Εθνική ανταγωνιστικότητα ή σοσιαλιστική χειραφέτηση ; του Κώστα Καλλωνιάτη αναδημοσιευση απο You Pay Your Crisis

Εθνική ανταγωνιστικότητα ή σοσιαλιστική χειραφέτηση ;

του Κώστα Καλλωνιάτη

Σε σχόλιο άρθρου μου (βλ «Ούτε ίχνος αλήθειας ;») τέθηκε το ζήτημα της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας και τι ακριβώς προτείνω. Παραθέτω το σκεπτικό της ερώτησης και την απάντηση ως ξεχωριστό κείμενο γιατί νομίζω αξίζει ιδιαίτερης προσοχής και διαλόγου.

Ερώτηση Αιρετικού: «Λέτε ότι "σκεφτόμαστε μέσα από το κουτί" όσοι ζητούμε αύξηση της ανταγωνιστικότητας των προϊόντων της ελληνικής βιομηχανίας. Τι αντιπροτείνετε; Μέχρι τώρα εφαρμόσαμε πολιτική που δεν έδινε βάρος στις εξαγωγές προϊόντων, που απαξίωσε και περιφρόνησε πλήρως την έρευνα και την εξέλιξη νέων τεχνολογιών και προϊόντων και η οποία έδωσε σημασία μόνον σε (α) τουρισμό (κάκιστης ποιότητας με παράλογα υψηλές τιμές και απίστευτη αισχροκέρδεια), (β) ναυτιλία (με μονόπατα σαπιοκάραβα για φορτηγά και με "Δημητρούλες"-σκυλοπνίχτες για ποστάλια), (γ) χρηματοοικονομικές υπηρεσίες (ακολουθώντας τους φετφάδες της ΕΕΔΕ). Και το αποτέλεσμα το είδαμε...

Ξεκινώντας από τη συνταγή που ΔΕΝ δούλεψε και από τη δική σας άποψη ότι η αύξηση της ανταγωνιστικότητας και των εξαγωγών είναι "thinking inside the box", μπορείτε να προτείνετε εσείς μια πολιτική που να μπορεί να προσφέρει ένα θετικό αποτέλεσμα;

Υ.Γ. Βελτίωση της ανταγωνιστικότητας, για ένα σοβαρό επιχειρηματία, δεν σημαίνει καθόλου "μείωση μισθών", αλλά αύξηση της ικανοποίησης που αντλεί ο πελάτης από το προϊόν (άρα βελτίωση ποιότητας, εξυπηρέτησης και, φυσικά, βελτίωση παραγωγικών μέσων και μεθόδων).»

Απάντηση ΚΚ : Επειδή επιμένετε στο θέμα της ανταγωνιστικότητας θα σας απαντήσω και «μέσα και έξω από το κουτί».

Σαν οικονομολόγος λοιπόν θα σας έλεγα πως το πρώτο πράγμα που πρέπει να κοιτάξει η «χώρα» είναι – πέρα από το χρέος - το ζήτημα της ενεργειακής της εξάρτησης. Με 80% εξάρτηση από εισαγωγές ενέργειας και δη υδρογονανθράκων οι οποίοι παγκοσμίως έχουν φθάσει στο peak τους (εξ ου και το ακατέβατο των διεθνών τιμών) η όποια νέα παραγωγική βάση δεν θα έχει ανταγωνιστικό πλεονέκτημα και είναι αστείο να μιλάμε για «εθνική ανεξαρτησία» με οικονομικούς τουλάχιστον όρους. Αντίθετα, ο φυσικός πλούτος της Ελλάδας σε ήλιο, άνεμους, βιομάζα και γεωθερμία επιτρέπει αυτό που ο ΓΑΠ μαζί με πολλούς άλλους αποκαλούν πράσινη ανάπτυξη. Δηλαδή την ανάπτυξη της νέας ανταγωνιστικής οικονομίας γύρω από τον άξονα των ΑΠΕ, της εξοικονόμησης ενέργειας (βλ επενδύσεις σε μονώσεις κτιρίων, δημόσια μεταφορικά μέσα κλπ), της ανάπτυξης νέου ηλεκτρικού δικτύου διανομής που να μπορεί να συνδέει την παραγωγή ΑΠΕ με την παραδοσιακή ηλεκτροδότηση της οικονομίας (ώστε να υπάρχει συνέχεια) και των περίφημων αγωγών φυσικού αερίου για τη σύνδεση Ευρώπης-Ανατολής που θα έβαζαν την Ελλάδα σαν διαμετακομιστικό κέντρο στον νέο διεθνή καταμερισμό εργασίας.

Η ανάπτυξη του αγροτικού πλούτου της χώρας επίσης πρέπει να είναι σημαντικός πυλώνας ανταγωνιστικής ανάπτυξης δεδομένης της επερχόμενης δημογραφικής, κλιματικής και διατροφικής κρίσης διεθνώς. Η επιλεκτική ανάπτυξη ποιοτικών αγροτικών προϊόντων με βιοκαλλιέργειες και προσαρμογές στα νέα κλιματικά δεδομένα (πχ περιορισμένες ανάγκες άρδευσης) δεν αρκούν για μία ανταγωνιστική εξαγωγική ανάπτυξη. Χρειάζεται η υποστήριξη συνοδευτικών υπηρεσιών (έρευνες παραγωγής και αγοράς, logistics, μάνατζμεντ, μάρκετινγκ κλπ) προκειμένου τα προϊόντα να αποκτήσουν πρόσβαση στις αγορές, επωνυμία  και ανταγωνιστικό κόστος διεθνώς. Μία καλά σχεδιασμένη αγροτική ανάπτυξη δεν θα ωφελήσει μόνον την ντόπια βιομηχανία (βασικός κλάδος της οποίας είναι τα τρόφιμα-ποτά) αλλά και τον τομέα των υπηρεσιών όπως πχ του τουρισμού που μπορεί να αξιοποιήσει τις ευεργετικές για την υγεία επιδράσεις της μεσογειακής διατροφής.

Ο τουρισμός επίσης θα αναπτυχθεί καλύτερα με την ενεργειακή αυτοδυναμία του νησιωτικού μας συμπλέγματος χάρις στις ΑΠΕ οι οποίες επιπλέον μπορούν να του διασφαλίσουν και μόνιμη υδροδότηση (βλ σχετικά πιλοτικά προγράμματα). Όσον αφορά τις άλλες υπηρεσίες, πολύ σωστά θέσατε το ζήτημα της παραμέλησης της έρευνας-τεχνολογίας που είναι συνδεδεμένη με τα πανεπιστήμια και τις επιχειρήσεις και η οποία θα πρέπει να προσανατολιστεί ακριβώς στους τομείς εκείνους που η Ελλάδα έχει ή μπορεί να αποκτήσει συγκριτικό πλεονέκτημα. Επίσης, η Ελλάδα πρέπει να αξιοποιήσει το πολυάριθμο εξειδικευμένο επιστημονικό προσωπικό που διαθέτει εντός και εκτός των συνόρων ώστε να αναπτύξει σε περιφερειακή βάση (ΝΑ Ευρώπη – Βαλκάνια) τους τομείς των υπηρεσιών παιδείας και υγείας που δυστυχώς παραπαίουν βυθισμένοι σε χρόνια προβλήματα με κορυφαίο την έλλειψη σχεδιασμού και διοίκησης.

Ενδεικτικά, λοιπόν, και χωρίς να εξαντλώ ένα τόσο μεγάλο θέμα όπως αυτό του νέου παραγωγικού μοντέλου που αναζητείτε (δεν καταπιάστηκα με τον τομέα του εμπορίου, των μεταφορών και των ελεύθερων επαγγελμάτων όπου είναι τεράστιες οι απαιτούμενες αλλαγές) αντιλαμβάνεστε πως ένας οικονομολόγος σκέφτεται με βάση τον υπάρχοντα καταμερισμό εργασίας τι καλύτερο θα μπορούσε να γίνει για να αναπτυχθεί η «χώρα» την επόμενη δεκαετία.

Βεβαίως για να γίνουν όλα αυτά και να αναπτυχθεί η Ελλάδα σε καπιταλιστική βάση χρειάζονται επενδύσεις. Και ο μεν ΓΑΠ ξεπουλά δημόσιες επιχειρήσεις και ακίνητα και ρίχνει το κόστος της εργατικής δύναμης για να προσελκύσει κεφάλαια, ο δε ΔΚ μας προτείνει διαγραφή χρέους-έξοδο από ΕΕ-υποτίμηση δραχμής και κρατικοποιήσεις για τη νέα εξαγωγικά ανταγωνιστική οικονομία. Μόνο που δεν μας λέει που θα βρούμε τα χρήματα για τις νέες επενδύσεις ώστε να γίνει η οικονομία ανταγωνιστική. Γιατί με μεγάλο μέρος της οικονομίας κρατικοποιημένο, τον πληθωρισμό να καλπάζει, τις κινήσεις κεφαλαίων δεσμευμένες και τη χώρα να έχει αρνηθεί τα χρέη της βγαίνοντας από την ΕΕ και προκαλώντας ένα είδος εθνικής απομόνωσης, δεν νομίζω να υπάρχει κανείς λογικά σκεπτόμενος άνθρωπος που να περιμένει βοήθεια από το ξένο κεφάλαιο και τεχνολογία.

Αντίστοιχα, όταν υποτιμάς δραστικά το νόμισμα δίνεις τεχνητή ώθηση στην ήδη υπάρχουσα εξαγωγική δομή μεταφέροντας πόρους από τον μη διεθνώς εμπορεύσιμο στον διεθνώς εμπορεύσιμο τομέα. Δεν αναπτύσσεις νέα παραγωγική και εξαγωγική δομή. Αν πούλαγες πχ ρούχα στις ξένες αγορές ή κάποιο άλλο προϊόν χαμηλής προστιθέμενης αξίας που μακροχρονίως δεν είναι βιώσιμο, το μόνο που καταφέρνεις με την υποτίμηση είναι να παρατείνεις τη διάρκεια ζωής μιας κατά τα άλλα καταδικασμένης παραγωγικής δραστηριότητας.

Σε μεγάλο, δε, βαθμό αυτοακυρώνεις την προσπάθεια για αύξηση των εξαγωγών σου εάν έχεις 80% εξάρτηση από εισαγωγές ενέργειας, 90% εξάρτηση από εισαγωγές μηχανημάτων και εισάγεις μεγάλο μέρος των πρώτων υλών σου. Από την άλλη βεβαίως, μπορεί να πετύχεις να γίνεις τουριστικά το Μαρόκο της ΝΑ Μεσογείου..

Πάμε τώρα στην «απ’ έξω από το κουτί» θεώρηση των πραγμάτων. Και πες ότι τα έκανες όλα αυτά. Τι κέρδισε ο έλληνας εργαζόμενος από τον παραγωγικό μετασχηματισμό ; Τίποτα παραπάνω από το να μπορεί να απασχολείται με ένα χαμηλό μισθό μέχρι την επόμενη διεθνή καπιταλιστική κρίση. Για να το καταλάβουμε καλύτερα δεν έχουμε παρά να σκεφθούμε την αναπτυξιακή ευφορία της Δύσης των τελευταίων 30 ετών. Ο Ρίτσαρντ Γούλφ απέδειξε στον μαυροπίνακα πως αν και το ΑΕΠ και η παραγωγικότητα αυξανόταν καθ’ όλη τη διάρκεια αυτής της περιόδου, οι μισθοί ωστόσο έμεναν στάσιμοι. Δέστε τη Γερμανία 20 χρόνια μετά την ενοποίηση των δύο μερών της. Η οικονομία είναι πρώτη ή δεύτερη στον κόσμο, όμως οι μισθοί αυξάνονται με βήματα χελώνας όταν δεν μένουν στάσιμοι, σε σημείο που να παραπονούνται οι υπόλοιποι ευρωπαίοι ότι για τα δεινά τους φταίει η Γερμανία. Και όλος ο πλανήτης κολυμπάει μέσα στα χρέη, την βιομηχανική μόλυνση και την κατάθλιψη του σύγχρονου τρόπου ζωής.

Με άλλα λόγια, δεν είναι μόνον ότι ο καπιταλισμός παγκοσμίως περνά μία δομική κρίση συσσώρευσης και δυσαναλογιών (υπερπαραγωγή/υποκατανάλωση), αλλά ότι με την παγκοσμιοποίηση της άναρχης ανάπτυξής του αδυνατεί πλέον να διαχειριστεί τις κρίσιμες ανισορροπίες που προκαλεί σε πλανητικό επίπεδο. Σε σημείο που να απειλείται η ίδια η ανθρώπινη επιβίωση στη διάρκεια αυτού του αιώνα.

Το ζήτημα σήμερα δεν είναι να βρούμε ένα άλλο ανταγωνιστικό εθνικό μοντέλο παραγωγής σε έναν μη βιώσιμο από τον άνθρωπο κόσμο. Δεν είναι να δώσουμε δύο καμτσικιές στο άλογο-μισθωτός να τρέξει ταχύτερα στο ιπποδρόμιο του διεθνούς ανταγωνισμού. Το ζήτημα είναι να ανασχεδιάσουμε τον κόσμο σε ανθρώπινες βάσεις ώστε να μπορούμε όλοι, ευρωπαίοι, ασιάτες, αμερικανοί και αφρικανοί να ζήσουμε ειρηνικά και ισορροπημένα.

Σήμερα που το πράγμα έχει αρχίσει να ξεφεύγει εντελώς με τις ανταγωνιστικές νομισματικές υποτιμήσεις και το επερχόμενο κύμα προστατευτισμού και, αλίμονο, πολέμων, είναι τραγικό να σκεφτόμαστε στην αριστερά εθνικούς καπιταλιστικούς δρόμους ανάπτυξης με υποτιμήσεις. Να θέλουμε, δηλαδή, να ανταγωνιστούμε πιο αποτελεσματικά τους εργαζόμενους της Ισπανίας, της Πορτογαλίας ή της Ιρλανδίας που παραμένοντας στο ευρώ δεν θα έχουν την πρόσκαιρη ώθηση μιας νομισματικής υποτίμησης.

Σε όλους τους ευρωπαίους (και όχι μόνον) εργαζόμενους αυτό που πρέπει να προτείνουμε είναι κοινό μέτωπο διεκδικήσεων για τις διαγραφές των συσσωρευμένων χρεών και 30-35 ώρες εργασίας για την απορρόφηση της ανεργίας. Αυτή νομίζω είναι μία μεταβατική πρόταση με πανεργατική απήχηση και σοσιαλιστική προοπτική, όχι η αύξηση της ανταγωνιστικότητας.