Ο μύθος του έθνους ως Αντίδοτο στην παγκοσμιοποίηση(Του ΚΩΣΤΑ ΒΕΡΓΟΠΟΥΛΟΥ)

http://archive.enet.gr/online/online_fpage_text/id=61222940

αποσπασμα


''η γερμανική εφημερίδα «Frankfurter Algemeine Zeitung» διεπίστωνε την «επανανακάλυψη του έθνους» στην Ευρώπη. Με το αυτό θέμα, ο παλαίμαχος αρθρογράφος της «Μοντ» Αντρέ Φοντέν επισημαίνει επίσης ότι «στην εποχή μας, τα έθνη επιστρέφουν». Και μάλιστα, διευκρινίζει, αυτό συμβαίνει τόσο περισσότερο, όσο μεγαλύτερο είναι το σοκ από την τελμάτωση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.



Η αρνητική έκβαση των δημοψηφισμάτων για το Ευρωσύνταγμα σε Γαλλία και Ολλανδία (2005) εκτιμάται ως «μοιραίο πλήγμα» στις προσδοκίες για εμβάθυνση της υπερεθνικής ολοκλήρωσης σε ορατό χρονικό διάστημα. Ακόμη και η «Ουμανιτέ» συμπεραίνει ότι «εφ' όσον η σημερινή Ευρώπη απώλεσε πλέον κάθε έννοια συνοχής, το έθνος, εξ αντιδιαστολής, επανεμφανίζεται ως προσωρινή λύση».


Ισως η επιστροφή στο παρελθόν συνιστά «ιστορικό αναχρονισμό», όμως αυτό δεν αποτελεί πρόβλημα: δεν είναι η πρώτη φορά που μια εποχή επικαλείται κάποιο παρελθόν, έστω και φαντασιακό, προκειμένου να αντιμετωπίσει προβλήματα του παρόντος.


Οπως παρατηρεί ο Γάλλος φιλόσοφος Μαρσέλ Γκοσέ, οι αναφορές στο έθνος φουντώνουν σήμερα τόσο περισσότερο, όσο διαπιστώνεται η ανικανότητα των κοινωνικών ελίτ να διατυπώσουν κάποια θετική πρόταση απέναντι σε «άγχη, κατάθλιψη και σκεπτικισμό» των σύγχρονων κοινωνιών, που εισπράττουν την παγκοσμιοποίηση ως εφιάλτη, με την καταθλιπτική βεβαιότητα ότι «είμαστε όλοι καταδικασμένοι να αφανιστούμε».


Η πρόσφατη ήττα της γαλλικής Αριστεράς στις προεδρικές εκλογές αποδίδεται πλέον στο εντυπωσιακό έλλειμμα πολιτικού λόγου, στην αδυναμία της να διατυπώσει έστω και μία πρόταση απεμπλοκής από το σημερινό κοινωνικό αδιέξοδο, στη διαμόρφωση του οποίου έχει καθοριστικά συμβάλει κατά την τελευταία 25ετία.


Ο Ιγνάσιο Ραμονέ, διευθυντής του «Διπλωματικού Μοντ», είναι αποκαλυπτικός: «Η γαλλική Αριστερά έχασε τη μάχη των ιδεών. Αυτό συνέβη από τη στιγμή που η κυβερνητική της εμπειρία την οδήγησε στην καθήλωση εργατικών μισθών, στο κλείσιμο εργοστασίων, στην κατάργηση θέσεων απασχόλησης, στην εκποίηση βιομηχανικών ζωνών και περιοχών, στις ιδιωτικοποιήσεις όλο και μεγαλύτερου μέρους του δημόσιου τομέα.


Με συντομία, η Αριστερά ηττάται, αφ' ότου έχει αναλάβει μια ιστορική αποστολή απολύτως αντίθετη με την ουσία της, δηλαδή να "προσαρμόζει" τη Γαλλία στην παγκοσμιοποίηση, να την "εκσυγχρονίζει", προς αποκλειστικό όφελος του κεφαλαίου και εις αποκλειστικό βάρος των μισθωτών. Εκεί εντοπίζεται η εξήγηση της σημερινής ήττας της».


Το εκπνέον ιδεολογικό πλαίσιο είχε βασιστεί στο «δόγμα» ότι, στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, οι δυνατότητες άσκησης οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής από τα κράτη-έθνη αποβαίνουν εν δυνάμει ανύπαρκτες. Αναγκαίο συμπλήρωμα αυτού ήταν το πόρισμα ότι, εφόσον τίποτε δεν μπορεί ν' αλλάξει με τη δράση του κράτους-έθνους, κάθε διαβεβαίωση περί του αντιθέτου συνιστά δημαγωγία και κάθε προσπάθεια εφαρμογής διαφορετικής πολιτικής δεν είναι παρά λαϊκισμός καταδικασμένος σε αποτυχία. Οι διαβεβαιώσεις αυτές θα μπορούσαν να εκφέρονται ακόμη με κάποια σοβαρότητα, υπό τον ελάχιστο όρο ότι, με την παράκαμψη των κρατών-εθνών, η παγκόσμια πραγματικότητα είχε αναδείξει νέους και αποτελεσματικότερους τρόπους ρύθμισης των οικονομικών και κοινωνικών προβλημάτων.

Αντ' αυτού, με τη δυσφήμιση και αδρανοποίηση του κράτους-έθνους, διαπιστώνεται σήμερα όλο και καταλυτικότερη ανυπαρξία οικονομικών και κοινωνικών λύσεων, τόσο στις περιφερειακές χώρες όσο και στις δυτικές.

Σήμερα, εξαγγέλλεται η επιστροφή του έθνους, στο μέτρο που αυτό στην πράξη σηματοδοτεί την αναβίωση της οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής, που είχε απορρυθμιστεί και «παγώσει» κατά την τελευταία 25ετία, με πρόσχημα είτε την παγκοσμιοποίηση είτε την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση.


Οσο περισσότερο προβληματικά αποβαίνουν αμφότερα τα οράματα, τόσο περισσότερο πιεστικό ανέρχεται το αίτημα της κοινωνικής συνοχής. Οπως σημειώνει ο Γάλλος ιστορικός Λερουά Λαντιρί, στο ζήτημα αυτό διατηρείται πάντα δυνατότητα ιστορικής εναλλαγής: την έννοια της κοινωνίας, η Δεξιά προσλαμβάνει ως «έθνος», η Αριστερά ως πρόβλημα «κοινωνικής συνοχής».

Με παρένθεση 25ετίας, το ζήτημα επανεμφανίζεται στην ατζέντα των πολιτικών προτεραιοτήτων.Από τις αρχές του 19ου αιώνα, η εμφάνιση των κρατών-εθνών ανταποκρίθηκε στην ανάγκη οικονομικής σταθεροποίησης των αντίστοιχων γεωπολιτικών χώρων.

Με την ώθηση της Γαλλικής Επανάστασης (1789), διαμορφώθηκε διεθνές σύστημα κρατών-εθνών, ως μηχανισμός απολύτως αναγκαίος και απαράκαμπτος για την εξασφάλιση των ατομικών δικαιωμάτων και ελευθεριών της νέας εποχής.

Στο αυτό το πλαίσιο, όπως έχει δείξει ο ιστορικός Καρλ Πολανί, το κράτος-έθνος με τις ρυθμίσεις του διασφαλίζει επίσης τη σταθερότητα και συνοχή των αντίστοιχων οικονομικών χώρων, με εργαλεία την ευελιξία του εθνικού νομίσματος, τη συγκέντρωση της εθνικής αποταμίευσης, την Κεντρική Τράπεζα, την εξουσία επιβολής φόρων, την αναδιανομή εισοδήματος.

Ο στόχος της οικονομικής σταθερότητας και συνοχής, μέσω της εξισορροπητικής αναδιανομής του εθνικού εισοδήματος, διατηρείται μέχρι σήμερα ακόμη και σε κράτη φιλελεύθερα, όπως οι ΗΠΑ, ο Καναδάς και η Αυστραλία. Στην Ευρώπη, έχει εγκαταλειφθεί από τη Συνθήκη του Μάαστριχτ (1992), με πρόσχημα είτε την παγκοσμιοποίηση είτε την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση.Το ευρωνόμισμα θα έπρεπε να συνοδεύεται από τη συγκρότηση ευρωπαϊκού προϋπολογισμού και την κυριαρχική δυνατότητα της Ευρωπαϊκής Ενωσης να συγκεντρώνει αυτόνομα έσοδα από τις περιφέρειες και να τα αναδιανέμει μεταξύ των κρατών-μελών, ανάλογα με τις συγκυριακές ανάγκες, με στόχο τη σταθερότητα και συνοχή του ευρωπαϊκού συνόλου. Ο,τι απεμπολεί κάθε χώρα-μέλος σε όρους εθνικής οικονομικής κυριαρχίας, θα έπρεπε να το ξαναβρίσκει ενισχυμένο με όρους ευρωπαϊκής κυριαρχίας. Ομως, κάτι τέτοιο δεν υπάρχει, και έχει ήδη αποκλειστεί ρητώς για το ορατό μέλλον, με πρωτοβουλία του Γερμανού καγκελαρίου Σρέντερ από το 1999. Επί του παρόντος, οι εθνικές κοινωνίες αποδιαρθρώνονται, χωρίς όμως ούτε κατ' ελάχιστον να προωθείται η ευρωπαϊκή