Η ντροπή για τον Νορμπερτ Ελιας

απο το ''Η ΝΤΡΟΠΉ'' του Πετρου Θεοδωριδη ,ΕΝΕΚΕΝ  τ.5-6
 

Η ντροπή για τον Νορμπερτ Ελιας συνδέεται με την αίσθηση ενός ανυπεράσπιστου εαυτού Για τον Ελιας η γενίκευση της  ντροπής( αιδούς ) αποτελεί ένα κρίσιμο  επεισόδιο στην μακρά πορεία εσωτερικευσης των συναισθημάτων -εκλογίκευσης της  συμπεριφοράς του Δυτικού ανθρώπου. Το συναίσθημα της αιδούς  -γράφει- «είναι ένα είδος φόβου , μπροστά σε χειρονομίες υπεροχής τρίτων», φόβος  που δεν μπορεί να αποκρουστεί με κάποια μορφή σωματικής άμυνας. Η σύγκρουση η  οποία εκδηλώνεται με αιδώ- φόβο δεν είναι μόνο μια σύγκρουση του ατόμου με την επικρατούσα  κοινή γνώμη αλλά  «μια σύγκρουση στην οποία το οδηγεί η συμπεριφορά του με το κομμάτι εκείνο του εαυτού του το οποίο εκπροσωπεί αυτή την κοινή γνώμη , είναι μια σύγκρουση στα πλαίσια της δικής του θυμικής οικονομίας»Ο φόβος απέναντι στην παραβίαση κοινωνικών απαγορεύσεων  αποκτά τόσο πιο έντονα χαρακτήρα αιδούς όσο εντονότερα η κοινωνική συγκρότηση μεταβάλλει εξωτερικούς καταναγκασμούς σε αυτοκαταναγκασμους, όσο  δηλαδή προωθείται ο (εκ)πολιτισμός της συμπεριφοράς [1] ..

Ο Ελιας, σ αυτό το σημείο ,φαίνεται να συμφωνεί  με την πολύ ευρεία  χρήση του όρου «πολιτισμός» που κάνει ο Φρουντ (στο έργο του «η δυσφορία στον πολιτισμό »)[2]: ο Πολιτισμός  είναι η μορφή κοινωνικού και πολιτιστικής οργάνωσης  που  προχωράει πέρα από την απλή πρωτόγονη, που υπαινίσσεται  αυξανόμενη περιπλοκοττητα  της κοινωνικής ζωής . Το τίμημα που πληρώνεται για τα υψηλά πολιτιστικά επιτεύγματα σύμφωνα με τον Φρόυντ ,(κατά τον  Ελιας το τίμημα για την «κοινωνική ειρήνευση») είναι η αυξανόμενη  καταπίεση- απώθηση  της επιθετικής ορμής  και η ενοχή.(στον Ελιας η «αιδώς»-ντροπή).

---

     [1] Νορμπερτ Ελιας , Η εξέλιξη του πολιτισμού , κοινωνιογενετικές και ψυχογενετικές προσεγγίσεις , Τόμος Β ,Αλλαγές της κοινωνίας, Σχεδίασμα  για μια θεωρία του πολιτισμού , μτφ Εμη Βαικουση Νεφέλη (1939 )Αθηνά 1997, σς. 327,328,329

[2] η μεταφρασμένη διατύπωση που  επικράτησε είναι Ο πολιτισμός πηγή δυστυχίας  βλ  Σιγκμουντ Φρουντ  Ο πολιτισμός πηγή δυστυχίας  μτφ Γιωργος Βαμβαλής , Επίκουρος , Αθηνα Γ εκδοση 2005

[