περιορισμούς που δημιουργεί στα άτομα η σύγχρονη οικονομία.
Ενάντια στην απογοήτευση και τον εξευτελισμό που βιώνουν τα άτομα
εξαιτίας των οικονομικών συνθηκών. Ακριβώς επειδή οι απόπειρες για την
ανατροπή αυτής της κατάστασης μοιάζουν να αποτυγχάνουν, τα άτομα
φαντάζονται μια απόλυτη λύση. Μια λύση που δεν έχει πολιτικό ή
οικονομικό χαρακτήρα.
Είναι κι ο έρωτας μια κατασκευή του λόγου;
Ο έρωτας πάντοτε πηγαίνει μαζί με το λόγο. Όταν ερωτευόμαστε, η σχέση
μας με το λόγο γίνεται έντονη, αυθεντική. Χωρίς το λόγο, δεν υπάρχει
έρωτας.
_______________
«... ο έρωτας είναι ούτως ή άλλως μοναχικός καθότι ανεπικοινώνητος.
[...] Δύο έρωτες δεν είναι άραγε κατ' ουσίαν ατομικοί, δίχως κοινό
μέτρο, καταδικάζοντας έτσι τους ερωτικούς συντρόφους να συναντιούνται
μόνο σ' ένα επ' άπειρον μετατοπιζόμενο σημείο;». («Ιστορίες αγάπης-Μια
ψυχαναλυτική ματιά στον έρωτα», εκδ. Κέδρος)
_______________
Είσαι πάντα μόνος στον έρωτα;
Ναι, αν και ακούγεται παράδοξο. Όταν είμαστε ερωτευμένοι, έχουμε την
ψευδαίσθηση ότι βιώνουμε την επικοινωνία στην πιο αυθεντική της μορφή.
Αυτό που διαπιστώνουμε αργότερα -αναλύοντας την εμπειρία αυτή- είναι ότι
επρόκειτο για μια αυταπάτη που δημιούργησαν ο ναρκισσισμός και η
εξιδανίκευση. Μέσα σε αυτήν την αυταπάτη, οι ερωτευμένοι χάνουν την
ατομικότητά τους. Είναι αδύνατο να διατηρήσεις το δικαίωμά σου στην
ατομικότητα όσο είσαι μέσα σε μια κατάσταση παθιασμένου έρωτα... Ακριβώς
επειδή το πάθος κι η επιθυμία για το απόλυτο αναλώνονται, εξατμίζονται,
πρέπει διαρκώς να εφευρίσκουμε νέες μορφές αγάπης. Να κατασκευάζουμε
νέα μοντέλα έρωτα. Νομίζω πως το ιδανικό είναι να βρεθεί μια ισορροπία
ανάμεσα στην αυταπάτη, την ψευδαίσθηση της απόλυτης και της αυθεντικής
επικοινωνίας και τον σεβασμό στην ατομικότητα.
_______________
«Δίχως αμφιβολία, είμαστε διαρκώς υποκείμενα μιας ομιλίας που μας
κρατάει. Αλλά υποκείμενα εν κρίσει, που χάνουμε αδιάκοπα την ταυτότητά
μας...». («Στην αρχή ήταν η αγάπη-Ψυχανάλυση και πίστη», εκδ. Άγρα)
_______________
Πώς μπορεί κανείς σήμερα να διαχειριστεί τη διάλυση της ταυτότητάς του
και να προχωρήσει στην κατασκευής μιας νέας;
Υπάρχει ακόμη μια παλιομοδίτικη αντίληψη για το ζήτημα της ταυτότητας.
Ξέρετε, υπάρχουν πολλές ταυτότητες, όπως για παράδειγμα, η θρησκευτική, η
εθνική, η έμφυλη. Νομίζω πως σήμερα ζούμε μια πολιτική, οικονομική,
πολιτισμική, σχεδόν μεταφυσική κρίση. Όλα καταρρέουν και
επανακατασκευάζονται. Ποια είναι όμως η λύση σε μια τέτοια κρίση; Για
αρκετούς, η λύση είναι η επιστροφή σε μια παρωχημένη αντίληψη περί
ταυτότητας, όπως είπα πριν. Αυτή η επιστροφή λειτουργεί ως
αντικαταθλιπτικό. Αντί να πάρεις ένα prozac, σκέφτεσαι ότι είσαι
Έλληνας, χριστιανός, εβραίος, γυναίκα, άνδρας... Ο εθνικισμός, ο
ρατσισμός λειτουργούν ως prozac. Προσωπικά, είμαι εντελώς αντίθετη σ'
αυτήν την επιστροφή. Καταδικάζω αυτήν την επιστροφή. Πιστεύω ότι μπροστά
μας ανοίγεται το ενδεχόμενο κατασκευής μιας μοναδικής ταυτότητας για
τον καθένα. Μάλιστα, η ψυχαναλυτική εμπειρία μας διδάσκει ότι πρέπει να
μοιραζόμαστε αυτήν την μοναδικότητα. Πρέπει να κατασκευάσουμε νέες
κοινωνικές σχέσεις, με βάση αυτήν τη μοναδικότητα. Να φτιάξουμε ένα
«corpus mysticum», όπως το ονόμασε ο Καντ. Πιστεύω βαθιά ότι αυτό
ακριβώς χρειαζόμαστε σήμερα και σε αυτό (πρέπει να) είναι στραμμένη και η
ψυχανάλυση.
Πώς ερμηνεύετε από ψυχαναλυτική σκοπιά την άνοδο της Ακροδεξιάς σε
Ελλάδα και Ευρώπη;
Τα ακροδεξιά κόμματα προωθούν και καλλιεργούν αυτήν την επιστροφή σε
παρωχημένες αντιλήψεις περί ταυτότητας. Η επιστροφή αυτή λειτουργεί ως
αντικαταθλιπτικό ενώ παράλληλα, οδηγεί σε ένα νέο είδος πολέμου, σε
συγκρούσεις, σε δολοφονίες.
_______________
«...ως και στους πιο ζοφερούς καιρούς έχουμε το δικαίωμα να περιμένουμε
μια κάποιαν έκλαμψη, και μια τέτοια έκλαμψη ενδέχεται κάλλιστα να έρθει
λιγότερο από θεωρίες και περισσότερο από το αβέβαιο, τρεμουλιάρικο και
συχνά ασθενικό φως, που ορισμένοι άνθρωποι, άνδρες και γυναίκες, θ'
ανάψουν με τη ζωή και το έργο τους ό, τι κι αν γίνει και θα το
σκορπίζουν όσο ζουν...». («Άνθρωποι σε ζοφερούς καιρούς», Χάννα Άρεντ,
εκδ. Νησίδες)
«...παρ' όλο που η ζωή υπόκειται στην φθορά του χρόνου, η διαδικασία
μαρασμού είναι συνάμα και διαδικασία αποκρυστάλλωσης, στον βυθό της
θάλασσας, στον οποίο βυθίζεται και διαλύεται ό, τι κάποτε ήταν ζωντανό,
ορισμένα πράγματα “αλλοιώνονται από την θάλασσα” και επιβιώνουν σε
καινούριες αποκρυσταλλωμένες μορφές και σχήματα, ανέγγιχτα από τα
στοιχεία της φύσης, και θαρρείς πως περιμένουν τον αλιέα μαργαριταριών,
που θα κατέβει μια μέρα ως αυτά και θα τ' ανεβάσει στον κόσμο των
ζωντανών- με τη μορφή “θραυσμάτων σκέψης”, πραγμάτων πλούσιων και
παράξενων...». («Άνθρωποι σε ζοφερούς καιρούς», Χάννα Άρεντ, εκδ.
Νησίδες)
_______________
Έχουμε το δικαίωμα να περιμένουμε μια κάποιαν έκλαμψη;
Νομίζω ότι βρισκόμαστε σε ένα εργαστήριο όπου δοκιμάζονται τα πάντα.
Όλοι αναζητούμε νέους τρόπους αντιμετώπισης της κατάστασης. Η Άρεντ στο
τελευταίο της βιβλίο έρχεται κοντά στην ιδέα περί μοναδικότητας. Ξέρω
ότι πρόκειται για μια ουτοπία, μια εξαιρετικά φιλόδοξη ιδέα. Νομίζω όμως
ότι ήρθε η ώρα να την σκεφτούν όλοι πολύ σοβαρά. Πρωτίστως, οι
διανοούμενοι. Πηγή: www.lifo.gr
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)
-
όταν μας επισκέπτεται η Θεια Ακηδία καμιά φορά Βυθίζομαι σε τρυφερή ανία και καταργείται μέσ...
