Στο µυαλό του Στρος-Καν
Δύο ψυχαναλυτικές ερµηνείες και µια πολιτική αποδόµηση του σκανδάλου
ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ: Πέμπτη 19 Μαΐου 2011
Σχόλιο του γάλλου ψυχαναλυτή Σερζ Εφέζ στην εφηµερίδα «Le Monde»:
∆ολοφονία ήαυτοκτονία; Το µέλλον θα µας πει αν ο Ντοµινίκ Στρος-Καν είναι θύµα µιας άθλιας µηχανορραφίας, συµβολική δολοφονία ενός ανθρώπου στο απόγειο της δόξας του, ή αν σκηνοθέτησε, µπροστά στα εµβρόντητα βλέµµατά µας, το θέαµα της αυτοκαταστροφής του. Σε αυτή τη δεύτερη υπόθεση, ας υπενθυµίσουµε πως το πρώτο θύµα είναι η γυναίκα που υπέστη την επίθεση και πως χιλιάδες γυναίκες πέφτουν καθηµερινά θύµατα βιασµού από συνηθισµένους ανθρώπους. Επειδή όµως αυτός ο άνθρωπος δεν είναι συνηθισµένος, είναι δύσκολο να φανταστούµε πως δεν θέλησε «κάπου» αυτή την πτώση που σηµατοδοτεί την άρνηση µιας προδιαγεγραµµένης µοίρας. Το επεισόδιο µε την Porsche ήχησε σαν ένα πρώτο, διστακτικό, δοκιµαστικό χτύπηµα. Κατόπιν ολόκληρος ο κόσµος παρακολούθησε το πέρασµα σε µια πράξη που για µας τους ψυχαναλυτές δεν είναι ποτέ εντελώς παράλογη. Αυτές οι πράξεις, οι χειρονοµίες, οι λεκτικές παρεκτροπές µοιάζουν να ξεπηδούν από τον πυθµένα του εαυτού µας και περισσότερο µας «κάνουν» παρά τις κάνουµε. Περνάς µε λαµπρή επιτυχία µια σειρά εξετάσεων ή συνεντεύξεων για δουλειά και δεν ξυπνάς εγκαίρως για την τελευταία δοκιµασία, νιώθεις λατρεία για τον αγαπηµένο σου και τον προδίδεις στο απόγειο της σχέσης, διαπράττεις παράβαση µπροστά σε αστυνοµικούς, δίνεις µια κουτουλιά λίγα δευτερόλεπτα πριν τελειώσει το µατς… ∆ιαισθανόµαστε πως αυτές οι πράξεις έχουν µια βαθιά, κρυµµένη, µυστηριώδη σηµασία που µας ξεπερνάει. Ολες αυτές οι αυτοκαταστροφικές συµπεριφορές που µας είναι σήµερα οικείες στηρίζονται σε αυτή τη δυαδικότητα, από τη µία η θέληση να χτίσουµε, να δηµιουργήσουµε και από την άλλη ο ναρκισσισµός του θανάτου. Ερωτας και θάνατος: η αγάπη, η εκτίµηση, η εµπιστοσύνη δέχονται πόλεµο από όλες τις πλευρές.
Προκάλεσε τη µοίρα του
Η Μπάρµπαρα Σπινέλι γράφει στη «Repubblica»:
Ιδού τι θα µπορούσε να διαβάσει κανείς στο πρόσωπο του Ντοµινίκ Στρος - Καν την ώρα που βρίσκεται στο δικαστήριο και µαθαίνει ότι θα φυλακιστεί, ότι καµία εγγύηση δεν θα τον σώσει από εκεί, ότι σε εκείνη την αίθουσα δεν τελειώνει µόνο µια µεγάλη πολιτική περιπέτεια, αλλά και µια ελεύθερη ζωή, µια ευγενής πολιτική υπόληψη. Είναι αξύριστος, το βλέµµα του είναι χαµένο, το στόµα του σαν κάποιου που αντιλαµβάνεται ότι µόλις ήπιε δηλητήριο, έχει τα αδρά χαρακτηριστικά εκπεσόντος που χτυπήθηκε από µια ανήκουστη Νέµεση. Κι όµως, αυτό το πρόσωπο δεν ανήκει σε έναν άνθρωπο που δεν γνωρίζει, που δεν έχει συνείδηση του εαυτού του και της χώρας όπου εργάζεται, που τον κατέλαβε εξαπίνης το µέγεθος του εγκλήµατος. Ο Στρος - Καν ήξερε πώς είναι ο κόσµος, γνώριζε την Αµερική και µια δικαιοσύνη που δεν απονέµει ατιµωρησία στους ισχυρούς αλλά αντίθετα µετατρέπει σε θέαµα την ισότητα όλων ενώπιον του νόµου.
Γνώριζε πολύ καλά, όπως όλοι όσοι βρίσκονται στην κορυφή της εξουσίας και δεν είναι ανόητοι, ότι κάθε του κίνηση εδώ και χρόνια την παρακολουθούσε ένα βλέµµα όχι µόνο περίεργο αλλά και αδηφάγο και συχνά εκδικητικό. Ηξερε πολύ καλά ποιοι ήταν οι αντίπαλοί του. Και είχε πολλούς τόσο στη Γαλλία όσο και αλλού, από τότε που ήταν διευθυντής του ∆ιεθνούς Νοµισµατικού Ταµείου και είχε αρχίσει να προσεγγίζει µε τον τρόπο του, κόντρα στο ρεύµα, µια οικονοµική κρίση που είχε καταρρίψει κάθε βεβαιότητα και πάνω απ’ όλα την ίδια την ιδεολογία του Ταµείου. Ο Ντοστογιέφσκι µάς έχει προσφέρει το πλέον κατάλληλο πορτρέτο αυτού που έγινε ο DSK αυτές τις ώρες: του ισχυρού που έχει πέσει στο έδαφος, ενός ανθρώπου που προκάλεσε τη µοίρα κι εκ των πραγµάτων αυτόχειρα. Πιο συγκεκριµένα: ενός τζογαδόρου που δεν τζογάρει στην τύχη αλλά ψυχαναγκαστικά. Η πολιτική είναι γεµάτη από τέτοιους δαιµονισµένους – η ιατρική µιλάει για εξάρτηση χωρίς ουσίες. Ο Ντοστογιέφσκι διηγείται αυτήν την ιδιαίτερη εξάρτηση: ο παίκτης του προσποιείται ότι µοναδικός του σκοπός είναι το κέρδος (ή το σεξ) αλλά το σκοτεινό αντικείµενο του πόθου του είναι άλλο. Είναι το «ακραίο πάθος για κίνδυνο, η λαχτάρα να καταπλήξει τα πλήθη διακινδυνεύοντας χωρίς όρια». Βυθισµένος στην ταπείνωση, ο διευθυντής του ∆ιεθνούς Νοµισµατικού Ταµείου είχε το πρόσωπο του Αλεξέι Ιβάνοβιτς: «Αισθάνοµαι σαν να είµαι φτιαγµένος από ξύλο, σαν να έχω βουλιάξει στον βάλτο».
Ο Στρος - Καν δεν είναι ένας ήρωας αλλά ένας παίκτης των καιρών µας.
Σχόλιο του Ανατόλ Καλέτσκι στους «Times» Ολος ο πλανήτης µοιάζει να τον έχει καταδικάσει πριν δικαστεί και κριθεί ένοχος. Στην περίπτωση του Ντοµινίκ Στρος-Καν, όµως, εξακολουθεί να υπάρχει το τεκµήριο της αθωότητας. Πόσω µάλλον που είναι δύσκολο να εξηγηθεί πώς είναι δυνατόν ένας άνθρωπος που θέλει να γίνει πρόεδρος της Γαλλίας να πετάει τα πάντα στα σκουπίδια για µια στιγµή σαδιστικής σεξουαλικής ικανοποίησης. Ενας άνθρωπος, µάλιστα, που µόλις πριν από µερικές εβδοµάδες προέβλεπε ότι µπορεί κάποιος να έδινε µισό εκατοµµύριο ευρώ σε µια γυναίκα για να τον παγιδεύσει.
Είναι πολύ δύσκολο να πιστέψει κανείς ότι ένας άνθρωπος βγήκε γυµνός από το µπάνιο, προσπάθησε να βιάσει µια καµαριέρα, στη συνέχεια πήγε σε ένα εστιατόριο του Μανχάταν και έφαγε µε την κόρη του, έπειτα πήρε ένα ταξί για το αεροδρόµιο και στον δρόµο τηλεφώνησε στο ξενοδοχείο και ζήτησε να του στείλουν το κινητό του γιατί το είχε ξεχάσει.
Ολα αυτά µπορεί πράγµατι να συνέβησαν. Μπορεί όµως να αποτελούν και κατασκεύασµα.
Ή µπορεί να είναι εν µέρει αλήθεια. Στην περίπτωση αυτή, οι πολιτικές επιπτώσεις θα είναι τεράστιες. Γιατί ο γαλλικός λαός θα έχει στερηθεί την ευκαιρία να ψηφίσει έναν πολιτικό που ήθελε για πρόεδρο. Η Μαρίν Λεπέν µπορεί να έχει βγει δεύτερη στις εκλογές. Και οι αντιδηµοκρατικές δυνάµεις σε όλο τον κόσµο θα έχουν λάβει ένα σπουδαίο δώρο. Ας θυµηθούµε πώς το Ρεπουµπλικανικό Κόµµα προσπάθησε να ανατρέψει τη θέληση των αµερικανών ψηφοφόρων µε την παραποµπή σε δίκη του προέδρου Κλίντον. Ευτυχώς απέτυχαν.
Ας φανταστούµε όµως ότι η Μόνικα Λιουίνσκι ήταν µια ρεπουµπλικανή εξτρεµίστρια που παρέσυρε τον Κλίντον σε συναινετικό σεξ και στη συνέχεια τον κατηγόρησε ότι τη βίασε.
Μπορεί να συνέβη κάτι παρόµοιο στο «Sofitel» της Νέας Υόρκης;
Κανένας δεν ξέρει.
∆ολοφονία ήαυτοκτονία; Το µέλλον θα µας πει αν ο Ντοµινίκ Στρος-Καν είναι θύµα µιας άθλιας µηχανορραφίας, συµβολική δολοφονία ενός ανθρώπου στο απόγειο της δόξας του, ή αν σκηνοθέτησε, µπροστά στα εµβρόντητα βλέµµατά µας, το θέαµα της αυτοκαταστροφής του. Σε αυτή τη δεύτερη υπόθεση, ας υπενθυµίσουµε πως το πρώτο θύµα είναι η γυναίκα που υπέστη την επίθεση και πως χιλιάδες γυναίκες πέφτουν καθηµερινά θύµατα βιασµού από συνηθισµένους ανθρώπους. Επειδή όµως αυτός ο άνθρωπος δεν είναι συνηθισµένος, είναι δύσκολο να φανταστούµε πως δεν θέλησε «κάπου» αυτή την πτώση που σηµατοδοτεί την άρνηση µιας προδιαγεγραµµένης µοίρας. Το επεισόδιο µε την Porsche ήχησε σαν ένα πρώτο, διστακτικό, δοκιµαστικό χτύπηµα. Κατόπιν ολόκληρος ο κόσµος παρακολούθησε το πέρασµα σε µια πράξη που για µας τους ψυχαναλυτές δεν είναι ποτέ εντελώς παράλογη. Αυτές οι πράξεις, οι χειρονοµίες, οι λεκτικές παρεκτροπές µοιάζουν να ξεπηδούν από τον πυθµένα του εαυτού µας και περισσότερο µας «κάνουν» παρά τις κάνουµε. Περνάς µε λαµπρή επιτυχία µια σειρά εξετάσεων ή συνεντεύξεων για δουλειά και δεν ξυπνάς εγκαίρως για την τελευταία δοκιµασία, νιώθεις λατρεία για τον αγαπηµένο σου και τον προδίδεις στο απόγειο της σχέσης, διαπράττεις παράβαση µπροστά σε αστυνοµικούς, δίνεις µια κουτουλιά λίγα δευτερόλεπτα πριν τελειώσει το µατς… ∆ιαισθανόµαστε πως αυτές οι πράξεις έχουν µια βαθιά, κρυµµένη, µυστηριώδη σηµασία που µας ξεπερνάει. Ολες αυτές οι αυτοκαταστροφικές συµπεριφορές που µας είναι σήµερα οικείες στηρίζονται σε αυτή τη δυαδικότητα, από τη µία η θέληση να χτίσουµε, να δηµιουργήσουµε και από την άλλη ο ναρκισσισµός του θανάτου. Ερωτας και θάνατος: η αγάπη, η εκτίµηση, η εµπιστοσύνη δέχονται πόλεµο από όλες τις πλευρές.
Προκάλεσε τη µοίρα του
Η Μπάρµπαρα Σπινέλι γράφει στη «Repubblica»:
Ιδού τι θα µπορούσε να διαβάσει κανείς στο πρόσωπο του Ντοµινίκ Στρος - Καν την ώρα που βρίσκεται στο δικαστήριο και µαθαίνει ότι θα φυλακιστεί, ότι καµία εγγύηση δεν θα τον σώσει από εκεί, ότι σε εκείνη την αίθουσα δεν τελειώνει µόνο µια µεγάλη πολιτική περιπέτεια, αλλά και µια ελεύθερη ζωή, µια ευγενής πολιτική υπόληψη. Είναι αξύριστος, το βλέµµα του είναι χαµένο, το στόµα του σαν κάποιου που αντιλαµβάνεται ότι µόλις ήπιε δηλητήριο, έχει τα αδρά χαρακτηριστικά εκπεσόντος που χτυπήθηκε από µια ανήκουστη Νέµεση. Κι όµως, αυτό το πρόσωπο δεν ανήκει σε έναν άνθρωπο που δεν γνωρίζει, που δεν έχει συνείδηση του εαυτού του και της χώρας όπου εργάζεται, που τον κατέλαβε εξαπίνης το µέγεθος του εγκλήµατος. Ο Στρος - Καν ήξερε πώς είναι ο κόσµος, γνώριζε την Αµερική και µια δικαιοσύνη που δεν απονέµει ατιµωρησία στους ισχυρούς αλλά αντίθετα µετατρέπει σε θέαµα την ισότητα όλων ενώπιον του νόµου.
Γνώριζε πολύ καλά, όπως όλοι όσοι βρίσκονται στην κορυφή της εξουσίας και δεν είναι ανόητοι, ότι κάθε του κίνηση εδώ και χρόνια την παρακολουθούσε ένα βλέµµα όχι µόνο περίεργο αλλά και αδηφάγο και συχνά εκδικητικό. Ηξερε πολύ καλά ποιοι ήταν οι αντίπαλοί του. Και είχε πολλούς τόσο στη Γαλλία όσο και αλλού, από τότε που ήταν διευθυντής του ∆ιεθνούς Νοµισµατικού Ταµείου και είχε αρχίσει να προσεγγίζει µε τον τρόπο του, κόντρα στο ρεύµα, µια οικονοµική κρίση που είχε καταρρίψει κάθε βεβαιότητα και πάνω απ’ όλα την ίδια την ιδεολογία του Ταµείου. Ο Ντοστογιέφσκι µάς έχει προσφέρει το πλέον κατάλληλο πορτρέτο αυτού που έγινε ο DSK αυτές τις ώρες: του ισχυρού που έχει πέσει στο έδαφος, ενός ανθρώπου που προκάλεσε τη µοίρα κι εκ των πραγµάτων αυτόχειρα. Πιο συγκεκριµένα: ενός τζογαδόρου που δεν τζογάρει στην τύχη αλλά ψυχαναγκαστικά. Η πολιτική είναι γεµάτη από τέτοιους δαιµονισµένους – η ιατρική µιλάει για εξάρτηση χωρίς ουσίες. Ο Ντοστογιέφσκι διηγείται αυτήν την ιδιαίτερη εξάρτηση: ο παίκτης του προσποιείται ότι µοναδικός του σκοπός είναι το κέρδος (ή το σεξ) αλλά το σκοτεινό αντικείµενο του πόθου του είναι άλλο. Είναι το «ακραίο πάθος για κίνδυνο, η λαχτάρα να καταπλήξει τα πλήθη διακινδυνεύοντας χωρίς όρια». Βυθισµένος στην ταπείνωση, ο διευθυντής του ∆ιεθνούς Νοµισµατικού Ταµείου είχε το πρόσωπο του Αλεξέι Ιβάνοβιτς: «Αισθάνοµαι σαν να είµαι φτιαγµένος από ξύλο, σαν να έχω βουλιάξει στον βάλτο».
Ο Στρος - Καν δεν είναι ένας ήρωας αλλά ένας παίκτης των καιρών µας.
Η συµπεριφορά του θυµίζει τζογαδόρο που δεν τζογάρει στην τύχη αλλά ψυχαναγκαστικάΕίναι δυνατόν να τα πέταξε όλα σε µια στιγµή;
Σχόλιο του Ανατόλ Καλέτσκι στους «Times» Ολος ο πλανήτης µοιάζει να τον έχει καταδικάσει πριν δικαστεί και κριθεί ένοχος. Στην περίπτωση του Ντοµινίκ Στρος-Καν, όµως, εξακολουθεί να υπάρχει το τεκµήριο της αθωότητας. Πόσω µάλλον που είναι δύσκολο να εξηγηθεί πώς είναι δυνατόν ένας άνθρωπος που θέλει να γίνει πρόεδρος της Γαλλίας να πετάει τα πάντα στα σκουπίδια για µια στιγµή σαδιστικής σεξουαλικής ικανοποίησης. Ενας άνθρωπος, µάλιστα, που µόλις πριν από µερικές εβδοµάδες προέβλεπε ότι µπορεί κάποιος να έδινε µισό εκατοµµύριο ευρώ σε µια γυναίκα για να τον παγιδεύσει.
Είναι πολύ δύσκολο να πιστέψει κανείς ότι ένας άνθρωπος βγήκε γυµνός από το µπάνιο, προσπάθησε να βιάσει µια καµαριέρα, στη συνέχεια πήγε σε ένα εστιατόριο του Μανχάταν και έφαγε µε την κόρη του, έπειτα πήρε ένα ταξί για το αεροδρόµιο και στον δρόµο τηλεφώνησε στο ξενοδοχείο και ζήτησε να του στείλουν το κινητό του γιατί το είχε ξεχάσει.
Ολα αυτά µπορεί πράγµατι να συνέβησαν. Μπορεί όµως να αποτελούν και κατασκεύασµα.
Ή µπορεί να είναι εν µέρει αλήθεια. Στην περίπτωση αυτή, οι πολιτικές επιπτώσεις θα είναι τεράστιες. Γιατί ο γαλλικός λαός θα έχει στερηθεί την ευκαιρία να ψηφίσει έναν πολιτικό που ήθελε για πρόεδρο. Η Μαρίν Λεπέν µπορεί να έχει βγει δεύτερη στις εκλογές. Και οι αντιδηµοκρατικές δυνάµεις σε όλο τον κόσµο θα έχουν λάβει ένα σπουδαίο δώρο. Ας θυµηθούµε πώς το Ρεπουµπλικανικό Κόµµα προσπάθησε να ανατρέψει τη θέληση των αµερικανών ψηφοφόρων µε την παραποµπή σε δίκη του προέδρου Κλίντον. Ευτυχώς απέτυχαν.
Ας φανταστούµε όµως ότι η Μόνικα Λιουίνσκι ήταν µια ρεπουµπλικανή εξτρεµίστρια που παρέσυρε τον Κλίντον σε συναινετικό σεξ και στη συνέχεια τον κατηγόρησε ότι τη βίασε.
Μπορεί να συνέβη κάτι παρόµοιο στο «Sofitel» της Νέας Υόρκης;
Κανένας δεν ξέρει.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου