Ημερομηνία δημοσίευσης: 02/05/2010
Τα πέντε ερωτήματα
1) Η στρατηγική της Λισσαβώνας απέτυχε, μαζί με το νεοφιλελεύθερο μοντέλο διαχείρισης των καπιταλιστικών οικονομιών, που στηριζόταν στη συμπίεση των μισθών και των δικαιωμάτων της εργασίας, την απορρύθμιση των αγορών και τη μετατροπή της χρηματοπιστωτικής σφαίρας σε βασικό αξιολογητή και ρυθμιστή κάθε οικονομικής δραστηριότητας και κάθε οικονομικού υποκειμένου (επιχειρήσεων, κρατών, ασφαλιστικών ταμείων, δήμων...). Όπως ισχύει πάντα, η καπιταλιστική κρίση είναι τρισυπόστατη:
Κρίση του κεφαλαίου (υποαπασχόληση των παραγωγικών εγκαταστάσεων, συμπίεση του ποσοστού κέρδους, χρεωκοπίες επιχειρήσεων), κρίση των δημόσιων οικονομικών (αύξηση δημόσιων ελλειμμάτων και χρεών) και κρίση της εργασίας (ανεργία, μείωση μισθών και συντάξεων, κατάργηση δικαιωμάτων). Οι κυρίαρχες πολιτικές ενδιαφέρονται κυρίως για την κρίση του κεφαλαίου και αναγγέλλουν διαρκώς το ξεπέρασμά της, θεωρώντας την κρίση της εργασίας δευτερεύουσας σημασίας. Γι' αυτό άλλωστε χρησιμοποιούν την κρίση των δημόσιων οικονομικών ως μοχλό αναδιανομής εισοδήματος και εξουσίας υπέρ του κεφαλαίου και σε βάρος της εργασίας. Όμως, όλες οι πτυχές της κρίσης φαίνεται ότι θα διαρκέσουν αρκετό χρόνο ακόμα.
2) Δεν κατανοώ καλά την ερώτηση. Οι ακαθάριστες επενδύσεις παγίου κεφαλαίου στην Ελλάδα ήταν την περίοδο 1997-2007 από τις ψηλότερες στην Ευρωζώνη ως ποσοστό του ΑΕΠ. (Για το 2007, σε σταθερές τιμές του 2000: 16 δισ. σε κατοικίες, 10 δισ. σε άλλες κατασκευές, 11 δισ. σε μεταλλικά προϊόντα και μηχανές, 8 δισ. ευρώ σε μεταφορικά μέσα). Με την κρίση οι επενδύσεις συρρικνώθηκαν εντυπωσιακά. Για όσους δεν ασπάζονται το νεοφιλελεύθερο υπόδειγμα, η συγκυρία αυτή απαιτεί ενεργή κρατική παρέμβαση, στροφή στις δημόσιες επενδύσεις.
3) Ο τραπεζικός τομέας πρέπει να επιτελεί μια λειτουργία δημοσίου συμφέροντος, εφόσον ακριβώς αποτελεί εκ των πραγμάτων τον βασικό χρηματοδότη των επιχειρήσεων, άρα της οικονομικής μεγέθυνσης. Χωρίς ισχυρή δημόσια παρουσία, δεν πρόκειται όμως ποτέ να διαμορφώσει στρατηγικές με γνώμονα το δημόσιο συμφέρον. Κάτι τέτοιο θα απαιτούσε τραπεζικές δραστηριότητες ειδικού σκοπού, π.χ. για μια φτηνή στεγαστική πολιτική για χαμηλόμισθους και χαμηλοσυνταξιούχους, οικολογικές πολιτικές κ.λπ.
4) Σε πολιτικές δημόσιου συμφέροντος πρώτα από όλα: Δημόσια υγεία και παιδεία, υποδομές…
5) Δεν πρόκειται για πολιτική υποτίμησης με την αυστηρή έννοια του όρου. Με τον όρο «εσωτερική υποτίμηση» εννοούν κυρίως τη μείωση των μισθών (για να αυξηθεί, υποτίθεται η ανταγωνιστικότητα), δηλαδή επιδιώκουν το βάθεμα της κρίσης της εργασίας, ώστε να αυξηθούν τα κέρδη με τις αρχαίες εκείνες μεθόδους που ο Μαρξ ονόμαζε «παραγωγή απόλυτης υπεραξίας» (σε αντιδιαστολή με την «παραγωγή σχετικής υπεραξίας» που προκύπτει από την τεχνολογική καινοτομία και τον παραγωγικό εκσυγχρονισμό). Συμπεριφέρονται σαν η ανταγωνιστικότητα να αφορά μόνο το κόστος παραγωγής (ενώ στην πραγματικότητα πρόκειται για ένα πολυσύνθετο δείκτη, μία μόνο συνιστώσα του οποίου είναι το κόστος) και σαν το κόστος παραγωγής να εξαρτάται μόνο από το μισθιακό κόστος (το οποίο είναι απλώς μια συνιστώσα, συνήθως η μικρότερη, το συνολικού κόστους παραγωγής).
Οι πολιτικές αυτές είναι ατελέσφορες για την αντιμετώπιση της κρίσης των δημόσιων οικονομικών (που ισχυρίζονται ότι θέλουν να αντιμετωπίσουν), καθώς βαθαίνουν την ύφεση και θα επηρεάσουν αρνητικά τον παρονομαστή του κλάσματος χρέος/ΑΕΠ. Θα πρέπει να επιδιώξουμε να μην επιτύχουν τον πραγματικό στόχο τους: Το βάθεμα της κρίσης της εργασίας.
* Ο Γιάννης Μηλιός διδάσκει Πολιτική Οικονομία στο ΕΜΠ.
1) Η στρατηγική της Λισσαβώνας απέτυχε, μαζί με το νεοφιλελεύθερο μοντέλο διαχείρισης των καπιταλιστικών οικονομιών, που στηριζόταν στη συμπίεση των μισθών και των δικαιωμάτων της εργασίας, την απορρύθμιση των αγορών και τη μετατροπή της χρηματοπιστωτικής σφαίρας σε βασικό αξιολογητή και ρυθμιστή κάθε οικονομικής δραστηριότητας και κάθε οικονομικού υποκειμένου (επιχειρήσεων, κρατών, ασφαλιστικών ταμείων, δήμων...). Όπως ισχύει πάντα, η καπιταλιστική κρίση είναι τρισυπόστατη:
Κρίση του κεφαλαίου (υποαπασχόληση των παραγωγικών εγκαταστάσεων, συμπίεση του ποσοστού κέρδους, χρεωκοπίες επιχειρήσεων), κρίση των δημόσιων οικονομικών (αύξηση δημόσιων ελλειμμάτων και χρεών) και κρίση της εργασίας (ανεργία, μείωση μισθών και συντάξεων, κατάργηση δικαιωμάτων). Οι κυρίαρχες πολιτικές ενδιαφέρονται κυρίως για την κρίση του κεφαλαίου και αναγγέλλουν διαρκώς το ξεπέρασμά της, θεωρώντας την κρίση της εργασίας δευτερεύουσας σημασίας. Γι' αυτό άλλωστε χρησιμοποιούν την κρίση των δημόσιων οικονομικών ως μοχλό αναδιανομής εισοδήματος και εξουσίας υπέρ του κεφαλαίου και σε βάρος της εργασίας. Όμως, όλες οι πτυχές της κρίσης φαίνεται ότι θα διαρκέσουν αρκετό χρόνο ακόμα.
2) Δεν κατανοώ καλά την ερώτηση. Οι ακαθάριστες επενδύσεις παγίου κεφαλαίου στην Ελλάδα ήταν την περίοδο 1997-2007 από τις ψηλότερες στην Ευρωζώνη ως ποσοστό του ΑΕΠ. (Για το 2007, σε σταθερές τιμές του 2000: 16 δισ. σε κατοικίες, 10 δισ. σε άλλες κατασκευές, 11 δισ. σε μεταλλικά προϊόντα και μηχανές, 8 δισ. ευρώ σε μεταφορικά μέσα). Με την κρίση οι επενδύσεις συρρικνώθηκαν εντυπωσιακά. Για όσους δεν ασπάζονται το νεοφιλελεύθερο υπόδειγμα, η συγκυρία αυτή απαιτεί ενεργή κρατική παρέμβαση, στροφή στις δημόσιες επενδύσεις.
3) Ο τραπεζικός τομέας πρέπει να επιτελεί μια λειτουργία δημοσίου συμφέροντος, εφόσον ακριβώς αποτελεί εκ των πραγμάτων τον βασικό χρηματοδότη των επιχειρήσεων, άρα της οικονομικής μεγέθυνσης. Χωρίς ισχυρή δημόσια παρουσία, δεν πρόκειται όμως ποτέ να διαμορφώσει στρατηγικές με γνώμονα το δημόσιο συμφέρον. Κάτι τέτοιο θα απαιτούσε τραπεζικές δραστηριότητες ειδικού σκοπού, π.χ. για μια φτηνή στεγαστική πολιτική για χαμηλόμισθους και χαμηλοσυνταξιούχους, οικολογικές πολιτικές κ.λπ.
4) Σε πολιτικές δημόσιου συμφέροντος πρώτα από όλα: Δημόσια υγεία και παιδεία, υποδομές…
5) Δεν πρόκειται για πολιτική υποτίμησης με την αυστηρή έννοια του όρου. Με τον όρο «εσωτερική υποτίμηση» εννοούν κυρίως τη μείωση των μισθών (για να αυξηθεί, υποτίθεται η ανταγωνιστικότητα), δηλαδή επιδιώκουν το βάθεμα της κρίσης της εργασίας, ώστε να αυξηθούν τα κέρδη με τις αρχαίες εκείνες μεθόδους που ο Μαρξ ονόμαζε «παραγωγή απόλυτης υπεραξίας» (σε αντιδιαστολή με την «παραγωγή σχετικής υπεραξίας» που προκύπτει από την τεχνολογική καινοτομία και τον παραγωγικό εκσυγχρονισμό). Συμπεριφέρονται σαν η ανταγωνιστικότητα να αφορά μόνο το κόστος παραγωγής (ενώ στην πραγματικότητα πρόκειται για ένα πολυσύνθετο δείκτη, μία μόνο συνιστώσα του οποίου είναι το κόστος) και σαν το κόστος παραγωγής να εξαρτάται μόνο από το μισθιακό κόστος (το οποίο είναι απλώς μια συνιστώσα, συνήθως η μικρότερη, το συνολικού κόστους παραγωγής).
Οι πολιτικές αυτές είναι ατελέσφορες για την αντιμετώπιση της κρίσης των δημόσιων οικονομικών (που ισχυρίζονται ότι θέλουν να αντιμετωπίσουν), καθώς βαθαίνουν την ύφεση και θα επηρεάσουν αρνητικά τον παρονομαστή του κλάσματος χρέος/ΑΕΠ. Θα πρέπει να επιδιώξουμε να μην επιτύχουν τον πραγματικό στόχο τους: Το βάθεμα της κρίσης της εργασίας.
* Ο Γιάννης Μηλιός διδάσκει Πολιτική Οικονομία στο ΕΜΠ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου