Γιο-γιο: Ο καπιταλισμός επιστρέφει στο έθνος-κράτος
Παλιά αλλά διαχρονική αφίσα, με την "διεθνή κοινότητα" των ιμπεριαλιστών να "αγκαλιάζεται" επιφανειακά, αλλά να βρίσκεται διαρκώς σε ανταγωνισμό μεταξύ της υπογείως
Πηγή: ΒΑΘΥ ΚΟΚΚΙΝΟ
του ciaoant1
Το παρακάτω ποστ αφορά μια γενικότερη-διεθνή τάση του καπιταλισμού, που επιστρέφει στο κράτος-έθνος. Βέβαια, οι πολιτικές εξελίξεις τρέχουν, και άρα το ποστ αυτό είναι κάπως "εκτός συγκυρίας" αυτή τη στιγμή.
Ωστόσο, η συγκυρία είναι προς το
παρόν "χαοτική", με πολλά πράγματα να "κυοφορούνται" ακόμα χωρίς όμως
να έχουν "γεννηθεί" (πιθανότερη εξέλιξη μια εξέγερση "α λα Αργεντινής"
όταν βρισκόταν εκεί το ΔΝΤ), και παράλληλα εγώ είμαι -προς το
παρόν- "καθηλωμένος" μακρυά από την "καρδιά των γεγονότων" (τις
πλατείες), λόγω μιας άλλη υποχρέωσης που έχω εδώ και μερικούς μήνες
και με αναγκάζει να γράφω αραιά, χωρίς πολύ χρόνο, κτλ. Άρα, αξίζει
τον κόπο να δούμε τουλάχιστον κάτι σημαντικό, που θα μας απασχολήσει, σε παγκόσμια κλίμακα, τα επόμενα χρόνια:
Καταρχήν λοιπόν, θα ρίξουμε μια "ματιά στην ιστορία" - ιδού λοιπόν ένα κείμενο από τον Μπουχάριν, που έζησε στις αρχές του προηγούμενου αιώνα, σε μια εποχή δηλαδή που μοιάζει πολύ με τη δική μας. Γράφοντας λοιπόν για τον ιμπεριαλισμό της εποχής του, έγραψε την εξής "παρωχημένη" ανάλυση (που μάλλον βέβαια είναι πολύ μπροστά σε σχέση με την πλειοψηφία των σημερινών τρισάθλιων αναλύσεων):
...Για τον Mπουχάριν, όπως και για τον Λένιν, ο ιμπεριαλισμός είναι μια φάση του ίδιου του καπιταλισμού. Aυτό που είχε αλλάξει από την εποχή που ο Mαρξ ανέλυε το καπιταλισμό, επισημαίνει ο Mπουχάριν, είναι η εμφάνιση των γιγάντιων καπιταλιστικών επιχειρήσεων, που ελέγχουν ολόκληρους κλάδους της οικονομίας κάθε χώρας εξαφανίζοντας ή "καταπίνοντας" τους ανταγωνιστές τους. Aπό ένα σημείο και μετά, η "εθνική" αγορά γίνεται πολύ στενή για τις δραστηριότητες αυτών των γιγάντιων επιχειρήσεων.Η φράση-κλειδί στην οποία θα εστιάσουμε είναι το ότι "η πορεία της οικονομικής εξέλιξης δημιουργεί παράλληλα με τη διαδικασία αυτή, μια ανάστροφη τάση προς την εθνικοποίηση των καπιταλιστικών συμφερόντων".
H οικονομία γίνεται πραγματικά παγκόσμια, λέει ο Mπουχάριν. Aυτή η εικόνα των αρχών του 20ου αιώνα, είναι πολύ γνώριμη και σε μας σήμερα, με επιχειρήσεις όπως η Nike ή η General Motors να έχουν εργοστάσια σε δεκάδες χώρες, με δισεκατομμύρια δολάρια να κυκλοφορούν κάθε μέρα από τράπεζες και χρηματιστήρια σε κάθε γωνιά του κόσμου. Oπως και στην εποχή του Mπουχάριν έτσι και σήμερα, υπάρχουν απόψεις που λένε ότι σε μια τέτοια παγκόσμια οικονομία τα κράτη και οι ανταγωνισμοί τους είναι αναχρονισμός.
Aυτές οι απόψεις ήταν λάθος και τότε και σήμερα. Oι καπιταλιστές χρειάζονται το δικό τους κράτος. Για να υπερασπίζει τα συμφέροντά τους τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό. O καπιταλισμός είναι ένα σύστημα που βασίζεται στον τυφλό, άναρχο ανταγωνισμό για τα κέρδη και αυτό το γεγονός στρέφει το ένα κεφάλαιο ενάντια στον άλλο, στην κούρσα τους για να εξασφαλίσουν περισσότερες αγορές, πρόσβαση στις πρώτες ύλες, πωλήσεις και κέρδη.
Γι' αυτό ο Mπουχάριν τονίζει ότι "Δεν εξυπακούεται από όλα αυτά, ωστόσο, ότι η κοινωνική πρόοδος έχει ήδη φθάσει σε ένα στάδιο κατά το οποίο τα "εθνικά" κράτη να μπορούν να συνυπάρξουν αρμονικά. Kαι αυτό γιατί η διαδικασία της διεθνοποίησης της οικονομικής ζωής δεν είναι με κανένα τρόπο ταυτόσημη με τη διαδικασία της διεθνοποίησης των καπιταλιστικών συμφερόντων... η διαδικασία διεθνοποίησης της οικονομικής ζωής μπορεί να οξύνει -και όντως το κάνει- σε υψηλό βαθμό, τη σύγκρουση συμφερόντων ανάμεσα στις διάφορες "εθνικές" ομάδες της αστικής τάξης". Δηλαδή "η πορεία της οικονομικής εξέλιξης δημιουργεί παράλληλα με τη διαδικασία αυτή, μια ανάστροφη τάση προς την εθνικοποίηση των καπιταλιστικών συμφερόντων". Aυτή η διαδικασία φτάνει σε τέτοιο βαθμό, υποστηρίζει ο Mπουχάριν ώστε το κράτος και το κεφάλαιο γίνονται αξεχώριστα, ένα ενιαίο "κρατικο-καπιταλιστικό τραστ".
Αυτό ακριβώς είναι που συμβαίνει σήμερα: Η "παγκοσμιοποίηση" έχει ουσιαστικά "φάει τα ψωμιά της", και ο καπιταλισμός συμπεριφέρεται, όπως ακριβώς το είχε αναλύσει ο Μπουχάριν, ως...γιο-γιο (το γνωστό παιδικό παιχνίδι που απλώνεται και μετά ξαναδιπλώνει πάνω στην κλωστή).
Όταν έπεσε το πρώην "Ανατολικό μπλοκ", ο καπιταλισμός επεκτάθηκε, έγινε πραγματικά παγκόσμιος, καθώς ενσωμάτωσε τόσο το "ανατολικό μπλοκ", όσο -κυρίως- την Κίνα.
Τώρα όμως που τα ολιγοπώλια-μονοπώλια των πολυεθνικών αλωνίζουν, συνθλίβοντας τους μικρομεσαίους κεφαλαιοκράτες, που δε μπορούν να αντέξουν τον ανταγωνισμό, η μεσαία τάξη θα ήθελε να επιστρέψει το παλιό καθεστώς (δασμοί, προστατευτισμός, κτλ).
Η "ζημιά" βέβαια έχει ήδη γίνει: Ο καπιταλισμός δε "θα" γίνει ένα παγκόσμιο σύστημα, ο καπιταλισμός είναι ήδη ένα παγκόσμιο σύστημα: Πρώτες ύλες από εδώ, εργάτες από εκεί, το τάδε πράγμα παράγεται εκεί, το τίνα εδώ, κτλ, κτλ, κτλ. Με μια μικρή ολιγαρχία να ελέγχει επί της ουσίας τα πάντα (έχουμε δει ένα σωρό μελέτες που πιστοποιούν "του λόγου το αληθές" - ας δούμε και μια "φρέσκια", που δείχνει ότι το χάσμα πλούσιων φτωχών εξακολουθεί να μεγαλώνει διαρκώς, και πλέον "το 0,9% των νοικοκυριών κατέχει το 39% του παγκόσμιου πλούτου").
Άρα, αν θέλουμε αυτό το παγκόσμιο σύστημα να λειτουργήσει υπέρ της πλειοψηφίας, των εργατών αυτού του κόσμου δηλαδή που παράγουν όλον αυτό τον πλούτο, θα πρέπει αναγκαστικά να χτυπηθεί η εξουσία αυτής της ολιγαρχίας.
Αλλιώς, η ιστορία δείχνει το που θα μπορούσαμε να οδηγηθούμε: Στην προηγούμενη μεγάλη κρίση του καπιταλισμού, στο Μεγάλο Κραχ του 1929, οι εργάτες δεν ανέτρεψαν τον καπιταλισμό. Οι καπιταλιστές γύρισαν λοιπόν στο "έθνος-κράτος" βάζοντας δασμούς ο ένας εναντίον του άλλου, αγοράζοντας εθνικά προϊόντα (ο καθένας τα δικά του), ώστε ο καθένας να ενισχύσει όσο το δυνατόν περισσότερο τη δικιά του ντόπια ολιγαρχία βιομηχάνων, τραπεζών, κτλ έναντι των υπολοίπων (πχ οι Αμερικάνοι "αγοράζουν Αμερικάνικα", οι Κινέζοι "αγοράζουν Κινέζικα", Οι Ρώσοι "αγοράζουν Ρώσικα", οι Έλληνες "αγοράζουν Ελληνικά", κτλ, κτλ, κτλ. Δείτε επίσης την άνοδο κινημάτων του στιλ "Αληθινοί Φινλανδοί" - λες και άλλοι Φινλανδοί είναι ψεύτικοι. Αυτά τα κινήματα εθνικισμού έχουν ως ιδεολογικό κέντρο αναφοράς τους ακριβώς αυτή την επιστροφή στο "έθνος-κράτος" την οποία περιέγραφε ο Μπουχάριν έναν αιώνα πριν).
Έτσι όμως ξηλώνουν το σύστημα που οι ίδιοι οι καπιταλιστές δημιούργησαν - και έτσι πετάνε στο καλάθι των αχρήστων πολλούς που οι δουλειές τους εξαρτούνται από το διεθνή αυτό καταμερισμό εργασίας. Α, και επίσης εντείνουν τον ανταγωνισμό ανάμεσα στα κράτη. Μια δεκαετία μετά το ξέσπασμα της κρίσης του 1929, τα κράτη έκαναν...το δεύτερο (ως τώρα) Παγκόσμιο Πόλεμο.
Εδώ το πως εξηγεί το φαινόμενο ο Μπουχάριν:
...O καπιταλιστικός ανταγωνισμός μεταφέρεται σε παγκόσμιο επίπεδο και το όπλο στο οποίο καταφεύγουν οι "εθνικές ομάδες της άρχουσας τάξης" είναι το κράτος και η δύναμή του. Tο κράτος έχει τη δύναμη να φτιάχνει νόμους που τις συμφέρουν, να κανονίζει τη φορολογία, να επιβάλει δασμούς σε ξένες επιχειρήσεις ή να επιδοτεί τους "δικούς του" καπιταλιστές σε βάρος των ανταγωνιστών του, οι καυγάδες για τις επιδοτήσεις ανάμεσα στις HΠA και την E.E. σήμερα είναι ένα τέτοιο παράδειγμα. Πάνω από όλα, το κράτος έχει στη διάθεσή του τα όπλα, την στρατιωτική ισχύ.Όπως και τότε, έτσι και σήμερα το καπιταλιστικό σύστημα "φεύγει" από την πλήρη υποστήριξη της "παγκοσμιοποίησης", που την υποστηρίζουν κυρίως τα τμήματα του "μεγάλου" (πολυεθνικού) κεφαλαίου. Αυτοί εξάλλου έχουν μεταφέρει την παραγωγή εκτός Δύσης, δε θέλουν δασμούς γιατί θα χάσουν λεφτά. Το μικρομεσαίο κεφάλαιο όμως, που συνθλίβεται καθημερινά από τις "απειλητικές ορδές" των made in China προιόντων, που είναι φτηνότερα, πολύ θα ήθελε δασμούς. Πώς να παράγεις άλλωστε κάτι, όταν έχεις να ανταγωνιστείς στα ίσα τα κινέζικα προιόντα; Και δεν υπάρχειμια οργανωμένη εργατική τάξη, να πάρει αυτή την εξουσία, δημιουργώντας ένα ντόμινο επανάστασης, ώστε να τελειώνουμε με τα διαρκή γιο-γιο των καπιταλιστών, προκειμένου να μας ρημάζουν κατ' όπως τους συμφέρει.
"Eαν η κρατική ισχύς γενικά αυξάνεται σε σημασία" γράφει ο Mπουχάριν "η ανάπτυξη της στρατιωτικής της οργάνωσης, δηλαδή του στρατού και του ναυτικού, είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακή. H σχέση των κρατικών καπιταλιστικών τραστ κρίνεται κατά πρώτο λόγο από τη σχέση των στρατιωτικών τους δυνάμεων, διότι η στρατιωτική ισχύς μια χώρας είναι το τελευταίο καταφύγιο των ανταγωνιζόμενων "εθνικών" ομάδων των καπιταλιστών". Γράφει εξηγώντας το ρόλο που παίζουν οι πολεμικές βιομηχανίες και τα αφεντικά τους "...όπως είναι αλήθεια ότι δεν είναι οι χαμηλές τιμές που προκαλούν τον ανταγωνισμό αλλά, αντίθετα, ο ανταγωνισμός είναι αυτός που προκαλεί τις χαμηλές τιμές, αποτελεί εξίσου αλήθεια ότι δεν είναι η ύπαρξη των όπλων η πρωταρχική αιτία και η κινητήρια δύναμη στους πολέμους... αλλά αντίθετα το αναπόφευκτο των οικονομικών συγκρούσεων καθορίζει την ύπαρξη των όπλων. Aυτός είναι ο λόγος για τον οποίο στην εποχή μας, που οι οικονομικές συγκρούσεις έχουν φθάσει σε ασυνήθιστο βαθμό έντασης, είμαστε μάρτυρες ενός τρελού οργίου εξοπλισμών". (σας θυμίζουν τίποτα όλα αυτά; )
H ανάλυση που κάνει ο Mπουχάριν στο "Iμπεριαλισμός και Παγκόσμια Oικονομία" έβαζε τον πόλεμο και τους κρατικούς ανταγωνισμούς στο κέντρο της λειτουργίας του σύγχρονου καπιταλισμού της εποχής του. Aυτή η θεωρία επιβεβαιώθηκε -με τραγικό τρόπο- στα χρόνια που ακολούθησαν τον A' Παγκόσμιο Πόλεμο. Oταν ξέσπασε η παγκόσμια οικονομική κρίση στη δεκαετία του '30, η κάθε μεγάλη καπιταλιστική χώρα απάντησε υψώνοντας προστατευτικά τείχη γύρω από την οικονομία της και τη σφαίρα επιρροής της. Aυτό που ακολούθησε ήταν μια κούρσα εξοπλισμών που κατέληξε σε έναν δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο με έπαθλο την παγκόσμια ηγεμονία, ανάμεσα στους "χορτάτους" και τους "πεινασμένους" ιμπεριαλισμούς.
Σίγουρα ο ιμπεριαλισμός των αρχών του 21ου αιώνα δεν είναι ο ίδιος με τον ιμπεριαλισμό των αρχών του 20ου -αν και τον θυμίζει όλο και περισσότερο.
Εδώ ο Ρ. Βρανάς στα "Νέα":
..Ολοένα και πιο συχνά καταφεύγουν πίσω από ένα τείχος προστατευτισµού. Στο νέο προεκλογικό τους πρόγραµµα, οι γάλλοι Σοσιαλιστές γράφουν: «Η Ευρώπη είναι η µοναδική ήπειρος που επιβάλλει το ελεύθερο εµπόριο στον εαυτό της, σε έναν κόσµο που διαρκώς κάνει εξαιρέσεις». Πρόκειται για µια απόπειρα να ξανακερδίσουν τους χαµένους τής παγκοσµιοποίησης, τους άνεργους, τους ανθρώπους της αποδεκατισµένης εργατικής και µεσαίας τάξης που βλέπουν το βιοτικό τους επίπεδο να καταβαραθρώνεται διαρκώς.
Την ίδια ώρα που οι µικρές ευρωπαϊκές χώρες εξακολουθούν να ζουν ανάµεσα στα συντρίµµια της αγροτικής παραγωγής τους, που διαλύθηκε από την «κοινή αγροτική πολιτική», στις µεγάλες ευρωπαϊκές χώρες τα συµφέροντα των παραγωγών αρχίζουν να παίρνουν το πάνω χέρι. Το γαλλικό αγροτικό λόµπι παρέχει σήµερα στον Σαρκοζί µια ισχυρή βάση στήριξης. Η µοναδική ευρωπαϊκή χώρα που µένει αδιάφορη µπροστά σε αυτή την τάση επανόδου στον προστατευτισµό είναι η µοναδική ευνοηµένη από την παγκοσµιοποίηση: η Γερµανία. «Η Κίνα θα γίνει το εργοστάσιο του κόσµου, αλλά εµείς θα είµαστε εκείνοι που θα φτιάξουν αυτό το εργοστάσιο», επαιρόταν πρόσφατα γερµανός βιοµήχανος.
Οι πολιτικές που ακολουθούν οι µεγάλες ευρωπαϊκές χώρες µοιάζουν µε µια επιστροφή στους παλιούς ανταγωνισµούς των µεγάλων δυνάµεων. Σε ένα περιβάλλον γενικευµένης οικονοµικής κρίσης, οι ευρωπαϊκές συνθήκες δεν δείχνουν ικανές να συγκρατήσουν αυτούς τους ανταγωνισµούς. Ούτε να συντηρήσουν τα ιδεολογήµατα ευρωπαϊστών όπως ο Μονέ, ο Σουµάν ή ακόµη και ο Ντελόρ. Οι ισχυρές ευρωπαϊκές χώρες ανακαλούν βαθµηδόν µε κάθε ευκαιρία τα όποια κυριαρχικά δικαιώµατα είχαν εκχωρήσει στην υπερεθνική (και ενίοτε ενωµένη) Ευρώπη. Το ευρωπαϊκό σύνολο αδυνατίζει «από µια αναδίπλωση των πλούσιων, που δεν θέλουν πια να ακούνε να τους µιλούν για τους φτωχούς», γράφει ο αρθρογράφος Ιβ Αρτέ στη γαλλική εφηµερίδα «Σιντ-Ουέστ».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου