Αναγνώστες
Πέμπτη 30 Ιουνίου 2011
Προς έναν «εγκάρδιο» ορθολογισμό: από την κλειστή μονοτροπία στο «ηδέως ζην»-Σκέψεις και αναγνώσεις με αφορμή την «Αλχημεία της ευτυχίας» του Νικόλα Σεβαστάκη/ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ: Η ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΤΟΥ ΙΣΤΟΛΟΓΙΟΥ "ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΟ ΑΤΟΜΟ"
Νικόλας Σεβαστάκης, Η αλχημεία της ευτυχίας- Δοκίμιο για τη σοφία της εποχής, εκδόσεις Πόλις, 4η έκδοση, Αθήνα 2001,ISBN: 960-8132-06-1
Του Γ. Μ. Βαρδαβά
Το βιβλίο του Ν. Σεβαστάκη Η αλχημεία της ευτυχίας (εκδ.
Πόλις, Αθήνα 2001) περιλαμβάνει 19 δοκίμια και ένα υστερόγραφο.
Απέναντι στις απλουστευμένες «συνταγές ευτυχίας» της νεοεποχίτικης
«ειδωλολατρίας», του νεοπαγανισμού και του άκρατου οικονομισμού ο
συγγραφέας προτείνει έναν «εγκάρδιο ορθολογισμό»,
που δεν είναι δογματικός, ούτε φανατικός αλλά γνωρίζει τα όρια του και
του «αρέσει» η διαλεκτική σύνθεση. Και το κυριότερο: «αναγνωρίζει τη σημασία του μυστηρίου και της μεταφυσικής μέσα στα όρια της δημοκρατίας».
Πόνημα εργώδες, γλώσσα που γοητεύει με
την ποιητικότητα της, πολιτική ανάλυση ουσιαστική, υπαρξιακή διάσταση
απτή σε κάθε σελίδα.
Ένα βιβλίο ακατάλληλο για όσους έχουν
βυθιστεί στην «ησυχία» τους και δεν ψάχνουν να βρουν τις ατραπούς που
τρέφουν την κριτική σκέψη, για τους νεοπαγανιστές που δεν βλέπουν τίποτα
πέρα από τον «κόσμο», για τους θιασώτες της υπαρξιακής «ευκολίας» και
«βολής».
Αντίθετα το βιβλίο είναι κατάλληλο για
όσους -με κόντρα τον καιρό- εξακολουθούν να είναι πνευματικά ανήσυχοι,
για όσους δεν περιορίζουν την έννοια της πολιτικής μόνο στην
κομματοκρατία αλλά γνωρίζουν τις πολυποίκιλες προκείμενες της, για όσους
δεν εμμένουν πεισματικά στην «αλήθεια» τους, για όσους συνεχώς
αναζητούν το νόημα της υπάρξεως.
Τα υπαρξιακά –και όχι μόνο- ερωτήματα
είναι εύκολο να διατυπωθούν, αλλά δύσκολο να απαντηθούν (κάποια μένουν
αναπάντητα εις το διηνεκές). Μπροστά στο φαινομενικό αδιέξοδο ο
συγγραφέας προτείνει τη δύσκολο οδό: μελέτη, μόχθο, έρευνα, διάκριση,
συνεχή πνευματική εγρήγορση, αξιολογική σύνθεση.
Δίνοντας χώρο και στη μεταφυσική μέσα στα
όρια της πολιτικής δείχνει ανοικτά ότι αποστασιοποιείται από τη συνήθη
«Βουλγάτα» των επιδερμικών μονισμών και της κυρίαρχης μονοτροπίας.
Η περιγραφή του σύγχρονου πολιτικού-υπαρξιακού διακυβεύματος είναι χαρακτηριστική: «Η απειλή σήμερα στρέφεται αδιακρίτως και εξίσου εναντίον του κριτικού, τραγικού και δημοκρατικού ατόμου που κατανοήθηκε ως πρόσωπο, ως σχέση με τον άλλον άνθρωπο» (μν. έργον, σελ. 36).
Με γλώσσα που ξαφνιάζει ο συγγραφέας περιγράφει το «μενού της παγκοσμιοποίησης»: «Αυτό το αγωνιώδες και αγωνιστικό πνεύμα που αποστραγγίζεται στη θρησκεία της εποχής, σε τούτο το μείγμα δεισιδαιμονίας και υπερκαπιταλιστικής ειδωλολατρίας, είναι αυτό που συνοδεύει το μενού της παγκοσμιοποίησης» (ό.π., σελ. 44).
Ως αντίβαρο στο πολιτικό διακύβευμα της
«νέας εποχής» ο συγγραφέας προτείνει μια «δημιουργική πολυπραγμοσύνη».
Ας δούμε την πρόταση του: «Στην ενδοσκοπική, αυτοαναφορική και υποχονδριακή «εσωτερικότητα» της νέας εποχής αντιπροτείνουμε μια δημιουργική πολυπραγμοσύνη:
μετοχή στη διπλή αλήθεια του κοινωνικού ατόμου, στην αμφίτροπη
αρμονία-δυσαρμονία ποιητικού και πολιτικού ανθρώπου. Τούτο δεν έχει
σχέση με την επαναφορά της φιγούρας του «στρατευμένου» πολίτη(…)[αλλά]
«μπορεί να συνοψιστεί στο εξής: για να δώσει κανείς νόημα και πλούτο
στην εσωτερικότητα του χρειάζεται, συχνά, να βγει απ’ αυτή, να
περιπλανηθεί, να ταξιδέψει στη βία της ιστορίας, να μεσολαβήσει τα
ακριβά του αιτήματα με τις μορφές της συλλογικής ζωής. Η πολιτική είναι
μια τέτοια περιπλάνηση και παραπλάνηση του εσωτερικού των ανθρώπων μέσα
στην ανάγκη. Περιπλάνηση που συνιστά όμως συγκεκριμένη
ελευθερία, ελευθερία και απώλεια μαζί, άρνηση της πλήρους κατοχής, του
αποκλειστικού και μοναχικού κέρδους. Εκεί που υπερβαίνουμε την
ιδέα ότι θα είμαστε πάντα κερδισμένοι, πως θα κατέχουμε εσαεί το όλο
νόημα της ζωής μας, εκεί προετοιμαζόμαστε για την αυθεντική
πολυπραγμοσύνη» (ό. π., σελ. 183-184).
Συνελόντι ειπείν η «Αλχημεία της ευτυχίας»
είναι ένα αξιοεντρύφητο ανάγνωσμα, ένα βιβλίο αναφοράς που αξίζει να
διαβαστεί και να ξαναδιαβαστεί. Από τη δική μας «διπλή ανάγνωση»
παραθέτουμε ένα μικρό χρονολόγιο:
Ημερολόγιο ανάγνωσης
1
«Η δοσολογία της Σωτηρίας και άλλα ευτράπελα» (σελ.18-25)
Η ανάλυση του συγγραφέα στο εν λόγω
δοκίμιο είναι καταλυτική. Ο συγγραφέας προσεγγίζει κριτικά τη στοχοθεσία
της Νew Αge «νέο-ειδωλολατρίας», υπογραμμίζοντας ότι το διακύβευμα
είναι η υποθήκευση της -κατά Καστοριάδη-«ανοικτής ερώτησης», που είναι η ερώτηση για το νόημα της ελευθερίας.
Ο νεοφιλελεύθερος καπιταλισμός επαναφέρει τη «δεσποτική μοίρα»,
υπονομεύει το πρόσωπο και αναδεικνύει το νεοφιλελεύθερο άτομο.
Καλλιεργεί έναν «πειθαρχημένο» και υπάκουο ανθρωπολογικό τύπο και συνθέτει νηπιώδη μεταφυσική και οικονομισμό. Κατά συνέπεια δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι ο τύπος διανοούμενου που προβάλλει είναι ο «γκουρού».
Αλλά καλύτερα ας μιλήσει ο συγγραφέας (σε αγκύλες οι αντίστοιχες σελίδες του βιβλίου):
(…)[σελ.22]Η υπόθεση που κάνουμε είναι ότι οι αλχημείες της ευτυχίας και οι ανορθολογικές ειδωλολατρίες υποθηκεύουν τη δυνατότητα της «ανοικτής ερώτησης» (Καστοριάδης) που είναι η ερώτηση για το νόημα της ελευθερίας. Αυτή η προδοσία είναι διπλή, εκ των ένδον και εκ των έξω.Εσωτερικά προέρχεται από το είδωλο του νεοφιλελεύθερου ατόμου και των κοινωνικών-πολιτισμικών μηχανισμών που του αντιστοιχούν.Εξωτερικά, εμφανίζεται ως άρνηση των βασικών αξιών του πολιτικού ανθρώπου και του χριστιανικού προσώπου, αξίες που γεννήθηκαν γύρω από τη λεκάνη της Μεσογείου και ταυτίστηκαν με τη μοίρα της ευρωπαϊκής ανθρωπότητας(…)(…) [σελ.24] Ζούμε στο μυστικισμό της παγκόσμιας τεχνοαγοράς αλλά κατοικούμε και μια δημοκρατική ιστορία που δεν έχει τελειώσει. Η ελευθερία έχει κάνει τεράστια άλματα, όλο και περισσότεροι άνθρωποι ζουν περισσότερο και καλύτερα, παρά τις ανισότητες, τις φτώχιες, τις μελανές κηλίδες στο σώμα του πλανήτη.Θέλω να επιμείνω στην ιδέα πως ο νεοφιλελεύθερος καπιταλισμός της παγκοσμιοποίησης προδίδει τη δημοκρατική υπόσχεση σε ό, τι θεμελιωδέστερο έχει: αποκαθιστά την «ιδέα» μιας δεσποτικής μοίρας, ενός δικτύου από ανεξέλεγκτα συμβάντα, ιδέα που είναι ουσιαστικά ξένη στην ελληνοδυτική αλλά και στη χριστιανική πνευματικότητα. Γι’ αυτό και ο τύπος διανοουμένου που αντιστοιχεί στο σύστημα αυτό είναι ο γκουρού(…)(…)Πειθαρχία είναι το σύνθημα του. Έλεγχος της ανα-[σελ.25]πνοής, τεχνικές χαλάρωσης, διευρυμένη συνείδηση. Πειθαρχία και εβδομήντα ώρες εργασίας την εβδομάδα για υπερδικτυωμένα στελέχη. Ιδού το νέο ανθρωπολογικό μοντέλο ενάντια στη «φυγοπονία»!(…)(…)Αυτό είναι το καινούργιο μήνυμα των καιρών. Η σύνθεση της απλουστευτικής μεταφυσικής και του οικονομισμού, η απόσπαση της οικονομίας από την πολιτική και ο έρωτας της με τη… θεραπευτική θρησκεία. Μόνο που αυτή η θρησκεία μοιάζει όλο και περισσότερο με την πορνογραφία: δεν αφήνει καμία έκπληξη, κανένα χώρο πραγματικής ελευθερίας στον κοινωνό της. Τον αφήνει απλώς «ελεύθερο» να παίξει την προγραμματισμένη του φάση και να επιδοθεί στη μηχανική τελειότητα των διαλογισμών ή των ασκήσεων του. Τον προορίζει για μια σωτηρία που προκύπτει από τη βέλτιστη συνδυαστική τεχνικών και ασκήσεων. Μέχρι τον αεροβικό θάνατο ή την ανορεξική φθίση.
Αποσπάσματα από το 1ο δοκίμιο:
«Η δοσολογία της Σωτηρίας και άλλα ευτράπελα», σελ. 22,24-25
***
2
«Η Ασιατική Μαγγανεία» (σελ.26-37)
Καίριες επισημάνσεις για τα κύματα του
«νεοασιατισμού» στη δυτική κουλτούρα και της γενικευμένης ακρισίας που
στην ουσία «ευαγγελίζεται» ο σύγχρονος καπιταλιστικός λόγος,
περιλαμβάνονται στο προκείμενο δοκίμιο. Παραθέτουμε ένα χαρακτηριστικό
απόσπασμα (σε αγκύλες οι αντίστοιχες σελίδες του βιβλίου):
[σελ.28] Οι ανατολικοί μυστικισμοί έρχονται λοιπόν να γεμίσουν τα κενά της ιδιωτικής ηθικής του σύγχρονου ανθρώπου. Και εδώ είναι το πρώτο μεγάλο παράδοξο: φιλοσοφίες ζωής που συνδέονται με κοινωνίες οι οποίες αγνοούν το άτομο, με τη δυτική έννοια του υπεύθυνου υποκειμένου και φορέα δικαιωμάτων, του ατόμου ως αυταξίας και μοναδικότητας, ανακαλύπτονται για να καλύψουν τις πνευματικές ανάγκες αυτού του ατόμου! Παράδοξο που ωστόσο δεν είναι τόσο ανεξήγητο αν σκεφτεί κανείς δυο πράγματα:Πρώτον, ότι ο μεταμοντέρνος καπιταλισμός την ίδια στιγμή που δοξολογεί τον ατομικισμό εγκαταλείπει το [σελ.29] άτομο ως ιδιαιτερότητα και μοναδικότητα. Στη θέση του αναγνωρίζει μόνο τον οικονομικό δρώντα, το μέλος της παγκόσμιας αγοράς.Δεύτερον, ότι η παρακμή των θεσμών και συμβόλων κύρους ευνοεί τον άγονο υποκειμενισμό και τις μορφές έκφρασης που έχουν θολό ή αυθαίρετο θεσμικό χαρακτήρα.Υπάρχει λοιπόν μια συνάφεια μεταξύ του σύγχρονου καπιταλιστικού λόγου και της διαρκούς εμφύτευσης του ανατολικού μυστικισμού στη δυτική κουλτούρα. Η αμοιβαία έλξη των δυο φαινομένων έχει να κάνει με μια ιδέα της ευδαιμονίας αποσπασμένης από το πρόβλημα της ελευθερίας και της πολιτικής ζωής. (…)[σελ.32](…) Μια άβυσσος χωρίζει λοιπόν τον άνθρωπο της μη-κρίσης από τον δημοκρατικό άνθρωπο. Και αυτή η άβυσσος δεν αφορά μόνο τη δημόσια αρετή, την πολιτική ευψυχία αλλά και την υπαρξιακή ανάπτυξη, την άνθηση του προσωπικού ευαισθησιακού χώρου. Υποστηρίζω δηλαδή ότι μια ηθική της μη- κρίσης και της αποδοχής του παντός είναι ξένη και εχθρική προς την ίδια τη δυνατότητα της προσωπικής ευδαιμονίας εντός της κοινωνίας. (…)
Αποσπάσματα από το 2ο δοκίμιο:
«Η Ασιατική Μαγγανεία», σελ.28-29, 32.
***
3
«Ο μουσικός άνθρωπος» (σελ.77-85)
Ο λόγος στο συγγραφέα(σε αγκύλες οι αντίστοιχες σελίδες του βιβλίου):
[σελ.79](…) Οι άγιοι, παρά το σκυθρωπό των αγιογραφιών, εικαστικών ή γραπτών, είχαν πάντοτε μια συγκινητική απλότητα: έκαναν το καλό και το δίκαιο «δίχως το ψέμα του μεγάλου στυλ», δίχως τη μανιέρα του μεγάλου μάγου ή της απρόσιτης ιδιοφυίας(…)[σελ.80] (…)Η ιστορία του ενσαρκωμένου πνεύματος –πρακτικού και μεταφυσικού- έχει λοιπόν μια δική της μουσικότητα, φτιαγμένη από συγχορδίες, διέσεις, αντιστίξεις και ημιτόνια.(…).Έχουμε έτσι πολλές μουσικές οντότητες σε αυτή την ιστορία: τη μουσική του πιστού και τη μουσική του σκεπτικιστή, την τονική κλίμακα της αρετής και αυτής των παθών, τη μουσική της ελευθερίας και εκείνη της υποδούλωσης ή της δουλοπρέπειας.Όλα αυτά μπορούν να θεωρηθούν μια μεταφορά, ένα λίγο πολύ ποιητικό δάνειο για να μιλήσουμε περί «ιστορίας». Όμως το υποκείμενο στο οποίο αναφερόμαστε αρχίζει με μια πράξη ακρόασης. Το Εν Αρχή Ην ο Λόγος εμπεριέχει ήδη τη δυνατότητα της ακρόασης μιας σημαίνουσας αγγελίας: τη δυνατότητα της ποίησης και της μουσικής ως πρωτεύουσα διάσταση της σχέσης του ανθρώπου με το Λόγο. Αυτή η σχέση με το Λόγο του Θεού υποδεικνύει πως, εξαρχής, ο δικός μας κόσμος εγγράφεται σε μια «προσαγόρευση», μια σχέση ιδίας ακρόασης και υπ-ακοής. Η μουσική σε τούτη την απαρκτήρια προσαγόρευση, συδαυλίζει και επιτελεί συγχρόνως μια σχέση με το υπερβατικό, με το ά-μετρο. Το άμετρο του κάλλους, της αγάπης ή της δικαιοσύνης ανάλογα με τον κόσμο μέσα στον οποίο αρτιώνεται η μουσική της πράξης.(…)[σελ.83](…)Η μετανεωτερικότητα μοιάζει ωστόσο να υποκαθιστά τον πληθυντικό με τον κατακερματισμένο εαυτό ο οποίος δεν επιτυγχάνει τη συνοχή του ψυχικού του κόσμου αλλά τη συρραφή των κομματιών του σε πρόχειρες ή ετοιμόρροπες συνθέσεις. Ή ακόμα, φτάνει σε μια συνοχή μονιστικού χαρακτήρα με σοβαρές απώλειες στις άλλες πλευρές της ύπαρξης του(…).
Αποσπάσματα από το 7ο δοκίμιο:
«Ο μουσικός άνθρωπος»,σελ.79,80,83
***
4
«Η μεταφυσική της παρηγοριάς» (σελ.118-130)
Στο παρόν δοκίμιο ο αναγνώστης θα βρει απαντήσεις, μεταξύ άλλων, στα παρακάτω ερωτήματα:
Γιατί ο σύγχρονος άνθρωπος καταφεύγει σε
μια σχεδόν νηπιώδη μεταφυσική; Για ποιους λόγους ο νεοπαγανισμός και η
νεοειδωλολατρία είναι σε έξαρση στην εποχή μας; Γιατί ανθούν η
παρα-ιστορία, η παρα-φιλολογία και οι θεωρίες συνωμοσίας; Γιατί η
προσωποκεντρική μεταφυσική δεν δίνει «έτοιμες λύσεις»; Τι νοηματοδοτεί
η μεταφυσική του προσώπου; Γιατί ο νέο-γνωστικισμός επανεμφανίζεται στο
ιστορικό προσκήνιο;
Παραθέτουμε εν συνεχεία ορισμένα χαρακτηριστικά αποσπάσματα από το δοκίμιο (σε αγκύλες οι αντίστοιχες σελίδες του βιβλίου):
[σελ. 119] (…) Η πνευματική ανησυχία είναι πάντως το λιγότερο που θα περίμενε κανείς σε έναν κόσμο που θέλει παρηγοριά και λήθη. Η αχίλλειος πτέρνα των στρατευμένων λόγων είναι συνήθως η περιφρόνηση της για την κόπωση των ανθρώπων, για την ανάγκη της να αποσύρονται, έστω για λίγο, έξω από την σκληρότητα των λέξεων, των πράξεων, των αποφάσεων, των λογισμών. Σκέφτομαι πως ένα μέρος της γοητείας που ασκούν οι ανορθολογικές «σοφίες» της σύγχρονους οφείλεται σε τούτο: επιτρέπουν στο άτομο να νιώσει λίγο απαλλαγμένο από την ιστορία και της θορύβους της, του παραχωρούν ένα άνετο κάθισμα στην παρα-ιστορία ή στη μετα-ιστορία. Εξ ου και η τεράστια επιτυχία των συνωμοσιολογικών θεωριών, της [σελ.120] αστρολογικής εξήγησης ή της παραεπιστημονικής φιλολογίας που «ανατρέπει» με εξωφρενικούς συλλογισμούς τα κατεστημένα παραδείγματα της επιστήμης(…).[σελ.121] (…) Ακόμα και οι μεταφυσικές που δεν απορρίπτουν την ιστορία αλλά διατηρούν μια πιο περίπλοκη σχέση μαζί της, αντιμετωπίζουν την αδιαφορία των συγχρόνων οι οποίοι προτιμούν της, περισσότερο εξωφρενικές και «πιπεράτες» αφηγήσεις(…)[σελ. 123] (…) Ο Λόγος όμως γίνεται εγκάρδιος και λυτρωτικός όταν (…) αναγνωρίζει το ανείπωτο, τα ίδια του τα όρια και τις ευθύνες των ελευθεριών που επιτρέπει στην πράξη, στη σκέψη, στο σώμα των ανθρώπων. Η ανοησία του υλισμού βρίσκεται συνεπώς όχι στο γεγονός πως αρνείται την αξιοπρέπεια του πνεύματος αλλά στο ότι γι’ αυτόν ιστορία και φύση περικλείουν τα πάντα, όλο το νόημα στο εσωτερικό τους. Μα αν ο δογματικός υλισμός παλαιού τύπου έχει εξαφανιστεί από το προσκήνιο, ο σύγχρονος παγανισμός έχει καταλάβει την ηγεμονία προσπαθώντας να δολοφονήσει τα γονιμότερα στοιχεία του αστικού πνεύματος (…).[σελ.126] (…) Το πρόβλημα που επισημάναμε σχετικά με τον (νεο)παγανισμό δεν είναι θεολογικό αλλά πολιτισμικό: ότι καταλήγει σχεδόν πάντοτε στον αντιανθρωπισμό και στην απάρνηση του πολιτικού λόγου. Τούτο συμβαίνει ακριβώς επειδή ο νεοπαγανισμός δεν μπορεί να αναγνωρίσει άλλο από το είναι του ανθρώπου και του κόσμου και έτσι διαφθείρει το άνοιγμα του ανθρώπου στο άπειρο. (…)[σελ. 127] Αντίθετα, η μεταφυσική εμπειρία που υπερασπιζόμαστε δεν είναι αστροναυτική αλλά προσωποπλευστική. Γίνεται χαρά του κόσμου μέσα στο όριο του, αυτό που πέραν του κόσμου και των γεγονότων χαρίζει τη δίψα της αγάπης, της δικαιοσύνης, της ελευθερίας.Από αυτή την άποψη, επανεκτιμούμε τη χριστιανική εξαγγελία ως ορίζοντα όπου τα έσχατα ερωτήματα (ο θάνατος και η νίκη επί του θανάτου, το νόημα της ύπαρξης, η αγάπη, η σχέση με τον Πλησίον) δεν ευτελίζονται σε ψυχολογικές και μυστικιστικές κατηγορίες αλλά συγκροτούν την ίδια την αξιοπρέπεια του ανθρώπινου προσώπου. Μια αξιοπρέπεια μεταφυσική που νοηματοδοτείται μεν από το πέραν του κόσμου αλλά όχι από ένα μαγικό «υπερφυσικό» Πράγμα.(…)[σελ. 128](…) Μόνο οι «σοφίες» που διαβλέπουν σε κάθε ενσάρκωση μια πτώση, μια καταστροφή και αλλοίωση του Λόγου, μόνον αυτές αντιστρατεύονται δομικά τον ανθρωπισμό. Θα μπορούσαμε να μιλήσουμε εδώ για μια Γνωστική τάση (με την έννοια της αναφοράς της αντιλήψεις του Γνωστικισμού) η οποία επανεμφανίζεται σταθερά στην ιστορία(…).Το μόνο που αξίζει να σημειώσουμε εδώ είναι πως το άνοιγμα στην υπέρβαση όπως νοείται στη χριστιανική παράδοση και ο «υπερβατισμός» όπως πωλείται της Γνωστικές σοφίες, παλαιές και μοντέρνες, διαφέρουν ριζικά και τούτη η διαφορά είναι σημαντική. Στην πρώτη περίπτωση η υπέρβαση και η επιθυμία της δεν αναιρούν την προσωπική ευθύνη και δεν επιτάσσουν την άρνηση της ιστορίας χάριν μιας φαντασιακής καθαρότητας και τελειότητας. Ενώ ο «υπερβατισμός» προσφέρει πάντα μιαν υπόσχεση απαλλαγής του εαυτού από το βάρος της μετοχής του στην κοινωνία. Γι’ αυτό και στις σύγχρονες ευτελείς εκδοχές του, στα πλαίσια των συνταγών Ευτυχίας και εσωτερικής Αλήθειας, φαντάζει γοητευτικός και παραμυθητικός. Συναρμόζεται δηλαδή εύκολα με τον ατομικισμό του συρμού στο βαθμό που τόσο ο «υπερβατισμός» [σελ. 129] όσο και ο «νατουραλισμός», τόσο ο φωτισμένος όσο και ο οικονομικός εαυτός διεκδικούν τη φυγή από την ευθύνη, τη δραπέτευση από το κάλεσμα του άλλου.(…)
Αποσπάσματα από το 12ο δοκίμιο:
«Η μεταφυσική της παρηγοριάς», σελ.119-121,123,126-129.
***
5
«Εγκώμιο των μορφών» (σελ.153-166)
Στο δοκίμιο αυτό εξετάζονται ο σύγχρονος
ανορθολογισμός, η συναλληλία «διαλογισμού» και σύγχρονου μάρκετινγκ και η
συμμαχία τους στην περιφρόνηση της μορφής, των θεσμών και των αξιών (σε αγκύλες οι αντίστοιχες σελίδες του βιβλίου):
[σελ.155](…) Ο σύγχρονος ανορθολογισμός, όποια κι αν είναι η έκφραση του, απομονώνει το αίτημα της ευτυχίας, το φετιχοποιεί και το αντιδιαστέλλει στην κριτική σκέψη. Στη θέση της κριτικής σκέψης ενθρονίζει το «διαλογισμό» ή τη θεοποίηση του ενστικτώδους βιώματος. Στην περίπτωση των διαλογιστικών εμπειριών ο «εσωτερικός εαυτός» αναδιπλώνεται στα ωκεάνια βάθη του, αποσύρεται από τους θορύβους της κοινωνίας ή τις οχλήσεις της πολιτικής πραγματικότητας αναζητώντας μια γαλήνη εργαστηρίου: γαλήνη τεχνητή, αδιάφορη δεκτικότητα στο Παν, απορρόφηση του εαυτού στην ανιστορική του ψυχή. Όσο για τη λατρεία του βιώματος και του ενστίκτου, η αλλεργία για την κριτική σκέψη διαπιστώνεται ακόμα πιο έκδηλη. Αρκεί να διαβάσει κανείς τα «σκέψεις» των εγχειριδίων του μάρκετινγκ και όλους τους συνταγογραφικούς οδηγούς του καλού πωλητή.(…)(…) τόσο οι διαλογιστικοί όσο και οι ενστικτο-καπιταλιστικοί λόγοι δονούνται από όμοια περιφρόνηση για τις μορφές. Συλλαμβάνουν τη ζωή ως μια ενεργειακή ροή που καταστρέφει κάθε «νόμο» και κάθε αξία, κάθε στατική και [σελ.156] αφηρημένη μορφή. Αυτό που προτάσσουν είναι η παρακολούθηση της κίνησης των αναγκών της αγοράς ή των αναγκών του εαυτού, η φυσική προσχώρηση της σκέψης στη «ροή» του έσω ή έξω κόσμου. Στη συνήθη περιφρόνηση του χρηματιστή για τις ρυθμιστικές νομοθεσίες και στη χλεύη του γκουρού για τα ηθικά και πολιτικά κριτήρια του «ακάθαρτου και αφώτιστου κόσμου» πρυτανεύει τελικά η ίδια αντιθεσμική και ζωική (βιταλιστική) απάρνηση της σκέψης και των τόπων της (…).(…) Ο σύγχρονος ανορθολογισμός αφορά περισσότερο την προώθηση μορφών ζωής ασύμβατων με την πολιτική συνείδηση, την ηθική δέσμευση και την κριτική δραστηριότητα των ανθρώπων. Είναι ένα ρευστό πλαίσιο λόγων και πρακτικών που αποσυνδέουν το αίτημα της ευτυχίας από την έγνοια για τη δημόσια σφαίρα με την υπερεπένδυση των μικρόκοσμων εις βάρος της συνολικής δημοκρατικής πολιτείας (…).
Αποσπάσματα από το 16ο δοκίμιο:
«Εγκώμιο των μορφών», σελ. 155-156.
23-30 Ιουνίου 2011
Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και του Πολίτη δελτίο τύπου “ΛΕΦΤΑ ΓΙΑ ΧΗΜΙΚΑ ΠΑΝΤΩΣ ΥΠΑΡΧΟΥΝ”
Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και του Πολίτη
δελτίο τύπου
“ΛΕΦΤΑ ΓΙΑ ΧΗΜΙΚΑ ΠΑΝΤΩΣ ΥΠΑΡΧΟΥΝ”
Η
Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και του Πολίτη πολλάκις
έχει εκφράσει την απόλυτη αντίθεσή της στη χρήση βίας από όπου κι εάν
προέρχεται σε νόμιμες διαδηλώσεις. Ιδιαίτερα αναφορικά με την παράνομη
χρήση βίας από την πλευρά της Αστυνομίας, επισημαίνει το αυτονόητο, ότι
δηλαδή η Αστυνομία δεν είναι συμμορία να χτυπά αδιακρίτως. Έχει επίσης
επισημάνει ότι μία διαδήλωση διατηρεί το νόμιμο και ειρηνικό χαρακτήρα
της ακόμα και όταν μία μειοψηφία εκτοξεύει πέτρες, ακόμα και μολότοφ,
στα ΜΑΤ. Ως εκ τούτου, η διάλυσή της είναι παράνομη.
Μετά τα επεισόδια των δύο τελευταίων ημερών 28 και 29/06, κατά τις οποίες καταλύθηκε πλήρως το θεμελιώδες πολιτικό δικαίωμα της δημόσιας διαμαρτυρίας, η Ένωσή μας δεν μπορεί παρά να εκφράσει την αγανάκτησή της αλλά και την αμηχανία της.
Αγανάκτηση, γιατί είναι αδιανόητο σε μια δημοκρατική χώρα να καταλύονται πολιτικά δικαιώματα από αστυνομικές δυνάμεις, η δε Πολιτεία, όχι απλώς επί έτη να κωφεύει, αλλά και διαρκώς να διευρύνει το πεδίο εφαρμογής παράνομων και αντισυνταγματικών πρακτικών.
Αμηχανία, αφενός γιατί το Υπουργείο Υγείας δεν έπραξε ουδέν ενώ κινδύνευε η υγεία και η σωματική ακεραιότητα όχι μόνο των διαδηλωτών αλλά και γιατρών, φαρμακοποιών καθώς και οποιουδήποτε βρισκόταν στο ευρύτερο πεδίο δράσης των ΜΑΤ. Αφετέρου, γιατί το Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη είτε δίνει εντολές προς αυτήν την κατεύθυνση είτε αδυνατεί να επιβληθεί στα υφιστάμενα σώματά του τα οποία δρουν ανέλεγκτα μεν, ένοπλα δε.
Και το κυριότερο, επισημαίνει τη διάχυτη πεποίθηση ότι η βία και τα χημικά δεν αποτελούν πλέον κυρίως μέσο διάλυσης μιας ομάδας που εκτρέπεται σε πράξεις βίας : στην πράξη, αποδέκτης τους είναι ο γενικός πληθυσμός, ο καθένας μας, είτε βρίσκεται εκεί είτε όχι, με σκοπό ώστε αύριο να ξημερώσει μια νέα μέρα σε ένα κενό Σύνταγμα. Κενό Σύνταγμα πράγματι…
Μετά τα επεισόδια των δύο τελευταίων ημερών 28 και 29/06, κατά τις οποίες καταλύθηκε πλήρως το θεμελιώδες πολιτικό δικαίωμα της δημόσιας διαμαρτυρίας, η Ένωσή μας δεν μπορεί παρά να εκφράσει την αγανάκτησή της αλλά και την αμηχανία της.
Αγανάκτηση, γιατί είναι αδιανόητο σε μια δημοκρατική χώρα να καταλύονται πολιτικά δικαιώματα από αστυνομικές δυνάμεις, η δε Πολιτεία, όχι απλώς επί έτη να κωφεύει, αλλά και διαρκώς να διευρύνει το πεδίο εφαρμογής παράνομων και αντισυνταγματικών πρακτικών.
Αμηχανία, αφενός γιατί το Υπουργείο Υγείας δεν έπραξε ουδέν ενώ κινδύνευε η υγεία και η σωματική ακεραιότητα όχι μόνο των διαδηλωτών αλλά και γιατρών, φαρμακοποιών καθώς και οποιουδήποτε βρισκόταν στο ευρύτερο πεδίο δράσης των ΜΑΤ. Αφετέρου, γιατί το Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη είτε δίνει εντολές προς αυτήν την κατεύθυνση είτε αδυνατεί να επιβληθεί στα υφιστάμενα σώματά του τα οποία δρουν ανέλεγκτα μεν, ένοπλα δε.
Και το κυριότερο, επισημαίνει τη διάχυτη πεποίθηση ότι η βία και τα χημικά δεν αποτελούν πλέον κυρίως μέσο διάλυσης μιας ομάδας που εκτρέπεται σε πράξεις βίας : στην πράξη, αποδέκτης τους είναι ο γενικός πληθυσμός, ο καθένας μας, είτε βρίσκεται εκεί είτε όχι, με σκοπό ώστε αύριο να ξημερώσει μια νέα μέρα σε ένα κενό Σύνταγμα. Κενό Σύνταγμα πράγματι…
Το Διοικητικό Συμβούλιο
Η Ελλάδα, το λίκνο της δημοκρατίας, κλονίζει τον πλανήτη/Μαρκ Μαζάουερ /ΑΠΟ ΤΟ BHMA
ΤΟ ΒΗΜΑ - The New York Times
Χθες, όλος ο κόσμος παρακολουθούσε την Ελλάδα καθώς το κοινοβούλιό
της ψήφισε ένα διχαστικό πακέτο μέτρων λιτότητας το οποίο θα μπορούσε να
έχει κρίσιμες επιπτώσεις στο παγκόσμιο οικονομικό σύστημα. Ισως
προκαλεί έκπληξη που αυτή η μικρή άκρη της χερσονήσου των Βαλκανίων
συγκεντρώνει τόση προσοχή. Σκεφτόμαστε συνήθως την Ελλάδα ως την πατρίδα
του Πλάτωνα και του Περικλή, με την πραγματική της σημασία να βρίσκεται
βαθιά στην αρχαιότητα. Αλλά δεν είναι η πρώτη φορά που για να
κατανοήσεις το μέλλον της Ευρώπης χρειάζεται να στραφείς μακριά από τις
μεγάλες δυνάμεις στο κέντρο της ηπείρου και να κοιτάξεις προσεκτικά όσα
συμβαίνουν στην Αθήνα. Τα τελευταία 200 χρόνια η Ελλάδα ήταν στην πρώτη
γραμμή της εξέλιξης της Ευρώπης.
Στη δεκαετία του 1820, στη διάρκεια του αγώνα για την ανεξαρτησία
από την οθωμανική αυτοκρατορία, η Ελλάδα έγινε ένα πρώιμο σύμβολο
δραπέτευσης από τη φυλακή της αυτοκρατορίας. Για τους φιλέλληνες, η
παλιγγενεσία της αποτελούσε τον πιο ευγενή αγώνα. "Στο μεγάλο πρωινό του κόσμου", έγραψε ο Σέλεϊ στο ποιημά του "Ελλάς", "το μεγαλείο της Ελευθερίας τινάχθηκε και έλαμψε! " Η
νίκη θα σήμαινε τον θρίαμβο της ελευθερίας όχι μόνο επί των Τούρκων
αλλά και επί όλων των δυναστών που κρατούσαν υπόδουλους τόσο πολλούς
ευρωπαίους. Γερμανοί, Ιταλοί, Πολωνοί και Αμερικανοί έτρεξαν να
πολεμήσουν υπό την γαλανόλευκη σημαία της Ελλάδας για χάρη της
δημοκρατίας. Και μέσα σε μια δεκαετία, η χώρα κέρδισε την ελευθερία της.
Στη διάρκεια του 20ου αιώνα ο ριζοσπαστικός νέος συνδυασμός της
συνταγματικής δημοκρατίας και του εθνικισμού που ενσάρκωσε η Ελλάδα
εξαπλώθηκε στην ήπειρο και κορυφώθηκε στην "ειρήνη που τερμάτισε κάθε
ειρήνη" στο τέλος του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, όταν τρεις αυτοκρατορίες, η
οθωμανική , εκείνη των Αψβούργων και η ρωσική, κατέρρευσαν και
αντικαταστάθηκαν από έθνη-κράτη.
Μετά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, η Ελλάδα άνοιξε και πάλι τον δρόμο
για το μέλλον της Ευρώπης. Μόνο που τώρα ήταν η σκοτεινή πλευρά της
δημοκρατίας που βγήκε στο προσκήνιο. Σε έναν κόσμο εθνικών κρατών,
εθνοτικές μειονότητες όπως ο μουσουλμανικός πληθυσμός της Ελλάδας και οι
ορθόδοξοι χριστιανοί της Μικράς Ασίας ήταν μια συνταγή για διεθνή
αστάθεια. Στις αρχές της δεκαετίας του 1920, έλληνες και τούρκοι ηγέτες
αποφάσισαν να ανταλλάξουν τους μειονοτικούς πληθυσμούς τους,
εκτοπίζοντας περί τα δύο εκατομμύρια χριστιανούς και μουσουλμάνους προς
χάριν της εθνικής ομοιογένειας.
Η ελληνο - τουρκική ανταλλαγή των πληθυσμών ήταν η μεγαλύτερη οργανωμένη
μετακίνηση προσφύγων στην ιστορία μέχρι τότε και μοντέλο που οι
ναζιστές και άλλοι θα το επικαλούνταν αργότερα για να εκτοπίσουν
ανθρώπους στην ανατολική Ευρώπη, τη Μέση Ανατολή και την Ινδία.
Είναι ειρωνικό, λοιπόν, που η Ελλάδα ήταν επίσης στην πρωτοπορία
της αντίστασης στους ναζιστές. Τον χειμώνα του 1940-41, ήταν η πρώτη
χώρα που αντεπιτέθηκε αποτελεσματικά κατά των δυνάμεων του Αξονα,
ταπεινώνοντας τον Μουσολίνι στον ελληνο - ιταλικό πόλεμο ενώ η υπόλοιπη
Ευρώπη επευφημούσε την Ελλάδα. Και πολλοί χειροκρότησαν πάλι λίγους
μήνες αργότερα όταν ένας νεαρός αριστερός αντιστασιακός ονόματι Μανώλης
Γλέζος σκαρφάλωσε στην Ακρόπολη ένα βράδυ με έναν φίλο και κατέβασαν τη
σημαία με την σβάστικα που οι Γερμανοί είχαν πρόσφατα υψώσει. Σχεδόν 70
χρόνια αργότερα, η ελληνική αστυνομία θα έριχνε δακρυγόνα στον κ. Γλέζο ο
οποίος διαδήλωνε κατά του προγράμματος λιτότητας.
Αλλά στο τέλος, η Ελλάδα υπέκυψε στη γερμανική κατοχή. Η κυριαρχία
των ναζιστών έφερε μαζί της την πολιτική κατάρρευση, την μεγάλη πείνα,
και μετά την απελευθέρωση, την βύθιση της χώρας σε έναν εμφύλιο πόλεμο
ανάμεσα στις κομμουνιστικές και τις αντικομμουνιστικές δυνάμεις.
Μόλις λίγα χρόνια μετά την ήττα του Χίτλερ, η Ελλάδα βρέθηκε ξανά
στο επίκεντρο της ιστορίας, ως μέτωπο του Ψυχρού Πολέμου. Το 1947, ο
πρόεδρος των ΗΠΑ Χάρι Τρούμαν χρησιμοποίησε τον κλιμακούμενο εμφύλιο
στην Ελλάδα για να πείσει το Κογκρέσο να στηρίξει το Δόγμα Τρούμαν και
την ειρηνική δέσμευση αμερικανικών πόρων για τον αγώνα κατά του
Κομμουνισμού και την ανοικοδόμηση της Ευρώπης. Ανυψωμένη ξαφνικά σε έναν
διατλαντικό αγώνα, η Ελλάδα συμβόλιζε τώρα μια πολύ διαφορετική Ευρώπη -
μία Ευρώπη που είχε αυτοκαταστραφεί, και που ο μόνος δρόμος εξόδου από
την ανέχεια των μέσων της δεκαετίας του 1940 ήταν ως μικρότερος εταίρος
της Ουάσινγκτον. Καθώς τα δολάρια άρχισαν να ρέουν, αμερικανοί σύμβουλοι
έλεγαν στους έλληνες πολιτικούς τι να κάνουν και αμερικανικές βόμβες
ναπάλμ έκαιγαν τα ελληνικά βουνά καθώς οι κομμουνιστές αντάρτες
τρέπονταν σε φυγή.
Η πολιτική και οικονομική ένωση της Ευρώπης υποτίθεται ότι θα έβαζε
τέλος στις αδυναμίες και την εξάρτηση της διχοτομημένης ηπείρου. Και
εδώ η Ελλάδα έγινε σύμβολο μιας νέας φάσης στην ευρωπαϊκή ιστορία. Η
πτώση της στρατιωτικής δικτατορίας το 1974 δεν έφερε στη χώρα μόνο την
πλήρη ένταξη σε αυτό που θα γινόταν η Ευρωπαϊκή Ενωση. Προανήγγηλε
επίσης (μαζί με τη μετάβαση της Ισπανίας και της Πορτογαλίας στη
δημοκρατία την ίδια εποχή) το παγκόσμιο κύμα εκδημοκρατισμού της
δεκαετίας του 1980 και του '90, πρώτα στη Νότια Αμερική και τη
Νοτιοανατολική Ασία και μετά στην Ανατολική Ευρώπη. Και έδωσε στην
Ευρωπαϊκή Ενωση την όρεξη για διεύρυνση και τη φιλοδοξία να εξελιχθεί
από ένα μικρό κλαμπ πλούσιων δυτικοευρωπαϊκών κρατών σε φωνή για
ολόκληρη την προσφάτως εκδημοκρατισμένη ήπειρο, η οποία εξαπλώθηκε κατά
πολύ στο νότο και την ανατολή.
Και τώρα, σήμερα, αφότου έσβησε η ευφορία της δεκαετίας του '90 και
μια νέα ταπεινοφροσύνη χαρακτηρίζει τους Ευρωπαίους, ο κλήρος πέφτει
και πάλι στην Ελλάδα ως χώρας η οποία θα προκαλέσει τους μανδαρίνους της
Ευρωπαϊκής Ενωσης και θα θέσει το ερώτημα: "ποιό θα είναι το μέλλον της
ηπείρου;".
Η Ευρωπαϊκή Ενωση υποτίθεται ότι θα ένωνε μια κατακερματισμένη
Ευρώπη, ότι θα ενίσχυε τις δημοκρατικές της δυνατότητες και ότι θα
μεταμόρφωνε την ήπειρο σε μια ανταγωνιστική δύναμη στην παγκόσμια σκηνή.
Είναι ίσως ταιριαστό που ένα από τα αρχαιότερα και πιο δημοκρατικά έθνη
- κράτη της Ευρώπης βρίσκεται στην καινούργια εμπροσθοφυλακή, όσων
θέτουν εν αμφιβόλω όλα αυτά τα επιτεύγματα. Γιατί είμαστε όλοι μικρές
δυνάμεις τώρα, και για άλλη μια φορά η Ελλάδα πολεμάει στην πρώτη γραμμή
του αγώνα για το μέλλον.
............................................................
* Ο κ. Μαρκ Μαζάουερ είναι Βρετανός ιστορικός και συγγραφέας, καθηγητής Ιστορίας στο πανεπιστήμιο Κολούμπια των ΗΠΑ.
Δημήτρης Δημητριάδης, "Πυρ"
Δημήτρης
Δημητριάδης, "Πυρ"
ΠΥΡ
ΠΥΡ
Ι.
Όχι ασφαλώς
η τελευταία λέξη μας
δεν έχει ειπωθεί ακόμα.
ΙΙ.
Δεν είναι “σε λίγο”
τώρα είναι.
ΙΙΙ.
Όλοι
τώρα
εδώ
στο φωτεινό μονοπάτι της ανταρσίας.
ΙV.
Eδώ
εν θερμώ
βάλτε φωτιά στο σκίρτημα
στα όργανα
στους δείκτες
βάλτε φωτιά στους οιωνούς.
Τετάρτη 29 Ιουνίου 2011
Εκδήλωση διαμαρτυρίας στις Βρυξέλλε
Εκδήλωση διαμαρτυρίας στις Βρυξέλλες
Συμβολική
διαμαρτυρία μπροστά στο Ευρωκοινοβούλιο στις Βρυξέλλες πραγματοποίησε
σήμερα, ημέρα ψήφισης από τη βουλή του μεσοπρόθεσμου προγράμματος, ομάδα
μελών των Οικολόγων-Πράσινων. Τα μέλη της ομάδας ύψωσαν πανό με το
σύνθημα “ΟΧΙ ΛΙΤΟΤΗΤΑ ΓΙΑ ΠΑΝΤΑ” και “ΔΕΝ ΕΙΜΑΣΤΕ ΓΟΥΡΟΥΝΙΑ ΓΙΑ
ΠΟΥΛΗΜΑ”. Με τον τρόπο αυτό θέλησαν να ενωθούν με όλους τους Έλληνες και
να διεκδικήσουν το αυτονόητο. Να μην περάσει το ξεπούλημα της Ελλάδας
και να μην βυθισθεί η Ελληνική κοινωνία σε μια μόνιμη φτώχεια.
θαρθει μια μέρα που θα στερεψουν τα χημικά σας/Γυμνοι και εντρομοι θα μεινετε Χωρις τα χημικά σας
θαρθει μια μέρα που θα στερεψουν
τα χημικά σας
θα ψεκαζετε
και θα βγαινει μόνο χολή και όξος
Γυμνοι και εντρομοι θα μεινετε Χωρις
τα χημικά σας
τα χημικά σας
θα ψεκαζετε
και θα βγαινει μόνο χολή και όξος
Γυμνοι και εντρομοι θα μεινετε Χωρις
τα χημικά σας
ακομα - ακουω την Ηχω σου Ιω - ακομα
ακομα - ακουω την Ηχω σου Ιω - ακομα
ακουω
ακομα σ'αγαπώ , δεν αγαπώ εσενα αλλά
τις στιγμές που ζησαμε μαζί,ο ερωτας ειναι σαν τον θανατο και δεν μπορεις να πεθανεις δευτερη φορά
ακομα..
ακουω
ακομα σ'αγαπώ , δεν αγαπώ εσενα αλλά
τις στιγμές που ζησαμε μαζί,ο ερωτας ειναι σαν τον θανατο και δεν μπορεις να πεθανεις δευτερη φορά
ακομα..
Τρίτη 28 Ιουνίου 2011
κόμης Μοντεχρήστος στα ...καραμανλήδικα
Όλοι φαντάζομαι θα γνωρίζουμε την ιστορία του κόμη Μοντεχρήστου.
Του ανθρώπου που κατά το Θρύλο, μπήκε άδικα στη φυλακή ξέφυγε και εκδικήθηκε στο τέλος όσους του είχαν κάνει αυτό το κακό.
Του ανθρώπου που κατά το Θρύλο, μπήκε άδικα στη φυλακή ξέφυγε και εκδικήθηκε στο τέλος όσους του είχαν κάνει αυτό το κακό.
ε δειτε το εδώ στα ...καραμανλήδικα
http://www.genealogies.gr/IME_genealogy/pep/pages/g_form_list_sources_popup?init=1&sid=1090
http://www.genealogies.gr/IME_genealogy/pep/pages/g_form_list_sources_popup?init=1&sid=1090
ο Αβερροης και ο Αριστοτελης : απο μιά ιστορια του Μπόρχες
'''Η ΙΣΤΟΡΊΑ δεν έμελλε να καταγράψει πολλές άλλες τόσο ωραίες και τόσο περιπαθείς περιπτώσεις όσο η περίπτωση αυτού του άραβα ιατρού , του Αβερρόη που αφοσιώθηκε στους στοχασμούς ενός ανθρώπου από τον οποίον τον χώριζαν δεκατέσσερις αιώνες΄... στις εγγενείς δυσκολίες θα έπρεπε να προσθέσουμε και το ότι ο Αβερρόης , επειδή δεν ήξερε ούτε συριακά ούτε ελληνικά , αναγκαζόταν να δουλεύει στη μετάφραση μιας μετάφρασης . Την προηγούμενη μέρα , δυο δυσνόητες λέξεις τον είχαν σταματήσει στην αρχή της Ποιητικής : οι λέξεις τραγωδία και κωμωδία . Τις είχε ξανασυναντήσει και πριν από χρόνια , στο τρίτο βιβλίο της Ρητορικής ¨κανείς , σ¨ολοκληρο το Ισλάμ, δεν μπορούσε ούτε καν να υποθέσει τι σήμαιναν .....
Χορχε Λουις Μπόρχες , ,, η αναζήτηση του Αβερρόη στη συλλογή Το Αλεφ Μτφ Αχιλλέας Κυριακίδης , Υψιλον Αθήνα 1991
Σχολή της Φρανκφούρτης:Η Διαλεκτική του Διαφωτισμού και η διαπλοκή μύθου και διαφωτισμού
Του Παντελή Θεοδωρίδη Δημοσιευτηκε
στο περιοδικό ΕΝΕΚΕΝ Τ. 19
Ταυτότητες μέσα στο χρόνο(αναδημοσιευση απο το Μπλογκ Und ich dachte immer Ένα blog του Βλάση Αγτζίδη(και ενα δικο μου σχόλιο )
Ταυτότητες μέσα στο χρόνο
Posted Μαρτίου 26, 2010
Το παρακάτω κείμενο αποτελεί το εισαγωγικό τμήμα της ευρύτερης μελέτης μου με τίτλο “Mνήμη, ταυτότητα και ιδεολογία στον ποντιακό ελληνισμό” και συμπεριλαμβάνεται στο υπό έκδοση βιβλίο:
Γιώργος Κόκκινος – Βλάσης Αγτζίδης – Έλλη Λεμονίδου, Tο τραύμα και οι πολιτικές της Μνήμης. Ενδεικτικές όψεις των συμβολικών πολέμων για την Ιστορία και τη Μνήμη, εκδ. Ταξιδευτής, Αθήνα.
Ήδη, από τη μελέτη αυτή, έχω αναρτήσει ήδη τα:
Η Εισαγωγή αυτή ξεκινά με ένα νέο, χαρακτηριστικό ποίημα του Κώστα Διαμαντίδη.
Ρωτήστε εμάς που χάσαμε αναίτια πατρίδα.
Αχ, νάχα απ΄το χώμα σου μια χούφτα, μάνα Σμύρνη,
να τ’ άλειφα στο σώμα μου και βάλσαμο να γίνει.
Κώστας Διαμαντίδης[1]
Ταυτότητες μέσα στο χρόνο
Μελετώντας
την ταυτότητα των προσφύγων της πρώτης γενιάς στην Ελλάδα συναντούμε μια
συγκροτημένη διανόηση, που έχει πολιτική άποψη και καλή ιστορική
εποπτεία της εποχής. Διανοούμενοι που θα επικεντρωθούν σε προσπάθειες
καταγραφής των ιστορικών γεγονότων και διατήρησης της μνήμης μέσα από
σωρεία δραστηριοτήτων που θα περιλαμβάνουν από ίδρυση σωματείων μέχρι
αντιστορήσεις μοναστηριών και δημιουργίας συμβολικών χώρων μνήμης, όπως
τα μνημεία. Σε διαφορετικό κοινωνικό πλαίσιο θα δράσουν οι πρόσφυγες στη
Σοβιετική Ένωση. Το κύριο χαρακτηριστικό τους θα είναι οι προσπάθειες
εδραίωσης της πολιτισμικής τους ταυτότητας στο νέο περιβάλλον.
Προσπάθειες που θα οδηγήσουν στη διαμόρφωση του σοβιετικού ελληνισμού
και στην εμφάνιση ενός εντυπωσιακού και μοναδικού πειράματος κατά το
Μεσοπόλεμο.
Η ποντιακή
ταυτότητα είτε στην Ελλάδα, είτε στη Σοβιετική Ένωση αποτελεί απλώς μια
τοπική ταυτότητα με πάρα πολλές παραλλαγές. Στη Σοβιετική Ένωση θα
επιχειρηθεί για πρώτη φορά η θεσμική κατοχύρωση του ποντιακού πολιτισμού
με την απόπειρα αναγνώρισης της ποντιακής διαλέκτου ως της επίσημης
ελληνικής γλώσσας των σοβιετικών Ελλήνων, χωρίς αυτό να οδηγεί σε
ενδοεθνική ρήξη. Στον ελλαδικό χώρο οι πρόσφυγες αντιμετωπίζουν
διαφορετικές συνθήκες. Ανακαλύπτουν ότι η τοπική τους ταυτότητα αποτελεί
κάτι ευρύτερο και οδηγεί σε διαδικασίες μετεξέλιξης και ενδοεθνικής
διαφοροποίησης και στην εν τέλει διαμόρφωση μιας εθνοτοπικής ταυτότητας.
Στον Πόντο, η ιδιαίτερη πολιτισμική ταυτότητα ήταν παραγνωρισμένη. Η αστική τάξη και οι διανοούμενοι κατέβαλαν προσπάθεια αποβολής των ιδιαίτερων ποντιακών χαρακτηριστικών.
Στο Φροντιστήριο Τραπεζούντας απαγορευόταν στους μαθητές να μιλούν την ποντιακή διάλεκτο.[2]
Στον Πόντο οι λογοτέχνες και οι ποιητές θα εκφράζονται στην
καθαρεύουσα. Ελάχιστα στοιχεία της ποντιακής θα παρεισφρύουν στα γραπτά
τους. Όμως η προσφυγιά θα μετατρέψει ριζικά τη στάση της ελίτ απέναντι
στον ποντιακό πολιτισμό, ο οποίος θα σημασιοδοτείται πλέον διαφορετικά,
θα λαμβάνει συναισθηματικά και ιδεολογικά χαρακτηριστικά και θα θυμίζει
τη χαμένη πατρίδα.[3]
Η πρώτη
γενιά των προσφύγων θα είναι αυτή που θα αποτυπώσει στα κείμενά της -και
στην πιο μικρή τους λεπτομέρεια- τα γεγονότα της σύγκρουσης στην
Ανατολή και της Εξόδου. Η συσπείρωση και η κοινωνική αλληλεγγύη
που θα δημιουργήσει η προσφυγιά θα οδηγήσει στις προσπάθειες για
δημιουργία ποντιακών συλλόγων στην Αθήνα και στη Θεσσαλονίκη, για έκδοση
περιοδικών, για ανάπτυξη ποντιακής λογοτεχνίας και θεάτρου και για
θεσμοθέτηση πολιτιστικών εκδηλώσεων.[4] Στο ποίημα του Ηλία Τσιρκινίδη «Ο Δήμον ο κεμεντζετζής» η Έξοδος από τον Πόντο παρομοιάζεται με την κάθοδο στον Άδη: «Ποίος
εμαυρολόεσεν; Ποίος εμαυροείπεν / …’κ’ έχουμε τα παρχάρια ‘μουν και τα’
άγια μοναστήρια / ‘κ’ έχουμε τα ψηλά ραχιά και τα νερά τα κρύα. /
Εφέκαμε τα μερια μουν κι επήγαμε σ’ άλλα κόσμια / μακρά και πέραν
θάλασσας, σο πλαν την Ρωμανίαν. / Επέμ’ναμε αλλόξενοι, σ’ αλλόξενα τα
τόπια / επέμ’ναμ’ αστερέωτοι, ση χώρας τα στερέας».[5]
Τα κείμενα
αυτά θα συγκροτήσουν το απαραίτητο εκείνο γνωστικό και εν μέρει
ιδεολογικό υπόστρωμα, πάνω στο οποίο θα αναπτυχθούν ριζοσπαστικότερες
προσεγγίσεις είτε στα χρόνια της δημοκρατικής ευφορίας πριν τη χούντα
του ’67, είτε κατά τις δεκαετίες του ’80 και του ’90.
Μια από τις πρώτες προσπάθειες καταγραφής των συνεπειών της πολιτικής
που είχε ακολουθήσει ο τουρκικός εθνικισμός στο χώρο του Πόντου θα
γίνει από το Κεντρικό Συμβούλιο του Πόντου, που διατηρούσε γραφεία στην
οδό Παπαρρηγοπούλου στην Αθήνα. Το Συμβούλιο θα συντάξει και θα εκδώσει
τον Ιανουάριο του 1922 τη Μαύρη Βίβλο της τραγωδίας του Πόντου 1914-1922
στα γαλλικά και στα αγγλικά. Η έκδοση αποσκοπούσε στο να ενημερώσει
τους ξένους διπλωμάτες και να προκαλέσει κάποια εκδήλωση συμπαράστασης
προς τους καταδιωκόμενους πληθυσμούς.
Στις πρώτες
εκδοτικές προσπάθειες στην Αθήνα το 1924 ανήκουν τα απομνημονεύματα του
Αντωνίου Γαβριηλίδη, καπνέμπορου από την Πάφρα του Πόντου, ο οποίος
εξορίστηκε και σώθηκε δραπετεύοντας. Το έργο είχε τον εξής τίτλο: Σελίδες εκ της Μαύρης Εθνικής Συμφοράς του Πόντου.
Το βιβλίο του Γαβριηλίδη αποτελεί ένα ενδιαφέρον πόνημα για τα δεδομένα
της εποχής. Συνοδεύεται από πλούσιο φωτογραφικό υλικό θυμάτων των
διώξεων. Έχει αναλυτικούς πίνακες για τις διώξεις στο δυτικό Πόντο, αλλά
και την κοινωνική παρουσία του ελληνισμού στην περιοχή αυτή.
Την ίδια
εποχή ιδρύονται στην Ελλάδα και οι πρώτοι πολιτιστικοί και πολιτικοί
ποντιακοί σύλλογοι. Οι αντάρτες του δυτικού Πόντου θα δημιουργήσουν στην
Αθήνα το 1924, ως πρόσφυγες πλέον, την «Αδελφότητα Αγωνιστών του Πόντου», η οποία θα στοχεύει στην “…ένωσιν
των απανταχού της Ελλάδος εγκατεστημένων προσφύγων Ποντίων ενεργώς
αναμιχθέντων εις τον απελευθερωτικόν του Πόντου αγώνα…”.[6] Το 1925 θα εκδοθεί στην Αθήνα το ιστορικό έργο του Γεωργίου Βαλαβάνη με τίτλο Σύγχρονος Γενική Ιστορία του Πόντου. Ο
Βαλαβάνης αναφέρεται και στο μέλλον, θεωρώντας ότι οι “Πόντιοι
επίγονοι”, όπως αποκαλεί τις επόμενες γενιές, θα επιφέρουν τη δικαίωση.
Τα θύματα των σφαγών στον Πόντο ανακαλούνται για να θυμίσουν το
αδικαίωτο της προσπάθειας.
Παράλληλα,
οι επιζήσαντες Πόντιοι, ως πρόσφυγες πλέον αρχίζουν να τιμούν τα θύματα
των διώξεων. Μια από τις πρώτες καταγεγραμμένες εκδηλώσεις είναι το 1925
στη Νεάπολη Κοζάνης. Στην επιμνημόσυνη ομιλία του Γεωργίου
Μαυρομματόπουλου διακρίνονται ήδη οι ιδεολογικές τάσεις που θα
εκφραστούν ευρύτερα τη δεκαετία του ’80. Ο Αρχιμανδρίτης Πανάρετος
Τοπαλίδης θα εκδώσει στη Δράμα το 1927 το βιβλίο Ο Πόντος ανά τους αιώνας.
Το ίδιο έτος θα ιδρυθεί στην Αθήνα από Πόντιους διανοουμένους η
Επιτροπή Ποντιακών Μελετών (ΕΠΜ). Η έκδοση από το 1928 της περιοδικής
έκδοσης Αρχείον Πόντου θα δόσει στους ερευνητές, αλλά και στον κάθε ενδιαφερόμενο ένα πολύτιμο εργαλείο. Το 1933 θα εκδοθεί το ιστορικό έργο Η Εκκλησία Τραπεζούντος
του Μητροπολίτη Τραπεζούντας Χρύσανθου και προέδρου της Επιτροπής
Ποντιακών Μελετών. Ιδιαίτερη σημασία θα έχει το πλούσιο ιστορικό έργο
της ΕΠΜ, ειδικά την εποχή που πρόεδρός της ήταν ο βυζαντινολόγος
Οδυσσέας Λαμψίδης. Το 1935 θα εκδοθεί η Συνοπτική Ιστορία του Ελληνισμού του Πόντου
από τον Δημήτριο Αποστολίδη, δήμαρχο της Αργυρούπολης την περίοδο της
ρωσικής κατοχής (1916-1918). Το 1936 ο παλιός αντάρτης Δημήτριος
Κουτσογιαννόπουλος θα εκδώσει τις εμπειρίες του στη Θεσσαλονίκη υπό τον
τίτλο Ανάμεσα στους αντάρτες του Πόντου.
Η δικτατορία
Μεταξά και η φοβερή δεκαετία του ’40 που θα ακολουθήσει με τον
ελληνοϊταλικό πόλεμο, την τριπλή κατοχή, την Εθνική Αντίσταση και τέλος
με τον εμφύλιο πόλεμο, θα απονεκρώσει την ποντιακή ιστορική κίνηση. Μόνο
το βιβλίο του Γεωργίου Σακκά θα εκδοθεί στη Νίκαια Αττικής το 1943 με
τον τίτλο Ιστορία των Ελλήνων της Τρίπολης.
Πρόκειται για τη μελέτη των τραγικών γεγονότων στην Τρίπολη του Πόντου.
Μετά τον Εμφύλιο, οι συγγραφείς της πρώτης γενιάς βρίσκονται και πάλι
στο προσκήνιο. Το 1954 ο Δημήτριος Φυλλίζης θα εκδώσει στη Θεσσαλονίκη
το βιβλίο με τίτλο Αι τελευταίαι ημέραι της Τραπεζούντος.
Το 1955 ο Ιωακείμ Σαλτσής θα εκδόσει τα Χρονικά Κοτυώρων επίσης
στη Θεσσαλονίκη Το 1956 ο Ελευθέριος Παυλίδης, πρόεδρος του Σωματείου
των εκ Ρωσίας Ελλήνων, θα εκδώσει στην Αθήνα το βιβλίο Πώς και διατί εματαιώθη η Δημοκρατία του Πόντου. Την ίδια χρονιά ο Χριστόφορος Τσέρτικ εκδίδει, στην Αθήνα πάλι, τη νουβέλα “Φλόγες στον Πόντο. Χρονικό μιας εποχής“. Το 1957 θα εκδοθεί στην Αθήνα από τον Παντελή Βαλιούλη το βιβλίο Σελίδες εκ της συμφοράς του Πόντου και στη Θεσσαλονίκη το βιβλίο του Γεωργίου Γρ. Γρηγοριάδη Οι Πόντιοι του Καυκάσου, περιφέρειας Καρς και Αρνταχάν. Το 1958 θα εκδοθεί στη Θεσσαλονίκη το Γύρω από την άσβεστη φλόγα του Θ. Θεοφυλάκτου, αντιπρόεδρου του Εθνικού Συμβουλίου του Πόντου στο Βατούμ την περίοδο 1920-1921 και εκδότη της εφημερίδας Ελεύθερος Πόντος.
Στη συνέχεια, το 1962 θα εκδοθεί σε ανάτυπο η ομιλία του Πολυχρόνη Ενεπεκίδη από το Σύλλογο Αργοναύται-Κομνηνοί με τίτλο “Οι διωγμοί των Ελλήνων του Πόντου (1908-1918). Βάσει των ανεκδότων εγγράφων των κρατικών αρχείων της Αυστροουγγαρίας“. Το 1963 θα εκδοθεί στην Αθήνα το βιβλίο του Σταύρου Νικολαϊδη με τίτλο Πόντου θρήνος. Την ίδια χρονιά στη Θεσσαλονίκη θα κυκλοφορήσει το βιβλίο του Στυλιανού Μαυρογένους Το Κυβερνείον Καρς του Αντικαυκάσου (Κασκαγια Όμπλαστ) και το εν αυτώ ελληνικό στοιχείον κατά την περίοδον 1878-1929.
Το 1966 θα εκδοθεί η Γη του Πόντου από τον Δημήτρη Ψαθά. Το 1969 θα εκδοθεί το βιβλίο Τοπάλ Οσμάν
του Γεωργίου Λαμψίδη. Στο βιβλίο αυτό για πρώτη φορά εμφανίζεται ο όρος
«γενοκτονία» για να χαρακτηριστούν τα γεγονότα των εθνικών εκκαθαρίσεων
που είχαν συμβεί στον Πόντο. Το 1970 θα εκδοθεί στην Αθήνα η Συμβολή εις την γενικήν ιστορίαν του Πόντου
του Σάββα Ιωακειμίδη. Σημαντική συγγραφική παραγωγή έχουν επίσης ο
Ευστάθιος Χριστοφορίδης (Σάρπογλης), ο Σίμος Λιανίδης, ο Κώστας
Ασιατίδης, ο Ισαάκ Λαυρεντίδης, ο Παντελής Μελανοφρύδης κ.ά.[7]
Την
περίοδο πριν τη δικατορία θα ξεκινήσει η διαδικασία
ριζοσπαστικοποίησης. Θα παρατηρηθεί μια πρώτη σύγκλιση πολιτικά
διαφορετικών τάσεων και μια κοινή προσπάθεια ανάδειξης των ιδιαίτερων
χαρακτηριστικών και της ιστορικής εμπειρίας. Στην εφημερίδα Ποντιακή Φωνή
του κεντροαριστερού Χαράλαμπου Λυσσαρίδη εκφράζεται έντονος λόγος. Στο
πρώτο φύλλο της εφημερίδας, που θα κυκλοφορήσει στη Θεσσαλονίκη τον
Απρίλιο του 1964, θα υπάρχει σε πρωτοσέλιδο ο χάρτης της διεκδικούμενης
Δημοκρατίας του Πόντου με τίτλο: «Πάλι με χρόνια με καιρούς, πάλι δικά μας θάναι».[8]
Μετά τη
δικτατορία αρκετοί αριστεροί διανοούμενοι της δεύτερης και της τρίτης
προσφυγικής γενιάς θα προσανατολιστούν στην ανάδειξη του πολιτισμού και
διαφόρων άγνωστων πλευρών της ποντιακής ιστορίας, όπως
ο Χρήστος Σαμουηλίδης, ο Κώστας Διαμαντίδης, ο Φόρης Παροτίδης, ο
Μιχάλης Χαραλαμπίδης, ο Πάνος Καϊσίδης κ.ά. Με τον τρόπο αυτό η
ενασχόληση με τον Πόντο δεν θα αποτελεί πλέον αποκλειστική ενασχόληση
της παλιάς ηγετικής ομάδας της πρώτης γενιάς και των κληρονόμων της,
συντηρητικών κυρίως πεποιθήσεων. Στα μέσα της δεκαετίας του ’80 θα
παρατηρηθεί μια έντονη κινητικότητα, η οποία θα οδηγήσει στο αίτημα για
την αναγνώριση της γενοκτονίας και θα έχει ως χαρακτηριστικό την
εντυπωσιακή αύξηση των ποντιακών συλλόγων. Σύλλογοι που πολιτιστικά θα
καλλιεργούν τον ποντιακό πολιτισμό, θα ιδρύουν χορευτικές και θεατρικές
ομάδες και πολιτικά θα συμμετέχουν και θα συνδιαμορφώνουν ένα κίνημα
δημιουργίας μνημείων και καθιέρωσης επετειακών εκδηλώσεων. Ο Michel
Bruneau, γεωγράφος και διευθυντής ερευνών στο CNRS, που μελέτησε την
ποντιακή διασπορά υποστηρίζει ότι η δημιουργία μιας εικονογραφίας με το
στήριγμα των σωματείων δεν ήταν αρκετά ικανοποιητική για τη διατήρηση
της ταυτότητάς τους. Έτσι, χρειάστηκε να χτίσουν, να διακοσμήσουν τόπους
μνήμης και αναφοράς, όπως μοναστήρια και μνημεία.[9]
Παρατηρούμε
ότι και στην περίπτωση των Ποντίων οι λέξεις αλλάζουν σημασία ανάλογα με
την εποχή και τους χρήστες. Στα πρώτα χρόνια της προσφυγοποίησης, την
ευρύτερη παμποντιακή σημασία ο όρος «Πόντιος» έπαιρνε μόνο σε
κύκλους Ποντίων διανοουμένων, είτε από την εποχή του ποντιακού αγώνα
(όπως αποτυπώνεται στα κείμενα για την ανεξαρτησία) είτε στη συνέχεια
στην Ελλάδα (όπως συνάγεται από τις δηλώσεις αυτών που δημιούργησαν την
Επιτροπή Ποντιακών Μελετών ή τα πρώτα ποντιακά σωματεία στην Αθήνα και
τη Θεσσαλονίκη).
Τα πρώτα χρόνια με τον όρο «Πόντιος»,
ο λαός περιέγραφε μόνον αυτόν που προερχόταν από τις περιοχές του
Μικρασιατικού Πόντου. Οι προερχόμενοι από τις περιοχές του Καρς του
ρωσικού Καυκάσου, που παραχωρήθηκε στους Τούρκους απ’ τους μπολσεβίκους
με τη Συνθήκη του Μπρεστ Λιτόφσκ[10], χαρακτηρίζονταν ως «Καυκάσιοι» ή «Ποντοκαυκάσιοι»
και ας είχαν μεταναστεύσει από τον Πόντο μόλις 40 χρόνια πριν. Οι κατά
το πλείστον τουρκόφωνοι πρόσφυγες από την καυκασιανή περιοχή της Τσάλκας
στην Κεντρική Γεωργία ονομάζονταν «Τσαλκαλήδες», οι οποίοι επίσης εντάσσσονταν στην ομάδα των «Καυκασίων». Επίσης ονομαζόταν «Πάφραλης» ή «Σαμψολής» ο προερχόμενος από την Πάφρα ή τη Σαμψούντα. Βαθμιαία ο όρος «Πάφραλης» κατάληξε να σημαίνει γενικά τον τουρκόφωνο Δυτικοπόντιο. Επίσης «Ρωσοπόντιος» ονομαζόταν ο Πόντιος πρόσφυγας απ΄ την ΕΣΣΔ του ’39 κ.λπ. Ούτε όμως και οι «Πόντιοι» ήταν ενιαία ομάδα. Οι καταγόμενοι απ’ τη Σινώπη, οι «Σιναπλίδες», δεν δήλωναν «Πόντιοι», αλλά «Μικρασιάτες»,
λόγω της δημοτικής γλώσσας που μιλούσαν. Επίσης, εάν κατάγονταν από τη
Ματσούκα, την Κρώμνη ή τη Φάτσα, υπήρχαν ως Ματσκαλήδες, Κρωμέτες,
Φάτσαλήδες κ.λπ. με ισχυρότατες τοπικές ταυτότητες που πολλές φορές
επικάλυπταν την ευρύτερη «ποντιακή».[11]
Η εθνοτοπική
ποντιακή ταυτότητα θα αρχίσει να μορφοποιείται στη συνέχεια και να
παίρνει έντονες μορφές στις περιόδους της δημοκρατικής ευφορίας. Η
πρόσφατη μορφή της, ως ώριμη πλέον εθνοτοπική ταυτότητα, διαμορφώθηκε
και εμπεδώθηκε μετά τη Μεταπολίτευση[12].
Τότε, για πρώτη φορά, οι απόγονοι εκείνων των πολλές φορές αντίπαλων
τοπικών ομάδων της δεκαετίας του ΄20, αλλά και της δεκαετίας του ’40, θα
ενοποιηθούν με μια νέα ενιαία ιστορική αφήγηση που θα έχει ως επίκεντρο
την εξιδανικευμένη ανάμνηση του Πόντου[13] και του πολιτισμού του, και μέσα από μια διαδικασία αλλαγών και μεταβολών θα επικεντρωθεί τελικά στην ανάμνηση της γενοκτονίας.[14] Τότε το προσωνύμιο “Πόντιος” θα αποκτήσει άλλο, ευρύτερο περιεχόμενο στον πληθυσμό και θα γίνει στοιχείο μιας νέας συλλογικής ταυτότητας.
[1] Μ’ αυτό το ποίημα ξεκινά τη νέα του ποιητική συλλογή (2010) με τίτλο Το αχ, το υστερνόν, ο
Κώστας Διαμαντίδης για να τονίσει το ενιαίο της προσφυγικής εμπειρίας. Ο
Διαμαντίδης, ανήκει στην τρίτη προσφυγική γενιά, είναι πολιτικά
ενεργοποιημένος και έντονα στρατευμένος σε κινήματα πολιτικής κριτικής.
Είναι ο σημαντικότερος σύγχρονος Πόντιος ποιητής.
[2] Μαρία Βεργέτη, Από τον Πόντο στην Ελλάδα. Διαδικασίες διαμόρφωσης μιας Εθνοτοπικής Ταυτότητας, εκδ. Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη, 1994, σελ. 215, 225. Για το Φροντιστήριον Τραπεζούντος βλ.: Αντώνης Παυλίδης, «Το Φροντιστήριο Τραπεζούντας (190-1914) και η ιδεολογική κυριαρχία των Ελλήνων στον Πόντο», εκδ. Επιτροπή Ποντιακών Μελετών, Αθήνα, 2004.
[3] Πάνος Καϊσίδης, «Οι απαρχές και η εξέλιξη της λογοτεχνίας των Ποντίων», περ. Ποντιακά, τεύχ. 1, Νοέμβριος 2007, σελ. 7.
[4]
Οδυσέας Λαμψίδης, «Η ‘’ανακλησις’’ εις τους πρόσφυγας Έλληνας του
Πόντου και αι επιπτώσεις αυτής δια την έρευνα της ποντιακής διαλέκτου», Αρχείον Πόντου, τόμ. 29, Αθήνα, 1989, σελ. 6, 7.
[5] Ηλίας Α. Τσιρκινίδης, «Ο Δήμον ο κεμεντζετζής», περ. Χρονικά του Πόντου,
μηνιαίο λαογραφικό περιοδικό, τεύχ. 21-22, Αθήνα, Ιούνιος 1946, σελ.
526. [Εφέκαμε=αφήσαμε, ‘κ’= δεν (απ’ το ουκί), ΄μουν=μας (απ’ το ημών) ]
[6] Το Πρωτοδικείο Αθηνών ενέκρινε τον Ιούλιο του 1924 τη σύσταση του συλλόγου. Το πρώτο κείμενο του συλλόγου που επιγράφεται «Αδελφότητος Αγωνιστών του Πόντου - Πόντος Μουτζαχιδλερί Δζεμιετί» είναι δίγλωσσο (ελληνικα-τουρκικά) και απευθύνεται στους πρόσφυγες παλιούς αντάρτες του Πόντου. «Απανταχού της Ελλάδος Αγωνιστάς του Πόντου – Γιονάνισταντα Μπουλουμάν Πόντος Μουτζαχιδλερινέ», αυτούς που “ ..εκάμαμε τον άγριον αγώνα δια την ελευθερίαν της ιδιαιτέρας Πατρίδος μας..” Οι στόχοι θα είναι: «..η
δια της ενώσεως ..δημιουργία μεταξύ μας στενής αλληλεγγύης και
αλληλοϋποστηρίξεως….η εξασφάλισις δυνάμεως επιτρεπούσης την
καλλιτέρευσιν των συνθηκών του βίου και της εργασίας μας, την ενίσχυσιν
ημών στερημένων εργασίας ….. ..εις την Αδελφότητα απεφασίσθη να λάβωσι
μέρος και αι ηρωϊδες της Πατρίδος μας,
αι οποίαι δια της ενεργού συμμετοχής των εις τον άγριον εκείνον αγώνα ,
απεδείχθησαν πράγματι άξιαι θαυμασμού με την ηρωϊκήν και πατριωτικήν
αυτοθυσίαν των.» (Αρχείο Στέλιου Θεοδωρίδη)
[7]
Στη συνέχεια τη συγγραφική σκυτάλη θα πάρουν συγγραφείς της δεύτερης
προσφυγικής γενιάς όπως οι Χρήστος Σαμουηλίδης, Στάθης Ευσταθιάδης,
Γιώργος Χατζόπουλος, Χρήστος Ανδρεάδης, Έλσα Γαλανίδου-Μπαλφούσια, Πόπη
Τσακμακίδου-Κωτίδου, Γεώργιος Γρηγοριάδης, Ερμής Μουρατίδης, Θανάσης
Γεωργιάδης, Γιώργος Ανδρεάδης, Δημήτρης Αθανασιάδης κ.ά.
[8]
Στο πρωτοσέλιδο άρθρο «Σκοπός και γραμμή μας» αναφέρεται: «Με άπειρο
ιδρώτα, με δάκρυα και αίμα πότισαν την Ελληνική γη μέσα σε 40 χρόνια που
πέρασαν, χωρίς ποτέ να λησμονήσουν τη γενέτειρά τους, την ΄΄χαμένη΄΄
πατρίδα, τον αλησμόνητο Πόντο….» («Σκοπός και γραμμή μας», εφημ. Ποντιακή Φωνή, αριθ. 1, 26 Απριλίου 1964, σελ. 1. Για την εφημερίδα αυτή βλ.: Πάνος Καϊσίδης, «Ο Χαράλαμπος Λυσαρίδης και η Ποντιακή Φωνή του», περ. Ποντιακά, τεύχ. 17, Μάρτιος 2009, σελ. 20-21.
[9] Michel Bruneau, Les Grecs pontiques. Diaspora, identite, territories, εκδ. CNRS, Παρίσι, 1998, , σελ. 21-41.
[10]
Στις 3 Μαρτίου 1918 η Ρωσία θα συνάψει στην πόλη Μπρεστ Λιτόφσκ χωριστή
συνθήκη ειρήνης με απίστευτα βαρείς όρους. Οι μπολσεβίκοι παραχωρούσαν
στη Γερμανία ολόκληρη την Ουκρανία και την Κριμαία. Στο Νότο
παραχωρούσαν την περιοχή Καρς-Αρνταχάν στους Τούρκους και αποχωρούσαν
από τον Ανατολικό Πόντο. Μόνον η νίκη της Αντάντ επί των Κεντρικών
Δυνάμεων στις 11 Νοεμβρίου του 1918 θα απαλλάξει τη σοβιετική Ρωσία από
τους δυσβαστακτους όρους. Οι συνέπειες της Συνθήκες του Μπρεστ Λιτόφσκ
θα είναι καταλυτικές τόσο για το ευρωπαϊκό επαναστατικό κίνημα, όσο και
για τη μοίρα των Λαών της Ανατολής. Η άτυχη επανάσταση στη Γερμανία, 9
μόλις μήνες μετά την Συνθήκη του Μπρέστ Λιτόφσκ, το Νοέμβριο του 1918
των Λούξεμπουργκ-Λίμπνεχτ, επιβεβαίωσε το αδιέξοδο που δημιούργησε η
επιμονή του Λένιν για άνευ όρων ειρήνευση με τις Κεντρικές Δυνάμεις και
επιβεβαίωσε τις θέσεις του Τρότσκι, των αναρχικών και της αριστερής
αντιπολίτευσης που επιδίωκαν τη συνέχιση του πολέμου και τη μετατροπή
του σε επαναστατικό…
Τη στάση
αυτή των αριστερών προς τις επιλογές του Λένιν θα χρησιμοποιήσει ο
Στάλιν για να δικαιολογήσει τις δίκες της Μόσχας και την εξόντωση της
παλιάς φρουράς των μπολσεβίκων: “Οι δίκες έδειξαν πως αυτά τα
αποβράσματα του ανθρώπινου γένους, από τις πρώτες κιόλας μέρες της
Οχτωβριανής σοσιαλιστικής επανάστασης, συνωμοτούσαν με τους εχθρούς του
λαού Τρότσκι, Ζηνόβιεφ και Κάμενεφ, ενάντια στο Λένιν, στο κόμμα, στο
σοβιετικό κράτος. Οι προβοκατόρικες προσπάθειες τορπιλισμού της ειρήνης του Μπρέστ-Λιτόφσκ,
στις αρχές του 1918… …. όλα αυτά και άλλα παρόμοια κακουργήματα, όπως
αποδείχνεται διαπράττονταν είκοσι χρόνια, με τη συμμετοχή η την
καθοδήγηση των Τρότσκι, Ζηνόβιεφ, Κάμενεφ, Μπουχάριν, Ρύκωφ και των
συνεργών τους, σύμφωνα με εντολές των ξένων αστικών υπηρεσιών
κατασκοπείας.” (Ιστορία του ΚΚΣΕ (μπολσεβίκοι), εκδ. Τα Νέα Βιβλία, Αθήνα, 1946, σελ. 177-178.)
Είναι
ατύχημα το ότι όσοι μελετούν την περίοδο αυτή αγνοούν ή παρακάμπτουν την
πλέον αποφασιστική στιγμή εκείνης της περιόδου. Εάν είχαν επικρατήσει
οι Αριστεροί επί του Λένιν, η εξέλιξη θα μπορούσε να έχει οδηγηθεί στην
αντιδιαμετρική κατεύθυνση απ’ αυτή που τελικά οδηγήθηκε.
[11]
Αυτό είναι ένα φαινόμενο που το συναντούμε γενικά στους προσφυγικούς
πληθυσμούς (Άλκη Κυριακίδου-Νέστορος, κ.ά., «Λαογραφία και προφορική
ιστορία», περ. Εντευκτήριο, τεύχ. 8, σελ. 53, Νίκος Μαραντζίδης, ό.π., σελ. 92.)
[12]
Ο όρος «εθνοτοπικη ταυτότητα» που αντιστοιχεί στην ταυτότητα των
ποντιακών πληθυσμών, αναλύεται από τη Μαρία Βεργέτη στη διδακτορική
της διατριβή: «…εθνοτοπική ταυτότητα (ethno-regional identity) μπορεί
να οριστεί η ταυτότητα της κοινωνικής ομάδας, μέλους ευρύτερου έθνους,
που μεταναστεύει μαζικά από τον τόπο καταγωγής του, χωρίς δυνατότητα
μαζικής επιστροφής σ’ αυτόν. Η ταυτότητα δεν είναι εθνική ή εθνοτική
γιατί η ομάδα αποτελεί τμήμα ευρύτερου έθνους και δεν είναι απλά τοπική
γιατί έχει χαθεί ο γεωγραφικός χώρος αναφοράς.» (Μαρία Βεργέτη, ό.π.,
σελ. 57.)
[13] Patricia Fann, “The Pontic Myth of Homeland”, περ. Journal of Refugee Studies, vol. 4, no. 4 εκδ. Oxford University Press, 1991, σελ. 340-356.
[14] Το ιστορικό γεγονός της γενοκτονίας θα τεκμηριωθεί σε δύο σημαντικές εκδόσεις: Πολυχρόνης Κ. Ενεπεκίδης, Γενοκτονία στον Εύξεινο Πόντο. Διπλωματικά Έγγραφα από τη Βιέννη (1909-1918), Θεσσαλονίκη, έκδ. Εύξεινος Λέσχη Θεσσαλονίκης, 1995, Κωσταντίνος Φωτιάδης, Η γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου, έκδ. Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων, Αθήνα, 2004.
Από το 2007 η
γενοκτονία των Ελλήνων στον Πόντο και σ’ όλη την υπόλοιπη Οθωμανική
Αυτοκρατορία εντάχθηκε στις αναγνωρισμένες γενοκτονίες του 20ου αιώνα από τη Διεθνή Ένωση Μελετητών Γενοκτονιών (International Association of Genocide Scholars – IAGS).
--------------------------------------
η παρεμβαση μου δεν ηταν Γραπτή και θα προσπαθησω να την αναπαραστησω απο Μνημης
1. Φυσικά οι ταυτοτητες κατασκευαζονται..Ολες , ακομα και οι ”φυσικές ”
(ανδρας γυναικα κλπ) Αυτο ομως , το οτι κατασκευαζονται δεν αναιρει την
Υπαρξη τους ..
Οι Ταυτοτητες Υπάρχουν- γιατι ο ανθρωπος δεν ειναι ζωοδης υπαρξη. Υπαρχουν ακομα και ως κατασκευασμένες .
Οι Ταυτοτητες απαντουν σε ενα θεμελιωδες Υπαρξιακό ερωτημα ” Το
ποιος ειμαι” που γινεται ακομα πιο κρισιμο σε καταστασης αγωνιας ,
αγχους , οπως στις καταστασεις της Προσφυγιας
2. Ετσι ειναι ανεπερκές να θεωρουμε τους Προσφυγες απλώς ..Προσφυγες
ή τους μεταναστες σημερα απλώς μεταναστες , εργατες κλπ .. Για μας
ειναι μεταναστες ,ξενοι .. Αυτοι ομως δεν μπορουν να αποδεχτουνοτι ειναι
απλώς μεταναστες – μια δηλαδή ταυτοτητα αρνητική : ανασυντασουν τις
μνημες τους να αναδιατυπώνουν μεσω της φαντασιας και των συναισθηματων
ετσι ωστε να δοθει μια ικανοποιητική – γι αυτους απαντηση στο ερωτημα”
Ποιος ειμαι ”
Καπως ετσι – αναλογα .. Οι Προφυγες απο την Μικρα ασια και τον Πόντο
δεν μπορουσαν να αποδεχτουν για χρονια οτι ητσαν απλώς Προσφυγες ..
Θυμαμαι τον Πατερα μου .. Μεχρι την δεεκαετια του 60 οι Ποντιοι ηταν
στο περιθωριου του Περιθωριου.. Οχι απλώς προσφυγες αλλα Προσφυεςμεσα
στους Προσφυγες . Διοτι οι Μικρασιατες ησαν μεν αποδεκτοι -πιο κοντινοι
αλλά οι Πόντιοι; Ασε που δε χρησιμοποιειτο και πολυ ο ορος Ποντιος …
Ο Πατερας μου μου λοιπόν καποτε -στη δεκαετια του 60 -προσπαθουσε
ναμου εξηγησειι οτι ηταν Καυκασιος .. οι Αλλλοι ..ποντιοι ( ας πουμε
απο την Τραπεζουντα τους ονμαζαν Λαζους αλλά Λαζοι ηταν μια αλλη φυλή..
Εκεινο ποου τωρα εκ των υστερων διακρινω στα τοτε λόγια του Πατερα ηταν
μια αγωνια ..ποιοι ειμαστε τι ειμαστε;
αλλά και μια προσπαθεια απαντησης στην Ταπεινωση ,το στιγμα ..
Παλι λέω ..Οι Ποντιοι ηταν στο Περιθωριο του περιθωριου και οι Καυκασιοι στο εριθωριου του περιθωριου του περιθωριου
διαβλέπω λοιπόν μια Διαλεκτική:Απο την ταπεινωση στην Περηφανεια (κατι
καλό ) αλλά και στην Αλαζονεια (κακο ) που παρατηρειται συχνα στο
σημερινή (νεο) εκδοχή της ..Ποντακής ταυτοτητας ..
Καθως αμφισβητηηκε για πολλα χρονια η ..ελληνικοτητα τους (θυμιζω τα
Χρονια του Μεταξά ..Ο πατερας μου διηγιοταν το τι ξυλο τρωγαν στο
σχολειο οταν μιλουσαν ποντιακά
Βαλθηκαν να αποδειξουν οτι σαν ελληνες και μαλιστα πιο Ελληνες απο
τουςΕλληνες ( τα ποντιακά ως η πιο κοντινή με την αρχια ελληνική κλπ )
Συνεχιζεται
Comment
από
ΝΟΣΦΕΡΑΤΟΣ |
Ιουνίου 28, 2011
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)
Amacord του Φελίνι ..Πέτρος Θεοδωρίδης
Για την ταινια Αmacord ------------------------------ Πετρος Θεοδωριδης Στο επίκεντρο της ταινίας Αmacord, είναι ένας νεαρός έφηβος, και ...
-
όταν μας επισκέπτεται η Θεια Ακηδία καμιά φορά Βυθίζομαι σε τρυφερή ανία και καταργείται μέσ...