Για την εικονομαχια των ταυτοτήτων και την ''Λαοσύναξη '' της θεσσαλονίκης ( του 2000) του Πέτρου Θεοδωριδη ..

Η ελληνική εικονομαχία για τις ταυτότητες*Ενδεικτικό παράδειγμα και σύμπτωμα αυτής της αγωνίας, αποτελεί η πρόσφατη κρίση πού ξέσπασε στις σχεσεις ελληνικού κράτους και Εκκλησίας,με αφορμή τις αστυνομικές ταυτότητες.

Δεν θα ασχοληθώ με τις νομικές ή πολιτικές παραμέτρους του ζητήματος ,ούτε με την ιστορική διάσταση των σχέσεων της ελληνικής εκκλησίας και κράτους και την επίδραση τους στην ελληνική εθνική ταυτότητα. Θα περιοριστώ στην παρατήρηση ότι η φαινομενικά ασήμαντη διαμάχη για τις αστυνομικές ταυτότητες , κρύβει μια πραγματική αγωνία για την ταυτότητα του Έλληνα,του πιστού,του πολίτη ή του εαυτού.

Η αγωνία αυτή,ο ''φόβος χωρίς αντικείμενο'', δεν έχει σχέση με τις τυχόν κυνικές προθέσεις της Εκκλησίας ή του Κράτους.

Δεν προκαλείται από το ζήτημα των αστυνομικών ταυτοτήτων: το τελευταίο αποτελεί μάλλον συμπτωματικό αντικείμενό της .

Η αγωνία προκαλείται από τόν πρόσφατο αποχωρισμό των δυο εννοιών πού ήσαν στη νεώτερη ελληνική ιστορία ,σφιχταγκαλιασμένες : της ιδιότητας του πολίτη και της εθνικής πίστης.

Το διαζύγιο της εθνικής πίστης από την ιδιότητα του πολίτη -πού οφείλεται και στις αποδιαρθρωτικες και αναδιαρθρωτικές διαστάσεις της παγκοσμιοποίησης και στην Ευρωπαϊκή ολοκλήρωση- , συν-πλέκεται και με την γενικότερη διάσταση ανάμεσα στον εργαλειακό ορθολογισμό και το συναίσθημα .Αυτοί όμως οι αποχωρισμοί ,αποσυνθέτουν με την σειρά τους την συνοχή της προσωπικής ταυτότητας.
Στη διαμάχη για τις ταυτότητες, το κράτος κρατά για τον εαυτό του τα ορθολογικά-νομικά επιχειρήματα ενώ η εκκλησία οικειοποιείται την εθνική συναισθηματική δεξαμενή.

Οι συνταγματολόγοι διαμαρτύρονται για την εισβολή της Εκκλησίας στη Δημόσια σφαίρα,την αναγωγή της θρησκευτικής ταυτότητας σε εθνική και πολιτική ταυτότητα, την παραβίαση της διάκρισης μεταξύ πιστού και πολίτη (Μανιτακης Α. 2000:121κ.ε Μαντζουφας Π .2000:1037κ.ε ). Οι εκπρόσωποι της Εκκλησίας εγκολπώνονται τον ονειρικό, μεγαλόστομο, μεταφορικό λόγο του εθνικισμού, κρατώντας παράλληλα το γνώριμό τους πεδίο,της ηθικής περιχαράκωσης του εαυτού.Στο μεταφορικό εκκλησιαστικό λόγο η δήλωση της ιδιότητας του πιστού στην αστυνομική ταυτότητα γίνεται ταυτόχρονα και ομολογία πίστης'' διότι '' σύμφωνα με ένα σύγχρονο απολογητή της εκκλησίας ''οποίος ομολογεί πίστη χωρίς να πιστεύει είναι υποκριτής, οποίος πιστεύει χωρίς να ομολογεί είναι δειλός ''(Σάκκος Σ. 2ΟΟΟ: 14) Μετατρέπεται όμως και σε μέσο εξαγνισμού του εαυτού, ανάλογο με την, πριν ένα αιώνα περίπου, προτροπή του Ίωνα Δραγούμη, ''Να ξέρετε πως αν τρέξουμε να σώσουμε τη Μακεδονία, η Μακεδονία θα μας σώση '' ( Δραγούμης,Ι.1960: 70)

Η σύγχρονη ελληνορθόδοξη ηθική προσταγή, υπόσχεται τη σωτηρία της ψυχής μέσα από τη μάχη για τις αστυνομικές ταυτότητες :''επιτέλους,παρά τις όποιες ελλείψεις μας ως χριστιανών ,η δήλωση της χριστιανικής μας ιδιότητας στην ταυτότητα είναι και μια διαρκής υπόμνηση, ασφάλεια από την εκτροπή και τις παρεκτροπές του ίδιου του εαυτού μας;" (Σακκος ,Σ 2ΟΟΟ .: 15) .

Όμως,τι άλλο αποτελεί αυτή η ''υπόμνηση'' από την σαφέστατη έκφραση εκείνης της λειτουργίας της ιδεολογίας που ο Αλτουσερ ονόμασε ''έγκληση'' και ''πού θα μπορούσαμε να παραστήσουμε με την εικόνα της πιο κοινότοπης καθημερινής αστυνομικής κλήσης:'' Ε,σεις εκεί κάτω'''(Λ Αλτουσερ : 1977: 110).
Στη διαμάχη για τις ταυτότητες ο εκκλησιαστικός λόγος ξεδίπλωσε τίς πτυχές του ως ιδεολογικός λόγος:

α) Την αναγνώριση: ''Ναι,η παράδοση μας περνά μέσα από Ορθοδοξία ,εθνικότητα και γλώσσα'' (Αρχιεπίσκοπος Χριστοδουλος 2000:11),διαπίστωση πού μπορούμε να αντιμετωπίσουμε μόνο ''αναφωνώντας:είναι προφανές! βεβαίως! αυτό είναι! πράγματι ! '' (Ατλτουσερ 1977:108)

β)Την υποταγή στο Υποκείμενο :''Η Εκκλησία …είναι η πνευματική Μητέρα του πιστού λαού και είναι θεματοφύλακας της παράδοσης και των αξιών του πολιτισμού μας'' (Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος 2000 :16)

γ) Την αναγνώριση του υποκειμένου από τον εαυτό του(Ατλτουσερ Λ !977:116)

''' Θα μείνουμε αυτό πού είμαστε: πρώτα Έλληνες και Χριστιανοί ,και μετά Ευρωπαίοι''(Αρχιεπίσκοπος Χριστοδουλος 2000:11).
Η διαμάχη για τις ταυτότητες έδωσε την ευκαιρία στην ελληνική Εκκλησία να εισβάλλει όχι μόνο στη ''δημόσια σφαίρα '' αλλά και στη σφαίρα της εθνικιστικής ιδεολογίας.

Όχι μόνο ως έγκληση αλλά και ως ''επιθυμία και απόλαυση ''(, Ν. Δεμερτζής , Θ Λιποβατς 1994:117) πού προσφέρει στον εαυτό η φαντασιακή ταύτιση με την ίδια την εικόνα του, εκείνη η προσμονή συν-πλήρωσης, πού ήταν τόσο γνώριμη σε εθνικιστές συγγραφείς τους αρχών του αιώνα σαν τον Ίωνα Δραγούμη:'' θέλω να ζω μέσα στο έθνος μου για τον εαυτό μου.Ακουμπώντας στο έθνος μου να γίνω πιο άνθρωπος, δηλαδή περισσότερο από άνθρωπος,υπεράνθρωπος'' (Δραγούμης Ι,1927 :83 )

Παρόμοια κλήση στο ωκεάνιο συναίσθημα ενός '' αιώνιου εμείς'' προσφέρει στον σύγχρονο ελληνικό εαυτό και η εκκλησία '

'Σ΄αυτό τον τόπο η Ορθοδοξία είναι η βαθύτερη πηγή […] Ελλάδα και Ορθοδοξία είναι δίδυμο αδιάσπαστο. Όλους τους αγαπάμε και για όλους προσευχόμαστε. Ας ψάλλουμε τώρα όλοι μαζί το, Τη Υπερμάχω' (Αρχιεπίσκοπος Χριστοδουλος 2000 21,22).

Όμως αυτή η σαγηνευτική επίκληση της αγάπης ,(για όλους όσους, βέβαια, μας μοιάζουν) ,κοινής στον εθνικιστικό και στον σύγχρονο εκκλησιαστικό λόγο, δε θυμίζει λίγο τα λόγια πού - όπως φαντάζεται ο Λακάν -ο αναλυόμενος λεει τελικά στον συμπαίκτη του , στον αναλυτή:''Σ' αγαπώ, αλλά, επειδή ανεξήγητα αγαπώ σε σένα κάτι περισσότερο από σένα -το αντικείμενο μικρό α-σε ακρωτηριάζω''; (Λακάν,Ζ.1982 :339)

--------------------------------------------------------------------------------------------------βιβλιογραφια

Αλτουσέρ,Λ.(1977[1976]):Θέσεις.Μετάφραση Ξ. Γιαταγάνας . Αθήνα: Θεμέλιο .
ΑρχιεπίσκοποςΧριστοδουλος(2οοο) 'Ομιλία κατά τη μεγάλη Λαοσυναξη της Θεσσαλονικης, (περιοδικό)Παρακαταθηκη ,Αθήνα, Μαιος Ιουνιος, 2οοο.
Δραγούμης, Ι (1927) 'Εργα .επιμέλεια Φ. Δραγούμη , Αθήνα
Δραγουμης, Ι. (1963) Kείμενα Λογοτεχνικά , επιμ. Κλέων Παράσχος, Αθήνα.
Δεμερτζής,Ν. Λίποβατς,Θ. (1994). Δοκίμιο για την Ιδεολογία , Αθήνα, Οδυσσεας .
.Δεμερτζής, Ν.(1996). Ο Λόγος Του Εθνικισμού. Αθήνα :Σάκκουλας.
Θεοδωρίδης,Π.Μαντζούφας,Π.(1998)εθνος και ευρωπαική ιθαγένεια ,Οι μεταμορφωσεις της Ιδιοτητας του πολιτη. Το Σύνταγμα 2/1998 σελ 270-293
Κονδύλης, Π. (1991) . H Παρακμη του Αστικού Πολιτισμού. Αθήνα : Θεμελιο
Λακάν, Z.(1982[1964,1973]).Το σενινάριο,βιβλίο ΧΙ, οι Τέσσερις θεμελιακές εννοιες της ψυχαναλυσης , μετάφραση Α. Καραχάλιου, Αθήνα :Ράππα.
.Μαντζούφας,Π(2000). Η εθνική και Θρησκευτική ταυτότητα ως στοιχεία της ελευθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας. Θεσσαλονίκη, Αρμενόπουλος τ. 8. 2000
Μανιτάκης, Α.(2000). Οι σχέσεις της εκκλησίας με το κράτος-έθνος,στη σκιά των ταυτοτήτων . Αθήνα :Νεφέλη.

Σακκος Σ 2000. Συγχρονη Εικονομαχiα η περι νέων ταυτοτήτων. Θεσσαλονίκη.

*τμημα ενος ευρυτερου άρθρου του Πετρου Θεοδωριδη με τιτλο ''Εθνικη ταυτοτητα προσωπική ταυτοτητα και ιδιοτητα του πολιτη ''που δημοσιευτηκε το 2001 στο περιοδικό ''Επιστημη και Κοινωνια ''