Αλπέρ Τας: Η τουρκική κοινωνία απειλείται από τη συντηρητικοποίησή της (Αυγή ...κλικ για να δειτε την συνεντευξη )

αποσπασμα

* Ποιο είναι το διακύβευμα της τελευταίας σύγκρουσης της κυβέρνησης Ερντογάν με τους στρατιωτικούς; Με τις αποκαλύψεις για την υπόθεση Εργκενεκόν;

Το διακύβευμα είναι η θέση της Τουρκίας στις νέες συνθήκες του διεθνούς καπιταλιστικού συστήματος. Το 2001 στη χώρα σημειώθηκε οικονομική κρίση, μετά είχαμε τους νόμους του τότε υπουργού Οικονομικών Ντερβίς, και η Τουρκία εντάχθηκε, με ό,τι αρνητικό αυτό συνεπάγεται, στο νεοφιλελεύθερο οικονομικό μοντέλο. Το πρόβλημα συνεχίστηκε όμως στο εποικοδόμημα - δηλαδή στο πολιτικό επίπεδο, όπου έπρεπε να «εκσυγχρονιστεί» η δομή της Τουρκίας, μέσα και στο πλαίσιο της αμερικανικής πολιτικής, όπως αυτή διαμορφώθηκε μετά από τις επιθέσεις στους Δίδυμους Πύργους. Έτσι, στο πολιτικό εποικοδόμημα έχουμε μια σύγκρουση όπου, από πλευράς κυβέρνησης Ερντογάν, ο στόχος είναι κάποιου είδους «εκσυγχρονισμός», να ταυτιστεί δηλαδή με το νεοφιλελεύθερο, νεοϊμπεριαλιστικό πλέγμα. Μη ξεχνάμε το διεθνές περιβάλλον μετά από το 2001: πτώση των Δίδυμων Πύργων, Αφγανιστάν, Ιράκ… Στο πλαίσιο αυτό τέθηκε το ευρύτερο ζήτημα του Ισλάμ στην περιοχή. Και μέσα σε αυτό το πλαίσιο αναδείχθηκε το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) ως ο καταλληλότερος εταίρος των ΗΠΑ. Γι' αυτό και οι ΗΠΑ βρέθηκαν πάντα στο πλευρό του κόμματος και του Ερντογάν. Μην ξεχνάτε ότι τον Ερντογάν τον δέχθηκε ο ίδιος ο Μπους πριν καν γίνει πρωθυπουργός. Ταυτίστηκαν έτσι τα συμφέροντα της εγχώριας καπιταλιστικής τάξης με εκείνα του ιμπεριαλισμού, με στόχο την αναβάθμιση της Τουρκίας στην ευρύτερη περιοχή, να γίνει δηλαδή η χώρα περιφερειακή δύναμη, να αναβαθμιστεί κι άλλο το τουρκικό κεφάλαιο, που όλο και περισσότερο διεισδύει στην ευρύτερη περιοχή, και να αναβαθμιστεί ο ρόλος του στρατού, με την έννοια της αύξησης της παρεμβατικότητάς του στην περιοχή. Αυτή η νέα στρατηγική οδήγησε σε κρίση το παλαιό ηγεμονικό μπλοκ εξουσίας και δημιουργήθηκαν τριβές και συγκρούσεις. Ειδικότερα εντός του στρατού, της γραφειοκρατίας, υπήρξαν αντιρρήσεις και αυτό οδήγησε σε σύγκρουση.

Το βασικό είναι ότι δεν πρόκειται για σύγκρουση του στρατού με την κυβέρνηση. Η σύγκρουση είναι στο εσωτερικό του στρατού, της γραφειοκρατίας, μεταξύ των δυτικόφιλων ατλαντιστών και των υπερεθνικιστών, υπερκεμαλικών, ευρασιατών, που έχουν βλέψεις σχετικά με τον ρόλο της Τουρκίας προς ανατολάς - ρόλο που τον βλέπουν στραμμένο προς Ρωσία και Κίνα. Έχουν γίνει συμφωνίες και με τις ΗΠΑ και με υψηλά κλιμάκια του στρατού προκειμένου αυτοί οι υπερεθνικιστές να εξαφανιστούν. Η υπόθεση Εργκενεκόν είναι και μια απάντηση στη δίκη κατά του κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης, αλλά έχει και αυτό το υπόβαθρο, που είναι ένα είδος ξεκαθαρίσματος με αυτό το τμήμα υπερεθνικιστών, υπερκεμαλικών, ευρασιατών, που πλέον δεν ταυτίζονται ούτε με τις πολιτικές των ΗΠΑ ούτε με εκείνες της τουρκικής καπιταλιστικής τάξης.

* Δεν θίγεται δηλαδή ο πυρήνας του κεμαλικού κράτους;

Πολλές φορές υπάρχει παρεξήγηση με το θέμα του κεμαλισμού. Αν πάρουμε τα πράγματα ιστορικά, από τη δεκαετία του 1950 δεν μπορούμε να μιλάμε για κλασικές κεμαλιστικές πολιτικές ούτε για κεμαλιστικό πυρήνα. Είναι λοιπόν ανιστορικό να κάνουμε λόγο για κεμαλικό καθεστώς που αλλάζει ξαφνικά. Η Τουρκία, ως καπιταλιστική χώρα που μετέχει και στην Ατλαντική Συμμαχία, πρέπει να αντιμετωπιστεί σε σχέση με τη νέα πραγματικότητα της εποχής μας στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ, των καπιταλιστικών σχέσεων. Το θέμα της κοσμικότητας, ως κοινωνικό φαινόμενο, είναι παλιό θέμα, ειδικά στο πλαίσιο του Ψυχρού Πολέμου. Οι ΗΠΑ, και στην ευρύτερη περιοχή, συχνά στήριξαν το πολιτικό Ισλάμ κατά της αριστεράς, κατά της κοινωνικής αντιπολίτευσης, των προοδευτικών δυνάμεων… Και έτσι ξεκινά μια πορεία του ανερχόμενου πολιτικού Ισλάμ γι' αυτό και δεν μπορούμε να αντιμετωπίζουμε το θέμα αποκομμένο από το παρελθόν. Ειδικά μετά από το πραξικόπημα Εβρέν, το 1980, ο ίδιος ο στρατός άνοιξε το δρόμο στο πολιτικό Ισλάμ και τα θρησκευτικά τάγματα, σχολές κ.ά., οδηγώντας έτσι σε μια πιο συντηρητική κοινωνία κατά της αριστεράς. Υπό αυτό το ιστορικό πλαίσιο πρέπει να αντιμετωπίζουμε το θέμα της κοσμικότητας. Τα πράγματα αλλάζουν βέβαια μετά από το 2001, όταν οι ΗΠΑ θα βρεθούν ξαφνικά αντιμέτωπες με ένα ριζοσπαστικό Ισλάμ που οι ίδιες δημιούργησαν και ξέφυγε από τον έλεγχό τους. Ξεκινά τότε η προσπάθεια αναζήτησης από πλευράς ΗΠΑ εταίρων στον ευρύτερο ισλαμικό χώρο, ενόψει της δημιουργίας ενός μετριοπαθούς Ισλάμ. Αυτό εκφράζει το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης. Παίζοντας αυτόν τον ρόλο το AKP ενέταξε στο πλαίσιο του πολιτικού συστήματος και στην οικονομία της αγοράς τον κορμό του ριζοσπαστικού πολιτικού Ισλάμ της Τουρκίας.

Εμείς από παλιά υποστηρίζουμε ότι στην Τουρκία δεν υπήρξε ποτέ αληθινό κοσμικό κράτος. Το κράτος θεσμικά διαμορφώνει τον θρησκευτικό χώρο και θεσμικά υποστηρίζει μια θρησκευτική αντίληψη, ένα δόγμα. Το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης δεν έχει πρόβλημα με την κρατικοποίηση του Ισλάμ. Μέσω του AKP διαμορφώθηκαν νέα μεσαία στρώματα, που προήλθαν από τους κύκλους των ισλαμιστών και εντάχθηκαν στην τουρκική αγορά. Δεν θεωρούμε λοιπόν ότι η Τουρκία αντιμετωπίζει τον κίνδυνο να μετατραπεί σε νέο Ιράν ή Σαουδική Αραβία. Δεν θα το επιτρέψει αυτό ούτε η τουρκική αστική τάξη ούτε το ιμπεριαλιστικό κατεστημένο ούτε το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης ούτε και υπάρχουν δυνάμεις του ριζοσπαστικού ισλάμ στη χώρα που να μπορούν να επιδιώξουν κάτι τέτοιο. Το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης διαμόρφωσε μια κατάσταση σε αυτόν τον κορμό του συντηρητικού Ισλάμ προς μια τελείως συντηρητική κατεύθυνση.

*  Δηλαδή εσείς ως αριστερό κόμμα δεν αισθάνεστε ότι απειλείστε από μια νέου είδους θεοκρατία…

Όχι, γιατί η τουρκική κοινωνία απειλείται από μια συντηρητικοποίησή της. Γίνεται δηλαδή πιο θρησκευόμενη. Απλώς αυτό, τούτη τη στιγμή, δεν θέτει ζήτημα αλλαγής του κοσμικού συστήματος.

*Η πρόσφατη αυξημένη επεμβατική δραστηριότητα της τουρκικής αεροπορίας στο Αιγαίο συνιστά παιχνίδι των στρατηγών κατά του Ερντογάν;

Δεν νομίζω ότι κάποιοι στρατηγοί επιδιώκουν τη δημιουργία εντάσεων μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας για να πλήξουν την κυβέρνηση Ερντογάν. Δεν θα μπορούσαν άλλωστε να το κάνουν, γιατί αυτά τα κομμάτια του στρατού έχουν υποχωρήσει πια πολύ. Μη ξεχνάτε ότι και τα ΜΜΕ υποστηρίζουν πολύ την κυβέρνηση Ερντογάν και κάποιοι στρατηγοί δεν έχουν τη δυνατότητα, όπως στο παρελθόν, να επιχειρήσουν κάτι τέτοιο.

Γενικότερα, η σύγκρουση που διαπερνά τον στρατό έχει να κάνει με τον ρόλο του στρατού σε σχέση και με την Τουρκία και το διεθνές περιβάλλον. Ο τουρκικός στρατός είχε δομηθεί στη βάση της αντίληψης του εσωτερικού εχθρού - είτε αυτός λεγόταν σοσιαλισμός, κομμουνισμός, είτε Κούρδοι. Τώρα ο ρόλος του στρατού αναβαθμίζεται υπό νέους όρους: ένας πιο ευέλικτος, πιο παρεμβατικός στρατός που θα προωθεί και τα συμφέροντα της τουρκικής αστικής τάξης και των ΗΠΑ στην ευρύτερη περιοχή. Εμείς δεν θεωρούμε ότι μέσα από τη σύγκρουση αυτή θα υποχωρήσει ο μιλιταρισμός στην Τουρκία, μπορεί να συμβεί και το αντίθετο.