Θεσεις για την Ερμηνεια του Εθνικισμου στα Βαλκανια

κάποιες θέσεις για την (ιστορική) ερμηνεία του εθνικισμού στην περιοχή μας

1. Ο εθνικισμός των Νεότουρκων (και αργότερα ο εθνικισμός του Κεμαλ ) δεν αποτελούσε μια εσωτερική εξέλιξη στην φυσιολογική πορεία προς την «αφύπνιση του τουρκικού έθνους». Αντίθετα, αποτέλεσε την κορωνίδα-επιστέγασμα ενός «βιαιου επεισοδίου»: της διάσπασης, και μετασχηματισμού της προνεωτερικής-θρησκευτικής –οργανωμένης σε Μιλετ), Οθωμανικής αυτοκρατορίας σε νεωτερικά έθνη κράτη.

2. Το ιστορικό αυτό επεισόδιο κρατά πάνω από έναν αιώνα. ο Αιώνας αυτός ήταν ο 19ο αιώνας, ο αιώνας των εθνικισμών κατά Hobsbawm. O εθνικισμός, εισβάλλει στην Οθωμ. Αυτοκρατορία μαζί με την Νεωτερικότητα, όπως συνέβη εξάλλου και στην Δύση. Όμως το ίδιο ιστορικό « επεισόδιο», ο εθνικισμός είχε διαφορετικές συνέπειες σε διαφορετικό τόπο και χρόνο

3. Ποια ήταν η πρώτη φάση του εθνικιστικού επεισοδίου; Ήταν, κατά την άποψη μου, ακριβώς η ελληνική επανάσταση (παραλείπω εδώ την προηγουμένη Σερβική-για λόγους που ίσως εξηγήσω σε άλλο σημείωμα: έχει γράψει βέβαια προ πολλού η Έλλη Σκοπετεα). Η ελληνική επανάσταση, ας θυμηθούμε ήταν η δεύτερη επανάσταση στον ευρωπαϊκό χώρο μετά την Γαλλική. Ήταν ακόμα φορτισμένη με δημοκρατικά ιδανικά – ο φιλελληνισμός της περιόδου είχε και έντονη την απόχρωση αντίδρασης στην Ιερά συμμαχία, όπως εξάλλου και η έννοια του έθνους (ας θυμηθούμε ότι στον καιρό της Γαλλικής επανάστασης η έννοια έθνος φορτίζεται με το δημοκρατικό ιδεώδες (το έθνος είναι η Τρίτη τάξη –Σεγιες). Επίσης είναι χρωματισμένη με το ρομαντικό ιδεώδες (Μπάιρον κ. α)

. Εξάλλου , εκείνη την εποχή υπήρχε η διάκριση σε « ιστορικά «» και μη ιστορικά έθνη. (Ματσινι αλλά και Μαρξ). Κάποια έθνη θεωρούνταν ιστορικά -και άρα δικαιούνται να έχουν δικό τους κράτος - και αλλά όχι (ο Μαρξ τα αποκαλούσε εθνιδια η κατάλοιπα εθνών). Οι Έλληνες είχαμε την τύχη να θεωρηθούμε ιστορικό έθνος –το μόνο ιστορικό έθνος στα βαλκάνια, και την τύχη (ή την ατυχία να έχουμε το πρώτο έθνος κράτος, ας μη ξεχνάμε όμως, ότι παρά τον ηρωισμό των Ελλήνων, ο Ιμπραήμ ρήμαζε την Πελοπόννησο το 1827 και είχαμε και την Ναυμαχία του Ναβαρίνου « ατυχές γεγονός για τους Άγγλους»



4. Η κατάσταση αλλάζει μετά το 1850. Εμφανίζεται ο βουλγαρικός εθνικισμός (που προκαλεί έκπληξη στους Έλληνες –Έλλη Σκοπετεα). Στην αρχή θρησκευτικός- γλωσσικός μετά καθαρος εθνικισμός. Αλλαζει και το διεθνές σκηνικό. Μετά το 1860-1870 οι Γερμανοί εμφανίζονται πάνοπλοι και δυνατοί στην ευρωπαϊκή σκηνή και οι Βούλγαροι θεωρούνταν «οι Γερμανοί της Ανατολής». Αλλάζει και η στάση της Ρωσίας: Ενώ στο πρώτο περιίπου μισό του 19ου αιώνα παίζει το ορθόδοξο χαρτί της, στο 2ο μισό παίζει το χαρτί του πανσλαβισμού. Υποστηρίζει την Βουλγαρία στη συνθήκη του Αγίου Στεφάνου

.5. Πως αντιδρούν σ’ αυτό οι Οθωμανοί (όχι οι Τούρκοι-ο τουρκικός εθνικισμός, και συνεπώς η τουρκική εκδοχή του εθνους ίσως εμφανίζεται τελευταίος στην περιοχή μαζί με τον Αλβανικό). Αντιδρούν σπασμωδικά, δικοπα. Ειτε με σφαγες (π.χ σφαγή της Χίου , αλλά και πολύ αργότερα ωμότητες στην Βουλγαρία. Είτε προσπαθούν να αφομοιώσουν την νεωτερικότητα με μεταρρυθμίσεις (Τανζιματ) οι οποίες όμως αποτυγχάνουν, γιατί η ιδία η έννοια τύπου δυτικού εκσυγχρονισμο ήταν ξένη με τον παραδοσιακό, προνεωτερτικό χαρακτήρα της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Οι ίδιοι ο Οθωμανοί στην διάρκεια του 19ου αιώνα, όπως και όλη η περιοχή υφίστανται κραδασμούς και μεταμορφώσεις που τους αλλοιώνουν πληθυσμιακά, ιδεολογικά αλλά και ως ταυτότητες


6. Οι τελευταίες πράξεις του δράματος παίζονται μετά την επανάσταση – η πραξικόπημα των Νεότουρκων (ενδεικτικό των αλληλεπιδράσεων είναι ότι μετά ακολουθεί το ελληνικό κίνημα, η επανάσταση , -η προνουντσιαμέντο του 19Ο9. Το 1908 ήταν αντιφατικό σπασμωδικό και βίαιο. Συμπυκνώνει όλη την πορεία του μεγάλου ασθενούς. Στην αρχή υπόσχεται σύνταγμα και ενωτικές ελευθερίες. Αργότερα (όπως σωστά περιγράφει ο Π &Α σε σφαγές , συστηματική εξόντωση –γενοκτονία Αρμενίων και Ελλήνων (τάγματα εργασίας, εκτόπιση πληθυσμών στα βάθη της Μ. Ασίας. Εξάλλου η Γερμάνια ήταν σύμβουλος των Νεότουρκων σε αυτές τις εθνοκαθαρσεις. Ο Α Πόλεμος δίνει την ευκαιρία στους Νεότουρκους για συστηματικό εκτουρκισμό και εθνοκαθαρση (αλλά και αλλού την ιδία περίοδο στην Ευρώπη γίνονται συστηματικές εθνοκαθαρσεις και σφαγές,

7. Τώρα ο Κεμαλ. Το τέλος μιας περιόδου. Θάβει την Μεγάλη ιδέα. Ολοκληρώνει την σφαγή Ελλήνων, Αρμενίων, κα. Ιδρύει ταυτόχρονα το νεότερο τουρκικό κράτος και το νεότερο τουρκικό έθνος. Στην Τουρκία τον αποδέχονται ως μεγάλο από αριστεροί μέχρι και Γκρίζοι Λύκοι (και τον απεχθανονται από αριστεροί εως φανατικοί μουσουλμάνοι).


Η ιδεολογία του ενείχε και πολλά στοιχειά κορπορατισμου, και σαφέστατα ολοκληρωτικού εθνικισμού κάτι που τον τοποθετεί πολύ κοντά στις ολοκληρωτικές ιδεολογίες του μεσοπολέμου.

Αν τον θαύμαζαν στον Μεσοπόλεμο (κάποιοι ανάμεσα στους οποίους ίσως και ο Βενιζέλος, για διαφόρους λόγους, άλλο τόσο και πολύ περισσότερο θαύμαζαν και τον Μουσολίνι «έκανε τα τρένα να φθάνουν στην ώρα τους’’. Και ο Τσόρτσιλ είχε πει, νομίζω πως Αν ήμουν Ιταλός θα γινόμουν φασίστας. Αν δεν γινόταν ο πόλεμος, ίσως ο Μουσολίνι να συνέχιζε να έχει τον θαυμασμό των συντηρητικών Ευρωπαίων. Κι αν ο Κεμαλ δεν πέθαινε νωρίς, αν ζούσε στο καιρό του Πολέμου, αν έπαιρνε η Τουρκία μέρος στον πόλεμο η εκδήλωνε τότε Παντουρκιστικές ή παντουρανιστικές τάσεις, πιθανώς να μπορούσαμε να τον συγκρίνουμε με τον Χίτλερ.

Όμως η ιστορία δεν γράφεται με το αν. Ο Κεμαλ παραμένει, ιστορικά, σφαγέας των Ελλήνων, εθνικός-εθνικιστής ηγέτης, θεμελιωτής της σύγχρονης –εθνικιστικής Τουρκίας, μεγάλος όσο μεγάλοι μπορεί να είναι ο Μπισμαρκ, και αλλοι ματοβαμμενοι μεγάλοι της ιστορίας.

8Αντίθετα, βλέπω κάθε λόγο να τιμήσει, τον Χικμετ, Τον Μπεναρόγια, τους ανωνύμους Τούρκους που σταλθήκαν αλληλέγγυοι στην Ελλάδα στον καιρό της Κατοχής, τους χιλιάδες ποιητές, λογοτέχνες, απλούς ανθρώπους κάθε εθνικότητας, κάθε θρησκείας που έζησαν κατά καιρούς σ’ αυτή την πόλη”
Σχόλιο από Νοσφεράτος Μάιος 6, 2008
απο

http://http://pontosandaristera.wordpress.com/2007/11/13/5-11-2007/