Η ανάγκη για μία φιλοσοφία της ιστορίας της Αριστεράς υπό μαρξικό πρίσμα
| October 10, 2013 |
Η ανάγκη για μία φιλοσοφία της ιστορίας της Αριστεράς υπό μαρξικό πρίσμα
[Δημοσιεύουμε παρακάτω την εισήγηση της Δώρας Βέττα, μέλους της διεθνούς ομάδας του Πλατύποδα, στην ανοιχτή συζήτηση που διοργανώσαμε πρόσφατα με θέμα “Η επικαιρότητα του μαρξισμού (;)”].—————————————————————————————————————————————————————————
«Η ιστορία όλων των κοινωνιών που υπήρξαν μέχρι σήμερα είναι η ιστορία των ταξικών αγώνων[1]». Με αφορμή την περίφημη αυτή φράση από το Μανιφέστο του Κομμουνιστικού Κόμματος, ο Αντόρνο[2] ακολουθώντας τον Μπένγιαμιν [Θέσεις πάνω στη Φιλοσοφία της Ιστορίας,
1940] παρατήρησε ότι αυτή η σύλληψη των Μαρξ και Ένγκελς, όλης της
ιστορίας ως της ιστορίας των ταξικών αγώνων, ήταν εν τοις πράγμασι μία
κριτική όλης της ιστορίας· η κριτική της ίδιας της ιστορίας.
Η
ιστορία είναι έννοια της αστικής κοινωνίας. Η τελευταία, καθώς στρέφει
το βλέμμα της προς τα πίσω, αφομοιώνει ό,τι υπήρξε πριν από αυτήν στο
όνομα της δικής της αναγκαιότητας. Ό,τι είχε προηγηθεί είχε λάβει χώρα,
προκειμένου να αναδυθεί η αστική κοινωνία, ως η κοινωνία της ελευθερίας.
Έτσι, η αστική κοινωνία νοηματοδοτεί όλη την προηγούμενη πορεία ως την
ιστορία του ανθρώπινου πολιτισμού και κατανοεί τον εαυτό της ως το
υψηλότερο στάδιο που έχει κατακτηθεί εντός του. Με αυτόν τον τρόπο
εισάγει την ίδια την ιστορικότητα ως διαδικασία [ιστορία ως η πρόοδος
στην συνείδηση της ελευθερίας] και την καθολικότητα της έννοιας του
πολιτισμού. Δεν υπάρχει πολιτισμός με την νεώτερη σημασία του πριν την
άνοδο της αστικής κοινωνίας.
Αυτό
που είναι κρίσιμο εδώ είναι η εσωτερική προοπτική της αστικής
κοινωνίας. Η τελευταία συλλαμβάνει την προϊστορία της αναδρομικά. Με
αυτό τον τρόπο την θέτει και την οικειοποιείται. Αυτό σημαίνει ότι η
κοινή παράσταση περί ιστορίας, ως μίας γραμμικής διαδοχής σταδίων στην
πορεία μίας εξέλιξης δε μας παραδίδεται από το παρελθόν, αλλά είναι η
προβολή που κάνουμε εμείς, ως μοντέρνοι επί του παρελθόντος.
Η
άνοδος της νεωτερικής κοινωνίας των «αστών» ή της κοινωνίας του
σύγχρονου αστικού κέντρου σηματοδότησε μία ρήξη με κάθε προγενέστερη
μορφή κοινότητας. Η ριζοσπαστική αυτή αλλαγή περιγράφεται γλαφυρότατα
στο Μανιφέστο: «Μέσα στην
ιστορία, η αστική τάξη διαδραμάτισε έναν εξόχως επαναστατικό
ρόλο……[Αυτή]..δεν μπορεί να υπάρχει αν δεν επιφέρει αδιάκοπα
επαναστάσεις στα μέσα παραγωγής και μαζί τους σε όλες τις κοινωνικές
σχέσεις. Η διατήρηση σε αμετάβλητη μορφή των παλιών τρόπων παραγωγής
ήταν, απεναντίας, ο πρώτος όρος ύπαρξης όλων των προηγούμενων
βιομηχανικών τάξεων. Οι συνεχείς επαναστάσεις στην παραγωγή, η αδιάκοπη
αναστάτωση όλων των κοινωνικών συνθηκών, η αιώνια αβεβαιότητα και
κινητικότητα, ιδού τι διακρίνει την εποχή της αστικής τάξης από όλες τις
προηγούμενες. Όλες οι παγιωμένες, καθηλωμένες στέρεες σχέσεις και οι
ουραγοί τους, η συνοδεία τους από σεβάσμιες προκαταλήψεις, παραστάσεις
και απόψεις, σαρώθηκαν· και όλες οι νεότευκτες απαρχαιώνονται προτού καν
αποστεωθούν. Ό,τι ήταν στερεό εξαϋλώνεται, ό,τι ήταν ιερό βεβηλώνεται
και οι άνθρωποι υποχρεώνονται πια να αντικρύσουν με βλέμμα νηφάλιο τις
πραγματικές συνθήκες της ζωής τους και τις σχέσεις μεταξύ τους..[3]».
Η
εξέγερση της αστικής τάξης εγκαθιδρύει την κοινωνία ως κοινωνία
ανεξάρτητων, συναλλασσόμενων ατόμων, ως κοινωνία της εργασίας και της
καθολικής συσχετιστικότητας. Έτσι, η κεντρική ιδέα είναι η εργασία, η
παραγωγή της αυτοτέλειας ενός εκάστου διαμέσου της υλικής αναπαραγωγής
της κοινωνίας. Υπό αυτό το πρίσμα, όλη η ιστορία εμφανίζεται ως η
ιστορία διαφορετικών, προοδευτικά αναπτυσσόμενων τρόπων παραγωγής,
διαφορετικών «οικονομιών». Η άνοδος της αστικής κοινωνίας είναι η άνοδος
της οικονομίας καθ’ εαυτήν. Ακολούθως και ομοίως, ήταν η άνοδος της
πολιτικής ως πολιτικής, της τέχνης και της φιλοσοφίας. Όσο κι αν είναι
αληθές ότι οι τελευταίες αποτελούσαν μορφές κοινωνικής παραγωγής και
πριν τη νεωτερικότητα, άλλο τόσο καλούμαστε να αναγνωρίσουμε ότι ωστόσο
κατακτούν την πλήρη αυτονομία και ελευθερία κατά τη νεώτερη εποχή. Επί
παραδείγματι, η τέχνη δεν τίθεται απλώς στην υπηρεσία της θρησκείας,
αλλά υπάρχει ως τέτοια, για τον εαυτό της· η φιλοσοφία δεν είναι πλέον
μία αλλοτριωμένη μορφή του ανθρώπινου πνεύματος, αλλά επιστρέφει στο
υποκείμενο, επιτυγχάνει την αυτοκατανόησή της. Όπως παρατηρεί ο Μαρξ «….τώρα
η Φιλοσοφία έχει εκκοσμικευθεί και η πιο λαμπρή απόδειξη αυτού είναι
ότι η φιλοσοφική συνείδηση η ίδια έχει συρθεί στην ένταση της μάχης όχι
μόνον εξωτερικά, αλλά και εσωτερικά…..[4]».
Θα μπορούσε κανείς να πει ότι αυτές οι έννοιες προϋπήρχαν -ας πούμε
στην κλασική αρχαιότητα- και άρα η νεωτερικότητα έρχεται απλά να τις
επαναλάβει. Πολύ πιο διαφωτιστικό θα ήταν όμως, αν αναρωτηθούμε
αντιστρόφως πώς προέκυψε ο χαρακτηρισμός αυτής της συγκεκριμένης
περιόδου της ιστορικής αρχαιότητας ως κλασικής-εδώ καθίσταται σαφές ότι
ανακαταλαμβάνουμε τον αρχαίο κόσμο, τον παραδοσιακό πολιτισμό
επιλεκτικά· ότι διαχωρίζουμε τα στοιχεία εκείνα που είναι εγγύτερα στη
δική μας εποχή και μάλιστα στην σύγχρονη έννοια ελευθερίας.
Έτσι,
αν είναι να συλλάβουμε την ιστορία του ανθρώπινου πολιτισμού ως ένα
συνεχές, θα πρέπει να το δούμε ως ένα συνεχές υπό την κατηγορία του
ριζικού του μετασχηματισμού. Η συνέχεια αποκαθίσταται μέσα από τη
μεταβολή και τη διάρρηξη της γραμμικότητάς της. Κατά τον ίδιο τρόπο, ο
Μαρξ είδε στην άνοδο της αστικής εποχής τον επαναστατικό μετασχηματισμό
όχι μόνον ενός κόσμου αλλά και του ίδιου του κοσμοειδώλου, δηλαδή της
ίδιας μας της παράστασης περί αυτού του κόσμου. Πράγματι, μία θεμελιώδης
προϋπόθεση του μαρξισμού είναι ακριβώς η συνείδηση της ιστορικής
ιδιαιτερότητας της αστικής εποχής που την διακρίνει από κάθε άλλη
περίοδο του ανθρώπινου πολιτισμού. Για να καταστεί αυτό σαφές, ας τεθεί
το ζήτημα υπό το ευρύτερο δυνατό πλαίσιο: αν ακολουθήσουμε την
αναστοχαστική προβολή της αστικής κοινωνίας επί του παρελθόντος, θα
πρέπει να πάμε πίσω 10.000 χρόνια περίπου στον εμπειρικό χωροχρόνο, στην
απαρχή του πολιτισμού και της ταξικής κοινωνίας, όπου ανατρέχει η ίδια η
αστική σκέψη, προκειμένου να χαράξει το όριο ανάμεσα στον εαυτό της και
την ετερότητά της, τη «φυσική κατάσταση». Φαίνεται ως εάν κατά τον
χρόνο πριν την απαρχή του πολιτισμού, το ανθρώπινο ον να είναι
αφομοιωμένο στη φύση, ενώ μετά από αυτήν η φύση να αφομοιώνεται σταδιακά
στο ανθρώπινο ον. Πρόκειται δηλαδή
για την περίοδο μίας μεγάλης ιστορικής αλλαγής, τη μετάβαση από τον
νομαδικό τρόπο ζωής στην συγκρότηση κοινοτήτων με σταθερή εγκατάσταση σε
μία γη, στην ανάπτυξη της γεωργίας και την σταδιακή εμφάνιση θεσμών της
κοινοτικής ζωής. Ο κυρίαρχος τρόπος διαβίωσης πέρασε από τον
κυνηγό-τροφοσυλλέκτη στον καλλιεργητή-αγρότη και αυτό σηματοδότησε εν
πολλοίς την οκονομία του λεγόμενου παραδοσιακού πολιτισμού.
Μία
ανάλογης σημασίας μετάβαση έλαβε χώρα κατά την ανάδυση της
νεωτερικότητας, όπου ο κυρίαρχος τρόπος διαβίωσης πέρασε σταδιακά από
τον αγροτικό σε αυτόν του εργάτη του αστικού κέντρου: μισθωτός,
κατασκευαστής και βιομηχανικός παραγωγός. Η συνέχεια αυτής της εξέλιξης,
η έλευση της βιομηχανικής επανάστασης, που έλαβε χώρα κατά τον ύστερο
18ο και πρώιμο 19ο αιώνα έφεραν στο φως όψεις
της αστικής εποχής που έθεσαν εν εμφιβολία τις πεποιθήσεις των πρώτων
στοχαστών της περί ενός «τέλους της ιστορίας» με τη μετάβαση προς την
κοινωνία της ελευθερίας που οραματίστηκαν.
Τον 19ο
αιώνα στην σκέψη του Μαρξ έρχεται η επίγνωση ότι η αστική κοινωνία με
όλες της τις κατηγορίες, του «αστικού δικαιώματος», της «ατομικής
ιδιοκτησίας» και της «αξιοποίησης της εργασίας» συντάσσεται και
μεσολαβείται από την εργασία, από την οποία και αποσπάται η ατομική
ιδιοκτησία. Ήδη από την εποχή συγγραφής του Μανιφέστου, ο Μαρξ βλέπει
την εμφάνιση του προλεταριάτου ιστορικά και την κατανοεί διορατικά ως
γενική μοίρα της κοινωνίας υπό το κεφάλαιο. Ο Μαρξ έθεσε το ερώτημα αν
και με ποια αναγκαιότητα η ανθρωπότητα υπό προλεταριακή μορφή δύναται να
απελευθερώσει τον εαυτό της, ή αν το προλεταριάτο μπορεί να υπερβεί και
να καταργήσει τους όρους ύπαρξής του. Με άλλα λόγια, στην σκέψη του
Μαρξ υπάρχει η συνείδηση ότι η αστική κοινωνία, όντας η ίδια αποτέλεσμα
μίας μετάβασης, είναι και η ίδια μεταβατική: η ίδια αποκαλύπτει έναν
επαμφοτερίζοντα χαρακτήρα, καθώς τίθεται ως η στιγμή κορύφωσης του
πολιτισμού και συνάμα [ως η στιγμή] δυνατότητας μίας μεταπολιτισμικής
μορφής της ανθρωπότητας: η αστική κοινωνία παραπέμπει πέραν του εαυτού
της.
Αν διαβάσουμε την σκέψη του 18ου
αιώνα μέσα από τους στοχασμούς του Ρουσσώ και μέσα σε αυτούς
εντοπίσουμε μία κριτική αποτίμηση της ανόδου της αστικής εποχής, τότε η
τελευταία μας αποκαλύπτεται ως η κρίση της ιστορίας του πολιτισμού: μέσα
από την υποθετική επίκληση σε μία «φυσική κατάσταση», ως της συνθήκης
εκείνης κατά την οποία η ανθρωπότητα τοποθετείται στον ορίζοντα των
άπειρων δυνατοτήτων της, η έννοια του πολιτισμού τίθεται ως
προβληματική. Βέβαια, πέραν του εδάφους του πολιτισμού δεν δύναται να
τεθεί το ερώτημα περί διεύρυνσης της ανθρώπινης ελευθερίας υπεράνω των
ορίων του. Η θέση του ερωτήματος αποτελεί δική του κατάκτηση. Η ύπαρξη
του πολιτισμού είναι η αναγκαία προϋπόθεση για την υπέρβασή του. Με
αυτήν την έννοια, η αστική κοινωνία αποτελεί την ολοκλήρωση του
πολιτισμού, και ακριβώς για αυτόν τον λόγο το πρώτο βήμα για την
υπέρβασή του.
Αν
ο Ρουσσώ συνέλαβε την ανάδυση της αστικής εποχής ως την κρίση της
ιστορίας του πολιτισμού, τότε ο Μαρξ είδε στην κατάσταση της σύγχρονης
εργατικής τάξης των μητροπόλεων τον μετασχηματισμό της κρίσης εντός της
ίδιας της αστικής κοινωνίας. Έτσι, το κεφάλαιο είναι η αστική κοινωνία
σε κρίση – η αστική κοινωνία καθώς αλλοτριώνεται από τον εαυτό της. Η
εσωτερική της αντίφαση εκδηλώνεται στην συγκρουσιακή σχέση ανάμεσα στην
κοινωνική αρχή [principium] της τάξης των αστών [μπουρζουαζίας] και σε
αυτήν της εργατικής ή εργαζόμενης τάξης ή άλλως σε αυτήν της ατομικής
ιδιοκτησίας και της εργασίας. Ο Μαρξ αναγνώρισε ότι η προλεταριοποιημένη
εργασία είναι όρος συγκρότησης του κεφαλαίου και συνεπώς η πολιτική της
[σοσιαλισμός, Προυντόν, Λασάλ, Μπακούνιν κλπ] αποτελεί το σύμπτωμα του
γεγονότος ότι η κοινωνία που υπόκειται στο κεφάλαιο είναι και η ίδια
μεταβατική, παραπέμπει πέραν του εαυτού της. Ο Μαρξ προχώρησε σε αυτήν
τη διάγνωση ακριβώς επειδή υπήρχε το σύγχρονό του εργατικό κίνημα για
τον σοσιαλισμό. Σε αυτό το πλαίσιο η προλεταριοποίηση της κοινωνίας
είναι η πλήρης πραγμάτωση του κεφαλαίου [επί του συνόλου της κοινωνίας]
και αυτή ακριβώς παρέπεμπε πέραν του εαυτού της: η προλεταριοποιημένη
κοινωνία του κεφαλαίου.
Έτσι,
ο Μαρξ, πέραν του να είναι ο ίδιος σοσιαλιστής ή κομμουνιστής,
αποτέλεσε την ριζοσπαστική συνείδηση εκείνη που αναγνώρισε κριτικά το
νόημα της ανάδειξης του κινήματος του προλεταριακού σοσιαλισμού στην
ιστορία. Στον Μαρξ δεν ανατρέχουμε για την δογματική του ορθότητα, αλλά
πολλώ μάλλον για την ιστορική και άρα βαθύτατα κριτική αυτοεπίγνωση. Με
αυτήν την έννοια στην σκέψη του Μαρξ παρακολουθούμε την γένεση μίας
φιλοσοφίας της ιστορίας της Αριστεράς. Αυτή αναδεικνύει ως κεντρικό το
ζήτημα της συνείδησης και μάλιστα της ιστορικής συνείδησης· δηλαδή του
είδους εκείνου της γνώσης που συλλαμβάνει την πραγματικότητα και τις
δυνατότητες του παρόντος της μέσα από την κριτική ανάκτηση του λογικού
και ιστορικού περιεχομένου του παρελθόντος. Ή άλλως, της μορφής της
γνώσης που έχει συνείδηση των οικείων της όρων δυνατότητας, των
προϋποθέσεών της, λογικών και ιστορικών.
«Η
ιστορία όλων των κοινωνιών που υπήρξαν μέχρι σήμερα είναι η ιστορία των
ταξικών αγώνων». Η πρόταση αυτή θέτει όλη την ιστορία ως ιστορία
εκμετάλλευσης. Η προϊστορία της καταπίεσης δεν έχει παρέλθει· ζούμε
ακόμη εντός της προϊστορίας. Η πραγματική ανθρώπινη ιστορία δεν έχει
ακόμη εκκινήσει. Ωστόσο, αφετηρία του Μαρξ αποτελούσε η αναγνώριση της
ιστορικής ιδιαιτερότητας της αστικής κοινωνίας, της ρήξης που επέφερε με
την έως τότε ιστορική πραγματικότητα. Αν παραγνωρίσουμε την σημασία
αυτής της μετάβασης, τότε αποτυγχάνουμε να κατανοήσουμε ποιο είναι το
ειδοποιό στοιχείο που διαφοροποιεί την εποχή του κεφαλαίου από
προγενέστερες μορφές πολιτισμού. Αυτό δεν είναι η εκμετάλλευση. Όλες οι
προγενέστερες κοινωνίες γνώριζαν την ανοιχτή εκμετάλλευση κάποιων
κοινωνικών ομάδων επί άλλων ή επί του συνόλου του πληθυσμού. Το νέο
στοιχείο της εποχής του κεφαλαίου είναι η
κοινωνική κυριαρχία, δηλαδή η κυριάρχηση του συνόλου της κοινωνίας υπό
τη δυναμική του κεφαλαίου. Αυτό σημαίνει την λειτουργία μίας κοινωνικής
δυναμικής στην οποία υπόκεινται όλες οι κοινωνικές ομάδες – η κοινωνία
στην ολότητά της. Αυτό που έχει αλλάξει δεν είναι η καταπίεση ή η
εκμετάλλευση, αλλά το γεγονός ότι αυτή αποτελεί το αποτέλεσμα και όχι
την αιτία της καπιταλιστικής κυριαρχίας. Αυτή η παραδοχή δεν αρνείται
την εκμετάλλευση, αλλά την ερμηνεύει υπό την κατηγορία της κυριαρχίας
του κεφαλαίου, η εμφάνιση της οποίας δεν γνωρίζει ιστορικό προηγούμενο.
Αν εμμείνουμε στην αμεσότητα της εκμετάλλευσης και θεωρήσουμε ότι το
πρόβλημα είναι η ανοιχτή καταπίεση μίας κοινωνικής τάξης από μία άλλη,
τότε υπαναχωρούμε από το επίπεδο ιστορικής αυτοσυνείδησης που
κατακτήθηκε στη μαρξική σκέψη και καθηλωνόμαστε στην αυτοκατανόηση της
λεγόμενης Τρίτης Ταξης [tiers état]
δηλαδή της αστικής τάξης την στιγμή της εξέγερσής της ενάντια στα δεσμά
των φεουδαρχικών σχέσεων. Αυτή η επαναφομοίωση του μαρξισμού στην
ιδεολογία που είναι χαρακτηριστική της εξέγερσης της Τρίτης Τάξης
σημαίνει την απώλεια της προοπτικής που προσέδωσε στο μαρξικό εγχείρημα
το νόημα και την επιτακτικότητά του. Διότι η προοπτική αυτή
ενεργοποιούσε έναν ορίζοντα
δυνατότητας μετάβασης σε μία μετα-καπιταλιστική και μετα-προλεταριακή
κοινωνία. Υπό αυτή την έννοια, ο αγώνας ενάντια στην εκμετάλλευση θα
πρέπει να περάσει μέσα από την ανάκτηση της ιστορικής μας συνείδησης. Η
πράξη θα πρέπει να περάσει μέσα από την ανάκτηση της συνείδησης της
διαλεκτικής σχέσης θεωρίας- πράξης. Τουναντίον παρατηρείται η επανάληψη
-ως πολιτική μορφή- της εξέγερσης της Τρίτης Τάξης, δηλαδή των ανθρώπων
που δεν έχουν τίποτα πέραν της εργασίας τους, ενάντια στην αυθαιρεσία
της εξουσίας, τη διαφθορά της πολιτικής, την έλλειψη δημοκρατικότητας,
της εξέγερσης των «από τα κάτω» εναντίον των «από τα πάνω» κλπ. Η
επανάληψη αυτής της πολιτικής, όσο αναγκαία κι αν είναι, μας εκθέτει
στον κίνδυνο ανασύστασης των σχέσεων του κεφαλαίου, με τον ίδιο τρόπο
που η ίδια αυτή πολιτική το είχε προηγουμένως παράξει. Ο κίνδυνος αυτός
δεν συναρτάται προς την επανάληψη καθ’ εαυτήν, όσο προς την μη συνειδητή
επανάληψη.
Τι
ρόλο έχει λοιπόν η κριτική θέαση της ιστορίας εντός της κριτικής του
κεφαλαίου; Δεν έχει να κάνει με την πληρέστερη ή μη θεωρητική πρόσληψη
της πραγματικότητας. Η σημασία της έγκειται στο ότι θέτει ως κριτήριο
της ιστορικής προόδου την χειραφέτηση και την ελευθερία. Αλλά ακόμη και
αυτό το σημείο οράσεως κινδυνεύει να λησμονηθεί σήμερα, εφ’ όσον
βλέπουμε την ιστορία ως ένα φυσικό γεγονός, το οποίο δεν είμαστε ικανοί
να ελέγξουμε, πόσο μάλλον να μετασχηματίσουμε. Δε θα ήταν υπερβολή να
ειπωθεί ότι σήμερα πάσχουμε από έναν γενικό
αποπροσανατολισμό: δεν αντιμετωπίζουμε απλώς το πρόβλημα του να
αλλάξουμε τον κόσμο, αλλά θεμελιωδέστερα του να τον κατανοήσουμε. Η
οπισθοδρόμηση αυτή έλαβε χώρα μάλιστα και στο όνομα του μαρξισμού, ο
οποίος κατά τον 20ο αιώνα κατέληξε να είναι μία καταφατική ιδεολογία της βιομηχανικής κοινωνίας.
Έτσι,
στην παρούσα ιστορική στιγμή όλα είναι ανοιχτά: δεν υπάρχει καμία
βεβαιότητα για το αν ο μαρξισμός είναι επί του παρόντος ιστορικά
κρίσιμος. Θα μπορούσε να είναι πλέον ουτοπικός. Αλλά ακόμη κι αν είναι
έτσι, τι σημαίνει η προβολή μίας πιθανής ανθρώπινης κοινωνίας πέρα από
το κεφάλαιο και την προλεταριακή εργασία; Τί θα σήμαινε να κατανοήσουμε
το μαρξικό εγχείρημα ως την αναγνώριση της ιστορίας της νεωτερικότητας
ως της παθολογίας της μετάβασης·
από την απαρχή του πολιτισμού και την παραδοσιακή κοινότητα που
εγκαθιδρύθηκε τότε, μέχρι την άνοδο των σύγχρονων κοινωνικών σχέσεων ,
και διαμέσου αυτών, προς μία μορφή ανθρωπότητας που μπορεί να ιδρυθεί
πέρα από αυτές;
Η
Αριστερά είναι ιστορικά η πολιτική έκφραση της δυνατότητας ποιοτικού
μετασχηματισμού της κοινωνίας προς μία χειραφετητική κατεύθυνση. Η
εστίαση στην ιστορία της Αριστεράς ή η αριστεροκεντρική θέαση της
ιστορίας εμπεριέχει την υπόθεση ότι οι σημαντικότεροι καθορισμοί του
παρόντος είναι απότοκο αυτού που η Αριστερά έπραξε ή απέτυχε να πράξει. Η
θέση του προβλήματος της ιστορικής συνείδησης της Αριστεράς και της
απουσίας της κριτικής της αυτοκατανόησης ενέχουν την παραδοχή της
οπισθοδρόμησής της. Η Αριστερά έχει εκπέσει από το επίπεδο
αυτοσυνείδησης που είχε κατακτήσει, όχι μόνο κατά τον 19ο αιώνα αλλά ήδη από τις απαρχές της εμφάνισής της, τον 18ο
αιώνα. Και καθώς αποτελεί την ιστορική έκφραση της δυνατότητας της
κοινωνίας για χειραφέτηση, διαμέσου αυτής διαγιγνώσκεται η οπισθοδρόμηση
σύνολης της κοινωνίας.
[1] Καρλ Μαρξ-Φρίντριχ Ένγκελς, Μανιφέστο του Κομμουνιστικού Κόμματος, εκδόσεις Ερατώ, Αθήνα 1997, σ. 15 επ.
[2] Πρόκειται για το δοκίμιο Στοχασμοί πάνω στην ταξική θεωρία (1942), το οποίο δεν έχει μεταφραστεί στα ελληνικά. Μπορεί όμως να ανευρεθεί στα αγγλικά στον τόμο Theodor W. Adorno, CanoneliveafterAuschwitz?: Aphilosophicalreader, εκδόσεις StanfordUniversitypress, Stanford–California 2003.
[3] Καρλ Μαρξ-Φρίντριχ Ένγκελς, ό.π., σ. 20-22.
[4]
Καρλ Μαρξ, Γράμματα από τα Γαλλογερμανικά Χρονικά, Μαρξ προς Ρούγκε,
Σεπτέμβρης 1843. Μπορεί να βεθεί στα ελληνικά στην παρακάτω διεύθυνση http://thessaloniki.platypus1917.org/?p=296
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου