αποσπασμα
Slavoj
Žižek
Υπερασπίζοντας
χαμένους αγώνες
(απόσπασμα)
Μτφρ.: Radical Desire
Στην ανάλυση της παράνοιας του γερμανού δικαστή Schreber, ο Freud μας υπενθυμίζει ότι αυτό που συνήθως θεωρούμε τρέλα (το παρανοϊκό σενάριο της συνομωσίας ενάντια στο υποκείμενο) είναι στην ουσία ήδη μια απόπειρα ανάνηψης: μετά την πλήρη ψυχωσική κατάρρευση, το παρανοϊκό κατασκεύασμα είναι μια απόπειρα του υποκειμένου να επανιδρύσει ένα είδος τάξης στο σύμπαν του, ένα πλαίσιο αναφοράς που να του επιτρέπει να αποκτήσει ένα είδος "γνωσιακής χαρτογράφησης". Παρομοίως, μπαίνουμε στον πειρασμό να ισχυριστούμε ότι, όταν στα τέλη του 1937, ο σταλινικός παρανοϊκός λόγος έφτασε στο απώγειό του, και έθεσε σε κίνηση την ίδια του τη διάλυση ως κοινωνικού δεσμού, την σύλληψη και εξάλειψη του ίδιου του Yezhov, του κύριου εκτελεστή του Στάλιν το 1937, επρόκειτο ουσιαστικά για μια απόπειρα ανάνηψης, σταθεροποίησης της ανεξέλεγκτης οργής της αυτοκαταστροφής που ξέσπασε το 1937· η εκκαθάριση του Yezhov ήταν ένα είδος μεταεκκαθάρισης, η εκκαθάριση που θα έβαζε τέλος σε κάθε εκκαθάριση (κατηγορήθηκε ακριβώς για την δολοφονία χιλιάδων αθώων Μπολσεβίκων με τις διαταγές ξένων δυνάμεων --και η ειρωνεία είναι ότι η κατηγορία ήταν πραγματικά αληθής: όντως οργάνωσε τη δολοφονία χιλιάδων αθώων Μπολσεβίκων...) Παρ' όλα αυτά, το ουσιώδες σημείο είναι ότι, αν και εδώ φτάνουμε στα όρια του κοινωνικού, το επίπεδο στο οποίο ο ίδιος ο κοινωνικο-συμβολικός δεσμός πλησιάζει την αυτοκαταστροφική του διάλυση, αυτή η υπερβολή δημιουργήθηκε παρ' όλα αυτά από τη δυναμική των κοινωνικών αγώνων, από μια σειρά από μετατοπιζόμενες ισορροπίες και νέες συμμαχίες στην κορυφή του καθεστώτος (του Στάλιν και του στενού του κύκλου), της ανώτερης νομενκλατούρας και των χαμηλόβαθμων μελών του κόμματος.
Έτσι το 1933 και το 1935 ο Στάλιν και το πολιτμπιρό ενώθηκαν με όλα τα επίδεδα της ελίτ της νομενκλατούρας για να ελέγξουν, ή να εκκαθαρίσουν, ένα αβοήθητο σώμα χαμηλόβαθμων κομματικών μελών. Οι τοπικοί ηγέτες κατόπιν χρησιμοποίησαν αυτές τις εκκαθαρίσεις για να ισχυροποιήσουν τους μηχανισμούς τους και να εξοβελίσουν τους "ανεπιθύμητους". Αυτό, με τη σειρά του, δημιούργησε μια νέα ισορροπία το 1936, κατά τη διάρκεια του οποίου ο Στάλιν και η νομενκλατούρα της Μόσχας συμμάχησε με τους χαμηλόβαθμους, οι οποίοι παραπονιόντουσαν για καταστολή από τις τοπικές ελίτ. Το 1937 ο Στάλιν κινητοποίησε ανοιχτά τις "κομματικές μάζες" ενάντια σε ολόκληρη την νομενκλατούρα. Αυτό δημιούργησε ένα σημαντικό άξονα της αφάνισης της ελίτ κατά τη διάρκεια του Μεγάλου Τρόμου. Αλλά το 1939 το πολιτμπιρό άλλαξε συμμαχίες και επανενεργοποίησε την εξουσία της τοπικής νομενκλατούρα ως μέρος μιας απόπειρας να αποκαταστήσει την τάξη στο κόμμα κατά τη διάρκεια της τρομοκρατίας.
Η κατάσταση λοιπόν εξερράγη όταν
ο Στάλιν πήρε την ριψοκίνδυνη απόφαση να απευθυνθεί στα χαμηλόβαθμα
μέλη τα ίδια, ζητώντας τους να αρθρώσουν τα παράπονά τους ενάντια στην
αυθαίρετη εξουσία των τοπικών κομματικών αφεντικών (κίνηση παρόμοια με
την Πολιτισμική Επανάσταση του Μάο)--η οργή τους για το καθεστώς,
ανίκανη να εκφραστεί άμεσα, εξερράγη ακόμια πιο λυσσαλέα ενάντια στους
προσωποποιημένους υποκατάστατους στόχους. Εφόσον η ανώτερη νομενκλατούρα
την ίδια στιγμή διατήρησε την εκτελεστική της εξουσία στις ίδιες τις
εκκαθαρίσεις, αυτό κινητοποίησε έναν αυστηρά καρναβαλικό φαύλο κύκλο
αυτοκαταστροφής, στον οποίο σχεδόν όλοι τελούσαν υπό καθεστώς απειλής
(για παράδειγμα, από τους 82 νομαρχιακούς κομματικούς γραμματείς, οι 79
εκτελέστηκαν). Μια άλλη σκοπιά του εντεινόμενου φαύλου κύκλου ήταν οι
ίδιες οι αστάθειες των οδηγιών από την κορυφή σε ό,τι αφορούσε την
πληρότητα των εκκαθαρίσεων: η κορυφή απαιτούσε σκληρά μέτρα, αλλά την
ίδια στιγμή προειδοποιούσε να μην γίνονται ακρότητες, και έτσι οι
εκτελεστές βρέθηκαν σε μια αβάσταχτη θέση· στο τέλος, ό,τι και να έκαναν
ήταν λάθος. Αν δεν συνελάμβαναν έναν επαρκή αριθμό προδοτών και δεν
ανακάλυπταν αρκετές συνομωσίες, τους θεωρούσαν υπερβολικά ανεκτικούς και
άρα υποστηρικτές της αντεπανάστασης. Έτσι, κάτω από αυτή την πίεση, για
να πετύχουν, ας πούμε, τους ποσοτικούς στόχους παραγωγής, έπρεπε να
εφεύρουν αποδείξεις και να συνομωτήσουν--εκθέτοντας έτσι εαυτούς στην
κατηγορία ότι ήταν οι ίδιοι σαμποτέρ, εξολοθρευτές χιλιάδων αθώων
κομμουνιστών στην υπηρεσία ξένων δυνάμεων...Έτσι, η στρατηγική του
Στάλιν να απευθυνθεί απευθείας στις κομματικές μάζες, οικειοποιούμενος
την αντι-γραφειοκρατική τους αντίληψη, ήταν ιδιαίτερα ριψοκίνδυνη:
Αυτό δεν απειλούσε απλώς να εκθέσει την πολιτική της ελίτ σε δημόσιο έλεγχο αλλά και να απονομιμοποιήσει όλο το μπολσεβικικό καθεστώς, του οποίου μέρος ήταν ο ίδιος ο Στάλιν [...] Τελικά, το 1937, ο Στάλιν καταστρατήγησε κάθε κανόνα στο παιχνίδι --στην πραγματικότητα, κατέστρεψε το ίδιο το παιχνίδι ολοσχερώς-- και εξαπέλυσε την τρομοκρατία όλων εναντίον όλων.
Για να δειτε όλο του Κειμενο πατε στου Ράντικαλ
Everything you always wanted to know about Stalin (but were afraid to ask Zizek)!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου