βιβλιοπαρουσίαση: Πέτρος Θεοδωρίδης
John
Weiss.
Συντηρητισμός και Ριζοσπαστική Δεξιά
Παραδοσιοκρατία Αντίδραση και αντεπανάσταση
στην Ευρώπη 1770-1945, (1977) ,εκδόσεις Θύραθεν Μτφ Σπύρος Μαρκέτος 2009
αποσπασμα :
«Πολλά
έχουν γραφεί για τον φιλελευθερισμό στην Ευρώπη, αλλά λίγα σχετικά με τον
συντηρητισμό». Το βιβλίο του John Weiss
προσπαθεί να αποκαταστήσει αυτό το έλλειμμα της βιβλιογραφίας. Ο Weiss
ξεκινά την αφήγηση του από την εποχή πριν από την επανάσταση του 1789 και
φτάνει μέχρι το 1945.Για τον συγγραφέα, η συντηρητική επανάσταση ξεκίνησε με
τις απειλές που δέχθηκε από τους ηγεμόνες η παραδοσιακή τάξη πραγμάτων στην
Ευρώπη τον 17ο κα 18ο αιώνα, όταν αρκετοί ηγεμόνες προσπάθησαν να μειώσουν τις
εξουσίες και τα προνόμια των ευγενών της εκκλησιαστικής ιεραρχίας και των
επικεφαλής των συντεχνιών.Τότε οι ομάδες αυτές προέβαλλαν την αρχαιότερη από
όλες τις συντηρητικές ιδέες:« το κράτος
δεν πρέπει να έχει το δικαίωμα να επεκτείνει την εξουσία του σε βάρος των
τοπικών ομάδων και των συντεχνιακών συμφερόντων.»
Ο Μοντεσκιέ π.χ υποστήριζε ότι μόνο ένα
σύστημα κληρονομικής κατοχής των αξιωμάτων θα μπορούσε να προστατεύσει τον
πολίτη από τον αυθαίρετο δεσποτισμό του ηγεμόνα. Αυτός ήταν-τόνιζε- ένας τρόπος
για να διατηρηθούν οι θεσμοί εξουσίας και τα διάσπαρτα κέντρα δύναμης, τα οποία
αποκαλούσε corps intermediaire (ενδιάμεσα σώματα )
Ο Ιούστος Μόζερ(1720-1794) πρωθυπουργός του κρατιδίου του ΄Οσναμπρυκ,
κατήγγειλε τους «άμυαλους νεωτεριστες»:καταπατούσαν
έθιμα, δικαιώματα και συνήθειες που ήταν απαύγασμα μιας ενστικτώδους σοφίας του
λαού .Η Γαλλική Επανάσταση επιτάχυνε την εξέλιξη του ευρωπαϊκού
συντηρητισμού.Τον Οκτώβριο του 1790 ο ΄Εντμουντ Μπέρκ δημοσίευσε τους «Στοχασμούς για την Επανάσταση στη Γαλλία».
Στο βιβλίο ο Μπέρκ υποστήριζε ότι οι μεγάλες οικογένειες της γαιοκτημονικής
αριστοκρατία ήσαν οι φυσικοί άρχοντες της Γαλλίας. Για τον Μπερκ η ριζική
αλλαγή αναπόφευκτα είναι πάντοτε λάθος:βασίζεται στα παροδικά συμφέροντα, τις
άξιες και την εξαιρετικά περιορισμένη εμπειρία μίας και μόνο γενιάς.Ο John
Weiss μας θυμίζει και τον πιο σημαντικό εκπρόσωπο του
Ρομαντικού συντηρητισμού:τον ποιητή Νοβάλις, που στο έργο του«Χριστιανοσύνη ή Ευρώπη;»(1799)ύμνησε τις
«υπέροχες εκείνες ημέρες», όταν η Ευρώπη «ήταν
ένα μια απέραντη πολιτική κι ηθική αυτοκρατορία του πνεύματος ,ταγμένη υπό την
ιερή ηγεμονία του πάπα»: «Μάθετε
στους ανθρώπους ν΄ αρνούνται την ιερότητα του σύμπαντος», προειδοποιούσε ο
Νοβάλις, «και θα τους δείτε να ορμούν να
κατασπαράξουν ο ένας τον άλλον.».Για τον Νοβάλις ,ο ιδεώδης δεσμός της
χριστιανικής πνευματικότητας είχε σπάσει,και ήταν τώρα καθήκον των ευρωπαίων να
την ανασυγκολλήσουν.
Όμως ,σύμφωνα με τον Weiss
,η πιο βαθυστόχαστη διακήρυξη των
συντηρητικών πολιτικών αρχών του Ρομαντισμού δημοσιεύτηκε από τον Ανταμ Μύλλερ
το 1809 με τίτλο «Τα στοιχεία της
Πολιτικής»(Die Elemente der Staatskunst).Το κεντρικό θέμα
του Μύλλερ, ευνοούμενου της Αυστριακής αυλής, ήταν σαφές:Μόνο η επιστροφή στις
μεσαιωνικές αρχές διακυβέρνησης θα μπορούσε να αποκαταστήσει το μεγαλείο της
Αυστρίας. Ο Μύλλερ ανίχνευε την πηγή της σύγχρονης ανηθικότητας στο φιλελεύθερο
δόγμα ότι το κράτος ήταν απλώς μια έξυπνη επινόηση των ίδιων των ανθρώπων, από
την εποχή που βρίσκονταν σε μια δήθεν «φυσική
»κατάσταση.Για τον Μύλερ ο άνθρωπος παντού γεννιέται μέσα σε κάποια συγκεκριμένη μορφή κοινωνικών σχέσεων
–οικογένεια ,φάρα, φυλή η έθνος –και τα δικαιώματα και οι λειτουργίες του
προκύπτουν αναπόφευκτα από αυτή τη σχέση ζωής. Το κοινωνικό συμβόλαιο των
φιλελευθέρων, ήταν μία συμφωνία που απέδιδε τις ανάγκες μιας μόνο τάξης. Ο
μόνος τρόπος να αποκατασταθεί η αρμονία ,ήταν, να δούμε το κράτος όπως το
έβλεπε ο μεσαιωνικός άνθρωπος: ,όχι ως άθροισμα ατόμων αλλά ως «κοινότητα κοινοτήτων»μέσα στην οποία
κάθε πολίτης ήταν μέρος μιας μικρότερης κοινότητας- ευγενείς, ιερείς
,συντεχνίτες ,έμποροι- που η κάθε μια τους είχε την μέγιστη δυνατή δύναμη
αυτορύθμισης που θα ήταν συμβατή με τις ιδιαίτερες λειτουργίες της και με το
καλό του συνόλου. Μέσα σε μια τέτοια κοινωνική τάξη πραγμάτων οι μόνες
συγκρούσεις θα ήταν ανάμεσα σε
συντεχνιακές ομάδες. Δεν θα υπήρχε χώρος για την αντικοινωνική
ιδιοτέλεια του ατόμου.
Ο Weiss κοντοστέκεται
ιδιαίτερα σε δυο από τους πλέον σημαντικούς θεωρητικούς της αντίδρασης στην
Γαλλική επανάσταση που άσκησαν εξαιρετική επιρροή στους Ούλτρα βασιλόφρονες:Στον κόμη ντε Μαίστρ και στον υποκόμη ντε
Μπονάλντ. Το 1796 ο ντε Μαίστρ γράφει τους Συλλογισμούς
για την Γαλλία ( Consideration Sur
La France): Για τον ντε
Μαίστρ« το θέλημα του θεού, και όχι ο
ανθρώπινος λόγος είχε πλάσει τους νόμους, θεσμούς και κοινωνίες».Αν οι άνθρωποι
ήθελαν μια δίκαιη κοινωνική τάξη θα έπρεπε να ακολουθούν τα ένστικτα που είχε
εμφυτεύσει ο Θεός Η Γαλλική επανάσταση ήταν θεόσταλτη,
όργανο της οργήςντε Μπονάλντ, που υποστήριζε την
προσπάθεια των «ούλτρα» να
επιστρέψουν στην εκκλησία και στους ευγενείς τα κτήματα τους, επισήμαινε σαρκαστικά
στους φιλελευθέρους ότι ήταν ακριβώς η Γαλλία των Δικαιωμάτων του ανθρώπου που
είχε σβήσει τα δικαιώματα όλης της Ευρώπης. του Θεού:κάποια
στιγμή η επαναστατική μάστιγα θα αυτοκαταστρεφόταν και τότε ο τρομοκρατημένος
πληθυσμός θα έβγαζε έναν τεράστιο αναστεναγμό ανακούφισης για την επιστροφή του
βασιλιά, της εκκλησίας και της αριστοκρατίας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου