Πήτερ Γκαίυ: Η Πνευματική ζωή στη Δημοκρατία της Βαϊμάρης (Γερμανία 1919-1933) πηγη .: Αγγελιοφορος

Πήτερ Γκαίυ: Η Πνευματική ζωή στη Δημοκρατία της Βαϊμάρης (Γερμανία 1919-1933)

Της Εύης Καρκίτη
Η Δημοκρατία της Βαϊμάρης γεννήθηκε μέσα στο ρευστό σκηνικό που άφησε πίσω του ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος και «δολοφονήθηκε» το 1933 με την άνοδο του Χίτλερ στη εξουσία. Τη σύντομη, συναρπαστική και ταραχώδη ζωή της Δημοκρατίας καθόρισαν τα περιστατικά βίας, αν και όχι τα χειρότερα που γνώρισε ένας αιώνας γεμάτος ωμότητες, οι σκευωρίες, οι αλλεπάλληλες κυβερνητικές κρίσεις, η επιεικής αντιμετώπιση των δεξιών εξτρεμιστικών στοιχείων και η αυστηρότητα απέναντι στην αριστερά, τα νεολαιίστικα κινήματα, τη σημασία των οποίων κατάλαβαν αργότερα και οι ναζί αλλά και οι αντιπαραθέσεις μεταξύ των σπαρτακιστών, μαρξιστών επαναστατών και των σοσιαλδημοκρατών που επιθυμούσαν την εγκαθίδρυση μιας ισχυρής κοινοβουλευτικής δημοκρατίας. Σε μια χώρα θανάσιμα κουρασμένη από το πόλεμο, με 1.8 εκατομμύρια νεκρούς, πάνω από 4 εκατομμύρια τραυματίες, με αμέτρητες σπαταλημένες ζωές, μυαλά και ταλέντα η Δημοκρατία της Βαϊμάρης απόδειξε πως υπήρχαν δυο Γερμανίες. Από τη μια η Γερμανία της στρατιωτικής κομπορρημοσύνης και των επιθετικών περιπετειών και από την άλλη η Γερμανία της λυρικής ποίησης, της ουμανιστικής φιλοσοφίας και του φιλειρηνικού κοσμοπολιτισμού με τους όρους που έθεσε ο Καντ. Σε ένα τέτοιο γεμάτο αντιφάσεις πλαίσιο βρήκαν την ευκαιρία να ανθίσουν κινήματα και πρωτοπορίες οι οποίες καθόρισαν τη πορεία της λογοτεχνίας, της μουσικής, της ζωγραφικής της αρχιτεκτονικής, του κινηματογράφου, που δημιούργησαν το μύθο του γερμανικού Μεσοπολέμου. Μετά την άνοδο των ναζί καλλιτέχνες και στοχαστές εγκατέλειψαν τη χώρα. Ο ιστορικός των ιδεών Πήτερ Γκαίυ μάλιστα σύγκρινε τη φυγή τους με εκείνη την Βυζαντινών λογιών που μετανάστευσαν στη Δύση μετά το 1453.Γεννημένος το 1923 στο Βερολίνο ο Πήτερ Γκαίυ με την οικογένεια του εγκατέλειψε τη χιτλερική Γερμανία το 1941. Ακούραστος μελετητής του Διαφωτισμού και ένθερμος υπερασπιστής του έναντι οποιασδήποτε μεταμοντέρνας αντίρρησης, έγραψε δεκάδες βιβλία και δίδαξε στα μεγαλύτερα αμερικανικά πανεπιστήμια.
Καμπαρέ, Μπαουχάουζ και εξπρεσιονισμός
Ο Γκαίυ στο βιβλίο του δίνει μεγάλη έμφασης στο τρόπο με τον οποίο το πολιτικό και οικονομικό πλαίσιο της Δημοκρατίας ευνόησε τη πολιτιστική έκρηξη στη Γερμανία το Μεσοπόλεμο. Μέχρι τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του ’20 η χώρα είχε γίνει η πρωτεύουσα του πολιτικού καμπαρέ ενώ ο παράλληλα ξεκίνησε μια χρυσή περίοδος και για την ποίηση, μιας τέχνης που πάντοτε γοήτευε τη φαντασία των Γερμανών. Ο συγγραφέας αναλύει το ρόλο που έπαιξαν ποιητές σαν τον Στέφαν Γκέοργκε και τον Ρίλκε και κάνει εκτεταμένη αναφορά στον Τόμας Μαν. Το πολυδιαβασμένο έργο του «Μαγικό Βουνό» μάλιστα αποτέλεσε το μεγαλύτερο λογοτεχνικό γεγονός του 1924. Την ίδια χρονιά ο Μπρεχτ εγκαταστάθηκε στο Βερολίνο και ο Άρνολντ Σαίνμπεργκ ολοκλήρωσε το δωδεκατονικό του σύστημα πάνω στο οποίο ξεκίνησαν να δουλεύουν και άλλοι συνθέτες. Η επανάσταση στην Αρχιτεκτονική έγινε με το Μπαουχάουζ, με ιδρυτή τον ήδη καταξιωμένο αρχιτέκτονα Βαλτερ Γκρόπιους, ο κύκλος του οποίου επιδίωξε να δώσει μια «αρχιτεκτονική του μέλλοντος» με έμφαση στη λειτουργικότητα. Με τη ταινία «Το εργαστήριο του Δρ. Καλιγκάρι» βουτηγμένο στη ζοφερή ατμόσφαιρα των εξπρεσιονιστικών του σκηνικών ο κινηματογράφος έκανε σημαντικά βήματα για την εξέλιξή του. Οι ζωγράφοι ακολουθώντας το δικό τους δρόμο έφτασαν τη τέχνη τους σε νέα άκρα χρησιμοποιώντας πρωτόγνωρη τεχνική και απλά, δυνατά, επιθετικά χρώματα. Οι ναζί θα έβαζαν τέλος σε όλη αυτή τη δραστηριότητα θεωρώντας όλους αυτούς του νεωτερισμούς χυδαίους και εκφυλιστικούς. Οι άνθρωποι της Βαϊμαρης θα έπρεπε να είχαν λάβει από καιρό τα ανησυχητικά μηνύματα. Αλλά διέπραξαν σοβαρά λάθη αποφεύγοντας να μετασχηματίσουν τον μηχανισμό της παλιάς τάξης πραγμάτων. Όπως ο Γκαίυ γράφει χαρακτηριστικά δεν αρκέστηκαν να βάλουν μέσα τη πόλη το Δούρειο Ίππο, αλλά επέβλεψαν τη κατασκευή και προστάτευσαν τους σχεδιαστές του. Οι εκδόσεις «Νησίδες» παρουσιάζουν το σημαντικό αυτό βιβλίο που αν και γράφτηκε το 1968 δεν έχασε σε φρεσκάδα και ενδιαφέρον.
Δημοσιεύτηκε: Δευτέρα, 20 Σεπτεμβρίου 2010 14:12

Πήτερ Γκαίυ


Η Πνευματική ζωή στη Δημοκρατία της Βαϊμάρης (Γερμανία 1919-1933)
Μετ. Βασίλης Τομανάς
Εκδ. Νησίδες