Μνημονική κατάδυση στις ΠαιδοπόλειςΑπό τη Μ. Θεοδοσοπούλου. Για το Βιβλιο Γιάννης Ατζακάς:Θολός βυθός

Θολός βυθόςΓιάννης ΑτζακάςΘολός βυθός εκδόσεις Αγρα, σ. 284,
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ :

''Ο Γιάννης Ατζακάς εμφανίστηκε τον Ιούνιο του 2007, αφηγούμενος τα παιδικά του χρόνια στο χωριό Θεολόγος της Θάσου. Ηδη από τότε θα πρέπει να είχε έτοιμο, ή τουλάχιστον στα σκαριά, το δεύτερο βιβλίο του για τα χρόνια που έζησε στις Παιδοπόλεις, αφού, τελικά, τα δύο πεζογραφήματα συνιστούν μια διλογία που, το πιθανότερο, γραφόταν από καιρό. ......

...........................................................................................................

Ατζακάς πετυχαίνει τη δύσκολη ανασύσταση ενός παιδικού λόγου, ανόθευτου από μεταγενέστερες εκλογικεύσεις. Μέσα από τις περιγραφές για όσα έβλεπε και άκουγε το παιδί προβάλλει μια διαφορετική από την τρέχουσα σήμερα εικόνα για τις Παιδοπόλεις και τους επιτηρητές τους. Υπήρχε μεν στρατιωτική πειθαρχία, όπως, εντέλει, είθισται σε παντός είδους ιδρύματα μέχρι και σήμερα, αλλά και η θαλπωρή της μεγάλης οικογένειας, ώστε, συν τω χρόνω, να μη λείπει του παιδιού η γιαγιά του, καταλήγοντας μέχρι και να ντρέπεται γι' αυτήν. Επίσης, υπήρχαν σκληρές ομαδάρχισσες, που έφταναν σε σαδιστικές συμπεριφορές, υπερίσχυαν, όμως, οι νέες και όμορφες, με μητρικά για τους τροφίμους αισθήματα. Όσο για τη λεγόμενη πλύση εγκεφάλου των παιδιών, αυτή γινόταν υπόγεια και μεθοδικά. Μέσα από παραμύθια και ιστορίες εδραιωνόταν στο παιδί η πίστη πως καλός Ελληνας είναι ο ανδρείος χριστιανός, που μάχεται τους συμμορίτες. Αυτούς τους «απαίσιους Ελληνες», που αποκαλούνταν κατσαπλιάδες, ληστές αλλά και αντάρτες, όπως ο πατέρας του παιδιού, για τους οποίους στο νησί τού έλεγαν πως ήταν καλοί άνθρωποι. Ασυμβίβαστες απόψεις, που οδηγούν το παιδί σε εύλογη απορία, η οποία αφήνεται αξεδιάλυτη, μαζί με άλλες αμφισημίες της γλώσσας και συγκεχυμένα αισθήματα. Στην εποχή μας, που η προφορική ιστορία κερδίζει συνεχώς έδαφος και οι ιστορικοί συγκεντρώνουν πάσης φύσεως μακροσκελείς αφηγήσεις ζωής, η μαρτυρία του Ατζακά -αν ασφαλώς την εκλάβουμε ως μαρτυρία-, που βρέθηκε για έξι χρόνια υπό τη σκέπη της Βασιλικής Πρόνοιας και πέρασε από πέντε Παιδοπόλεις, παραμένοντας στις τέσσερις από αυτές για μεγάλα χρονικά διαστήματα, παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Εκείνο, όμως, που τη διακρίνει από τις συνεντεύξεις παιδιών των Παιδοπόλεων είναι η ρέουσα και ακριβόλογη αφήγηση του παιδιού, που, με την περιγραφική της ζωντάνια, στοιχίζεται δίπλα στις ευτυχέστερες του είδους, θυμίζοντας, λ.χ., κάποιες περιγραφές παιδικών παιχνιδιών σε διηγήματα του Τόλη Καζαντζή ή στον «Αγάθο» του Νίκου Βασιλειάδη. Αν, όμως, ο Ατζακάς πετυχαίνει στα δύσκολα, φαίνεται σαν να υστερεί στα εύκολα, που θα αναμενόταν να είναι η απόδοση του λόγου ενός ενήλικα. Στην αφήγηση του παιδιού παρεμβάλλονται πλαγιογράμματες περικοπές, όπου ο αφηγητής επεμβαίνει προς αποκατάσταση της αλήθειας. Στην προσπάθειά του, όμως, να δώσει τη σημερινή θέαση του Εμφυλίου και των Παιδοπόλεων, εκφράζει μονοδιάστατες απόψεις, οι οποίες, έτσι όπως διατυπώνονται καθ' υπερβολήν, φαίνεται ακόμη περισσότερο η μονομέρειά τους. Οπως και να έχει, ο ενήλικας διορθώνει τις σφαλερές εντυπώσεις του παιδιού, αφήνει όμως εντελώς ασχολίαστες τις αναμνήσεις του από τη Βασίλισσα Φρειδερίκη, πανταχού παρούσα στις Παιδοπόλεις, αφού είχαν τεθεί υπό την προστασία της. Τριαντάρα τότε η νεόκοπη Βασίλισσα, επισκεπτόταν τη μία παιδόπολη μετά την άλλη. Εν αναμονή της επίσκεψής της συμβαίνουν τα μύρια όσα στα μυθιστορήματα του Μπούτου και του Σκρουμπέλου, χωρίς όμως να την εμπλέκουν στις όποιες ανομίες. Στο πεζογράφημα του Ατζακά, η «Μεγάλη Μητέρα» εμπνέει δέος στο παιδί, που περιμένει με ανυπομονησία την πρώτη επίσκεψή της. Τελικά, θα έχει την ευκαιρία να παραστεί σε πολλές επισκέψεις της. Πάντοτε, όμως, βιαστικές, του άφησαν μια ξεθωριασμένη εικόνα.''
ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 13/03/2009