Δευτέρα 20 Ιουνίου 2011

Νίκος Ζαχαριάδης/Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Νίκος Ζαχαριάδης

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Η ουδετερότητα αυτού του άρθρου αμφισβητείται.
Παρακαλούμε δείτε τη σχετική συζήτηση στη σελίδα συζήτησης του άρθρου.

O Ριζοσπάστης αναγγέλει σε έκτακτη έκδοση την επιστροφή του Νίκου Ζαχαριάδη από την αιχμαλωσία (30 Μαΐου 1945).

Ο Νίκος Ζαχαριάδης (Αδριανούπολη, Οθωμανική Αυτοκρατορία, 27 Απριλίου 1903 - Σουργκούτ Χαντιμανσίας, Σοβιετική Ένωση, 1 Αυγούστου 1973) υπήρξε ιστορικός ηγέτης του ελληνικού κομμουνιστικού κινήματος, γενικός γραμματέας του ΚΚΕ και μέλος της Εκτελεστικής Γραμματείας της Κομμουνιστικής Διεθνούς. Καθώς καθοδήγησε το ΚΚΕ κατά την περίοδο της κυριαρχίας του Ιωσήφ Στάλιν στο διεθνές κομμουνιστικό κίνημα, αλλά και λόγω πολιτικών χειρισμών που ακολούθησε, αποτελεί μια από τις πιο αμφιλεγόμενες μορφές της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας.

Πίνακας περιεχομένων

[Απόκρυψη]

[Επεξεργασία] Βιογραφία

Γεννήθηκε στις 27 Απριλίου του 1903 στην Αδριανούπολη της Ανατολικής Θράκης. Ο πατέρας του εργαζόταν στο Οθωμανικό Μονοπώλιο Καπνού κι έτσι αναγκαζόταν να μετακομίζει σε πολλές διαφορετικές πόλεις της Αυτοκρατορίας με την οικογένειά του. Πήγε Δημοτικό στα Σκόπια και το τέλειωσε στη Νικομήδεια, ενώ αποφοίτησε από το Γυμνάσιο της Αδριανούπολης. Από τα 15 του χρόνια αναγκάστηκε να δουλέψει στο λιμάνι της Κωνσταντινούπολης, όπου εντάχθηκε στη σοσιαλιστική Διεθνή Πανεργατική Ένωση, που αποτελούνταν κυρίως από Έλληνες, αν και η πρώτη επαφή του με τη σοσιαλιστική ιδεολογία έγινε στη Νικομήδεια.
Επηρεασμένος απ' την Οκτωβριανή Επανάσταση, ταξίδεψε στη Σοβιετική Ρωσία και το 1921 έγινε μέλος της Κομμουνιστικής Νεολαίας, ενώ ένα χρόνο μετά, το 1922, γίνεται μέλος και του Κόμματος των Μπολσεβίκων. Το 1923-24 σπούδασε στο νεοϊδρυμένο τότε ΚΟΥΤΒ, το Κομμουνιστικό Πανεπιστήμιο Εργαζομένων της Ανατολής· στα ρωσικά Коммунистический университет трудящихся Востока ή КУТВ).
Το 1924 εγκαθίσταται στην Ελλάδα και αναλαμβάνει καθοδηγητική δουλειά στην Ομοσπονδία Κομμουνιστικών Νεολαιών Ελλάδας, την ΟΚΝΕ. Δουλεύει σε συνθήκες παρανομίας και διώξεων στο Βόλο, την Αθήνα, τον Πειραιά και τη Θεσσαλονίκη. Συλλαμβάνεται και καταφέρνει να αποδράσει συνολικά έξι φορές. Το 1926 εντάσσεται στον καθοδηγητικό μηχανισμό του ΚΚΕ και καταδιωκόμενος και πάλι, φεύγει το 1929 στη Σοβιετική Ένωση, όπου σπουδάζει στην Ανώτατη Κομματική Σχολή της Μόσχας.
Από τη Μόσχα επιστρέφει το 1931, όταν μετά την καταστατικά νόμιμη Έκκληση της Κομμουνιστικής Διεθνούς, που δημοσιεύτηκε στο "Ριζοσπάστη" στις 2 και 3 Νοέμβρη 1931 εκλέγεται νέα ηγεσία, και ο ίδιος αναλαμβάνει την καθοδήγηση του ΚΚΕ. Το 1934 εκλέγεται γραμματέας της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ. Συνέβαλε στην αναδιοργάνωση του κόμματος και τη μαζικοποίησή του, σε μια περίοδο ανάπτυξης εργατικών και άλλων κοινωνικών αγώνων και κρίσης του καθεστώτος.
Το 1936, ένα μήνα μετά την εγκαθίδρυση της δικτατορίας του Μεταξά φυλακίστηκε και έμεινε στην απομόνωση μέχρι το 1941. Με την εισβολή των Ιταλών, το 1940, δημοσιεύεται γράμμα του προς τους Έλληνες κομμουνιστές, με το οποίο καλούνται να αντισταθούν, υπερασπιζόμενοι την εθνική ανεξαρτησία. Ακολούθησαν δυο ακόμη γράμματα, τους επόμενους μήνες, στα οποία εκφράζει την αντίθεσή του στη συνέχιση του πολέμου, μετά την εκδίωξη των εισβολέων. Η δικτατορία απέφυγε τη δημοσίευσή τους. Με την εισβολή των χιτλερικών στρατευμάτων, ο Ζαχαριάδης μεταφέρεται από τη Γκεστάπο στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Νταχάου, όπου έμεινε κρατούμενος ως το 1945.
Επιστρέφοντας στην Ελλάδα, στις 30 Μαΐου του 1945, με αγγλικό πολεμικό αεροπλάνο της RAF ανέλαβε και πάλι την ηγεσία Γ.Γ. του ΚΚΕ, σε μια δύσκολη περίοδο παραμερίζοντας τον μέχρι τότε αντικαταστάτη του Σιάντο. Το κόμμα ήταν μια μεγάλη πολιτική δύναμη, ως αποτέλεσμα του ρόλου του στην Εθνική Αντίσταση, αλλά είχε προχωρήσει ήδη στην υπογραφή της Συμφωνίας της Βάρκιζας, που εκτός από τη διάλυση του ΕΛΑΣ, έδινε τη δυνατότητα διώξεων σε βάρος του κόσμου της Αριστεράς.

Αποτέλεσμα της έντασης των διώξεων δημοκρατών πολιτών ήταν η έναρξη του εμφυλίου πολέμου, το 1946. Μετά την ήττα του Δημοκρατικού Στρατού της Ελλάδας, το 1949, ο Ζαχαριάδης εγκαθίσταται ως πολιτικός πρόσφυγας στο Βουκουρέστι, όπου μεταφέρθηκε η έδρα του παράνομου ΚΚΕ.
Το 1956, ως αποτέλεσμα της αποσταλινοποίησης, μετά από αντικαταστατική παρέμβαση του Σοβιετικού και άλλων Κομμουνιστικών και Εργατικών κομμάτων της Ανατολικής Ευρώπης στην [[6η Πλατιά Ολομέλεια της ΚΕ και της ΚΕΕ του ΚΚΕ, καθαιρείται από την ηγεσία του ΚΚΕ ως "σεχταριστής" παρότι μόλις τρεις εβδομάδες προηγουμένως η Αριστερά είχε κοινή κάθοδο στις εκλογές του 1956 με το Κέντρο. Ακολουθούν οι διαγραφές της πλειοψηφίας των μελών του Κόμματος και του ίδιου του Ζαχαριάδη την επόμενη χρονιά, στην 7η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ, με την προσθήκη της κατηγορίας του "υπόπτου προδοσίας".
Εξορίστηκε αρχικά στο στο Μποροβίτσι, της ΕΣΣΔ, κοντά στο Νόβγκοροντ όπου μέχρι το 1962 εργάστηκε σε δασική επιχείρηση, συνεχίζοντας την πολιτική του δραστηριότητα και τις επαφές με τα διαγραμμένα μέλη του ΚΚΕ. Τότε ζητάει από την Ελληνική Πρεσβεία στη Μόσχα να γυρίσει στην Ελλάδα για να αναλάβει την ευθύνη της πολιτικής του ΚΚΕ κατά τον εμφύλιο πόλεμο, αλλά εκτοπίζεται στο Σουργκούτ. Ο Αχιλέας Παπαϊωάννου, σημαίνον στέλεχος τότε των διαγραμμένων Κομματικών Οργανώσεων που συλλήβδην διαγράφτηκαν με την 6η Ολομέλεια, αναφέρει ότι μεσολάβησε και εξορία του στη Γιακουτία, κοντά στο Βερίγγειο Πορθμό, δίπλα στο Βόρειο Πόλο. Στο Σουργκούτ ο Ζαχαριάδης προβαίνει σε 3 απεργίες πείνας ζητώντας την αποκατάσταση της φήμης του και την απελευθέρωσή του. Η επικοινωνία του πλέον με τις διαγραμμένες Κομματικές Οργανώσεις γίνεται δυσκολότερη, σε βαθμό που διάφορα γράμματά του να θεωρούνται παραποιημένα από την KGB, καθώς διασπούσαν τους οπαδούς του για ιδεολογικά ζητήματα, όπως το ρόλο της Κίνας και του Μάο Τσετούνγκ. Την 1η Αυγούστου του 1973 ανακοινώνεται από την ΚΕ του ΚΚΕ ότι ο Ζαχαριάδης πέθανε από καρδιολογικά αίτια. Το 1989 ανακοινώνεται νέα εκδοχή θανάτου του: η αυτοκτονία, ενώ δίνεται στη δημοσιότητα από τους δεσμώτες του επιστολή που αποδίδεται στο Ζαχαριάδη και με την οποία φέρεται να απειλεί να αυτοκτονήσει. Τα οστά του Νίκου Ζαχαριάδη μεταφέρθηκαν στην Ελλάδα το 1991, με πρωτοβουλία της ΚΕ του ΚΚΕ.

[Επεξεργασία] Επικρίσεις

Ο Ζαχαριάδης επικρίθηκε ως χαρακτηριστική περίπτωση σταλινικού ηγέτη. Κατηγορήθηκε ιδιαίτερα για τον περιορισμό της εσωκομματικής δημοκρατίας, για την αποκήρυξη και τις διαγραφές στελεχών του ΚΚΕ με βαριές κατηγορίες, καθώς και για τυχοδιωκτική πολιτική. Οι υποστηρικτές του, αλλά και πολλοί άλλοι, ακόμα και πολιτικοί αντίπαλοι μέσα και έξω από το ΚΚΕ, τον θεωρούν κορυφαία προσωπικότητα της ελληνικής Αριστεράς.
Επικρίθηκε από άλλους γιατί δεν προσανατολίστηκε με σαφήνεια προς την ένοπλη αντιπαράθεση (ήδη από το 1945) ενώ από άλλους ακριβώς για τον αντίθετο λόγο, και αυτό γιατί το 1946 αρνήθηκε τη συμμετοχή στις εκλογές και προχώρησε στην ένοπλη πάλη.
Κατηγορήθηκε, επίσης, γιατί επιδίωξε την κατάληψη σταθερού εδάφους, αντιτασσόμενος στη συνέχιση του πολέμου με ανταρτοομάδες, που θεωρούνταν από τους διαφωνούντες (Μάρκος Βαφειάδης κ.ά.), πως θα υποχρέωνε τον αντίπαλο σε συμβιβασμό.
Επικρίθηκε ακόμα και γιατί μετά την ήττα συνέχισε να υποστηρίζει πως ενδέχεται η επανέναρξη του ένοπλου αγώνα ("το όπλο παρά πόδα"), καθώς και γιατί αρνήθηκε τη στήριξη απ' την Αριστερά του κεντρώου Πλαστήρα, στις εκλογές του 1952.
Απέναντι σ' αυτές τις επικρίσεις, υποστηρικτές του αντιτάσσουν την άποψη πως η προσφυγή στην ένοπλη αντιπαράθεση ήταν αναγκαστική, καθώς δεν υπήρχε καμιά περίπτωση συμβιβασμού και στόχος του καθεστώτος και των Αμερικανών, που ενεπλάκησαν στον ελληνικό εμφύλιο το 1947, ήταν η εξουδετέρωση του ΚΚΕ με μονομερή πόλεμο. Η αποχή του 1946 δεν ήταν απόφαση μόνο του ΚΚΕ, αλλά και όλων των άλλων κεντροαριστερών δυνάμεων, ακόμα και του κεντρώου Γεωργίου Καφαντάρη. Η εγκατάσταση σε κάποια πόλη της κυβέρνησης του βουνού, θα έδινε τη δυνατότητα στις λαϊκοδημοκρατικές χώρες να την αναγνωρίσουν επίσημα και να ενισχύσουν νομότυπα το ελληνικό αντάρτικο. Ακόμα, δεν υπήρχε για το Ζαχαριάδη δίλημμα τακτικού στρατού ή αντάρτικων σχηματισμών. καθως η μορφή των στρατευμάτων θα άλλαζε ανάλογα με τη μορφή της επιχείρησης. Τέλος η άρνηση στήριξης του Πλαστήρα καθορίστηκε απ' την πρόθεσή του να εξαφανιστεί απ' την πολιτική σκηνή η Αριστερά, με το να μην εκθέσει υποψήφιους. Άλλωστε, ο αριστερός κόσμος είναι αμφίβολο αν θα τον ψήφιζε, καθώς βαρυνόταν με την ένταξη της Ελλάδας στο ΝΑΤΟ, την αποστολή εκστρατευτικού σώματος στην Κορέα και την εκτέλεση του στελέχους του ΚΚΕ, Νίκου Μπελογιάννη.
Σε αντίθεση με όσους τον επικρίνουν για τυχοδιωκτισμό, άλλοι τονίζουν την πρωτοβουλία του ΚΚΕ, επί Ζαχαριάδη, για την ίδρυση της ΕΔΑ, την πολιτική των ευρύτερων συνεργασιών μετά το 1952 κ.ά. Εκτός των άλλων, ο Ζαχαριάδης είναι απ' τους ελάχιστους ηγέτες του ΚΚΕ που άφησαν συγγραφικό έργο.

[Επεξεργασία] Θάνατος

Την 1 Αυγούστου 1973 ο Ζαχαριάδης βρέθηκε κρεμασμένος στο σπίτι του στο Σουργκούτ της Σιβηρίας, όπου διέμενε παρανόμως εξόριστος και επι 24ώρου βάσεως επιτηρούταν με φυλάκιο από τις σοβιετικές αρχές, οι οποίες τον υποχρέωσαν να φέρει ταυτότητα με διαφορετικό όνομα: Νικολάι Νικολάγιεβιτς Νικολάγιεφ.
Μερικές μέρες πριν, είχε δεχθεί την επίσκεψη του Κώστα Λουλέ, στελέχους του ΚΚΕ, ο οποίος του μετέφερε πρόταση του Χαρίλαου Φλωράκη για λήξη της 3ης απεργίας πείνας που έκανε, επανένταξή του στο ΚΚΕ και στο τμήμα διαφώτισης του, με την προϋπόθεση ότι θα απαρνηθεί την κριτική στη μετασταλινική γραμμή που ακολουθούσε το ΚΚΣΕ και τα φιλοσοβιετικά-αντικινεζικά κόμματα. Εντούτοις, η πρόταση αυτή συνάντησε την άρνηση του Ζαχαριάδη, ο οποίος από το 1962, σε μια προσπάθεια να αποδράσει απο την εξορια και να ανασυντάξει την νόμιμα εκλεγμένη ηγεσια του ΚΚΕ και τις Οργανώσεις Βάσης που η 8η Ολομέλεια (1958) διέλυσε, δήλωσε πως επιθυμεί να δικαστεί στην Ελλάδα για να αποδείξει τη σαθρότητα των κατηγοριών που τον βάραιναν, μπροστά στον ελληνικό λαό.
Σε σχετική επιστολή, η γνησιότητα της οποίας αμφισβητείται (η KGB χρησιμοποίησε τέτοια γράμματα, όπου έφεραν το Ζαχαριάδη να επιτίθεται στην πολιτική του Μάο, για να διασπάσει το ενιαίο αντιχρουσωφικο μέτωπο των ελληνων πολιτικών προσφύγων σε "μαοϊκους" και "ζαχαριαδικούς") την προειδοποίηση πως αν το αίτημά του δεν ικανοποιηθεί, θα αυτοκτονήσει. Για 16 χρόνια, ως το 1989, η επίσημη ανακοίνωση του υπό την ηγεσία Φλωράκη ΚΚΕ, έφερε το Ζαχαριάδη να έχει πεθάνει από καρδιακή ανακοπή. Μόλις το 1989 έγινε γνωστή η 2η εκδοχή του θανάτου του. Ωστόσο, ακόμη και σήμερα, υπάρχουν φωνές που ανοιχτά αμφισβητούν την αυτοκτονία του, και υποστηρίζουν πως δολοφονήθηκε από την KGB^[1]. Ο Νίκανδρος Κεπέσης, στέλεχος του ΚΚΕ και μέλος της Κεντρικής Επιτροπής για 40 χρόνια υποστήριξε σε βιβλίο του ότι ηθικός αυτουργός της δολοφονίας του Ζαχαριάδη είναι ο Χαρίλαος Φλωράκης.
Το 1991, λίγες μόλις μέρες μετά την διάλυση της ΕΣΣΔ, η σορός του Ζαχαριάδη επιστράφηκε στην Ελλάδα, όπου κηδεύτηκε στο Α΄ Νεκροταφείο Αθηνών, παρουσία της ηγεσίας του ΚΚΕ και πλήθους οπαδών του (ενταγμένων ή μη στην ΟΑΚΚΕ, στην ΣΑΚΕ, την ΟΚΜΛΕ, το ΕΚΚΕ, και άλλες μ-λ οργανώσεις) που έσπευσαν να τιμήσουν τον Κομμουνιστή ηγέτη. Σήμερα, στο ΚΚΕ, υπάρχουν δημόσιες αναφορές, σε επίπεδο απλών μελών, για την αποκατάστασή του, αλλά καμία ενέργεια δεν έχει γίνει μέχρι σήμερα ^[2].

[Επεξεργασία] Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία] Βιβλιογραφία

Λευτέρης Αποστόλου, Νίκος Ζαχαριάδης - Η πορεία ενός ηγέτη 1923-1949, Εκδ. Φιλίστωρ, Αθήνα 2000.
Φρέντυ Γερμανός, Το αντικείμενο (Νίκος Ζαχαριάδης) - Ιστορικό μυθιστόρημα, Εκδ.Καστανιώτη, Αθήνα 2000.
Δημοσθένης Κούκουνας, Νίκος Ζαχαριάδης, η άγνωστη ζωή του κομμουνιστή ηγέτη, Εκδ. Μέτρον, Αθήνα 2007.
Αχ. Παπαϊωάννου: Η διαθήκη του Νίκου Ζαχαριάδη, ΓΛΑΡΟΣ 1986
Βαγγέλης Παπανίκος, Νίκος Ζαχαριάδης στο Νταχάου - Μαρτυρία μιας εποχής, Εκδ. Φιλίστωρ, Αθήνα 1999.
Περικλής Ροδάκης, Νίκος Ζαχαριάδης, εκδ. Επικαιρότητα, Αθήνα 1987.
Christoph Schminck-Gustavus, Νταχάου, Έλληνες κρατούμενοι και ο Νίκος Ζαχαριάδης, Εκδ. Φιλίστωρ, Αθήνα 2004.
Γιώργος Αλεξάτος, Ιστορικό Λεξικό του Ελληνικού Εργατικού Κινήματος, Εκδ. Γειτονιές του Κόσμου, Αθήνα 2008.