Λεόν Τρότσκι ΤΑ ΕΓΚΛΗΜΑ ΤΑ ΤΟΥ ΣΤΑΛΙΝ (ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ)ΠΟΙΟΣ ΕΦΤΙΑΞΕ ΤΟΝ ΚΑΤΑΛΟΓΟ ΤΩΝ ΥΠΟΨΗΦΙΩΝ ΘΥΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΙΑΣ;

ΠΟΙΟΣ ΕΦΤΙΑΞΕ ΤΟΝ ΚΑΤΑΛΟΓΟ

ΤΩΝ ΥΠΟΨΗΦΙΩΝ ΘΥΜΑΤΩΝ

ΤΗΣ ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΙΑΣ;

Η δίκη Ζινόβιεφ - Κάμενεφ τον Αύγουστο του 1936 βασί­στηκε ολόκληρη πάνω στην τρομοκρατία. Αντικείμενο του υπο­τιθεμένου «κέντρου» είταν να ανατρέψει την κυβέρνηση, ξεπα­στρεύοντας τους αρχηγούς, για να καταλάβει την εξουσία. Η προ­σεκτική αντιπαραβολή των πρακτικών των δυο δικών φτάνει για να μας πείσει ότι ο κατάλογος των αρχηγών που προορίζονταν, φαίνεται, να εξοντωθούν είχε συνταχτεί όχι από τους τρομοκρά­τες μα από τα υποθετικά θύματά τους και κατά πρώτο λόγο από το Στάλιν. Η περίπτωση Μόλοτοφ φανερώνει την προσωπική συμ­βολή του Στάλιν.

Σύμφωνα με το κατηγορητήριο της δίκης Ζινόβιεφ, «το ε­νοποιημένο τρομοκρατικό τροτσκιστο-ζινοβιεφικό κέντρο», αφού ξεπάστρεψε τον Κίροφ, δεν περιορίστηκε να οργανώσει τη δο­λοφονία μόνο του Στάλιν. Εργαζόταν ταυτόχρονα για να οργα­νώσει τη δολοφονία και άλλων ηγητόρων του κόμματος και ονο­μαστικά του Βοροσίλοβ, του Ζντάνοβ, του Καγκάνοβιτς, του Κόσιορ, του Ορντζονικίντζε και του Ποστίσεβ. Αυτός ο κατάλογος δεν περιλαβαίνει το όνομα του Μόλοτοφ. Παράλλαξε στα χείλη των κατηγορουμένων σε διάφορες στιγμές της ανάκρισης και της δίκης, όμως σ’ ένα σημείο έμεινε αμετάβλητος: κανένας από τους κατηγορούμενους δεν ανάφερε το Μόλοτοφ. Κατά τον Ράϊνγκολντ που μίλησε στην ανάκριση, «η βασική ντιρεκτίβα του Ζινόβιεφ περιοριζόταν στο: να χτυπήσει το Στάλιν, το Καγκάνοβιτς και τον Κίροφ». Στη βραδινή συνεδρίαση της 19 Αυγούστου ο Ράϊν­γκολντ λέει: «Από τότε η μόνη μέθοδος δράσης είναι η τρομο­κρατία που κατευθύνεται εναντίον του Στάλιν και των πιο στε­νών συνεργατών του, Κίροφ, Βοροσίλοβ, Καγκάνοβιτς, Ορντζονικίντζε, Ποστίσεβ, Κόσιορ και άλλων!...». Ο Μόλοτοφ δεν α­ναφέρεται. Ο Μρατσκόβσκι καταθέτει: «Θα σκοτώναμε το Στά­λιν, το Βοροσίλοβ, το Καγκάνοβιτς, πρώτα - πρώτα το Στάλιν». Ο Μόλοτοφ και πάλι αγνοήθηκε.

Το ίδιο με τις υποτιθέμενες τρομοκρατικές μου ντιρεκτίβες. Το κατηγορητήριο λέει ότι «η ομάδα Ντρέϊτσερ έλαβε απ’ ευθείας από τον Τρότσκι τη ντιρεκτίβα να σκοτώσει το Βοροσίλοβ». Αν πιστέψουμε το Μρατσκόβσκι, μέσα στο φθινόπωρο του 1932 ο Τρότσκι «επιβεβαίωσε και πάλι την ανάγκη να σκοτωθούν ο Στά­λιν, ο Βοροσίλοβ και ο Κίροφ». Το Δεκέμβρη του 1934 ο Μρατσ­κόβσκι πήρε διαμέσου του Ντρέϊτσερ ένα γράμμα του Τρότσκι που απαιτούσε «μεγαλύτερη ταχύτητα στην εκτέλεση των δολο­φονικών επιθέσεων εναντίον του Στάλιν και του Βοροσίλοβ». Ο Ντρέϊτσερ το επιβεβαιώνει. Ο Μπέρμαν - Γιούριν καταθέτει: «Ο Τρότσκι είπε πως εκτός από τον Στάλιν έπρεπε να ξεπα­στρευτεί ο Καγκάνοβιτς και ο Βοροσίλοβ». Επαναλάβαινα λοι­πόν κοντά τρία χρόνια πως έπρεπε να σκοτωθούν ο Στάλιν, ο Καγκάνοβιτς, ο Βοροσίλοβ, ο Κίροφ. Ούτε μια λέξη για το Μό­λοτοφ. Το πράγμα είναι τόσο πιο αξιοσημείωτο, όσο τα τελευ­ταία χρόνια της δράσης μου σαν μέλος του Πολιτικού Γραφείου, ο Κίροφ και ο Καγκάνοβιτς δεν έπαιρναν μέρος σ’ αυτό και κα­νείς δεν τους θεωρούσε σαν πολιτικά πρόσωπα με κάποια σπου­δαιότητα, ενώ ο Μόλοτοφ είταν η δεύτερη φιγούρα της διευθυν­τικής ομάδας. Ο Μόλοτοφ δεν είναι μόνο μέλος του Πολιτικού Γραφείου, είναι και ο αρχηγός της κυβέρνησης. Η υπογραφή του, δίπλα στην υπογραφή του Στάλιν, μοστράρει κάτω από τα πιο σημαντικά διατάγματα. Κι ωστόσο, όπως βλέπουμε, οι τρομο­κράτες του «ενοποιημένου κέντρου» αγνοούν την ύπαρξη του. Πράγμα ολότελα απίστευτο, ο εισαγγελέας Βισίνσκι όχι μόνο δεν ξαφνιάζεται μ’ αυτό το κενό, μα το θεωρεί ολότελα φυσικό. Στην πρωινή συνεδρίαση της 19 Αυγούστου, ο Βισίνσκι ρωτάει το Ζινόβιεφ για τις προετοιμαζόμενες τρομοκρατικές επιθέσεις: «Εναν­τίον τίνος;».

Ζινόβιεφ. –Εναντίον των ηγητόρων.

Βισίνσκι. – Δηλαδή εναντίον των συντρόφων Στάλιν, Βοροσίλοβ και Καγκάνοβιτς;

Η λέξη «δηλαδή» δεν αφήνει θέση για αμφιβολία: ο εισαγ­γελέας αποκλείει επίσημα τον αρχηγό της κυβέρνησης από τους ηγήτορες του κόμματος και του κράτους. Για να τελειώνουμε, ο ίδιος εισαγγελέας στην αγόρευσή του σταυρώνει τους τροτσκι­στές «που σήκωσαν το χέρι ενάντια στους ηγήτορες του Κόμμα­τος, ενάντια στους συντρόφους Στάλιν, Βοροσίλοβ, Ζντάνοβ, Καγ­κάνοβιτς, Ορντζονικίντζε, Κόσιορ, Ποστίσεβ, ενάντια στους η­γήτορές μας, τους ηγήτορες του σοβιετικού κράτους». (Συνεδρίαση της 22 Αυγούστου). Η λέξη «ηγήτορες» επαναλαμβάνεται τρεις φορές, μα και πάλι δεν ισχύει για το Μόλοτοφ.

Λόγοι σοβαροί απαίτησαν λοιπόν, κατά τη μακριά προπαρασκευή της δίκης, το σβήσιμο του Μόλοτοφ από τον κατάλογο των «ηγητόρων». Οι αμύητοι δε θα μπορούσαν να καταλάβουν γιατί οι τρομοκράτες θεωρούσαν απαραίτητο να σκοτώσουν τον Κίροφ, τον Ποστίσεβ, το Ζντάνοβ, τον Κόσιορ, επαρχιακούς «αρ­χηγούς», και παράλειπαν το Μόλοτοφ, που ξεπερνάει πανθομο­λογούμενα ένα - δυο κεφάλια όλους αυτούς τους υποψήφιους στη θυσία. Ο Σεντόφ στην «Ερυθρά Βίβλο» του σημειώνει κιόλας αυ­τό τον εξοστρακισμό: «Στον κατάλογο των αρχηγών που οι τρο­μοκράτες είχαν τάχα την πρόθεση να ξεπαστρέψουν, κατάλογο που τον έφτιαξε ο Στάλιν, δεν περνάνε μόνο πρώτα μεγέθη. Βλέ­πεις εκεί ακόμα το Ζντάνοβ, τον Κόσιορ και τον Ποστίσεβ. Μα δε βρίσκεις εκεί το Μόλοτοφ. Και ο Στάλιν δεν ενεργεί τυχαία σε τέτοιου είδους υποθέσεις».

Πού βρίσκεται το μυστικό; Επίμονοι ψίθυροι διαδίδονταν για διαφωνίες ανάμεσα στο Στάλιν και το Μόλοτοφ σχετικές με την εγκατάλειψη της πολιτικής της λεγόμενης «τρίτης περιόδου». Αυτοί οι ψίθυροι βρήκαν επιβεβαίωση έμμεση μα σίγουρη στο σο­βιετικό τύπο: ο Μόλοτοφ ούτε αναφερόταν πια, ούτε εγκωμιαζό­ταν, ούτε φωτογραφιζόταν και τύχαινε ακόμα να ξεχνάνε και να τον μνημονεύσουν. Το «Δελτίο της Αντιπολίτευ­σης» το παρατήρησε αυτό πολλές φορές. Όπως και νά ’ναι το βέβαιο είναι ότι τον Αύγουστο του 1936 ο κύριος συναγωνιστής του Στάλιν στην πάλη ενάντια σε κάθε αντιπολίτευση, βρέθηκε δημόσια και βάναυσα αποκλεισμένος από τον κατάλογο των η­γητόρων. Κάτω απ’ αυτούς τους όρους δε μπορεί να μη βγάλει κανείς το συμπέρασμα ότι οι ομολογίες των κατηγορουμένων όπως και οι «ντιρεκτίβες» μου πρέπει να συμβάλανε στη λύση ε­νός περιστασιακού προβλήματος: να ανεβάσουν στην τάξη των «αρχηγών» τον Καγκάνοβιτς, το Ζντάνοβ και μερικούς άλλους, ρίχνοντας σε ανυποληψία τον πρώην «αρχηγό» Μόλοτοφ.

Μήπως όμως οι δικαστικές αρχές δεν είχαν απλούστατα στη δίκη Ζινόβιεφ δεδομένα για τρομοκρατικές επιθέσεις που νά ’χουν για στόχο τους το Μόλοτοφ; Η υπόθεση δεν αντέχει σε καμιά κριτική. Γενικά αυτές οι δίκες γίνονται χωρίς «δεδομένα». Η ε­τυμηγορία της 23 Αυγούστου 1936 μιλάει για απόπειρες (εναν­τίον του Ποστίσεβ και του Κόσιορ) για τις όποιες τα πρακτικά των συζητήσεων δε λένε λέξη. Παρά την καθαυτό σημασία της αυτή η εκτίμηση περνάει σε δεύτερη μοίρα από το γεγονός ότι οι κατηγορούμενοι, και πρώτα - πρώτα τα μέλη του «κέντρου», στις ομολογίες τους μιλάνε λιγότερο για επιθέσεις παρά για σχέ­δια επιθέσεων. Το ζήτημα είταν σχεδόν αποκλειστικά ποιους οι συνωμότες νόμιζαν πως έπρεπε να σκοτώσουν. Ο κατάλογος των θυμάτων καθοριζόταν έτσι όχι από το υλικό της ανάκρισης, μα από τον πολιτικό ρόλο των πιο σημαντικών προσώπων. Κι αυτό είναι τόσο πιο καταπληκτικό όσο τα «σχέδια» του «κέντρου» αγ­καλιάζουν όλους τους νοητούς υποψήφιους στο μαρτύριο, έκτος από το Μόλοτοφ, που ωστόσο κανένας δεν τον θεώρησε ποτέ σαν διακοσμητικό πρόσωπο στο είδος Καλίνιν. Αντίθετα, αν έπρεπε να τεθεί το ζήτημα της διαδοχής του Στάλιν, θα απαντούσε βέβαια κανείς πως Ο Μόλοτοφ έχει τις περισσότερες πιθανότητες από οποιονδήποτε άλλο.

Ίσως πάλι οι τρομοκράτες, πληροφορημένοι για τις διαφω­νίες ανάμεσα στους ηγήτορες, είχαν απλώς αποφασίσει να χα­ριστούν στο Μόλοτοφ; Κι αυτή η υπόθεση, όπως θα δούμε, δεν αντέχει στην εξέταση. Αληθινά δεν είναι οι «τρομοκράτες» που χαρίστηκαν στο Μόλοτοφ, είναι ο Στάλιν που θέλησε να δόσει την εντύπωση πως το είχαν κάνει αυτό, για να βλάψει έτσι τον αντίπαλό του. Τα γεγονότα δείχνουν πως πέτυχε ολότελα. Κιό­λας πριν από τη δίκη του Αυγούστου μια συνδιαλλαγή σκιαγρα­φείται ανάμεσα στο Στάλιν και το Μόλοτοφ. Αυτή διερμηνεύεται αμέσως στον τύπο που, υπακούοντας σ’ ένα σύνθημα, αρχίζει να αποκαθιστά το Μόλοτοφ στα αλλοτινά του δικαιώματα, θα μπο­ρούσε κανείς, παραθέτοντας την «Πράβδα», να χαράξει έναν αδρό και πειστικό πίνακα για την προοδευτική αποκατάσταση του Μό­λοτοφ το 1936. Το «Δελτίο της Αντιπολίτευσης» έγραφε πάνω σ’ αυτό (αρ. 50, Μάης 1936): «Από τη διάλυση της “τρίτης περιόδου” ο Μόλοτοφ είταν, όπως είναι γνωστό, σε μισοδυσμένεια... Μα κατάληξε να “ευθυγραμμιστεί”. Μέσα στις τε­λευταίες βδομάδες έκανε πολλές φορές τον πανηγυρικό του Στά­λιν. Σ’ ανταμοιβή... να που μνημονεύουν το όνομά του στη δεύτε­ρη θέση χαρακτηρίζοντάς τον σαν τον πιο κοντινό συναγωνιστή». Σ’ αυτή την περίπτωση όπως σε πολλές άλλες, η αντιπαράθεση των οργάνων της σοβιετικής γραφειοκρατίας με το «Δελτίο της Αντιπολίτευσης»μας επιτρέπει να ξεδιαλύνουμε πολλά αινίγματα.

Το μοντάρισμα της δίκης Ζινόβιεφ - Κάμενεφ είναι προ­γενέστερο απ’ αυτή τη συνδιαλλαγή: δε μπορούσε ωστόσο στο άψε - σβήσε να αναψηλαφηθεί όλο το υλικό της ανάκρισης! Ο Στάλιν άλλωστε δε βιαζόταν να αμνηστεύσει ολότελα τον πρόεδρο του Συμβουλίου των Επιτρόπων του Λάου, που έπρεπε να του δόσει ένα γερό μάθημα. Ο Βισίνσκι έπρεπε λοιπόν να σταθεί τον Αύγουστο στην αλλοτινή ντιρεκτίβα. Η προπαρασκευή της δί­κης Πιατάκοβ - Ράντεκ γίνεται ύστερα από τη συνδιαλλαγή. Ο κατάλογος των υποδειγμένων θυμάτων αλλάζει «προσηκόντως» και όχι μόνο για το μέλλον μα και για το παρελθόν! Στην κατάθεση του της 24 Γενάρη ο Ράντεκ, αναφερόμενος σε μια συνομιλία με το Μρατσκόβσκι στα 1932, λέει: «Δεν είχα την παραμικρή αμφιβολία πάνω σ’ αυτό: οι τρομοκρατικές πράξεις πρέπει να κατευθύνονταν εναντίον του Στάλιν και των πιο κοντι­νών συντρόφων του: Κίροφ, Μόλοτοφ, Βοροσίλοβ, Καγκάνοβιτς». Κατάθεση του μάρτυρα Λογκίνοβ στην πρωινή συνεδρίαση της 25 Γενάρη: «Ο Πιατάκοβ είπε (αρχές του καλοκαιριού 1935) ότι το παράλληλο τροτσκιστικό κέντρο... προετοίμαζε τρομοκρατικές πράξεις εναντίον του Στάλιν, Μόλοτοφ, Καγκάνοβιτς...». Ο Πια­τάκοβ έσπευσε, εννοείται, να επιβεβαιώσει τη κατάθεση του Λογ­κίνοβ. Οι κατηγορούμενοι της δεύτερης δίκης, αντίθετα από τα μέλη του «ενοποιημένου κέντρου», αναφέρουν το όνομα του Μό­λοτοφ ανάμεσα στα υποψήφια θύματα κι ακόμα τον βάζουν στη δεύτερη θέση, ύστερα από το Στάλιν.

Ποιός λοιπόν κατάρτισε, μέσα σ’ αυτούς τους όρους, τον κα­τάλογο των υποδειγμένων θυμάτων; Οι τρομοκράτες ή η Γκε-Πε-Ου; Ο Στάλιν διαμέσου της Γκε-Πε-Ου. Η υπόθεση που ανα­φέραμε πιο πάνω, σύμφωνα με την οποία οι «τροτσκιστές» πλη­ροφορημένοι για τις διχογνωμίες που υπήρχαν ανάμεσα στο Μό­λοτοφ και το Στάλιν χαρίστηκαν τάχα στον πρώτο για πολιτι­κούς λόγους, θα μπορούσε νά ’χει κάποια αληθοφάνεια μονάχα αν οι «τροτσκιστές» είχαν αρχίσει την προπαρασκευή μιας τρομο­κρατικής επίθεσης εναντίον του Μόλοτοφ ύστερα από τη συνδιαλ­λαγή του με το Στάλιν. Φαίνεται όμως πως σκεφτόντανε να σκο­τώσουν το Μόλοτοφ από το 1932: μόνο που «ξέχασαν» να το πουν τον Αύγουστο του 1935 και ο εισαγγελέας «ξέχασε» να τους το θυμίσει. Μα μόλις ο Μόλοτοφ πέτυχε από τον Στάλιν πολιτι­κή αμνηστία, η μνήμη του εισαγγελέα και των κατηγορουμένων καθάρισε. Και νά ’μας μπροστά σ’ ένα θαύμα: αν και ο Μρατσκόβ­σκι μίλησε στις καταθέσεις του μόνο για προπαρασκευή επιθέσε­ων εναντίον του Στάλιν, του Κίροφ, του Βοροσίλοβ και του Καγ­κάνοβιτς, ο κατηγορούμενος Ράντεκ, αναφερόμενος σε μια συνο­μιλία που είχε τάχα με το Μρατσκόβσκι στα 1932, προσθέτει κατόπιν εορτής πολύ αργά στον κατάλογο το όνομα του Μόλοτοφ. Ο Πιατάκοβ από το άλλο μέρος μίλησε στο Λογκίνοβ για επίθε­ση εναντίον του Μόλοτοφ στις αρχές του 1935, πάνω από ένα χρόνο πριν από τη δίκη Ζινόβιεφ. Τέλος, οι κατηγορούμενοι Μουράλοβ, Σέστοβ και Άρνολντ μιλάνε για μια «πραγματική» από­πειρα εναντίον του Μόλοτοφ, που είχε γίνει, λένε, στα 1934, πά­νω από δυο χρόνια πριν από τη δίκη του «ενοποιημένου κέντρου». Ένα συμπέρασμα επιβάλλεται: ότι οι κατηγορούμενοι είχαν τόση λίγη ελευθερία στην εκλογή των «θυμάτων» τους όση και σε κάθε άλλον τομέα. Ο κατάλογος των προσώπων που είχε για στόχο της η τρομοκρατία είταν στην πραγματικότητα ο κατάλογος των αρχηγών που επίσημα υποδείχνονταν στις μάζες. Αυτός ο κατάλογος τροποποιούνταν μαζί με τις ανακατατάξεις του διευ­θυντικού πυρήνα. Δεν έμενε στους κατηγορούμενους όπως και στον εισαγγελέα Βισίνσκι παρά να συμμορφώνονται με τις ολοκληρω­τικές οδηγίες

Η ακόλουθη αντίρρηση είναι ακόμα πιθανή: Όλη αυτή η σκευωρία δεν είναι αλήθεια πάρα πολύ χονδροκομένη; Ανάγκη ν’ απαντήσουμε πως δεν είναι περισσότερο από πολλές άλλες σ’ αυτές τις αποτρόπαιες δίκες. Ο σκηνοθέτης δεν απευθύνεται ούτε στο λογικό ούτε στην κριτική. Εννοεί να συντρίψει τα δικαιώμα­τα του λογικού κάτω από ένα όγκο ψευτιάς επισφραγισμένης με τουφεκισμούς.