4 σταθμοί στις σχέσεις κράτους - Εκκλησίας

πηγη

http://www.enet.gr/?i=news.el.ellada&id=129147

4 σταθμοί στις σχέσεις κράτους - Εκκλησίας


ΚΕΙΜΕΝΟ
ΝΤΙΝΑ ΔΑΣΚΑΛΟΠΟΥΛΟΥ  ΦΩΤΟΓΡΑΦΗΣΗ
ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΟΤΤΑΡΙΔΗΣ ( Το ελληνικό κράτος προώθησε το αυτοκέφαλο της Εκκλησίας της Ελλάδος, προκειμένου να αποφύγει τις πολιτικές πιέσεις του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως, αλλά και των ομόδοξων Ρώσων. Εκτοτε ακόμη προσπαθεί...



* Από πότε χρονολογείται η σχέση Ορθόδοξης Εκκλησίας και ελληνικού κράτους;

Η σχέση κράτους και Εκκλησίας στοιχειοθετείται νομικά ήδη από τη γέννηση του ελληνικού κράτους. Οι δεσμοί, όμως, ελληνισμού και ορθοδοξίας πηγαίνουν πιο βαθιά και ανιχνεύονται ακόμα και πριν από το ξέσπασμα της Επανάστασης του 1821. Ηδη από το 1770 οι Ρώσοι προτρέπουν τους Ελληνες να πάρουν τα όπλα εναντίον της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, επικαλούμενοι την κοινή ορθόδοξη πίστη τους, υποσχόμενοι ότι θα βοηθήσουν στρατιωτικά την επανάσταση. «Η σύμπλευση της ελληνικότητας με την ορθοδοξία», παρατηρεί η ιστορικός Κ.Ε. Fleming, «όπως αποτυπώνεται ευλαβικά σε νόμο των μέσων του δέκατου ένατου αιώνα, με τον οποίο η ορθοδοξία ορίστηκε ως επίσημη θρησκεία του κράτους, στην πράξη υφίστατο εξαρχής. Ο ελληνικός πόλεμος για την ανεξαρτησία, παρά το γεγονός ότι πολλοί από τους ιδεολογικούς ταγούς του είχαν ως πρότυπο τη Γαλλική Επανάσταση, σε λαϊκό επίπεδο θεωρήθηκε ευρέως ως αγώνας των χριστιανών για απελευθέρωση από το "ζυγό" του ισλάμ».



* Ποια ήταν η πρώτη απόπειρα διαχωρισμού κράτους - Εκκλησίας;



«Ενώ υπό τους Οθωμανούς το Πατριαρχείο εξουσίαζε όλους τους ορθόδοξους χριστιανούς, η νέα αυτοκέφαλη Εκκλησία της Ελλάδος, που ιδρύθηκε το 1833, ήταν υπεύθυνη μόνο για τους έλληνες πολίτες και ήταν υποτελής στην κυβέρνηση. Οι νέοι ηγέτες της Ελλάδας ήθελαν να βάλουν ένα τέλος στον κεντρικό ρόλο της Εκκλησίας στα πολιτικά πράγματα και να αποχωριστούν από το Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης. Με απόφαση της 4ης Απριλίου 1833 διακόπηκαν οι δεσμοί της Ελληνικής Εκκλησίας με το πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης και αυτή τέθηκε υπό τον έλεγχο του ελληνικού κράτους».



* Τι σήμαινε η απόφαση του 1833 για απόσχιση από το Πατριαρχείο;



«Η εξέλιξη αυτή θεωρήθηκε ως ξεκάθαρη απόδειξη των κινδύνων και της εξαχρείωσης των φιλοδυτικών πεποιθήσεων. Εστελνε μήνυμα και στο Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης, αλλά και στη Ρωσία, πως δεν θα έπρεπε να επικαλούνται την ορθοδοξία ως πρόσχημα για να παρεμβαίνουν στις ελληνικές υποθέσεις. Στο εξής το καθήκον της Εκκλησίας περιοριζόταν στις πνευματικές ανάγκες του έθνους και θα ήταν ένας από τους πολλούς πολιτειακούς θεσμούς. Οι κληρικοί της Ιεράς Συνόδου θα ήταν υπεύθυνοι για τη διοίκηση της Εκκλησίας, για θρησκευτικά και δογματικά ζητήματα, αλλά δεν θα είχαν πολιτική ισχύ. Από την εποχή του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου η Εκκλησία δεν είχε απολέσει τον πολιτικό της ρόλο. Σε όλη τη διάρκειας της οθωμανικής κυριαρχίας ο πατριάρχης, διορισμένος από το σουλτάνο, ήταν ο πολιτικός και ο πνευματικός ηγέτης των ορθοδόξων».



* Ποιοι αντέδρασαν στις πρώτες απόπειρες διαχωρισμού Εκκλησίας - κράτους;



«Για τους ιεράρχες της Ελληνικής Εκκλησίας ο διακανονισμός αυτός ήταν αφόρητος. Η απόφαση δεν άρεσε και στο λαό, αλλά και στους συντηρητικούς πολιτικούς κύκλους, οι οποίοι θεωρούσαν την Εκκλησία ως το προπύργιο εναντίον των εκσυγχρονιστικών επιρροών της δυτικής σκέψης. Οι μοναχοί, ιδιαίτερα, αντιστάθηκαν σκληρά στον εκκλησιαστικό διακανονισμό του 1833 (η κυβέρνηση είχε μειώσει κατά τα δύο τρίτα τον αριθμό των μοναστηριών) και κινούνταν υπέρ των Ρώσων στη μάχη εξουσίας ανάμεσα σε Ρώσους, Βρετανούς και Γάλλους για επιρροή στις ελληνικές υποθέσεις».



Τα στοιχεία είναι από το βιβλίο της Κ.Ε. Fleming «Ιστορία των Ελλήνων Εβραίων», μτφρ. Ν. Γάσπαρης, εκδ. Οδυσσέας.