Στη ντροπή κρύβουμε και καλύπτουμε τα πράγματα, στην ενοχή προσπαθούμε να τα αποκαταστήσουμε.

, 

 απο το Η ΝΤΡΟΠΉ ,Του Πετρου Θεοδωριδη ,ΕΝΕΚΕΝ ,Τ 5-6

''..η ντροπή, συνήθως, κάνει το άτομο να αισθάνεται κατώτερο, ανάξιο ή κακό, και συχνά αλλοιώνει την αίσθηση του εαυτού. Η ενοχή όμως εστιάζεται στους άλλους ανθρώπους. Βλέπουμε ότι τους κάνουμε κακό ή ότι τους πληγώσαμε και θέλουμε να επανορθώσουμε. Στη ντροπή κρύβουμε και καλύπτουμε τα πράγματα, στην ενοχή προσπαθούμε να τα αποκαταστήσουμε. ^[1].Η ενοχή συνδέεται με ειδικές πράξεις μάλλον παρά με τον συνολικό χαρακτήρα ή την ταυτότητα κάποιου.(Συν)αισθήματα ενοχής συχνά συμβαίνουν όταν έχουμε παραβιάσει μια αρχή που θεωρούμε δεσμευτική ,ακόμα μίαν είναι εντελώς δικής μας κατασκευής. Συχνά η ενοχή συνδέεται και με κάτι που δεν θα μπορούσαμε να κάνουμε αλλά που νιώθουμε ότι θα έπρεπε να κάνουμε:επιζώντες από ένα δυστύχημα νιώθουν ενοχή επειδή νιώθουν ότι κάτι θα μπορούσαν να είχαν κάνει για να βοηθήσουν τους άλλους. ^[2] Η ενοχή έχει να κάνει με το (μικρό ή μεγάλο)πρέπει. Το άτομο που επιβάλλει για παράδειγμα τον κανόνα ποτέ να μην πίνει πριν από το δείπνο μπορεί να νιώσει ενοχή.^[3] Η εμμονή στο πρέπει συνδέει την ενοχή με την ντροπή και εν πολλοίς την προκαλεί .Για την οπτική της γνωστικής ψυχοθεραπείας η ενοχή είναι το συναίσθημα που νιώθουμε όταν κάνουμε τις εξής σκέψεις α)Έκανα κάτι που δεν θα ¨έπρεπε να κάνω (ή δεν κατάφερα να κάνω κάτι που θα έπρεπε να κάνω)γιατί οι πράξεις μου δεν συμβάδισαν με τη ηθικά μου κριτήρια και παραβίασαν την άποψη μου περί αδικίας .β) Αυτή η «άσχημη συμπεριφορά »δείχνει ότι έχω άσχημο χαρακτήρα (ή ότι είμαι κακός, στριμμένος, ανήθικος, σκληρός .κλπ γ) Αν οι άλλοι ανακάλυπταν τι έκανα θα με απέρριπταν.(Αυτή η υπόθεση οδηγεί στο συναίσθημα της ντροπής).δ)Κινδυνεύω να με τιμωρήσουν η να με εκδικηθούν ( η σκέψη αυτή προκαλεί άγχος).^[4]

Η ντροπή χρειάζεται την (έστω και νοερή)παρουσία των άλλων, ενώ η  ενοχή όχι. Στο πλαίσιο της χριστιανικής  ηθικής , ο φόβος  της τιμωρίας ,σταδιακά  μετεξελίχθηκε σε εσωτερικό βίωμα ευθύνης , και υποχρέωσης για πληρωμή. Η ετυμολογική ρίζα της λέξης quilt  (ενοχή)συνδέεται με την έννοια της χρηματικής ποινής για κάποια παράβαση[5] Η βασική τάση δράσης στην ενοχή είναι η επανόρθωση, να ξεκάνεις το κακό που έχεις κάνει. Μια μορφή επανόρθωσης είναι η παρόρμηση του να πληγώσει κάποιος τον εαυτό του, αναζητώντας τιμωρία, ετσι ώστε- κατά κάποιο μαγικό τρόπο -να εξιλεωθεί για το κακό, που έκανε στους άλλους. «Υπάρχουν νευρωτικοί-λέει η Karen Horney-  που φαίνεται να επιζητούν  τις αναποδιές.  Η συμπεριφορά  τους είναι τόσο προκλητική  ώστε συνεχώς  υφίστανται ταλαιπωρίες . Φαίνεται να παθαίνουν ατυχήματα  εύκολα , συχνά να πέφτουν άρρωστοι, να χάνουν λεφτά – και μπορεί πραγματικά να νιώθουν πιο άνετα όταν τα παθαίνουν αυτά παρά όταν όχι . Αυτές  οι εκδηλώσεις  θεωρείται ότι φανερώνουν  βαθιά αισθήματα ενοχής  η μάλλον μια εξιλέωση γι αυτά , με τον πόνο και τα βάσανα»[6].

 Επιπλέον ,υπάρχει συχνά η τάση ,σ αυτόν που νιώθει ενοχή –να εξομολογηθεί, ιδιαίτερα στο πρόσωπο που πλήγωσε. Και οι δυο τάσεις είναι εκφράσεις μιας πιο γενικής τάσης να επαναφέρεις μια ισορροπία που έχει διαταραχθεί.^[7] Η εξομολόγηση συνδέεται με κάτι μυστικό  που ανά πάσα στιγμή μπορεί να αποκαλυφθεί. Σύμφωνα με τον Erving Goffman, με την εξομολόγηση ενός απαξιωτικου παρελθόντος ή κάποιου άδηλου στιγματικού γνωρίσματος, το άτομο χωρίζει τον εαυτό σε δυο μέρη:το ένοχο  και εκείνο που αποσυνδέεται από αυτό και δηλώνει πίστη στους κανόνες που παραβίασε . Με την εξομολόγηση γεφυρώνεται το χάσμα ανάμεσα στον ένοχο και την κοινότητα και υπογραμμίζεται το μέλημα του να αναθεωρήσει στοιχεία του προηγούμενου εαυτού του^[8]

---

[1] Paul Gilbert , Ξεπερνώντας την κατάθλιψη , μτφ. Κ. Αγγελή – Γ. Ευσταθίου , Ελληνικά Γράμματα Αθηνα 1999 σ 317 

[2] Jon Elster, Alchemies of the Mind , Rationality and the emotions , Cambridge ,1999  σ 151

[3] Jon Elster, ,1999 ο.π  σ 151. 

[4] David D. Burns Αισθανθείτε καλά! Μτφ Μαρία Χήρα εκδόσεις Πατακη ,Αθήνα 1998 σ.σ 208,209

[5] Μίλτος Λειβαδίτης ,Πολιτισμός & Ψυχιατρική (Ανθρωπολογικές κα κοινωνικές διαστάσεις  των ψυχοπαθολογικών φαινομένων) , εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα 2003,σ 362

[6] Karen Horney , H  ψυχανάλυση σε καινούργιους δρόμους ,μτφ Νικου Λιβερδου  Εκδ Ταμασος  (1939) 1979 σς,206, 207

[7] Jon Elster, 1999,ο.π σ 153

[8]Βλ  Εισαγωγή Δήμητρας Μακρυνιωτη στο Erving Goffman , Στίγμα . Σημειώσεις για τη διαχείριση της φθαρμένης ταυτότητας, Αλεξάνδρεια  ,(Αγγλική έκδοση 1963),2001,    σ 25