Holloway: Η Κρίση του Φόβου και της Ελπίδας/MHNYMAL

Holloway:
Η Κρίση του Φόβου και της Ελπίδας

     Η μικρή τεθλασμένη για τον ζαπατισμό που ακολουθήσαμε τελευταία με την προτροπή της κ. Κικίδη - Μουλά, φτάνει στην άκρη της με τον John Holloway, καθηγητή Κοινωνιολογίας στο Αυτόνομο Πανεπιστήμιο της Πουέμπλα στο Μεξικό, που έχει χαρακτηριστεί θεωρητικός του κινήματος των Ζαπατίστας. Πριν από έξι χρόνια, εκδόθηκε στην Ελλάδα το βιβλίο του "Ας αλλάξουμε τον κόσμο χωρίς να καταλάβουμε την εξουσία". Αν και δεν θα το επέτρεπαν οι καλοί βιβλιοφιλικοί τρόποι, ιδού η απάντηση στο πώς αυτής της ευχής, όπως δίνεται προς το τέλος του βιβλίου:

     Πώς να αλλάξουμε λοιπόν τον κόσμο χωρίς να καταλάβουμε την εξουσία; Βρισκόμαστε στο τέλος του βιβλίου και, όπως και στην αρχή του, δεν γνωρίζουμε. Οι λενινιστές γνωρίζουν ή γνώριζαν. Εμείς όχι. Η ανάγκη για επανάσταση είναι πιο επείγουσα από κάθε άλλη φορά, ωστόσο δεν γνωρίζουμε πια τι σημαίνει επανάσταση. Όταν βρισκόμαστε αντιμέτωποι με αυτό το ερώτημα, τείνουμε να βήχουμε, να μουρμουρίζουμε κάτι και να προσπαθούμε να αλλάξουμε θέμα συζήτησης. Εν μέρει, η μη γνώση μας είναι η μη γνώση των ιστορικά ηττημένων: η γνώση των επαναστατών του τελευταίου αιώνα ηττήθηκε. Ωστόσο δεν είναι μόνο αυτό: η μη γνώση μας είναι επίσης η μη γνώση αυτών που κατανοούν πως η μη γνώση είναι μέρος της επαναστατικής διαδικασίας. Έχουμε χάσει κάθε βεβαιότητα, όμως ο ανοιχτός χαρακτήρας της αβεβαιότητας έχει κεντρική σημασία στην επανάσταση. "Ρωτώντας περπατάμε", λένε οι Ζαπατίστας. Ρωτάμε, όχι μόνο επειδή δεν γνωρίζουμε το δρόμο (δεν τον γνωρίζουμε), αλλά και επειδή το να ζητάμε κατευθύνσεις είναι μέρος της ίδιας της επαναστατικής διαδικασίας. 

AlsoRespondsToM

     Ο Holloway, στο κεφάλαιο με τίτλο Η υλική πραγματικότητα και η κρίση του κεφαλαίου, επιχειρεί να διατυπώσει μια θεωρία για την κρίση, στις συνθήκες της οποίας...

     

     Προκειμένου να επιβιώσει, το κεφάλαιο καθίσταται όλο και πιο απαιτητικό: "Γονατίστε! Γονατίστε! Πέστε στα γόνατα! Πουλήστε την τελευταία σταγόνα αξιοπρέπειας που διαθέτετε!" είναι το σύνθημα του σύγχρονου κεφαλαίου. Η τάση προς την όλο και πιο έντονη υποταγή κάθε πλευράς της ζωής μας στο κεφάλαιο αποτελεί την ουσία του νεοφιλελευθερισμού. Ο νεοφιλε- λευθερισμός είναι η προσπάθεια υπέρβασης της κρίσης μέσω της εντατικοποίησης και της αναδιοργάνωσης της υποταγής. Ο χωρισμός υποκειμένου και αντικειμένου (η κατάλυση της ανθρωπιάς του υποκειμένου) διευρύνεται με την επέκταση της κυριαρχίας μέσω του χρήματος. Όπως τον 18ο αιώνα εδραίωσε την κυριαρχία του μέσα από τις περιφράξεις της γης (δηλαδή μέσα από το διαχωρισμό των ανθρώπων από τη γη), το κεφάλαιο προσπαθεί σήμερα να ξεπεράσει την κρίση του μέσα από την περίφραξη όλο και περισσότερων τομέων της κοινωνικής δραστηριότητας, επιβάλλοντας την κυριαρχία του χρήματος εκεί όπου η υποταγή ήταν μόνο έμμεση. Η εμπορευματοποίηση της γης, η αυξανόμενη εμπορευματοποίηση της περίθαλψης και της εκπαίδευσης, η διεύρυνση της έννοιας της ιδιοκτησίας ώστε να περιλαμβάνει το software και τα γονίδια, οι περικοπές στην κοινωνική πρόνοια στις χώρες όπου υπάρχει, η αύξηση της πίεσης στη δουλειά: όλα αυτά είναι μέτρα που στοχεύουν στην επέκταση και στην εντατικοποίηση της υποταγής, που σηματοδοτούν νέες περιοχές και λένε "αυτές οι περιοχές υπόκεινται πλέον στην άμεση κυριαρχία του κεφαλαίου, του χρήματος". Όπως οι περιφράξεις του 18ου αιώνα σήμαιναν πως συμπεριφορές που μέχρι τότε ήταν προσωπική υπόθεση μετατρέπονταν πλέον σε συμπεριφορές ενάντια στο κεφάλαιο που τιμωρούνταν με το νόμο και τη φτώχεια, έτσι και οι σημερινές περιφράξεις σημαίνουν πως συμπεριφορές που προηγουμένως θεωρούνταν φυσιολογικές αρχίζουν να αποτελούν απειλή για το κεφάλαιο. Έτσι, για παράδειγμα, η επιθυμία των ιθαγενών κατοίκων του Τσιάπας να διατηρήσουν τους παραδοσιακούς τρόπους ζωής έρχεται σε σύγκρουση με την επέκταση της ιδιοκτησίας για να περιλάβει τη γενετική ανάπτυξη. Στα πανεπιστήμια καθίσταται όλο και πιο δύσκολο για τους φοιτητές ή για τους καθηγητές να εργαστούν σε θέματα όπως το έργο του Πλάτωνα ή του Αριστοτέλη, γιατί αυτό το είδος εργασίας δεν θεωρείται συμβατό με την τάση του κεφαλαίου να υποτάξει όλο και περισσότερο τη διανοητική εργασία στις ανάγκες του. Η απλή απόλαυση του παιχνιδιού με τα παιδιά ή του εορτασμού των γενεθλίων είναι όλο και πιο δύσκολη μπροστά στην εντατικοποίηση της πίεσης στη δουλειά. Το κεφάλαιο έχει τόσο πολλούς τρόπους να μας πει να υποτάξουμε όλο και περισσότερο τη ζωή μας στις επιταγές του (στη λειτουργία του νόμου της αξίας), η έλλειψη υποταγής μας καθίσταται όλο και περισσότερο αιτία σύγκρουσης, κάτι που πρέπει να τιμωρηθεί με τη φτώχεια ή ακόμη χειρότερα. "Γονατίστε, γονατίστε, γονατίστε!" φωνάζει το κεφάλαιο. Μάταια: δεν επαρκεί. 

     Στη δεκαετία του 1930, ο Paul Mattick μίλησε για τη "μόνιμη κρίση" του καπιταλισμού. Θα μπορούσε κανείς να πει πως βρισκόμαστε σε μια παρόμοια κατάσταση, σε μια παρατεταμένη κρίση που δεν έχει ακόμη επιλυθεί. Η φράση του Mattick ήταν υπερβολικά αισιόδοξη: η κρίση του 1930 δεν ήταν μόνιμη, όντως ξεπεράστηκε, μέσα από τη σφαγή περίπου τριάντα εκατομμυρίων ανθρώπων. Αυτό είναι τρομακτικό. 

     Ωστόσο τίποτε δεν είναι προκαθορισμένο όσον αφορά την κρίση. Εμείς είμαστε η κρίση, εμείς οι οποίοι κραυγάζουμε, στους δρόμους, στην ύπαιθρο, στα εργοστάσια, στα γραφεία, στα σπίτια μας. Εμείς είμαστε οι ανυπότακτοι και οι μη υποταγμένοι που λέμε "Όχι!", εμείς που λέμε "Ως εδώ!", ως εδώ με τα ηλίθια παιχνίδια εξουσίας σας, ως εδώ με την ηλίθια εκμετάλλευσή σας, ως εδώ με το ανόητο παιχνίδι στρατιωτών και αφεντικών. Εμείς που δεν εκμεταλλευόμαστε και δεν θέλουμε να εκμεταλλευτούμε, εμείς που δεν έχουμε εξουσία και δεν θέλουμε να την αποκτήσουμε, εμείς που ακόμη θέλουμε να ζήσουμε μια ζωή που να τη θεωρούμε ανθρώπινη, εμείς που δεν έχουμε πρόσωπο και φωνή. Εμείς είμαστε η κρίση του καπιταλισμού. Η θεωρία της κρίσης δεν είναι μόνο μία θεωρία φόβου, είναι επίσης η θεωρία της ελπίδας. 

Το βιβλίο του Holloway, που κυκλοφόρησε το 2006 

από τις εκδόσεις Σαβάλλας σε μετάφραση Άννας Χόλογουεη,

έχει υπότιτλο Το νόημα της επανάστασης σήμερα.

Πρόσφατα κυκλοφόρησε, από τις ίδιες εκδόσεις,

το βιβλίο του Ρωγμές στον Καπιταλισμό.

Παρότι φαλτσάρει σε ντουέτο με τις αντιανθρωπιστικές μας ανησυχίες (δεν συνάδει, που λένε), ο προβληματισμός του Holloway είναι χρήσιμος, ενδια- φέρων, συγκινητικός. Για όσους θα ήθελαν να είναι η κρίση.