'' Το αναστοχαστικό υποκείμενο της νεωτερικότητας, από τον 16ο αιώνα κι έπειτα, αποτελεί την ολοκλήρωση εκείνης της διαδικασίας υποκειμενοποίησης και εξατομίκευσης που άρχισε με τον Χριστιανισμό και τον μεγάλο εχθρό του, τον Γνωστικισμό, στους πρώτους αιώνες μετά Χριστόν, στην ύστερη Αρχαιότητα.
Η ριζική, τελική αλλοτρίωση και ο χωρισμός του ανθρώπου από τη φύση και τον Θεό κατά τη νεωτερικότητα οδήγησε, έκτοτε και μέχρι σήμερα, σε νέες μορφές Γνώσης, μηδενισμού και αθεϊσμού. Η δυσκολία ως προς την ορθή κατανόηση και την αντιμετώπιση της ύπαρξης του κακού μέσα στον κόσμο μπόρεσε να οδηγήσει τις λυτρωτικές μονοθεϊστικές θρησκείες είτε σε μια φυγόκοσμη, μυστική στάση είτε σε μια επαναστατική ριζικότητα και βία, μέσα από την απελπισμένη απόρριψη του κριτικού ορθού λόγου και του ηθικού νόμου, καθώς και της πίστης στον έναν Θεό.
Το βιβλίο του Micha Brumlik Οι Γνωστικοί – Το Όνειρο της Αυτολύτρωσης του Ανθρώπου, σε μετάφραση της Μαίρης Ευσταθίου και επιμέλεια του Θάνου Λίποβατς, είναι μια λαμπρή εισαγωγή σε ένα βασικό θέμα της γενεαλογίας της πολιτικής και της υπαρξιακής φιλοσοφίας, της θεολογίας και της τέχνης στον ευρωπαϊκό πολιτισμό, από την ύστερη Αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Με την έκδοσή του ευχόμαστε να καλύψουμε ένα μεγάλο κενό στην ελληνική βιβλιογραφία. ''
τουΘάνου Λίποβατς
Οι γνωστικοί της Υστερης αρχαιότητας
MICHA BRUMLIKΟι γνωστικοίΜΤΦΡ.: ΜΑΙΡΗ ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ«ΝΗΣΟΣ»,
Οι γνωστικοί της Υστερης αρχαιότητας
MICHA BRUMLIKΟι γνωστικοίΜΤΦΡ.: ΜΑΙΡΗ ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ«ΝΗΣΟΣ»,
Αποσπασμα
''...Αυτο που στην ύστερη αρχαιότητα θεωρήθηκε από τους γνωστικούς διανοούμενους μία συγκλονιστική ανακάλυψη, ήταν το ότι έπαψαν να βιώνουν τον κόσμο της φύσης και του πολιτισμού ως κάτι που είναι στην ολότητά του «θεϊκό» και «αρμονικό».
Εδώ ενδιαφέρει το γιατί τα άτομα μέσα στο πλαίσιο ορισμένων κοινωνικών στρωμάτων έγιναν δεκτικά σε τέτοια βιώματα και στάσεις, το πώς το βίωσαν αυτό και το τι συνέπειες είχε για τα άτομα και τον πολιτισμό. Ορισμένα άτομα συνειδητοποίησαν τότε ότι ζουν κάτω από έναν «δαιμονικό» ουρανό, που δεν κατοικείται από τους θεούς, ότι είναι εγκαταλειμμένα στο έλεός του, ότι είναι μεν ανώτερά του εξαιτίας της ευγένειας της ψυχικής τους προέλευσης, αλλά ότι δεν αποτελούν πλέον μέρος ενός αρμονικού Ολου, αλλά ότι έχουν καταλήξει να είναι φυλακισμένα μέσα σ' ένα «σύστημα», δίχως δυνατότητα διαφυγής.
Οι γνωστικοί ανακάλυψαν ότι η εξουσία του «κακού κόσμου» προεκτείνεται και ενδοψυχικά: τα υποκείμενα είναι ασυνείδητα εκτελεστές των προσταγών του «συστήματος». Ετσι θεωρούσαν ότι μόνον η μύηση σε μια ιδιαίτερη «Γνώση» θα τους έδινε το μέσον ν' απελευθερωθούν από το «κακό σύστημα».
Οι γνωστικοί διέφεραν εδώ ριζικά από τους στωικούς, οι οποίοι υποστήριζαν ότι η σωτηριακή σοφία έγκειται στη συνειδητή υποταγή του ατόμου στο (ακόμα αρμονικό) Ολον του κόσμου. Οι γνωστικοί αντιθέτως υποστήριζαν ότι η «αλλοτρίωση» του «αυθεντικού εαυτού» μέσα στον κόσμο αυτό πρέπει πρώτα να οδηγήσει σε ακραίες καταστάσεις, να βιωθεί τραυματικά ώς τις τελευταίες συνέπειές της, για να επέλθει στη συνέχεια η λύτρωση του «αυθεντικού εαυτού».2Ομως η απόρριψη κάθε νόμου, ακόμα και του θεμελιακού, δίκαιου νόμου, τους οδήγησε τότε σε μηδενιστικά ηθικά συμπεράσματα, στον γνωστικό ακοσμισμό, στην απάρνηση κάθε νόμιμης και κοινωνικής υποχρέωσης, στην απόσυρση από τα κοινά. Οι γνωστικοί θεωρούσαν ότι ο «θεός του κόσμου είναι νεκρός»: ότι δηλαδή ο «καλός θεός» είναι άγνωστος, ανήμπορος και κρυμμένος, ενώ ο «κακός θεός» είναι ο «κύριος του κόσμου τούτου».
Για τους γνωστικούς της ύστερης αρχαιότητας, σε αντίθεση με τον κόσμο των πλατωνικών ιδεών ή με τον ιουδαϊκό Θεό, δημιουργό του κόσμου, η υπερβατικότητα του Θεού που γύρευαν, σήμαινε την άρνηση και την περιφρόνηση του κόσμου, εφόσον ο «άγνωστος θεός» ήταν πιο πολύ κοντά στο μηδέν παρά στο είναι. Αυτό, γιατί δεν είχε καμία δυνατότητα ν' απαιτήσει και να εγγυηθεί την πραγματοποίηση του δίκαιου Νόμου μέσα στον κόσμο.
Ο κρυμμένος Θεός είναι εδώ μια μηδενιστική σύλληψη.
Για τους γνωστικούς, ο «πνευματικός», «αυθεντικός» άνθρωπος έχει πλήρη ελευθερία απέναντι στα πάντα. Απορρίπτοντας κάθε θετικά διατυπωμένη υποχρέωση και αξία, οδηγήθηκαν στην περιφρόνηση κάθε ηθικού κανόνα: η ελευθερία έγκειτο έτσι στην κατάχρηση ή στη μη χρήση του φυσικού ή του ηθικού Νόμου. Αυτή η απόλυτα υποκειμενική στάση του ατόμου περιφρονεί κάθε στοιχείο αντικειμενικότητας. Η γνωστική, ακοσμική «πνευματικότητα» είναι έτσι μηδενιστική και απορρίπτει κάθε ορθολογική, κριτική, πρακτική παρέμβαση στα πράγματα με στόχο τη βελτίωσή τους......''
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου