1.
2. 3.
Στο δρόμο της Νέας Υόρκης
Κάποτε οι δρόμοι της Νέας Υόρκης ήταν συνώνυμοι με το έγκλημα, την παρανομία, τη βία και τον κίνδυνο. Τώρα η αμερικανική μεγαλούπολη περηφανεύεται ότι έχει μεταβληθεί σε μια από τις ασφαλέστερες πόλεις του κόσμου. Ο ρεπουμπλικάνος δήμαρχος Ρούντολφ Τζουλιάνι στηρίζει όλη του την πολιτική παρουσία στην εκστρατεία πάταξης της εγκληματικότητας. Η μεταμόρφωση αυτή συνέβη μέσα σε τρία-τέσσερα χρόνια, στις αρχές της δεκαετίας του '90. Και ο πρωταγωνιστής αυτού του θαύματος, ο Ουίλιαμ (Μπιλ) Μπράτον, έχει γίνει ο πιο περιζήτητος αστυνομικός. Ταξιδεύει σ' όλο τον πλανήτη για να βοηθήσει στην πάταξη του εγκλήματος διεθνώς, μεταδίδοντας το θαυματουργό του "νόου χάου" από την Ουγγαρία και την Εσθονία μέχρι την Κένια και τη Νότια Αφρική. Το καλοκαίρι του 1997 τον προσκάλεσαν και στο Βερολίνο, για να αναμορφώσει και τις δυνάμεις ασφάλειας της ενιαίας γερμανικής πρωτεύουσας. Και, σαν να μην έφταναν όλα αυτά, αρχίζουν να εμφανίζονται και στη χώρα μας οι πρώτοι θαυμαστές του.
Ο Μπράτον διηύθυνε την αστυνομία της Νέας Υόρκης από το 1994 ως το 1996. Οι αριθμοί επιβεβαιώνουν την ευφορία του πολιτικού του προϊσταμένου. Πράγματι, μέσα σε 7 χρόνια (1991-1997) οι επίσημες στατιστικές εμφανίζουν σαφή μείωση της εγκληματικότητας στην πόλη. Από 9.700 εγκλήματα ανά 100.000 κατοίκους που διαπιστώθηκαν το 1990, φτάσαμε στα 5.000 το 1996. Και η τάση αυτή φαίνεται ότι συνεχίζεται. Ο αριθμός των δολοφονιών έπεσε στο ίδιο διάστημα από τις 2.264 στις 984. Παρά τις γνωστές αδυναμίες των στατιστικών μεθόδων, κανείς λοιπόν δεν μπορεί να αμφισβητήσει το γεγονός: η εγκληματικότητα πέφτει. Αλλωστε είναι και κοινή αίσθηση του απλού πολίτη ότι η ζωή στο Μανχάταν έχει γίνει πιο ασφαλής.
Το ερώτημα είναι πώς επιτεύχθηκε αυτό το θαύμα. Το πρώτο που έκανε ο Μπράτον ήταν να βγάλει πολλούς αστυνομικούς στους δρόμους. Ο προκάτοχος του Τζουλιάνι, ο Ντέιβιντ Ντίκινς, είχε απομακρύνει πολλούς αστυνομικούς από τις περιπολίες, εξαιτίας των αλλεπάλληλων κρουσμάτων διαφθοράς. Αλλά ο σημαντικότερος νεωτερισμός δημάρχου και αστυνομικού διευθυντή ήταν η υιοθέτηση της λεγόμενης θεωρίας των "σπασμένων τζαμιών", για την οποία εκτενέστερη αναφορά υπάρχει στις επόμενες σελίδες. Με λίγα λόγια, αυτή η θεωρία υποστηρίζει ότι η καταπολέμηση της εγκληματικότητας σε μια περιοχή ξεκινά από την επικράτηση μιας απόλυτης ευταξίας. Πρωταρχικό καθήκον της αστυνομίας, σύμφωνα με τους εισηγητές της θεωρίας εγκληματολόγους Τζέιμς Ουίλσον και Τζορτζ Κέλινγκ, είναι η εμπέδωση της "αίσθησης ασφάλειας" στους πολίτες.
Για να υπηρετήσει αυτή τη θεωρία, ο Μπράτον οργάνωσε μια ολοκληρωτική εκστρατεία εναντίον των μικροπαραβατών. Αρχισε να εφαρμόζεται η πολιτική της "μηδενικής ανοχής", δηλαδή το κυνηγητό των "μικροδιάβολων", με τη δικαιολογία ότι ο σημερινός μικροκλέφτης είναι ο αυριανός βίαιος ληστής. Το πρώτο θύμα της επιχείρησης ήταν τα γκράφιτι. Αυθημερόν αποσύρονται από την κυκλοφορία και ξαναβάφονται τα οχήματα μεταφοράς που έχουν "μολυνθεί" από τους νεαρούς ζωγράφους και οι ίδιοι καταλήγουν στη φυλακή. Ακολούθησε η δίωξη των αστέγων, με μεγάλες επιχειρήσεις-σκούπα στις στάσεις του μετρό. Ηρθε, τέλος, η σειρά των λαθρεπιβατών, των μικροπωλητών, των ποδηλατών που ανεβαίνουν στα πεζοδρόμια, των πολιτών που πίνουν μπύρα σε ανοιχτό χώρο, ή - ακόμα χειρότερο- που διανοούνται να ουρήσουν πίσω από κάποιο θάμνο. Ολοι αυτοί συλλαμβάνονται και φορτώνονται με ποινές τριπλάσιες από εκείνες που ίσχυαν μέχρι την "εποχή Μπράτον". Ακόμα και αν καταλαμβάνεις "αναιτίως" δυο θέσεις στο βαγόνι του μετρό κινδυνεύεις με σύλληψη.
Φυσικά όλη αυτή η εκκαθάριση της απλής παραβατικής συμπεριφοράς δεν στηρίζεται απλώς στη δημόσια αστυνομία. Ηδη οι γκουρού της θεωρίας των "σπασμένων τζαμιών" είχαν επικαλεστεί τη "συναδέλφωση μεταξύ ιδιωτικών και δημόσιων δυνάμεων". Το 1988 δημιουργήθηκε η πρώτη BID (Business Improvement District), δηλαδή μια περιοχή με ιδιωτική αστυνόμευση, τα έξοδα της οποίας καταβάλλουν οι ιδιοκτήτες ακινήτων και οι καταστηματάρχες. Μέχρι σήμερα δημιουργήθηκαν άλλες 32 παρόμοιες BID και το καμάρι της εκστρατείας είναι η BID του κεντρικού σταθμού του μετρό, που "κατόρθωσε" να διώξει όλους τους επαίτες και τους άστεγους από τη βιτρίνα αυτή της πόλης.
Το αποτέλεσμα αυτής της πολιτικής είναι η οργάνωση ενός αστυνομικού κράτους νέου τύπου. "Οσο περισσότερους συλλαμβάνουμε, τόσο λιγότερα εγκλήματα διαπράττονται", υποστηρίζει ο διάδοχος του Μπράτον στην ηγεσία της νεοϋορκέζικης αστυνομίας, Χάουαρντ Σάφιρ. Είναι αλήθεια ότι σε καμιά άλλη χώρα του κόσμου δεν υπάρχουν τόσοι πολλοί φυλακισμένοι όσο στις ΗΠΑ. Περισσότεροι από 1.5 εκατομμύριο Αμερικάνοι βρίσκονται αυτή τη στιγμή πίσω απ' τα κάγκελα, δηλαδή τρεις φορές περισσότεροι απ' ό,τι το 1980. Σύμφωνα με στοιχεία του αμερικανικού υπουργείου Δικαιοσύνης ένας στους 14 ενήλικους άντρες αντιμετωπίζει μέσα στο χρόνο τη φυλάκιση. Ο αντίστοιχος αριθμός για τους Αφροαμερικάνους ηλικίας 18-25 είναι ένας στους τρεις.
Το χειρότερο είναι ότι ακόμα κι εκείνοι που θεωρούν την ποινικοποίηση αυτή της καθημερινότητας ως αναγκαίο κακό, δεν είναι σε θέση να μας βεβαιώσουν ότι η πτώση της εγκληματικότητας συνδέεται πράγματι με την πολιτική της "μηδενικής ανοχής". "Κανείς δεν γνωρίζει θετικά το λόγο της υποχώρησης της εγκληματικότητας", γράφουν οι Νιου Γιορκ Τάιμς. Και η επίσημη έκθεση του Πανεπιστημίου του Μέριλαντ, την οποία παρήγγειλε η κυβέρνηση των ΗΠΑ, ύστερα από ανάλυση 650 σελίδων, καταλήγει: "Δεν γνωρίζουμε πραγματικά, πώς επιδρούν οι διάφοροι παράγοντες στην εγκληματικότητα." Δεν είναι, δηλαδή, καθόλου σίγουρο ότι η πτώση αυτή οφείλεται στην πολιτική Μπράτον- Τζουλιάνι. Ως ευνοϊκοί παράγοντες αναφέρονται από εγκληματολόγους, η "εξομάλυνση" της διακίνησης του κρακ (στην εισαγωγή του οποίου οφειλόταν εν πολλοίς η έκρηξη περιστατικών βίας το '80), η μείωση του αριθμού των νεοϋορκέζων ηλικίας 18-25 ετών, αλλά και η μετατόπιση της εγκληματικότητας σε χώρους πέραν της πόλης. Διαπιστώνεται ήδη ραγδαία αύξησή της στο γειτονικό Νιου Τζέρσι.
Και ποιο είναι το κόστος αυτής της πολιτικής; Αναφερθήκαμε ήδη στη μετατροπή ολόκληρων τμημάτων της κοινωνίας σε δυνάμει φυλακισμένους. Μια δεύτερη σημαντική παρενέργεια είναι ο ανατριχιαστικός πολλαπλασιασμός της αστυνομικής αυθαιρεσίας. "Η εγκληματικότητα μειώνεται παντού στη Νέα Υόρκη, εκτός από τα αστυνομικά τμήματα", δηλώνει ο μαύρος ηγέτης και ιεροκήρυκας Αλ Σάρπτον. Στα πρώτα τρία χρόνια της θητείας του Τζουλιάνι, τα θύματα των αστυνομικών ξεπέρασαν τα 100. Σχεδόν τρεις νεοϋορκέζοι το μήνα σκοτώθηκαν από αστυνομικό όργανο. Ο αριθμός των καταγγελιών πολιτών για αστυνομική αυθαιρεσία διπλασιάστηκε μεταξύ '92 και '95. Και τον Αύγουστο του '97 ξέσπασε σκάνδαλο, όταν διαπιστώθηκε ότι όλη η αστυνομική δύναμη γνώριζε και κάλυπτε τους συναδέλφους τους που βασάνισαν έναν Αϊτινό μετανάστη, κατά τη διάρκεια της σύλληψης, μέσα στο περιπολικό και στη συνέχεια στο τμήμα.
Η "Διεθνής Αμνηστία" συνέταξε ειδική έκθεση για την "Αστυνομική βαναυσότητα και την υπερβάλλουσα χρήση βίας στο Αστυνομικό Τμήμα της Νέας Υόρκης", και διερεύνησε 35 δολοφονίες πολιτών από αστυνομικούς. Ούτε ένα από τα θύματά τους δεν υπήρξε λευκός. Το συμπέρασμα της έκθεσης: "Η βαναυσότητα της αστυνομίας δεν περιορίζεται στις μειονότητες, αλλά το μεγαλύτερο μέρος των βιαιοτήτων της έχει, καθώς φαίνεται, ρατσιστικά κίνητρα."
Η θεωρία των "σπασμένων τζαμιών" καταλήγει στην πρακτική των "σπασμένων πλευρών".
Στο δρόμο της Νέας Υόρκης
Κάποτε οι δρόμοι της Νέας Υόρκης ήταν συνώνυμοι με το έγκλημα, την παρανομία, τη βία και τον κίνδυνο. Τώρα η αμερικανική μεγαλούπολη περηφανεύεται ότι έχει μεταβληθεί σε μια από τις ασφαλέστερες πόλεις του κόσμου. Ο ρεπουμπλικάνος δήμαρχος Ρούντολφ Τζουλιάνι στηρίζει όλη του την πολιτική παρουσία στην εκστρατεία πάταξης της εγκληματικότητας. Η μεταμόρφωση αυτή συνέβη μέσα σε τρία-τέσσερα χρόνια, στις αρχές της δεκαετίας του '90. Και ο πρωταγωνιστής αυτού του θαύματος, ο Ουίλιαμ (Μπιλ) Μπράτον, έχει γίνει ο πιο περιζήτητος αστυνομικός. Ταξιδεύει σ' όλο τον πλανήτη για να βοηθήσει στην πάταξη του εγκλήματος διεθνώς, μεταδίδοντας το θαυματουργό του "νόου χάου" από την Ουγγαρία και την Εσθονία μέχρι την Κένια και τη Νότια Αφρική. Το καλοκαίρι του 1997 τον προσκάλεσαν και στο Βερολίνο, για να αναμορφώσει και τις δυνάμεις ασφάλειας της ενιαίας γερμανικής πρωτεύουσας. Και, σαν να μην έφταναν όλα αυτά, αρχίζουν να εμφανίζονται και στη χώρα μας οι πρώτοι θαυμαστές του.
Ο Μπράτον διηύθυνε την αστυνομία της Νέας Υόρκης από το 1994 ως το 1996. Οι αριθμοί επιβεβαιώνουν την ευφορία του πολιτικού του προϊσταμένου. Πράγματι, μέσα σε 7 χρόνια (1991-1997) οι επίσημες στατιστικές εμφανίζουν σαφή μείωση της εγκληματικότητας στην πόλη. Από 9.700 εγκλήματα ανά 100.000 κατοίκους που διαπιστώθηκαν το 1990, φτάσαμε στα 5.000 το 1996. Και η τάση αυτή φαίνεται ότι συνεχίζεται. Ο αριθμός των δολοφονιών έπεσε στο ίδιο διάστημα από τις 2.264 στις 984. Παρά τις γνωστές αδυναμίες των στατιστικών μεθόδων, κανείς λοιπόν δεν μπορεί να αμφισβητήσει το γεγονός: η εγκληματικότητα πέφτει. Αλλωστε είναι και κοινή αίσθηση του απλού πολίτη ότι η ζωή στο Μανχάταν έχει γίνει πιο ασφαλής.
Το ερώτημα είναι πώς επιτεύχθηκε αυτό το θαύμα. Το πρώτο που έκανε ο Μπράτον ήταν να βγάλει πολλούς αστυνομικούς στους δρόμους. Ο προκάτοχος του Τζουλιάνι, ο Ντέιβιντ Ντίκινς, είχε απομακρύνει πολλούς αστυνομικούς από τις περιπολίες, εξαιτίας των αλλεπάλληλων κρουσμάτων διαφθοράς. Αλλά ο σημαντικότερος νεωτερισμός δημάρχου και αστυνομικού διευθυντή ήταν η υιοθέτηση της λεγόμενης θεωρίας των "σπασμένων τζαμιών", για την οποία εκτενέστερη αναφορά υπάρχει στις επόμενες σελίδες. Με λίγα λόγια, αυτή η θεωρία υποστηρίζει ότι η καταπολέμηση της εγκληματικότητας σε μια περιοχή ξεκινά από την επικράτηση μιας απόλυτης ευταξίας. Πρωταρχικό καθήκον της αστυνομίας, σύμφωνα με τους εισηγητές της θεωρίας εγκληματολόγους Τζέιμς Ουίλσον και Τζορτζ Κέλινγκ, είναι η εμπέδωση της "αίσθησης ασφάλειας" στους πολίτες.
Για να υπηρετήσει αυτή τη θεωρία, ο Μπράτον οργάνωσε μια ολοκληρωτική εκστρατεία εναντίον των μικροπαραβατών. Αρχισε να εφαρμόζεται η πολιτική της "μηδενικής ανοχής", δηλαδή το κυνηγητό των "μικροδιάβολων", με τη δικαιολογία ότι ο σημερινός μικροκλέφτης είναι ο αυριανός βίαιος ληστής. Το πρώτο θύμα της επιχείρησης ήταν τα γκράφιτι. Αυθημερόν αποσύρονται από την κυκλοφορία και ξαναβάφονται τα οχήματα μεταφοράς που έχουν "μολυνθεί" από τους νεαρούς ζωγράφους και οι ίδιοι καταλήγουν στη φυλακή. Ακολούθησε η δίωξη των αστέγων, με μεγάλες επιχειρήσεις-σκούπα στις στάσεις του μετρό. Ηρθε, τέλος, η σειρά των λαθρεπιβατών, των μικροπωλητών, των ποδηλατών που ανεβαίνουν στα πεζοδρόμια, των πολιτών που πίνουν μπύρα σε ανοιχτό χώρο, ή - ακόμα χειρότερο- που διανοούνται να ουρήσουν πίσω από κάποιο θάμνο. Ολοι αυτοί συλλαμβάνονται και φορτώνονται με ποινές τριπλάσιες από εκείνες που ίσχυαν μέχρι την "εποχή Μπράτον". Ακόμα και αν καταλαμβάνεις "αναιτίως" δυο θέσεις στο βαγόνι του μετρό κινδυνεύεις με σύλληψη.
Φυσικά όλη αυτή η εκκαθάριση της απλής παραβατικής συμπεριφοράς δεν στηρίζεται απλώς στη δημόσια αστυνομία. Ηδη οι γκουρού της θεωρίας των "σπασμένων τζαμιών" είχαν επικαλεστεί τη "συναδέλφωση μεταξύ ιδιωτικών και δημόσιων δυνάμεων". Το 1988 δημιουργήθηκε η πρώτη BID (Business Improvement District), δηλαδή μια περιοχή με ιδιωτική αστυνόμευση, τα έξοδα της οποίας καταβάλλουν οι ιδιοκτήτες ακινήτων και οι καταστηματάρχες. Μέχρι σήμερα δημιουργήθηκαν άλλες 32 παρόμοιες BID και το καμάρι της εκστρατείας είναι η BID του κεντρικού σταθμού του μετρό, που "κατόρθωσε" να διώξει όλους τους επαίτες και τους άστεγους από τη βιτρίνα αυτή της πόλης.
Το αποτέλεσμα αυτής της πολιτικής είναι η οργάνωση ενός αστυνομικού κράτους νέου τύπου. "Οσο περισσότερους συλλαμβάνουμε, τόσο λιγότερα εγκλήματα διαπράττονται", υποστηρίζει ο διάδοχος του Μπράτον στην ηγεσία της νεοϋορκέζικης αστυνομίας, Χάουαρντ Σάφιρ. Είναι αλήθεια ότι σε καμιά άλλη χώρα του κόσμου δεν υπάρχουν τόσοι πολλοί φυλακισμένοι όσο στις ΗΠΑ. Περισσότεροι από 1.5 εκατομμύριο Αμερικάνοι βρίσκονται αυτή τη στιγμή πίσω απ' τα κάγκελα, δηλαδή τρεις φορές περισσότεροι απ' ό,τι το 1980. Σύμφωνα με στοιχεία του αμερικανικού υπουργείου Δικαιοσύνης ένας στους 14 ενήλικους άντρες αντιμετωπίζει μέσα στο χρόνο τη φυλάκιση. Ο αντίστοιχος αριθμός για τους Αφροαμερικάνους ηλικίας 18-25 είναι ένας στους τρεις.
Το χειρότερο είναι ότι ακόμα κι εκείνοι που θεωρούν την ποινικοποίηση αυτή της καθημερινότητας ως αναγκαίο κακό, δεν είναι σε θέση να μας βεβαιώσουν ότι η πτώση της εγκληματικότητας συνδέεται πράγματι με την πολιτική της "μηδενικής ανοχής". "Κανείς δεν γνωρίζει θετικά το λόγο της υποχώρησης της εγκληματικότητας", γράφουν οι Νιου Γιορκ Τάιμς. Και η επίσημη έκθεση του Πανεπιστημίου του Μέριλαντ, την οποία παρήγγειλε η κυβέρνηση των ΗΠΑ, ύστερα από ανάλυση 650 σελίδων, καταλήγει: "Δεν γνωρίζουμε πραγματικά, πώς επιδρούν οι διάφοροι παράγοντες στην εγκληματικότητα." Δεν είναι, δηλαδή, καθόλου σίγουρο ότι η πτώση αυτή οφείλεται στην πολιτική Μπράτον- Τζουλιάνι. Ως ευνοϊκοί παράγοντες αναφέρονται από εγκληματολόγους, η "εξομάλυνση" της διακίνησης του κρακ (στην εισαγωγή του οποίου οφειλόταν εν πολλοίς η έκρηξη περιστατικών βίας το '80), η μείωση του αριθμού των νεοϋορκέζων ηλικίας 18-25 ετών, αλλά και η μετατόπιση της εγκληματικότητας σε χώρους πέραν της πόλης. Διαπιστώνεται ήδη ραγδαία αύξησή της στο γειτονικό Νιου Τζέρσι.
Και ποιο είναι το κόστος αυτής της πολιτικής; Αναφερθήκαμε ήδη στη μετατροπή ολόκληρων τμημάτων της κοινωνίας σε δυνάμει φυλακισμένους. Μια δεύτερη σημαντική παρενέργεια είναι ο ανατριχιαστικός πολλαπλασιασμός της αστυνομικής αυθαιρεσίας. "Η εγκληματικότητα μειώνεται παντού στη Νέα Υόρκη, εκτός από τα αστυνομικά τμήματα", δηλώνει ο μαύρος ηγέτης και ιεροκήρυκας Αλ Σάρπτον. Στα πρώτα τρία χρόνια της θητείας του Τζουλιάνι, τα θύματα των αστυνομικών ξεπέρασαν τα 100. Σχεδόν τρεις νεοϋορκέζοι το μήνα σκοτώθηκαν από αστυνομικό όργανο. Ο αριθμός των καταγγελιών πολιτών για αστυνομική αυθαιρεσία διπλασιάστηκε μεταξύ '92 και '95. Και τον Αύγουστο του '97 ξέσπασε σκάνδαλο, όταν διαπιστώθηκε ότι όλη η αστυνομική δύναμη γνώριζε και κάλυπτε τους συναδέλφους τους που βασάνισαν έναν Αϊτινό μετανάστη, κατά τη διάρκεια της σύλληψης, μέσα στο περιπολικό και στη συνέχεια στο τμήμα.
Η "Διεθνής Αμνηστία" συνέταξε ειδική έκθεση για την "Αστυνομική βαναυσότητα και την υπερβάλλουσα χρήση βίας στο Αστυνομικό Τμήμα της Νέας Υόρκης", και διερεύνησε 35 δολοφονίες πολιτών από αστυνομικούς. Ούτε ένα από τα θύματά τους δεν υπήρξε λευκός. Το συμπέρασμα της έκθεσης: "Η βαναυσότητα της αστυνομίας δεν περιορίζεται στις μειονότητες, αλλά το μεγαλύτερο μέρος των βιαιοτήτων της έχει, καθώς φαίνεται, ρατσιστικά κίνητρα."
Η θεωρία των "σπασμένων τζαμιών" καταλήγει στην πρακτική των "σπασμένων πλευρών".
(Ελευθεροτυπία,
24/1/1999)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου