Κλασικός και κοινωνικός φιλελευθερισμός Του ΘΑΝΟΥ ΚΑΚΟΥΡΙΩΤΗ Ο «κοινωνικός φιλελευθερισμός», ως ιδεολογία-φετίχ για τη Ν.Δ., που την απομακρύνει ωσάν ιδεολογική σανίδα σωτηρίας από τον κατά Σαμαρά «στυγνό νεοφιλελευθερισμό», αποτελεί ένα από τα δύο κύρια ρεύματα του «(κλασικού) φιλελευθερισμού» (στα αγγλικά «liberal» από το λατινικό «liberalis»: της ελευθερίας) που αναπτύχθηκε στη Βρετανία τον 18ο αιώνα, αντλώντας και αναδιατυπώνοντας τις περί ελευθερίας ιδέες των Αριστοτέλη, Ιμάνιουελ Καντ, Τζον Λοκ, Τζον Στιούαρτ Μιλ. Ο κλασικός φιλελευθερισμός, όπως ο σύγχρονος καπιταλισμός, υπήρξε δημιούργημα της ατομικιστικής κοσμοθεωρίας της Αναγέννησης και πρόταξε τις ιδέες της ατομικής ελευθερίας, της ισότητας ευκαιριών και του δικαιώματος ιδιοκτησίας, ενώ υποστήριξε την ελεύθερη αγορά, υιοθετώντας τις οικονομικές θεωρίες των Ρικάρντο (1772-1823), Ανταμ Σμιθ (1723-90) και του «Laissez faire». Οι στόχοι, όμως, που έθεσε ο κλασικός φιλελευθερισμός αντιμετώπισαν τεχνικά εμπόδια για έναν λόγο: τον κοινωνικό αποκλεισμό των πτωχών που αρχικά δεν είχαν καν δικαίωμα ψήφου. Αφ' ετέρου όμως, η άσκηση κριτικής σκέψης, όπως αναπτύχθηκε με την ανάδυση του φιλελευθερισμού, ως τέκνου του Διαφωτισμού, έφερε στην επιφάνεια ηθικές και επιστημονικές αλήθειες. Η ελευθερία λόγου και σκέψης έπαψε να αποτελεί πεδίο συγκρούσεων, με το μισαλλόδοξο θρησκευτικό κατεστημένο και τους κληρονομικώ δικαίω βασιλείς και κατέστη sine qua non στοιχείο στη χρήση της λογικής για το «κοινό καλό» μέσω της επιστημονικής προόδου. Χάρη στους κλασικούς φιλελεύθερους η ελευθερία αναγορεύθηκε πλέον σε υπέρτατο αγαθό, που όμως λίγο ή καθόλου άγγιζε τις κοινωνικά αποκλεισμένες λαϊκές τάξεις. Αναπόφευκτα έτσι προκάλεσε ανάμικτα αισθήματα, για τα οποία ο κοινωνιολόγος Εμίλ Ντιρκάιμ (1858-1917) στη θεωρία του περί «ανομίας» στο βιβλίο «Le suicide» (1897) επισήμαινε πως η («οργανική») αλληλεγγύη, απαραίτητος όρος για να έχει η ζωή νόημα και τάξη, θρυμματιζόταν κάτω από το βαρύ πόδι του φιλελεύθερου βιομηχανικού Λεβιάθαν.1 Οι κοινωνικές ανισότητες Η Βιομηχανική Επανάσταση του 19ου αιώνα συνεπέφερε υπερπληθυσμό με οξέα κοινωνικά προβλήματα, ένεκα των οποίων ο Τόμας Μάλθους συνιστούσε δραστικό περιορισμό των γεννήσεων, οι δε «κλασικοί φιλελεύθεροι» του «Laissez faire» νόμιζαν ότι τα κοινωνικά προβλήματα θα επελύοντο χωρίς κρατική παρέμβαση, άποψη που επικράτησε και στον 20ό αιώνα με τους «οικονομικούς φιλελεύθερους» (το άλλο ρεύμα και συνέχεια του κλασικού φιλελευθερισμού), όπως οι Φρίντριχ φον Χάγεκ, Ρόμπερτ Νόζικ, Μίλτον Φρίντμαν κ.ά. Ομως τον 19ο αιώνα η συγκέντρωση πληθυσμού στις πόλεις για εξεύρεση εργασίας συνεπέφερε άθλιες συνθήκες διαβίωσης για τους φτωχούς, ενώ η υπερπροσφορά εργασίας ευτέλισε τα ημερομίσθια των εργατών αλλά και των παιδιών που δούλευαν από 9 ετών, οδηγώντας το εργασιακό καθεστώς σε παραπέρα επιδείνωση και προκαλώντας έντονη λαϊκή οργή λόγω της στυγνούς εκμετάλλευσης των πολλών φτωχών από τους λίγους και πλούσιους. Η εμφάνιση του κοινωνικού φιλελευθερισμού (τέλη 19ου αιώνα-αρχές 20ού) αποτελεί αντίδραση σε αυτή την αφόρητη κατάσταση πραγμάτων, λόγω της Βιομηχανικής Επανάστασης, της αλματώδους ανάπτυξης του καπιταλισμού και της επικράτησης του «Laissez faire», που οδήγησε στην απόλυτη εξαθλίωση των λαϊκών τάξεων όπου αυτές δεν έπαιρναν ούτε ψίχουλα από τον κατά Σμιθ «Πλούτο των Εθνών». Μέγας θεωρητικός του κλασικού φιλελευθερισμού υπήρξε τότε ο πολυγραφότατος Χέρμπερτ Σπένσερ (1820-1903) που πρόταξε την ιδεολογία του «κοινωνικού δαρβινισμού» με το σλόγκαν «ο καταλληλότερος θα επιβιώσει»

απόσπασμα απο το αρθρο στην Ελευθεροτυπία 

''Ο κοινωνικός φιλελευθερισμός θεωρείται πια ουμανιστική μέση οδός ανάμεσα στον ανεξέλεγκτο καπιταλισμό και στον οικονομικά και πολιτικά καταπιεστικό σοσιαλισμό. Αυτό οφείλεται στην αντι-συγκρουσιακή τοποθέτησή του και την επιλογή της συναίνεσης και συνεργασίας.
Σε πολλές χώρες, αλλά και στη χαμηλών τόνων «Φιλελεύθερη Διεθνή» (ιδρύθηκε το 1947), συνυπάρχουν κάθε είδους φιλελεύθερα κόμματα κοινωνικά και οικονομικά. Και τα δύο όμως από το 1970 στοχαστικώς αναδιπλωθέντα «παραχώρησαν» τη θέση τους στον «νεοφιλελευθερισμό» με τις ώς τώρα ισχύουσες μονεταριστικές και αντικοινωνικές πολιτικές και την έντονη επιρροή του στην Κεντροδεξιά αλλά και την Κεντροαριστερά ώς σήμερα.
Υπάρχουν τώρα κόμματα ονομαζόμενα «κοινωνικά φιλελεύθερα» που συγκεντρώνουν όμως χαμηλά ποσοστά στις εκλογές, αλλά ενίοτε εξασφαλίζουν συμμετοχή σε κυβερνήσεις συνασπισμών επηρεάζοντας πολιτικές εξελίξεις. Τα οράματα των Γκριν, Χόμπσον και Χόμπχαους όμως για αναδιανομή του πλούτου δεν έγιναν ποτέ πράξη.
Τελικά ο όρος «Liberal», όπως στα ελληνικά ο όρος «Δημοκράτης», παρασημασιολογήθηκε και αναφέρεται σε ήθος και συμπεριφορά μάλλον παρά σε συγκεκριμένη πολιτική θέση. Ως καθαρά αστική ιδεολογία, μακριά από οιεσδήποτε εξεγέρσεις, διατήρησε έναν αξιοπρεπή αλλά ουδέποτε ανατρεπτικό-δημεγερτικό χαρακτήρα, γι' αυτό οι επαναστατημένες εργατικές τάξεις στράφηκαν στους σοσιαλιστές και τους κομμουνιστές, ιδίως μετά το 1945. Τώρα εάν οι δύο αυτοί τους πρόδωσαν -ο καθένας με τον τρόπο του- είναι μια άλλη ιστορία.''