Toυ Θανου Bερεμη*
Η προβολή των επεισοδίων της τηλεοπτικής σειράς του ΣΚΑΪ «1821»
προκάλεσε πολλές αντιδράσεις. Οι περισσότερες θετικές και μερικές από
αυτές ενθουσιώδεις. Οι άλλες κυμαίνονται ανάμεσα σε αυτές που περιέχουν
επισημάνσεις για λάθη και παραλείψεις και στις απόλυτα επικριτικές. Στις
πιο αρνητικές διατυπώνονται και κατηγορίες προδοτικής συμπεριφοράς
έναντι του έθνους.
Το πιο περίεργο από τα επικριτικά σχόλια
προέρχεται από δύο βουλευτές του ΛΑΟΣ με κύρια κατηγορία εις βάρος των
συντελεστών της σειράς ότι είναι πολιτικά στρατευμένοι. Προφανώς δεν
ήταν η υποτιθέμενη στράτευση που απασχολούσε τους βουλευτές, αφού οι
ίδιοι εκπροσωπούν πολιτικό κόμμα με συγκεκριμένες απόψεις για την
ελληνική ιστορία, αλλά η, διαφορετική προς τη δική τους, άποψη των
δημιουργών της σειράς.
Η αυθεντία αυτών των επικριτών της εκπομπής
δεν προέρχεται από τις πανεπιστημιακές τους περγαμηνές στην σπουδή της
Ιστορίας, αλλά στην πεποίθηση ότι οι απόψεις τους τυγχάνουν γενικής
αποδοχής. Ομως, ο ΛΑΟΣ δεν ξεπέρασε ποτέ το 6% της λαϊκής ψήφου, ενώ η
επίμαχη τηλεοπτική σειρά, όπως φαίνεται συγκεντρώνει ευρύτερο φάσμα
αποδοχής από το κοινό.
Επιπλέον, οι δύο βουλευτές, επιμένουν στην
απόρριψη του μη υπάρχοντος τίτλου «Η Γένεση ενός Εθνους». Πιθανώς η
έννοια «έθνος - κράτος» που πράγματι γεννήθηκε το 1821, και συνοδεύει
τον τίτλο της πεντάτομης έκδοσης, τους μπερδεύει.
Ας
ξεκαθαρίσουμε, λοιπόν, τις έννοιες αυτές προς διευκόλυνση των θεατών της
σειράς, φίλων και αντιπάλων. Το «έθνος - κράτος» αφορά στον χαρακτήρα
του πρώτου ελληνικού κράτους στην ιστορία. Οι «πόλεις - κράτη» των
αρχαίων χρόνων υπήρξαν ένα διαφορετικό είδος οργανωμένων κρατών. Η λέξη
«έθνος» έχει ποικίλες εκφάνσεις στον γνωστό μας κόσμο. Από τις
περιπτώσεις όπως της Αμερικής όπου ο όρος «nation» σημαίνει κυρίως το
έθνος - κράτος αφού οι επαναστάτες του Γεωργίου Ουάσιγκτον απαρνήθηκαν
τη σχέση τους με το παλιό καθεστώς του αγγλικού Στέμματος και μαζί με
αυτό απέρριψαν και την αγγλική τους καταγωγή. Επέλεξαν μια νέα εθνική
προσωνυμία, την «αμερικανική» που δεν διέθετε τότε παρελθόν και δεν
προσδιόριζε εθνότητα, αλλά την ονομασία κράτους. Οι Γάλλοι απέδωσαν στην
ίδια λέξη πολιτικό και εδαφικό περιεχόμενο, αλλά ο όρος nation
εμπεριέχει και την κρατική μαζί με την εθνική ιδιότητα. Οι Γερμανοί,
χωρίς ενιαίο κράτος όταν συνέλαβαν την έννοια του έθνους των περί τα
τέλη του 18ου αιώνα, έντυσαν τον όρο με την ρομαντική τους κοσμοαντίληψη
και ασχολήθηκαν συστηματικά με την κατασκευή ενός εθνικισμού, ο οποίος
δεν ήταν μόνο πολιτισμικός αλλά αντλούσε κύρος και από τα βιολογικά του
εύσημα. Η συγκεκριμένη αντίληψη του έθνους που επιστρέφει επίμονα στη
γερμανική ιστορία με καταστροφικές συνέπειες (κάποτε), ουδεμία σχέση
έχει με το είδος του πολιτισμικού εθνικισμού του ορθολογιστή Κοραή, αλλά
και του ρομαντικού Παπαρρηγόπουλου. Ο τελευταίος αντιμετώπισε τις
βιολογικές θεωρίες του Φαλμεράγιερ με περιφρόνηση. Η άποψή του ότι δεν
υπάρχουν καθαρόαιμοι λαοί εφόσον και οι αρχαίοι προγονοί μας ήταν κατ’
αυτόν «σύγκλυδες» (ανακατεμένοι), καταλήγει στην κατάφαση της βιολογικής
πολυμορφίας.
Ο γενναιόδωρος εθνικισμός του Παπαρρηγόπουλου είναι
υπεύθυνος για την πλήρη ενσωμάτωση όλων των μετεχόντων «τη ημετέρα
παιδεία» σε ένα ελληνικό σύνολο που διαμορφώθηκε χωρίς «αίμα και
σίδερο». Πόσα ευρωπαϊκά κράτη δεν έχουν διαπράξει μέσα στους αιώνες
βιαιοπραγίες για να ενσωματώσουν τους πληθυσμούς τους σε κάποια ενιαία
θρησκευτική (Σφαγή των Καθαρών στη Γαλλία του 14ου αι.) ή εθνική
(Χιτλερική Γερμανία) κοινότητα;
Μπορούμε να είμαστε υπερήφανοι για
την ειρηνική ενσωμάτωση των πληθυσμών που ζούσαν στην Ελλάδα του 19ου
αι. Στο έργο αυτό συνέβαλε και ο μεγάλος εκπαιδευτικός «κατακτητής», το
ελληνικό σχολείο. Το ότι στα χρόνια της ύστερης τουρκοκρατίας το σχολείο
αυτό δεν ήταν κρυφό, δεν μειώνει καθόλου το μεγαλείο του επιτεύγματός
του. Μπορεί οι Οθωμανοί να ενδιαφέρονταν κυρίως για τη συλλογή των φόρων
και την αποφυγή ή την καταστολή εξεγέρσεων και όχι για την γλώσσα των
«απίστων» (Τζιμήδων), αλλά η επιμονή και του πιο μικρού «Τζιμή» να
διδαχθεί την επιφανέστερη από τις γλώσσες της βαλκανικής χερσονήσου (και
όχι μόνο) συνιστά το δεύτερο μεγαλύτερο κατόρθωμα των Ελλήνων. Το πρώτο
είναι μια επανάσταση που μας έκανε αυτό που είμαστε. Ελεύθερους.
* Ο Θ. Βερέμης είναι αντιπρόεδρος του ΕΛΙΑΜΕΠ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου