ΠΑΡΕΚΚΛΙΣΗ ΚΑΙ ΕΓΚΛΗΜΑ

ΠΑΡΕΚΚΛΙΣΗ ΚΑΙ ΕΓΚΛΗΜΑ

Παρέκκλιση: η μη συμμόρφωση προς ένα δεδομένο σύνολο κανόνων που είναι αποδεκτοί από ένα σημαντικό αριθμό προσώπων που μετέχουν σε μία κοινότητα ή κοινωνία. Το τι θεωρείται παρεκτροπή διαφέρει από εποχή σε εποχή και από τόπο σε τόπο. Η κυρίαρχη κουλτούρα και οι παρεκκλίνοντες υποπολιτισμοί (subcultures).
Κύρωση: κάθε αντίδραση των άλλων προς τη συμπεριφορά ενός ατόμου ή μιας ομάδας με σκοπό να εξασφαλίσει την υπακοή του ατόμου ή της ομάδας σε ένα δεδομένο κανόνα. Οι κυρώσεις, θετικές ή αρνητικές, τυπικές ή άτυπες, εφαρμόζονται από την κοινωνία για να ενισχύσουν τους κοινωνικούς κανόνες.
Νόμοι: τυπικές κυρώσεις που ορίζονται από τις κυβερνήσεις ως αρχές που οφείλουν οι πολίτες να ακολουθούν. Τα εγκλήματα είναι μορφές συμπεριφοράς που παραβαίνουν τον (ποινικό) νόμο.

Θεωρίες του εγκλήματος

Βιολογική θεωρία
Λομπρόζο
Το έγκλημα και οι παρεκτροπές είναι γενετικά καθορισμένες
Μεταγενέστερο σχήμα:
-μεσόμορφοι (μυώδεις, ενεργητικοί τύποι) : έχουν περισσότερες πιθανότητες να γίνουν εγκληματίες
-εκτόμορφοι (αδύνατοι)
-ενδόμορφοι (περισσότερο σαρκώδεις)



Ψυχολογική θεωρία

Συνδέει την εγκληματικότητα με ορισμένο τύπο προσωπικότητας
Αμοραλιστική ή ψυχοπαθητική προσωπικότητα: αποτραβηγμένος, ασυγκίνητος χαρακτήρας που απολαμβάνει τη βία αυτή καθεαυτή

Κοινωνιολογικές θεωρίες

Εξετάζουν τις σχέσεις που παρατηρούνται μεταξύ συμμόρφωσης και παρέκκλισης
-Οι σύγχρονες κοινωνίες περιλαμβάνουν διάφορους υποπολιτισμούς
- Παρατηρούνται μεγάλες ανισότητες πλούτου και δύναμης

Α. Διαφορική συναναστροφή
Έντγουιν Σάδερλαντ
Τα άτομα γίνονται εγκληματίες εξαιτίας της συναναστροφής τους με πρόσωπα που είναι φορεί εγκληματικών κανόνων
Η εγκληματική συμπεριφορά μαθαίνεται σε πρωτογενείς ομάδες (π.χ ομάδες ομηλίκων). Οι εγκληματικές δραστηριότητες, όπως και οι σύννομες πράξεις, μαθαίνονται και κατευθύνονται στην εκπλήρωση των ίδιων αναγκών και αξιών.

Β. Δομική ανομία
Ρόμπερτ Κ. Μέρτον
Χρησιμοποιεί την έννοια της ανομίας. Ντυρκάημ: στις σύγχρονες κοινωνίες οι παραδοσιακοί κανόνες και πρότυπα ατονούν χωρίς να αντικαθίστανται από άλλους (βλ. και σημειώσεις για τη στρωμάτωση) Η ανομία υπάρχει όταν δεν υπάρχουν σαφή πρότυπα που προσδιορίζουν τη συμπεριφορά σε μια συγκεκριμένη περιοχή της κοινωνικής ζωής.


Κλάουγορντ και Όλιν : προσπάθησαν να συνδυάσουν τη διαφορική συναναστροφή με την τυπολογία του Μέρτον. Οι εγκληματικές συμμορίες των αγοριών εμφανίζονται σε υποπολιτιστικές κοινότητες στερημένων εθνοτικών μειονοτήτων με έλλειψη ευκαιριών για επιτυχία.
Στο Μέρτον η ανομία αναφέρεται στην ένταση που προκαλείται στη συμπεριφορά του ατόμου όταν οι παραδεγμένοι κανόνες συγκρούονται με την κοινωνική πραγματικότητα. Η παρέκκλιση είναι υποπροϊόν των οικονομικών ανισοτήτων ( η έννοια της πίεσης της επιτυχίας).

Πέντε πιθανές αντιδράσεις προς τις εντάσεις που δημιουργούνται μεταξύ των κοινωνικά επιδοκιμαζόμενων αξιών και των περιορισμένων μέσων για την πραγμάτωσή τους
1. οι συμμορφούμενοι: αποδέχονται τόσο τις γενικά παραδεκτές ιδέες όσο και τα συμβατικά μέσα πραγμάτωσής τους, είτε καταφέρνουν να τα επιτύχουν είτε όχι
2. οι καινοτόμοι: εξακολουθούν να αποδέχονται τις κοινωνικά παραδεγμένες αξίες, χρησιμοποιούν όμως μη νόμιμα ή παράνομα μέσα για να τις πραγματώσουν
3. οι τυπολάτρες: συμμορφώνονται προς τα κοινωνικώς αποδεκτά πρότυπα, αν και έχουν λησμονήσει τις αξίες που βρίσκονται πίσω από αυτά. Υπακούουν στους νόμους με τρόπο ψυχαναγκαστικό
4. οι αναχωρητές: έχουν εντελώς εγκαταλείψει την ανταγωνιστική αντίληψη, απορρίπτοντας έτσι τις κυρίαρχες ιδέες και τα αποδεκτά μέσα πραγμάτωσής τους
5. οι αντάρτες : απορρίπτουν τις υφιστάμενες αξίες και τα μέσα, επιθυμούν όμως να τις αντικαταστήσουν έμπρακτα με νέες και να ανασυγκροτήσουν το κοινωνικό σύστημα
- Οι γυναίκες θα έπρεπε να εμφανίζονται εντονότερα από τους άνδρες στις διάφορες κατηγορίες παρέκκλισης που επεσήμανε ο Μέρτον δεδομένου ότι έχουν λιγότερες ευκαιρίες από τους άνδρες να προχωρήσουν.
- Το επίπεδο επιτυχίας προσαρμόζεται ανάλογα με το πώς οι άνθρωποι την αντιλαμβάνονται ως τέτοια βάσει της πραγματικότητας της κατάστασής τους
Γ. Θεωρία του χαρακτηρισμού

Ο χαρακτηρισμός ενός ατόμου ως παρεκκλίνοντος ενισχύει την έκτροπη συμπεριφορά του. Εκκινεί από την παραδοχή ότι καμία πράξη δεν είναι εγγενώς εγκληματική (ή κανονική). Παρέκκλιση: Μία διαδικασία μεταξύ παρεκκλινόντων και μη παρεκκλινόντων
Λεμέρτ:
-πρωτογενής παρέκκλιση: αρχική πράξη παράβασης
- δευτερογενής παρέκκλιση: το άτομο φτάνει στο σημείο να αποδεχθεί το χαρακτηρισμό του και βλέπει τον εαυτό του ως παρεκκλίνοντα.
Η διαδικασία του «να μάθει να είναι παρεκκλίνων» κανείς τείνει να τονιστεί από τις ίδιες τις οργανώσεις που υποτίθεται ότι έχουν δημιουργηθεί για να διορθώσουν την παρεκκλίνουσα συμπεριφορά

-Παραβλέπονται οι διαδικασίες που οδηγούν στις πράξεις που χαρακτηρίζονται ως παρεκκλίσεις
-Δεν είναι σαφές κατά πόσον ο χαρακτηρισμός έχει πράγματι ως αποτέλεσμα την επίταση της παρεκκλίνουσας συμπεριφοράς
Συμπεράσματα:
.
Οι βιολογικές και ψυχολογικές προσεγγίσεις μπορεί να επισημαίνουν ορισμένα χαρακτηριστικά τα οποία, κάτω από ορισμένες συνθήκες κοινωνικής αγωγής και εμπειρίας, προδιαθέτουν ορισμένα άτομα να σκέπτονται την τέλεση αξιόποινων πράξεων.
Οι κοινωνιολογικές θεωρίες:
α. υπογραμμίζουν τις συνέχειες που υφίστανται μεταξύ εγκληματικής και «αξιοπρεπούς» συμπεριφοράς ,
β. το κατά πόσο κάποιος διαπράττει μία εγκληματική πράξη επηρεάζεται από το γενικό πλαίσιο (κοινωνική εμπειρία και κοινωνικό περιβάλλον) δράσης

Νεοαριστερός ρεαλισμός: Η βαρύτητα της έρευνας δίδεται στα θύματα παρά σε εκείνους που τέλεσαν τις εγκληματικές πράξεις. Σε μερικές αστικές περιοχές δημιουργούνται εγκληματικοί υποπολιτισμοί λόγω όχι της φτώχειας καθεαυτής αλλά λόγω της έλλειψης ένταξης στην ευρύτερη κοινότητα.
Κριτική: επισύρει υπερβολικά την προσοχή στην πλευρά του θύματος και θα μπορούσε να ενθαρρύνει στερεοτυπικές αντιλήψεις περί εγκληματιών (καθώς τα πορίσματά της στηρίζεται στις αντιλήψεις του κοινού/ «εν δυνάμει θυμάτων»).