J. G. Herder
Οι διαστάσεις του ρομαντικού κινήματος συνδέονται με τον εθνικισμό μέσω της πολιτικής φιλοσοφίας του J. G. Herder (1744-1803) .
Στη θεωρία του η γλώσσα είναι συνώνυμο της σκέψης, ενώ κάθε γλώσσα είναι μοναδική και έχει την δική της ενότητα και λογική. Συνεπώς κάθε κοινωνία έχει τον δικό της τρόπο σκέψης. Εξάλλου οι αρχές και οι αξίες πού εκφράζονται μέσα από τη γλώσσα της είναι μοναδικές και δεν ταυτίζονται με τα συνώνυμα τους σε άλλες γλώσσες. Έτσι δεν μπορεί να γίνει σύγκριση ανάμεσα στις γλώσσες, αφού δεν υπάρχει κοινό σημείο αναφοράς. Η γλώσσα αποτελεί ιδιοκτησία της κάθε κοινότητας.
Στα κείμενα του J. G. Herder ανευρίσκονται τα ίχνη δύο βασικών ιδεών.
Πρώτον του ‘’ιστορισμού‘’ ως θεωρήματος πού υποστηρίζει ότι κάθε εποχή μπορεί να κατανοηθεί μόνο με τους δικούς της όρους
και δεύτερον ότι κάθε επιμέρους εθνική κοινωνία πρέπει να θεωρηθεί ως μοναδική και ανεπανάληπτη οντότητα .
Η Ιστορία είναι για τoν Herder κάτι περισσότερο από το να γράφεις για το παρελθόν, είναι το μέσον για την κατανόηση της πολιτιστικής ενότητας μιας κοινότητας. Η Γλώσσα αποτελεί κλειδί σε αυτή τη διαδικασία της κατανόησης, επειδή αποτελεί το προϊόν μιας κοινότητας, πού προϋπάρχει κάθε ιδιαίτερης γενιάς ατόμων και μεταφέρει εντός της τις κύριες διαστάσεις πού καθιστούν το εν λόγω πολιτιστικό σύστημα μοναδικό . Η Ιστορία αποτελεί επομένως τη συνισταμένη των εξωτερικών δυνάμεων πού συνθέτουν το ανθρώπινο περιβάλλον και της εσωτερικής δύναμης πού μπορεί να περιγραφεί ως «πνεύμα» των διαφόρων λαών. Για να κατανοήσουμε την ιστορία ενός έθνους οφείλουμε βέβαια να λάβουμε υπόψη το γεωγραφικό και κλιματολογικό περιβάλλον αλλά δεν μπορούμε να κατανοήσουμε την εξέλιξη του μόνο με αυτούς τους παράγοντες. Αντίθετα, κατά τον J. G. Herder, οφείλουμε να αναγνωρίσουμε ότι κάθε έθνος εμψυχώνεται από ορισμένο «πνεύμα», πού εκφράζεται από τα έργα των μελών του . Αυτό το ιδιαίτερο πνεύμα βρίσκεται στην γλώσσα .
Κατά τον Herder μόνο η γλώσσα εξανθρωπίζει τους ανθρώπους, καθώς η γλώσσα είναι σκέψη. Η έννοια του προγλωσσικού ανθρώπου είναι χωρίς νόημα καθώς ο ίδιος ο άνθρωπος ορίζεται σαν τέτοιος από την γλωσσική του ικανότητα και μπορεί να μάθει την γλώσσα του μόνο μέσα στην κοινότητα. Συνεπώς κάθε κοινότητα είναι και γλωσσική κοινότητα και έχει τον δικό της τρόπο σκέψης.
Όμως η γλώσσα δεν είναι μόνο ένας τρόπος για να εκφρασθούν οικουμενικές αξίες αλλά κυρίως η εκδήλωση μοναδικών ιδεών και αξιών της κάθε κοινότητας πού μεταβιβάζονται από γενεά σε γενεά . Εν τέλει όλες οι ανθρώπινες δραστηριότητες (ένδυση, αρχιτεκτονική, έθιμα, γιορτές, τραγούδι, νόμοι) μπορούν να εννοηθούν σαν είδη γλώσσας. Η κατανόηση μιας κοινωνίας είναι για τον Herder η κατανόηση της γλώσσας της .
O Herder δεν ενδιαφέρθηκε γα την πολιτική διάσταση της εθνότητας. Θεωρούσε το κράτος σαν ένα τεχνητό δημιούργημα του πολέμου και της κατάκτησης. Ότι τον ενδιέφερε ήταν το έθνος, ως προϊόν μιας ‘’φυσικής’’ ανάπτυξης, όπως π. χ η οικογένεια. Η συνολική φιλοσοφία της Ιστορίας του Herder επικεντρωνόταν στην ιδέα της Ανθρωπότητας και το ενδιαφέρον του για την εθνικότητα ήταν πρωταρχικά πολιτιστικό. Είχε πεισθεί ότι κάθε λαός, όσο μικρός και αν ήταν κατείχε τον θείο σπινθήρα της ομορφιάς και της καλοσύνης και ότι ο σπινθήρας αυτός ήταν λιγότερο καταπιεσμένος στους πρωτόγονους λαούς από ότι στους συμβατικούς πολιτισμούς των προοδευμένων εθνών .
Μπορεί συνεπώς να θεωρηθεί ο Herder, πρώτος εμπνευστής ενός προτύπου μιας μάλλον πλουραλιστικής, κοσμοπολίτικης και μη εθνοκεντρικής αντίληψης της πολιτισμικής κοινότητας.
Εντούτοις, αυτή ακριβώς η ρομαντική επιδίωξη της διαφορετικότητας, ήταν πού σύμφωνα με ορισμένους ερευνητές οδήγησε στην ανάπτυξη προκαταλήψεων έναντι άλλων εθνών Ο Α.Lovejoy πίστευε ότι η πολεμική εναντίον της υποτιθέμενης ομοιομορφίας του Διαφωτισμού οδήγησε στην πίστη ότι τα έθνη οφείλουν να διατηρήσουν τα χαρακτηριστικά τους με κάθε κόστος.
Όμως η ίδια λατρεία της ”διαφορετικότητας ‘’έφθασε πολύ γρήγορα να υπηρετεί τον ανθρώπινο εγωισμό, και -ειδικά στην πολιτική και κοινωνική σφαίρα-εκείνο το είδος της συλλογικής ματαιοδοξίας πού είναι ο εθνικισμός ή ο φυλετισμός… Η πίστη στην ιερότητα της ιδιοσυγκρασίας κάποιου -μετατράπηκε γρήγορα σε πίστη στην ανωτερότητα του…
Σχόλιο από Τζιτζιμιτζιχόντζιρας Δεκέμβριος 29, 2007
(απο το : οι μεταμορφωσεις της ταυτοτητας
http://pontosandaristera.wordpress.com/2007/11/13/5-11-2007/#comment-9330
σχ 462
Οι διαστάσεις του ρομαντικού κινήματος συνδέονται με τον εθνικισμό μέσω της πολιτικής φιλοσοφίας του J. G. Herder (1744-1803) .
Στη θεωρία του η γλώσσα είναι συνώνυμο της σκέψης, ενώ κάθε γλώσσα είναι μοναδική και έχει την δική της ενότητα και λογική. Συνεπώς κάθε κοινωνία έχει τον δικό της τρόπο σκέψης. Εξάλλου οι αρχές και οι αξίες πού εκφράζονται μέσα από τη γλώσσα της είναι μοναδικές και δεν ταυτίζονται με τα συνώνυμα τους σε άλλες γλώσσες. Έτσι δεν μπορεί να γίνει σύγκριση ανάμεσα στις γλώσσες, αφού δεν υπάρχει κοινό σημείο αναφοράς. Η γλώσσα αποτελεί ιδιοκτησία της κάθε κοινότητας.
Στα κείμενα του J. G. Herder ανευρίσκονται τα ίχνη δύο βασικών ιδεών.
Πρώτον του ‘’ιστορισμού‘’ ως θεωρήματος πού υποστηρίζει ότι κάθε εποχή μπορεί να κατανοηθεί μόνο με τους δικούς της όρους
και δεύτερον ότι κάθε επιμέρους εθνική κοινωνία πρέπει να θεωρηθεί ως μοναδική και ανεπανάληπτη οντότητα .
Η Ιστορία είναι για τoν Herder κάτι περισσότερο από το να γράφεις για το παρελθόν, είναι το μέσον για την κατανόηση της πολιτιστικής ενότητας μιας κοινότητας. Η Γλώσσα αποτελεί κλειδί σε αυτή τη διαδικασία της κατανόησης, επειδή αποτελεί το προϊόν μιας κοινότητας, πού προϋπάρχει κάθε ιδιαίτερης γενιάς ατόμων και μεταφέρει εντός της τις κύριες διαστάσεις πού καθιστούν το εν λόγω πολιτιστικό σύστημα μοναδικό . Η Ιστορία αποτελεί επομένως τη συνισταμένη των εξωτερικών δυνάμεων πού συνθέτουν το ανθρώπινο περιβάλλον και της εσωτερικής δύναμης πού μπορεί να περιγραφεί ως «πνεύμα» των διαφόρων λαών. Για να κατανοήσουμε την ιστορία ενός έθνους οφείλουμε βέβαια να λάβουμε υπόψη το γεωγραφικό και κλιματολογικό περιβάλλον αλλά δεν μπορούμε να κατανοήσουμε την εξέλιξη του μόνο με αυτούς τους παράγοντες. Αντίθετα, κατά τον J. G. Herder, οφείλουμε να αναγνωρίσουμε ότι κάθε έθνος εμψυχώνεται από ορισμένο «πνεύμα», πού εκφράζεται από τα έργα των μελών του . Αυτό το ιδιαίτερο πνεύμα βρίσκεται στην γλώσσα .
Κατά τον Herder μόνο η γλώσσα εξανθρωπίζει τους ανθρώπους, καθώς η γλώσσα είναι σκέψη. Η έννοια του προγλωσσικού ανθρώπου είναι χωρίς νόημα καθώς ο ίδιος ο άνθρωπος ορίζεται σαν τέτοιος από την γλωσσική του ικανότητα και μπορεί να μάθει την γλώσσα του μόνο μέσα στην κοινότητα. Συνεπώς κάθε κοινότητα είναι και γλωσσική κοινότητα και έχει τον δικό της τρόπο σκέψης.
Όμως η γλώσσα δεν είναι μόνο ένας τρόπος για να εκφρασθούν οικουμενικές αξίες αλλά κυρίως η εκδήλωση μοναδικών ιδεών και αξιών της κάθε κοινότητας πού μεταβιβάζονται από γενεά σε γενεά . Εν τέλει όλες οι ανθρώπινες δραστηριότητες (ένδυση, αρχιτεκτονική, έθιμα, γιορτές, τραγούδι, νόμοι) μπορούν να εννοηθούν σαν είδη γλώσσας. Η κατανόηση μιας κοινωνίας είναι για τον Herder η κατανόηση της γλώσσας της .
O Herder δεν ενδιαφέρθηκε γα την πολιτική διάσταση της εθνότητας. Θεωρούσε το κράτος σαν ένα τεχνητό δημιούργημα του πολέμου και της κατάκτησης. Ότι τον ενδιέφερε ήταν το έθνος, ως προϊόν μιας ‘’φυσικής’’ ανάπτυξης, όπως π. χ η οικογένεια. Η συνολική φιλοσοφία της Ιστορίας του Herder επικεντρωνόταν στην ιδέα της Ανθρωπότητας και το ενδιαφέρον του για την εθνικότητα ήταν πρωταρχικά πολιτιστικό. Είχε πεισθεί ότι κάθε λαός, όσο μικρός και αν ήταν κατείχε τον θείο σπινθήρα της ομορφιάς και της καλοσύνης και ότι ο σπινθήρας αυτός ήταν λιγότερο καταπιεσμένος στους πρωτόγονους λαούς από ότι στους συμβατικούς πολιτισμούς των προοδευμένων εθνών .
Μπορεί συνεπώς να θεωρηθεί ο Herder, πρώτος εμπνευστής ενός προτύπου μιας μάλλον πλουραλιστικής, κοσμοπολίτικης και μη εθνοκεντρικής αντίληψης της πολιτισμικής κοινότητας.
Εντούτοις, αυτή ακριβώς η ρομαντική επιδίωξη της διαφορετικότητας, ήταν πού σύμφωνα με ορισμένους ερευνητές οδήγησε στην ανάπτυξη προκαταλήψεων έναντι άλλων εθνών Ο Α.Lovejoy πίστευε ότι η πολεμική εναντίον της υποτιθέμενης ομοιομορφίας του Διαφωτισμού οδήγησε στην πίστη ότι τα έθνη οφείλουν να διατηρήσουν τα χαρακτηριστικά τους με κάθε κόστος.
Όμως η ίδια λατρεία της ”διαφορετικότητας ‘’έφθασε πολύ γρήγορα να υπηρετεί τον ανθρώπινο εγωισμό, και -ειδικά στην πολιτική και κοινωνική σφαίρα-εκείνο το είδος της συλλογικής ματαιοδοξίας πού είναι ο εθνικισμός ή ο φυλετισμός… Η πίστη στην ιερότητα της ιδιοσυγκρασίας κάποιου -μετατράπηκε γρήγορα σε πίστη στην ανωτερότητα του…
Σχόλιο από Τζιτζιμιτζιχόντζιρας Δεκέμβριος 29, 2007
(απο το : οι μεταμορφωσεις της ταυτοτητας
http://pontosandaristera.wordpress.com/2007/11/13/5-11-2007/#comment-9330
σχ 462
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου