Το λιώσιμο των πάγων στον Βόρειο Παγωμένο Ωκεανό της Αρκτικής, το οποίο θα διαμορφώσει σταδιακά μια νέα γεωγραφία ανοίγοντας το πέρασμα προς την Ανατολή που αναζητούσαν για μεγάλο χρονικό διάστημα οι θαλασσοπόροι, είναι το προοίμιο ενός σύγχρονου Ελντοράντο. Κάτω από την παγωμένη θάλασσα υπάρχει πετρέλαιο και άλλες πολύτιμες πηγές πλούτου που πλησιάζουν τη στιγμή της εκμετάλλευσής τους. Κλιματική αλλαγή και νεοφιλελεύθερη οικονομία: γνωρίζουμε πολύ καλά τι σημαίνει αυτός ο συνδυασμός.
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ
..................................
ΚΑΤΩ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΠΑΓΟΥΣ
Ενθουσιασμένες από την προοπτική του λιωσίματος των πάγων που θα
προκληθεί από την άνοδο της θερμοκρασίας, οι χώρες που συνορεύουν με
τους πόλους κι ιδιαίτερα με τον Βόρειο Πόλο (Καναδάς, Ρωσία, Ηνωμένες
Πολιτείες, Νορβηγία και Δανία) ετοιμάζονται να βάλουν χέρι στον τεράστιο
ορυκτό και πετρελαϊκό πλούτο ο οποίος θα τεθεί στη διάθεσή τους χάρη
στην τρομακτική καταστροφή που θα πλήξει τα παγωμένα τοπία.
Ανάλογα με το πώς βλέπει κανείς τα πράγματα, θα μπορούσε να
θεωρήσει αυτό το ενδεχόμενο ως παραμυθένια τύχη ή εφιάλτης. Ηταν γνωστό
εδώ και πολύ καιρό ότι κάτω από τους πάγους κρυβόταν ένας θησαυρός·
εντούτοις, όλα αυτά τα χρόνια παρέμενε απρόσιτος. Τώρα, το λιώσιμο των
πάγων είναι το θαύμα που τους προσφέρει τα κλειδιά της σπηλιάς του Αλί
Μπαμπά.
Ταυτόχρονα, όσοι ασχολούνται με το εμπόριο και με το πετρέλαιο
αναρωτιούνται πόσα δισεκατομμύρια δολάρια θα κερδίσουν την ημέρα όταν θα
ανοίξουν επιτέλους οι δύο μαγικοί δρόμοι τους οποίους αναζητούσαν εδώ
και τέσσερις αιώνες οι εξερευνητές των πολικών περιοχών: πρόκειται για
το Βορειοδυτικό Πέρασμα (μέσω Καναδά) και το Νοτιοανατολικό Πέρασμα
(μέσω Σιβηρίας), τα οποία θα φέρουν κοντύτερα στην Ευρώπη και στην
Αμερική την Απω Ανατολή και τα θρυλικά λιμάνια της που για αιώνες
μαγνήτιζαν τη φαντασία των Δυτικών.
Ομως, από την άλλη πλευρά, θα μας λείψει κάτι που είναι
πολυτιμότερο κι από τα αποθέματα χρυσού, αντιμονίου και πολύτιμων λίθων:
θα μας λείψει η λευκότητα, η σιωπή, το άπειρο, το άγνωστο, στοιχεία που
είναι αναγκαία για τα ανθρώπινα όντα και για τις κοινωνίες. Πράγματι,
έπειτα από πέντε αιώνες εξερευνήσεων και ανακαλύψεων, ολόκληρος ο
πλανήτης έχει εξερευνηθεί, καταγραφεί, μετρηθεί κι εκπολιτιστεί. Σήμερα
γίνεται πραγματικότητα αυτό που δήλωσε στη δεκαετία του 1930 -κάπως
πρόωρα βέβαια- ο Πολ Βαλερί: «Αρχίζει η εποχή του πεπερασμένου κόσμου».
Με το λιώσιμο των πάγων χάνονται και οι τελευταίες terrae incognitae
(άγνωστες γαίες) και εισερχόμαστε στην εποχή της πεπερασμένης
γεωγραφίας. Οι τοπογράφοι έχουν ήδη αρχίσει να στήνουν τα κοντάρια τους
στον τόπο του ανείπωτου κι έχουν στρωθεί στη δουλειά.
ΜΕΓΑΛΗ ΓΙΟΡΤΗ
Το κυνήγι του θησαυρού έχει ήδη αρχίσει. Κι όσο για τους
γεωλόγους, οι περιοχές της Αρκτικής είναι μια πραγματική γιορτή, έχουν
ήδη αρχίσει να αποβιβάζονται κατά ομάδες και να πραγματοποιούν την
απογραφή των φυσικών πόρων που κρύβονται για την ώρα κάτω από την
παγωμένη κατάλευκη θάλασσα: δισεκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου και κυβικά
μέτρα αερίου, άνθρακας, κοβάλτιο, διαμάντια, χαλκός, νικέλιο, ψάρια,
αλλά και ρύπανση. Το μόνο που απομένει είναι ο προσδιορισμός της
κυριότητας των σπάνιων αυτών πόρων.
Το διεθνές δίκαιο αποκλείει τον Βόρειο Πόλο από αυτή τη μάχη.
Γιατί κανείς δεν είναι ιδιοκτήτης του, δεδομένου ότι ανήκει στην
ανθρωπότητα. Κι εξάλλου, πώς θα μπορούσε να τον διεκδικήσει ένα έθνος τη
στιγμή που πρόκειται για έναν μη πραγματικό τόπο, για ένα μαθηματικό
σχήμα, για το σημείο όπου ο άξονας της Γης τέμνει την επιφάνεια του
πλανήτη; Πρόκειται για ένα μέρος έξω από το χρόνο, για έναν τόπο δίχως
ώρα, καθώς σε αυτό το σημείο συναντώνται όλοι οι μεσημβρινοί κι όλες οι
επίσημες ώρες, με αποτέλεσμα να δείχνουν όλα τα ρολόγια ταυτόχρονα όλες
τις ώρες. Με άλλα λόγια, πρόκειται για ένα παρήγορο παράδειγμα του
αδιαίρετου χαρακτήρα της γεωλογίας και της γεωγραφίας.
Ομως, υπάρχει κι ένας δεύτερος λόγος για το κυνήγι του θησαυρού.
Σύμφωνα με τις διατάξεις της Σύμβασης του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών για
το δίκαιο της θάλασσας, η οποία υπογράφηκε το 1982, κάθε μία από τις
χώρες που βρέχονται από τον Βόρειο Παγωμένο Ωκεανό έχει το δικαίωμα να
διαχειρίζεται τα δικά της βάθη της θάλασσας που εκτείνονται σε απόσταση
200 ναυτικών μιλίων (360 χλμ.) από τις ακτές της. Πρόκειται για τη
λεγόμενη «αποκλειστική οικονομική ζώνη» (ΑΟΖ). Και το μεγαλύτερο μέρος
των ορυκτών πόρων που έχουν ως τώρα εντοπισθεί βρίσκεται εντός των ορίων
της ΑΟΖ των 200 μιλίων. Συνεπώς, θεωρητικά, δεν θα έπρεπε να προκύψουν
διαμάχες. Δυστυχώς, όμως, μια ρήτρα της σύμβασης του 1982 έχει
δημιουργήσει προβλήματα: εάν οι παρόχθιες χώρες κατορθώσουν να
αποδείξουν ότι η υφαλοκρηπίδα τους επεκτείνεται πέρα από τα 200 μίλια
της ΑΟΖ τους, τότε η επικράτειά τους αυξάνεται λίγο παραπάνω.
...................................................................
Η μέρα που οι εμπορικοί στόλοι θα πλέουν ανάμεσα στα καναδικά
νησιά ή κατά μήκος της Σιβηρίας θα σηματοδοτήσει μια μεγάλη καμπή στην
παγκόσμια ιστορία. Οι μάχες και οι στέψεις, οι λιμοί και οι επιδημίες
αποτελούν ορόσημα στην ιστορία των εθνών. Ομως, η εμφάνιση ενός
καινούριου, πρωτοφανούς δρόμου, η διάνοιξη μιας διώρυγας ή μιας σήραγγας
ή η καθιέρωση μιας νέας θαλάσσιας διαδρομής αφήνουν ίσως πολύ πιο
μόνιμα σημάδια στην ιστορία, δεδομένου ότι κατασκευάζουν μια νέα
γεωγραφία. Και κάθε φορά που μια γεωγραφία σβήνει για να δώσει τη θέση
της σε μια άλλη, τότε παρατηρούνται ανατροπές και στην ιστορία.
Το 1498, ο δόγης της Βενετίας συγκάλεσε σε σύσκεψη τους
συμβούλους του. Είχε λάβει ένα επείγον μήνυμα και η είδηση ήταν φριχτή: ο
πορτογάλος θαλασσοπόρος Βάσκο ντε Γκάμα είχε κατορθώσει να διαπλεύσει
το Ακρωτήριο των Θυελλών (το οποίο μετονομάστηκε αργότερα σε Ακρωτήριο
της Καλής Ελπίδας). Επρόκειτο για μια πραγματική τραγωδία. Μέχρι τότε, η
μοναδική πρόσβαση στην Ινδία ήταν μέσω του μακρού και επικίνδυνου
χερσαίου δρόμου, ο οποίος ελεγχόταν απόλυτα από τη Βενετία. Σε αυτό
ακριβώς το γεγονός στηριζόταν ο πλούτος και η δόξα της. Στο εξής, με την
Ινδία να βρίσκεται κοντύτερα στην Πορτογαλία και στην Ευρώπη χάρη στη
θαλάσσια οδό, η Πόλη των Δόγηδων δεν είχε πλέον την παραμικρή
χρησιμότητα.
Οταν σβήνει μια εικόνα που έχουμε σχηματίσει για την υδρόγειο,
μια άλλη ξεπροβάλλει από τη σκιά. Οι γεωγραφικοί άτλαντες
ξανασχεδιάζονται βιαστικά. Σβήνονται σύνορα τα οποία έως τώρα θεωρούνταν
αμετάβλητα κι αιώνια. Ξαφνικά, η Μεσόγειος συρρικνώθηκε. Το κέντρο της
Ιστορίας μετακινήθηκε προς τα Δυτικά, σαν να είχε τεθεί σε κίνηση μια
τεκτονική πλάκα. Και για να ανακτήσει τη χαμένη αίγλη της η ελληνική και
λατινική θάλασσα, θα χρειαστεί να περιμένουμε μέχρι τη στιγμή που θα
δρομολογηθεί άλλη μια κίνηση της γεωγραφίας, η διάνοιξη της διώρυγας του
Σουέζ, το 1867. Ομως, στο μεταξύ, το πλούσιο εμπόριο που είχε
αναπτυχθεί στο σταυροδρόμι όπου η Ανατολή συναντάει τη Δύση χρεοκόπησε,
σηματοδοτώντας τον μακρύ και βυθισμένο στη χλιδή λήθαργο της Πόλης των
Δόγηδων.''
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου