Κατασκευή τραύματος και ηθικός περιορισμός.Η ασάφεια του Ολοκαυτώματος στο Ισραήλ ...Ένα παλιότερο αξιοπρόσεκτο άρθρο στο Επιστήμη και Κοινωνία

 https://ejournals.epublishing.ekt.gr/index.php/sas/article/view/819/841

Πολιτισμικο τραυμα

ΛΑΚΑΝ του ΖΙΖΕΚ

Σλάβοι Ζίζεκ 

ΛΑΚΑΝ 

Το βιβλίο **«Λακάν»** του Σλάβοϊ Ζίζεκ αποτελεί μια εξαιρετικά εκτεταμένη και εμπεριστατωμένη μελέτη του έργου του Ζακ Λακάν, ενός από τους πιο επιδραστικούς θεωρητικούς της ψυχανάλυσης και της φιλοσοφίας του 20ού αιώνα[2][4]. Ο Ζίζεκ, σλοβένος φιλόσοφος και κριτικός θεωρητικός, επιχειρεί όχι μόνο να υπερασπιστεί τη θεωρία του Λακάν απέναντι στις συχνές επικρίσεις, αλλά και να δείξει τη διαχρονική της ηθική αναγκαιότητα στο σύγχρονο κόσμο, όπου κυριαρχεί η επιταγή της απόλαυσης[2][4].

Το έργο εστιάζει σε βασικές λακανικές έννοιες, όπως το **Ιδεώδες Εγώ, το Ιδεώδες του Εγώ και το Υπερεγώ**, τις οποίες ο Ζίζεκ αναλύει και διασαφηνίζει σε σχέση με τη φροϋδική παράδοση. 

Ο ίδιος ο Λακάν κάνει μια αυστηρή διάκριση ανάμεσα σε αυτές:

- **Ιδεώδες Εγώ**: η εξιδανικευμένη, φαντασιακή εικόνα που έχει το υποκείμενο για τον εαυτό του — πώς θα ήθελε να είναι ή πώς θέλει να τον βλέπουν οι άλλοι.

- **Ιδεώδες του Εγώ**: ο φορέας που παρατηρεί και κρίνει το εγώ, δηλαδή το μεγάλο Συμβολικό Άλλο, το ιδανικό που το εγώ προσπαθεί να πραγματώσει.

- **Υπερεγώ**: η απαιτητική, τιμωρητική, και σε ορισμένες εκφράσεις σαδιστική πλευρά αυτού του φορέα, που λειτουργεί ως ηθικός κριτής με το αίσθημα της ενοχής[απόσπασμα][5].

Η δομική βάση αυτής της τριάδας για τον Ζίζεκ είναι η λακανική τριάδα του Φαντασιακού, του Συμβολικού και του Πραγματικού.

 Το Ιδεώδες Εγώ ανήκει στο φαντασιακό πεδίο, καθώς πρόκειται για την κατοπτρική εικόνα που έχει το υποκείμενο, ενώ το Ιδεώδες του Εγώ εντάσσεται στο συμβολικό, δηλαδή στον χώρο των κοινωνικών και γλωσσικών δομών που επηρεάζουν το υποκείμενο[απόσπασμα][4][5].

### Η έννοια της Απόλαυσης

Ένα από τα κεντρικά στοιχεία που αναδεικνύει ο Ζίζεκ είναι η λακανική αντίληψη της **απόλαυσης** ως κάτι πολύ διαφορετικό από την απλή ικανοποίηση των «αυθόρμητων τάσεων»..

 Η απόλαυση δεν ταυτίζεται με την ακατάπαυστη αναζήτηση ηδονής, αλλά μάλλον με την ηθική υποχρέωση να ακολουθούμε έναν «διεστραμμένο ηθικό κανόνα», που συχνά μάς επιβάλλει να μην απολαμβάνουμε σύμφωνα με το κυρίαρχο ιδεώδες

 Αυτή η θέση «συμπυκνώνει τον τρόπο με τον οποίο ο Λακάν αντιλαμβάνεται τον Φρόιντ» και αναδεικνύει την ηθική διάσταση της ψυχανάλυσης, που δεν λειτουργεί ως απλή θεραπεία αλλά ως διαδικασία απομυθοποίησης της κυρίαρχης επιταγής «Απόλαυσε!»[2][4].

### Η σημασία της ψυχανάλυσης σήμερα

Ο Ζίζεκ υπερασπίζεται την ψυχανάλυση ως μια ενεργή και ηθικά επίκαιρη πρακτική που μπορεί να αναδείξει τις δομές πίσω από τις κοινωνικές και υποκειμενικές ταυτότητες. 

Επισημαίνει τον τρόπο με τον οποίο η ψυχανάλυση απομυθοποιεί τις ιδέες περί «φυσιολογικής» σεξουαλικότητας και της απόλαυσης που μας επιτάσσεται από την κουλτούρα μας. .

Μέσα από αυτή την προοπτική, προσεγγίζει και την πολιτική, την ιδεολογία, και τον τρόπο που η κοινωνία διαμορφώνει τους κανόνες της επιθυμίας[2][4].

### Επιστημονική και φιλοσοφική διάσταση

Το βιβλίο δεν περιορίζεται απλώς σε ψυχαναλυτική ερμηνεία, αλλά χρησιμοποιεί ως εργαλεία διάφορες φιλοσοφικές και πολιτισμικές αναφορές, όπως τον Χέγκελ, τον Σαίξπηρ και τον Χίτσκοκ, για να φωτίσει τις λακανικές έννοιες στο θεατρικό, πολιτισμικό και ιδεολογικό πλαίσιο, γεγονός που αυξάνει τη διεπιστημονική αξία του έργου[4]. Ο Ζίζεκ διαβάζει τον Λακάν παράλληλα με τον μαρξισμό και την κριτική θεωρία, ώστε να κατανοήσει την υποκειμενικότητα μέσα στις κοινωνικές δομές εξουσίας[1][4].

> «Απόλαυση δε σημαίνει να ακολουθεί κανείς τις αυθόρμητες τάσεις του, αλλά μάλλον να υπακούει σε κάποιο αλλόκοτο και διεστραμμένο ηθικό καθήκον,  

> Αυτή η απλή, αν και αναπάντεχη, θέση συμπυκνώνει τον τρόπο με τον οποίο ο Lacan αντιλαμβάνεται τον Freud. Ο Freud χρησιμοποιεί τρεις διακριτούς όρους για τον φορέα που ωθεί το υποκείμενο να δράσει ηθικά: μιλάει για το Ιδεώδες Εγώ 1 (Idealich), για το Ιδεώδες του Εγώ (Ich-Ideal) και για το υπερεγώ (Über-Ich). Τείνει να ταυτίσει αυτούς τους τρεις όρους...  

> Ο Lacan εισάγει μια αυστηρή διάκριση ανάμεσα στους τρεις όρους:  

> το Ιδεώδες Εγώ είναι η εξιδανικευμένη εικόνα του εαυτού του υποκειμένου (το πώς θα ήθελα να είμαι, το πώς θα ήθελα να με βλέπουν οι άλλοι). Το Ιδεώδες του Εγώ είναι ο φορέας του οποίου το βλέμμα προσπαθώ να εντυπωσιάσω...  

> Το υπερεγώ, τέλος, είναι ο ίδιος φορέας, στην εκδικητική, σαδιστική τιμωρητική του διάσταση...  

> Η δομική αρχή που θεμελιώνει αυτούς τους τρεις όρους είναι σαφώς η λακανική τριάδα Φαντασιακό Συμβολικό-Πραγματικό: το Ιδεώδες Εγώ είναι φαντασιακό...  

> Το Ιδεώδες του Εγώ είναι συμβολικό, το σημείο της συμβολικής μου ταύτισης, το σημείο στον μεγάλο Άλλο από το οποίο παρατηρώ (και κρίνω) τον εαυτό μου.» (σελ. 123, απόσπασμα στο ερώτημα)

Αυτό το απόσπασμα υμνεί τη σημασία της χωριστής κατανόησης των τριών κεντρικών φροϋδικών-λακανικών εννοιών, που αποδεικνύουν πώς το υποκείμενο είναι εγκλωβισμένο σε έναν καθρέφτη φαντασιακότητας (Ιδεώδες Εγώ), στην κοινωνική/γλωσσική επιτηρητική δύναμη του Άλλου (Ιδεώδες του Εγώ), και σε έναν αυστηρό, τιμωρητικό μηχανισμό ελέγχου (Υπερεγώ). 

Με άλλα λόγια, η απόλαυση δεν είναι απλή ικανοποίηση βιολογικών ορμών, αλλά συμμόρφωση σε έναν ψυχολογικό και ηθικό μηχανισμό που καθορίζει την υποκειμενική ταυτότητα. Η λακανική διάκριση απεικονίζει μια στρατηγική ανάγνωσης της ηθικής ψυχανάλυσης που διαφεύγει της απλής βιολογικής κατανόησης της ηδονής. Αυτή η ανάλυση αποτελεί την καρδιά της ερμηνείας του Ζίζεκ, που συνδέει ψυχανάλυση με πολιτική και ιδεολογία[5][4].

### Συνολική εικόνα

Ο Ζίζεκ με το βιβλίο *«Λακάν»* ξαναζωντανεύει τη σκέψη ενός μεγάλου στοχαστή, παρουσιάζοντας τη λακανική ψυχαναλυτική θεωρία ως εργαλείο όχι μόνο κλινικής θεραπείας αλλά και φιλοσοφικής και κοινωνικής κριτικής. 

Η ανάλυση της ηθικής, της υποκειμενικότητας και της απόλαυσης συνιστά ένα ισχυρό πρίσμα για την κριτική των σύγχρονων ιδεολογιών και των κοινωνικών πρακτικών.

Το έργο είναι απαραίτητο για όσους ενδιαφέρονται για ψυχανάλυση, φιλοσοφία, πολιτική θεωρία και κριτική θεωρία, προσφέροντας μια βαθιά και πολυεπίπεδη ανάγνωση που επανατοποθετεί τον Λακάν στο κέντρο της σύγχρονης σκέψης[2][4].

Παραπομπές:

[1] Σλάβοϊ Ζίζεκ - Βικιπαίδεια https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A3%CE%BB%CE%AC%CE%B2%CE%BF%CF%8A_%CE%96%CE%AF%CE%B6%CE%B5%CE%BA

[2] Λακάν - Slavoj Zizek - 9789601628929 | Protoporia.gr https://www.protoporia.gr/zizek-slavoj-lakan-315928.html

[3] Σλάβοϊ Ζίζεκ/ Slavoj Zizek: «Χρειαζόμαστε την Ευρώπη όσο ποτέ ... https://zenithmag.wordpress.com/2017/07/06/%CF%83%CE%BB%CE%AC%CE%B2%CE%BF%CF%8A-%CE%B6%CE%AF%CE%B6%CE%B5%CE%BA-slavoj-zizek-%CF%87%CF%81%CE%B5%CE%B9%CE%B1%CE%B6%CF%8C%CE%BC%CE%B1%CF%83%CF%84%CE%B5-%CF%84%CE%B7%CE%BD-%CE%B5%CF%85%CF%81/

[4] Λακάν - Slavoj Žižek | Public βιβλία https://www.public.gr/product/books/greek-books/anthropology-social-sciences/philosophy/lakan/0381614

[5] ΛΑΚΑΝ / ZIZEK SLAVOJ https://www.politeianet.gr/books/9789601628929-zizek-slavoj-patakis-lakan-202329

[6] ΛΑΚΑΝ - ebibliopanorama.gr https://ebibliopanorama.gr/%CE%A8%CE%A5%CE%A7%CE%9F%CE%9B%CE%9F%CE%93%CE%99%CE%91/13395-%CE%BB%CE%B1%CE%BA%CE%B1%CE%BD-9789601628929.html

[7] Slavoj Žižek - Όλα τα βιβλία | metabook.gr https://metabook.gr/search?query=Slavoj+%C5%BDi%C5%BEek

[8] ΛΑΚΑΝ - Βιβλιοπωλείο Πολιτεία https://www.politeianet.gr/el/products/9789601628929-slaboi-zizek-patakhs-lakan

[9] THE SUBLIME OBJECT OF IDEOLOGY / ZIZEK SLAVOJ - Πολιτεία https://www.politeianet.gr/books/9781844673001-zizek-slavoj-verso-books-the-sublime-object-of-ideology-183851

[10] SLAVOJ ZIZEK: Βιβλία & Βιογραφία - Βιβλιοπωλείο Πολιτεία https://www.politeianet.gr/el/contributor/zizek-slaboi

Η αναλυση της Χανα Αρεντ για τον Αγγλικο ιμπεριαλισμο

 

Η ανάλυση της Χάνα Άρεντ για τον Αγγλικό ιμπεριαλισμό στην "Καταγωγή του Ολοκληρωτισμού"

Η Χάνα Άρεντ αφιερώνει ένα μεγάλο και περιεκτικό τμήμα του δεύτερου μέρους του βιβλίου της ("Ιμπεριαλισμός") στη μελέτη της Αγγλικής αυτοκρατορίας, τονίζοντας τον ρόλο της στη γέννηση μηχανισμών και ιδεών που γέννησαν ή προετοίμασαν τις προϋποθέσεις για τη νέα μορφή εξουσίας του 20ού αιώνα. Ακολουθεί αναλυτική παρουσίαση των βασικών σημείων της ανάλυσής της:

### 1. **Κεντρικά χαρακτηριστικά του αγγλικού ιμπεριαλισμού**

- **"Κυβέρνηση μέσω της γραφειοκρατίας" (government by bureaucracy):** Η Άρεντ αναλύει πώς η αγγλική διακυβέρνηση των αποικιών (ιδίως στην Ινδία και στην Αίγυπτο) βασίστηκε σε έναν αποπροσωποποιημένο, συχνά ανώνυμο και αυταρχικό διοικητικό μηχανισμό. Οι αποικιακοί αξιωματούχοι, όπως ο λόρδος Κρόμερ στην Αίγυπτο, εφάρμοζαν κανόνες ψυχρού επαγγελματισμού, λήψης αποφάσεων εν ονόματι μιας "ανώτερης αποστολής" και πλήρους αποστασιοποίησης από τους τοπικούς πληθυσμούς[1][2].

- **"Διοίκηση δια της αναφοράς":** Η συλλογή δεδομένων (χαρτογράφηση, εθνογραφία, καταμέτρηση) έγινε βασικό εργαλείο της αποικιακής εξουσίας, όπως αναδεικνύει η Άρεντ αναφερόμενη σε έργα όπως το "Kim" του Kipling. Η γραφειοκρατία καθιέρωσε ένα σχήμα στην οποία η γνώση γίνεται δύναμη διοικητικού ελέγχου και η βία διοικητικό εργαλείο[1].

### 2. **Η "διοικητική σφαγή" και η λογική του αποικιακού κράτους**

- Η Άρεντ αναφέρει πως όταν υπήρχε αντίδραση ή εξέγερση, η αγγλική απάντηση ήταν η "διοικητική σφαγή" (administrative massacre): καταστολή χωρίς ηθικά ή πολιτικά διλήμματα, αλλά ως συνέπεια του ίδιου του διοικητικού μοντέλου — η βία ως ανώνυμος κανόνας της αποικιακής γραφειοκρατίας, όχι ως πολιτική απόφαση. Έτσι, το αποικιακό κράτος εξελίχθηκε σε ένα πείραμα διακυβέρνησης χωρίς εσωτερικούς ελέγχους ή αξίες δικαίου[1][2].

### 3. **Η έκπτωση της εθνικής πολιτικής και η αναδυόμενη "λογική της επέκτασης"**

- Η Άρεντ θεωρεί ότι ο αγγλικός ιμπεριαλισμός διαφοροποιείται από τον νοτιοαφρικανικό, επειδή λειτουργούσε απόλυτα αποστασιοποιημένα: αντί να "αφομοιώνει" ή να σκοπεύει σε μόνιμη εγκατάσταση, επέβαλε ένα σχήμα διακυβέρνησης όπου το τοπικό πληθυσμιακό στοιχείο έμενε πάντοτε ξένο και υπόλογο σε μια εξωτερική, απρόσωπη αρχή[2].

- Στην Αίγυπτο, όπως περιγράφει η Άρεντ, το βρετανικό καθεστώς δεν επιδίωκε την άμεση ληστρική εκμετάλλευση ή αποικισμό, αλλά μια στρατηγική επιβολή προκειμένου να εξασφαλιστούν συμφέροντα μεταφοράς (διώρυγα του Σουέζ, πρόσβαση προς Ινδία). Ουσιώδες είναι ο τρόπος με τον οποίο η συνείδηση του ρόλου αυτού (ανώνυμος, ψυχρός, τεχνικός διαχειριστής) προανήγγειλε τη γραφειοκρατική λογική του ολοκληρωτισμού[2].

### 4. **Η διαπλοκή φυλετισμού και γραφειοκρατίας**

- Η Άρεντ τονίζει ότι η "κυβέρνηση μέσω φυλής" (government by race) και η "κυβέρνηση μέσω γραφειοκρατίας" αποτέλεσαν τα δύο κρίσιμα καινοτόμα εργαλεία που, εξαγόμενα από τις αποικίες, εισήχθησαν τελικά και στις δυτικές κοινωνίες. Έτσι, η αγγλική αποικιακή πρακτική έθεσε τα θεμέλια για την απρόσωπη διακυβέρνηση από υπηρεσίες, απαλλαγμένες από δημοκρατικό έλεγχο, και, ταυτόχρονα, για τη φυσικοποίηση της "διαφοράς" (φυλής/καταγωγής) ως πηγής πολιτικής δικαιολόγησης της κυριαρχίας[1][3][2].

### 5. **Το "μπούμερανγκ" του ιμπεριαλισμού: Από την αποικία στην ευρωπαϊκή μητρόπολη**

- Η Άρεντ επιχειρεί να δείξει πως οι νόρμες και οι λογικές που επιβλήθηκαν στις αποικίες, σταδιακά "επέστρεψαν" στην ίδια την Αγγλία και την ευρωπαϊκή ήπειρο — το φαινόμενο που αποκαλεί "boomerang effect". Κυβέρνηση χωρίς υπευθυνότητα, εξουσία χωρίς ηθικούς φραγμούς, και διοίκηση "ερήμην" του ανθρώπινου παράγοντα μεταφέρθηκαν – κυρίως μέσα από πολέμους και κρίσεις – στο εσωτερικό των εθνικών κρατών, προετοιμάζοντας το έδαφος για τις ολοκληρωτικές μορφές εξουσίας του 20ού αιώνα[4][2].

### 6. **Κριτική της Άρεντ στον αγγλικό ιμπεριαλισμό**

- Η Άρεντ βλέπει τον αγγλικό ιμπεριαλισμό όχι ως "ιστορικό ατύχημα", μόνον ως αποτέλεσμα τυχαίας συγκυρίας[5], αλλά ως ενεργό εργαστήριο καινοτόμων πρακτικών διοίκησης που συνδυάζουν την απρόσωπη βία με τον ψυχρό τεχνικό ορθολογισμό — στοιχεία που, εισαγόμενα στην Ευρώπη, καθιστούν δυνατή τη ριζική "αποπροσωποποίηση" του πολιτικού και την εδραίωση του ολοκληρωτισμού.

## Συμπέρασμα

Η Aρεντ καταδεικνύει πως ο αγγλικός ιμπεριαλισμός συνέβαλε στην ανάπτυξη του ολοκληρωτισμού, εισάγοντας πρακτικές απρόσωπης και αυταρχικής διακυβέρνησης μέσω γραφειοκρατίας, με έμφαση στη διοίκηση δια της αναφοράς, στη φυλετική ταξινόμηση και στην αντικατάσταση της πολιτικής από τεχνικές ή ψυχρές διοικητικές διαδικασίες. Τα μοντέλα αυτά, ξεκινώντας από αποικιακά πλαίσια (Ινδία, Αίγυπτος) μετεξελίχθηκαν τελικά σε βασικές δομές των ολοκληρωτικών καθεστώτων στη Δύση[1][3][4][2].

**Ενδεικτικές παραπομπές:**  

[1][3][5][4][2]

Παραπομπές:

[1] Thinking about imperialism with Hannah Arendt - poco.lit. https://pocolit.com/en/2020/09/28/thinking-about-imperialism-with-hannah-arendt/

[2] The Origins of Totalitarianism, by Hannah Arendt https://www.commentary.org/articles/david-riesman/the-origins-of-totalitarianism-by-hannah-arendt/

[3] The Origins of Totalitarianism: Imperialism, Racism and Human Rights https://www.beyondthought.ca/p/the-origins-of-totalitarianism-imperialism

[4] 4 - Genealogies of Catastrophe: Arendt on the Logic and Legacy of ... https://www.cambridge.org/core/books/politics-in-dark-times/genealogies-of-catastrophe-arendt-on-the-logic-and-legacy-of-imperialism/4176A7FED383B8B8D0941197E9A3F9B8

[5] In “the Origins of Totalitarianism”, Hannah Arendt describes ... - Reddit https://www.reddit.com/r/AskHistorians/comments/lnnlg5/in_the_origins_of_totalitarianism_hannah_arendt/

[6] The Origins of Totalitarianism by Hannah Arendt - EBSCO https://www.ebsco.com/research-starters/literature-and-writing/origins-totalitarianism-hannah-arendt

[7] The Origins of Totalitarianism - Wikipedia https://en.wikipedia.org/wiki/The_Origins_of_Totalitarianism

[8] Arendt on Totalitarianism - jstor https://www.jstor.org/stable/42896812

[9] [PDF] Hannah Arendt's The Origins of Totalitarianism https://repositories.lib.utexas.edu/server/api/core/bitstreams/821d44ee-bc1d-4d0b-b78f-7c45b9c4493f/content

[10] [PDF] The origins of totalitarianism https://cheirif.wordpress.com/wp-content/uploads/2014/08/hannah-arendt-the-origins-of-totalitarianism-meridian-1962.pdf

[11] Totalitarianism, the Inversion of Politics | Hannah Arendt Papers https://www.loc.gov/collections/hannah-arendt-papers/articles-and-essays/totalitarianism-the-inversion-of-politics/

[12] Hannah Arendts "The Origins of Totalitarianism" - H-Soz-Kult https://www.hsozkult.de/event/id/event-130193?language=en

[13] [PDF] The Origins of Totalitarianism (New Edition) https://social-ecology.org/wp/wp-content/uploads/2024/03/Hannah-Arendt-The-Origins-of-Totalitarianism-Harcourt-Brace-Jovanovich-1973.pdf

[14] Imperialism: Part Two of The Origins of Totalitarianism - Goodreads https://www.goodreads.com/book/show/316321

[15] The Origins of Totalitarianism, Expanded Edition - Library of America https://www.loa.org/books/the-origins-of-totalitarianism-expanded-edition/

[16] The Origins of Totalitarianism 9780241316764 - DOKUMEN.PUB https://dokumen.pub/the-origins-of-totalitarianism-9780241316764.html

[17] Hannah Arendt s The Origins of Totalitarianism - jstor https://www.jstor.org/stable/463955

[18] Hannah Arendt and the Uses of History: Imperialism, Nation, Race ... https://www.berghahnbooks.com/title/KingHannah

[19] Arendt on Race #2 (Race and Bureaucracy, Chapter 7 of ... - YouTube https://www.youtube.com/watch?v=NPnjtEReHK4

[20] Chapter 4 Race and Bureaucracy Revisited - De Gruyter Brill https://www.degruyterbrill.com/document/doi/10.1515/9780857455444-006/html

[21] Hannah Arendt - Stanford Encyclopedia of Philosophy https://plato.stanford.edu/entries/arendt/

[22] [PDF] The Origins of Totalitarianism - Free http://acdc2007.free.fr/arendt1973.pdf

[23] Hannah Arendt and the Uses of History: Imperialism, Nation, Race ... https://www.jstor.org/stable/j.ctt9qcjrb

[24] Anzeige von Remarks on Imperialism and Politics | HannahArendt.net https://www.hannaharendt.net/index.php/han/article/view/153/272

[25] Race and Bureaucracy – Hannah Arendt - THE BOOK NOTES https://thebooknotes.in/race-and-bureaucracy-hannah-arendt/

[26] “Nothing much had happened”: Settler colonialism in Hannah Arendt https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/1474885119893077?icid=int.sj-full-text.similar-articles.4

[27] [PDF] The Origins of Totalitarianism - Carleton University https://carleton.ca/polisci/wp-content/uploads/Hannah-Arendt-The-Origins-of-TotalitarianismPart-II-Chapter-9.pdf

[28] (H/B) THE ORIGINS OF TOTALITARIANISM / ARENDT HANNAH https://www.politeianet.gr/books/9780805242256-arendt-hannah-schocken-books-hb-the-origins-of-totalitarianism-114172

[29] The Imperialist Character - jstor https://www.jstor.org/stable/1404663

ΑΝΑΜΝΗΣΗ ΑΠΟ ΤΟ 1980

 ΑΝΑΜΝΗΣΗ Αναμνηση

ΤΟ ΧΑΡΩΠΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ Πέτρος Θεοδωρίδης

 

ΤΟ ΧΑΡΩΠΟ ΤΕΛΟΣ  ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

Πέτρος  Θεοδωρίδης 

μια τερατώδης Βαρύτητα ρουφά τον κόσμο μας που γίνεται ολοένα και πιο πυκνός.Δεν κινδυνεύει από Έκρηξη αλλά από Ενδορηξη

Ένα δωμάτιο με ελάχιστα έπιπλα αρκετά μεγάλο και ισόγειο ,ένα γραφείο. Οι τοίχοι διακοσμημένοι με αντίγραφα:πίνακων : «Ο Δαβίδ με το κεφάλι του Γολιάθ» , του Καραβατζιο , «η χωρα της ανεμελιάς» του Μπρεγκελ , «η Οφηλια» του Μιλαι ,ένα σκίτσο του Καρλ Φρέντρικ Χιλ που απεικονίζει ένα μοναχικό ελαφι να κλαίει, ο «Πληγωμένος άγγελος»  του Χιούγκο Σίμμπεργκ,

Ένα λάπτοπ.

Ο συγγραφέα, ο Μένης Θήτα μετακινείται πέρα δώθε στη κυλιόμενη πολυθρόνα και, κάπου κάπου πληκτρολογεί κάτω από τον τίτλο

ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

Ο Μένης νιώθει απελπισμένος: πιάνει το κεφάλι του

Πως θα περιγράψει το τέλος του κόσμου «Εισβολή εξωγήινων;

«Πολύ κοινότοπο.

«Φυσική καταστροφή;»

 Έχει χιλιοειπωθεί.

Και πως να αποδώσει την υπόκωφη μνησικακία που ξεσπάει αίφνης, την οργή ,τον φθόνο  τα κιτρινισμένα από τον φθόνο πρόσωπα ,το μίσος  μεταμφιεσμένο σε αγάπη ,τη διάχυση των συναισθημάτων;

Όλα όσα παρατηρεί γύρω του και διαισθάνεται ως τέλος του κόσμου  πως να το μεταμορφώσει σε ένα  διήγημα ;

Ξάφνου ανοίγει η πόρτα και μπαίνει ορμητικά η Λίζα και τα δυο παιδιά του, ο Βασίλης και η Μαρία ,γελαστοί και χαρούμενοι .

Ο Μένης αναπηδά τρομαγμένος. «Συγνώμη σε διέκοψα» του λέει η Λίζα .

Ο Μένης σχεδόν μούγκρισε « Δεν έπρεπε να δεχτώ τη θέση του φύλακα σε αυτή την ερημιά .Δεν μπορώ να γράψω»

Τα παιδιά μάλωναν παίζοντας

« Εμείς πάντως  περνάμε  πολύ  καλά « του απαντά η Λίζα.

«Κοιτα, σου έστειλαν ένα αντίτυπο από τον πίνακα που παρήγγειλες».

Ο Μένης το ξεδιπλώνει . Είναι ο πίνακας του Πίτερ  Μπρεγκελ ‘’ Κυνηγοί στο χιόνι» . Οι κυνηγοί ντυμένοι σκούρα επιστρέφουν σκυφτοί στο χωριό τους. Τα μαύρα  πουλιά στα δέντρα κάνουν το χειμωνιάτικο τοπίο να φαίνεται μουντό και απόκοσμο.

«Έξω είναι χαρά θεού» Άνοιξη , έχουμε γεμίσει παπαρούνες . Βγες  έξω μη κλείνεσαι μέσα

«Μα έχω διορία να παραδώσει α το τέλος του κόσμου μέχρι μεθαύριο» φώναξε. Αν δεν το παραδώσω έγκαιρα θα είναι ··,

Καταστροφή.

«Εγώ πάντως είμαι ευτυχισμένη εδώ φώναζε η Λίζα. Δες έξω:

Κοιταξε:

Ο ουρανός ήταν γαλάζιος το λιβάδι καταπράσινο. Εδώ κι εκεί κοκκίνιζε από τις παπαρούνες

Η Λιζα  και τα παιδιά βγαίνουν έξω και ο Μένης  συνεχίζει να γράφει

 «εκείνα τα χρόνια οι άνθρωποι είχανε μαζευτεί ξαφνικά ο ένας κοντά στον άλλο όχι από αγάπη η συμπόνια η έστω από φόβο αλλά τρέμοντας μες την ανησυχία για κάτι απροσδιόριστο άγνωστο και απειλητικό ,δεν ήταν φόβος ήταν μάλλον αγωνία κάτι σαν κυματισμός , εναλλασσόμενα συναισθήματα δέους , οργής, θλίψης που όμως ποτέ δεν μετουσιωνόταν σε πένθος αλλά παρέμεναν σαν κύματα σε μια θάλασσα που φαινόταν ότι θα αγρίευε συσσωρεύονταν σύννεφα αγριεμένα και ο ουρανός άλλαζε χρώματα μωβ , μπλάβο, βαθύ βυσσινί άλλοτε κατακόκκινος πάντα όμως με ένα υπόστρωμα μαύρου , απειλητικού, μιας σκοτεινιάς ανεξήγητης τ 'αστέρια κρύβονται και αρχίζει να λυσσομανά ο αέρας και εκείνοι….»

Έκλεισε τα μάτια κι αποκοιμήθηκε για λίγο στην πολυθρόνα.

Είχε για τα καλά βραδιάσει και ο ουρανός έσφυζε από αστέρια .

Αίφνης τα αστέρια έσβησαν και ,για λίγο ο Μένης  αισθάνθηκε  να  σφίγγει την καρδία του το τέλος του κόσμου.

Άνοιξε τα μάτια του: Καθόλου άστρα Σκοτάδι. Και να ! αναδυθήκαν από το πουθενά χιλιάδες πυγολαμπίδες Το λιβάδι φωτίστηκε όμως εκείνες δεν ήταν πλέον κόκκινες αλλά μαύρες.

Μαύρες παπαρούνες   

Ο Μένη ξάπλωσε αναμεσά τους

Ελαφρύ αεράκι.

Έκλεισε τα ματια.*

Υστέρα άνοιξε τα μάτια του .Είχε ξημερώσει Ο ουρανός είχε αποκτήσει ένα μπλάβο μεταλλικό χρώμα έσπαγε από κιτρινωπούς λεκέδες που άπλωναν εδώ και εκεί

-Όνειρο θα βλέπω, αναφώνησε κοιμήθηκε και ξύπνησε ξανά και ξανά!

 

Και κάθε φορά που ξυπνούσε ο ουρανός γινόταν, όλο και πιο ανοίκειος .Μαύρα πουλιά  έπεφταν από τον ουρανό !

« Ονειρεύομαι το τέλος του Κόσμου» σκέφτηκε ο Μένης. Και συνέχισε να γράφει.

 

«και εκείνοι -οι άνθρωποι- ένιωθαν την καρδιά τους να σφίγγεται και έναν κόμπο στον λαιμό, εντωμεταξύ συνέχιζαν να ασχολούνται με τις εργασίες τους η να ερωτεύονται να καβγαδίζουν, να κάνουν παιδιά , να πηγαίνουν σχολείο , να παρκάρουν ,να κάνουν μπάνιο , να συνομιλούν ακατάπαυστα ξέροντας όμως υπόκωφα πως τίποτε πια δεν είναι όπως πριν και αύριο ,μεθαύριο η και την επομένη ώρα η ζωή οθονών θα άλλαζε ριζικά προς το χειρότερο και ότι δεν υπήρχε κάποιος υπεύθυνος ο ένας και μοναδικός φταίχτης ο αποδιοπομπαίος τράγος οπού θα μπορούσαν να ξεσπαθώσουν να τον βάλουν φυλακή να του βγάλουν τα έντερα να τον αποκεφαλίσουν ώστε να βγάλουν το άχτι τους και ότι μάλλον υπήρχαν χιλιάδες η μάλλον εκατομμύρια αίτια αυτής της παράξενης και ανεξήγητης κρίσης που συσσωρεύτηκαν για χρόνια σαν τα σκουπίδια που σχημάτιζαν βουνά γύρω από τις πόλεις τους ενόσω αυτοί συνέχιζαν να ψωνίζουν στα σουπερμάρκετ να διασκεδάζουν στα πολυσινεμα σ'αυτήν την κρίση που σέρνονταν για χρόνια κι έμοιαζε με εκείνο το πανάρχαιο Φίδι που έτρωγε σύμφωνα με τον μύθο την ουρά του ακατάπαυστα μονό που τώρα δεν ήταν η ουρά αλλά τα ίδια τα παιδιά του που έτρωγε αυτό το Φίδι που ήταν ο Χρόνος

 

-Ήρθαμε! Ακούστηκε η φωνή της Λιζας. Από πίσω της έρχονταν χαρούμενα  τα παιδιά 

 

-Αγάπη μου πρέπει να σου πω το πω Είδα το τέλος του κόσμου ήταν όνειρο αλλά τόσο ζωντανό 

-Μα το ξέρω, απαντάει η Λίζα. Όλος ο κόσμος το ξέρει. Είδαμε όλοι το ίδιο όνειρο·, το βλέπουμε εδώ και μέρες. Ξέρουμε ότι  ζούμε το τέλος το Κόσμου

-Μόνο εγώ δεν το ήξερα;  Ψέλλισε ο Μενης

Ναι!

-Το τέλος !  Και τι κάνουμε τώρα;

Ότι κάναμε κάθε μέρα. Θα μαγειρέψουμε θα συνεχίσεις να γράφεις το σενάριο σου. Το βράδυ θα φιλήσουμε τα παιδιά, θα πούμε καληνύχτα θα προσέξουμε μήπως  αφήσαμε κάποιο το φως αναμμένο

Μα τι νόημα έχουν όλα αυτά, αν ήρθε το τέλος ρώτησε σαστισμένος ο Μένης

- Το ΤΕΛΟΣ αγάπη μου  διαρκεί πολύ απάντησε γελαστά η γυναικά του

 

.....κι όμως διψούσαν για να συνεχίσουν την ζωή που μέχρι τώρα έκαναν-να πηγαίνουν με τα αυτοκίνητα τους πάνω κάτω σε ένα ατελείωτο μποτιλιάρισμα να στέκονται ώρες στην ουρά έξω από τα κέντρα διασκέδασης ,να αλαλάζουν σιωπηλοί μπρος τη μεγάλη οθόνη να κάνουν έρωτα μηχανικά ,να αυνανίζονται μέσα σε μια ατελείωτη φαντασίωση ενώ ήξεραν ότι πάντα η απόλαυση ήταν αλλού και άλλη και κλεμμένη και ενώ, ενδόμυχα ,επιθυμούσαν κάπου όλο αυτό το γαϊτανάκι να τελειώσει να ξαναβρούν την αθωότητα να σταματήσει το κακό και όμως ,συνέχιζαν σαν τα τυφλά γαϊδούρια να σέρνουν τον τροχό του μαγγανοπήγαδου : ελπίδα ,αθωότητα ,διάψευση , εμμονή, συσσώρευση εμπειριών σε ένα κυνήγι μιας ευτυχίας το ίδιο μάταιο όπως η ζωή τους ,ενώ βαθιά φυτεμένη μέσα τους ακουγόταν η σιωπηλή επιταγή του Υπερεγώ: Απήλαυσε το ! Μα..τι;

….

Το Πραγμα, σαν το Τερας του Φρανκεσταιν , αυτονομημένο , ημι ανθρώπινη μηχανή, το Τερας των αγορών τα σπρεντς , τα τοξικά ομόλογα ,τα δάνεια που έγιναν βράχνας ,το χρήμα σαν το πορτραίτο του Ντοριαν Γκρευ όπου αυτού νομίσανε τοι μπορούνε να φορτώσουνε εκεί την μιζέριας τους , την Μοχθηρίας τους και τον Μόχθο των λάλων ,συμπυκνωμένη,παγωμένη , να απωθήσουν εκεί τα σκοτεινά συναισθήματα ,να κρύψουν τις αμαρτίες τους (όπως ο Μίδας που προσπάθησε να κρύψει το μυστικό του σε μια τρυπά )για να συνεχίζουν αυτού να παραμένουν αρυτίδωτοι ,αιωνία νέοι λες και η χωρά τους ήτανε χωρά των Ατλάντων και να που η μαγεία διαλύθηκε και είδαν τοι η χωρά ήτανε έρημος και όλα αυτά τα φανταστήκανε ,δεν ήτανε ο χρόνος που παγιδεύτηκε αλλά αυτού σε έναν αντικατοπτρισμό μεγαλείου και δεν υπήρχε νερό -πραγματικό νερο-σ'αυτον τον τόπο.

και ένιωσαν τοι έγιναν ξένοι σε ένα κόσμο όπου νόμιζαν ότι είναι σπίτι τους. ένιωσαν ξανά παιδιά, αβέβαια για τους εαυτούς τους σε ένα αποξενωμένο κόσμο,

ομωςδεν ένιωθαν πια αθώοι

Είχαν , ανεπανόρθωτα, γεράσει .

 

  ΤΕΛΟΣ