Το σαλτανάτι του σουλτάνου

Το σαλτανάτι του σουλτάνου

 

απόσπασμα 

''... είναι η φιγούρα, οι τσιριμόνιες, η μανία για επίδειξη. Όλο φιγούρα και σαλτανάτι είμαστε, λέει αυτοκριτικά ένας συνέλληνας σ’ ένα φόρουμ. Το ρολόι στο δεξί χέρι ήταν τότε σαλτανάτι, θυμάται κάπου ο Πετεφρής. Συνήθως λέγεται αρνητικά, αν και κάποτε, σε αναπολήσεις, μπορεί να είναι και επαινετικό: σαλτανάτια τρανά έκαμναν παλιά, δηλαδή μεγαλεία. Τη λέξη την καταγράφει και ο Κουκκίδης, στο “Λεξιλόγιον ελληνικών λέξεων παραγομένων εκ της Τουρκικής”, αλλά δίνει θετικές σημασίες: μεγαλοπρέπεια, επισημότης, πομπή.

Διότι βέβαια η λέξη είναι τουρκική, saltanat, ίδιας ρίζας με τον σουλτάνο: είναι η εξουσία του σουλτάνου, η μοναρχία και κατ’ επέκταση η μεγαλοπρέπεια. Ο σουλτάνος, λένε τα λεξικά, είναι λέξη αραβική, που ανάγεται σε κάποια αραμαϊκή λέξη που σημαίνει «εξουσία». Πάντως, το σαλτανάτι ως λέξη έχει περάσει και στα βουλγάρικα, όπου υπάρχει και η εύστοχη, νομίζω, παροιμία: τους Έλληνες τους τρώει το σαλτανάτι, τους Βουλγάρους το γινάτι, που την είχαμε αναφέρει σε προηγούμενο άρθρο. Πιθανόν η λέξη να υπάρχει και σε άλλες γλώσσες· για παράδειγμα, γκουγκλίζοντας, βλέπω ότι Saltanat είναι μικρό όνομα για γυναίκες σε χώρες της πρώην σοβιετικής Ασίας.''