Μαρξισμός, Φιλελευθερισμός και η Έννοια της Δουλείας Heroico Desembarazo

Heroico Desembarazo

Μαρξισμός, Φιλελευθερισμός και η Έννοια της Δουλείας

Η ιστορία όλων των ως τώρα κοινωνιών είναι ιστορία της πάλης των τάξεων. Ελεύθεροι και δούλοι, …, καταπιεστές και καταπιεζόμενοι, βρέθηκαν σε συνεχή αντίθεση αναμεταξύ τους”

Η διάσημη εισαγωγή του Κομμουνιστικού Μανιφέστου ίσως είναι υπεύθυνη για μία ανάλυση της αρχαίας κοινωνίας θεμελιωμένης στη δουλεία προκειμένου να επιβεβαιωθεί ένα δουλοκτητικό στάδιο των ανθρώπινων κοινωνιών. Ο Βαλλόν φιλελεύθερος καθηγητής επεδίωκε να δείξει ότι μία κοινωνία βασισμένη στη δουλεία ήταν σάπια. Ούτε στους μαρξιστές ούτε στον Βαλλόν υπάρχει μία λεπτομερής ανάλυση για το τι είναι δουλεία. Κατά συνέπεια, κρίνω πως η δουλεία απαιτεί ιδιαίτερη μελέτη χωρίς να αντιμετωπίζουμε τη δουλεία ως μία αιώνια κατηγορία.

Για παράδειγμα στην Μυκηναϊκή εποχή η λέξη doero  ετυμολογικά θεωρείται πρόγονος του δούλου αλλά ιστορικά δεν είναι τόσο απλό να μιλήσουμε για μία συμβολή σε σταθερή διάκριση ανάμεσα σε ελεύθερο και δούλο. Σύμφωνα με τον Lencam αν δεν υπήρχε ο ίδιος όρος δε θα υπήρχε σοβαρός λόγος να θεωρηθεί ο doero δούλος.  Ο Φίνλεϋ τη διάκριση ελευθέρου-δούλου θεωρεί προβληματική για να οριστεί ως θεμελιώδη κατηγορία της αρχαιότητας. Παραδειγματικά οι δούλοι των θεών έχουν δικαιώματα σε γαίες όπως και άτομα της υψηλότερης κοινωνικής βαθμίδας στη Μυκηναϊκή εποχή. Η κοινωνική θέση οριοθετείται από τη σχέση τους με την κορυφή της ιεραρχίας, ήτοι σε σχέση με τον ηγεμόνα ή τη θεότητα. Το μυκηναϊκό euretero εμφανίζεται με την έννοια “απαλλασσόμενος από το φόρο”. Και είναι σίγουρο ότι δεν υπάρχει λεξιλογική αντίθεση ανάμεσα στον “ελεύθερο” και το “δούλο”.

Στην ομηρική εποχή ο θήτης φαίνεται να θεωρείται σε χειρότερη θέση από αυτή του δούλου. Όταν ο Αχιλλέας στον Άδη λέει ότι θα επιθυμούσε μια ταπεινότερη ζωή δεν αναφέρεται στο δούλο αλλά στη ζωή του θήτη. Κι αυτό γιατί ο θήτης είναι αυτός που δεν ανήκει κάπου, δεν έχει κανένα δεσμό. Οι λέξεις δμώς και δμωή έχουν ρίζα που υποδηλώνει και το σπίτι. Ο δόμος αντιπροσωπεύει τη στενότερη σχέση με τον οίκον.

Τον 60 αιώνα, και αρχές 5ου υπήρχαν αθηναϊκές οικογένειες που δεν έκρυβαν ότι ήταν ξενικής καταγωγής. Στον 4ο αιώνα ο δούλος είναι ο απόλυτος ξένος, ο μη-Έλληνας. Οι δούλοι έμποροι έχουν υπό την εξουσία τους, στην Αθήνα, εμπορεύματα, κάνουν κατασχέσεις, υφίστανται κατασχέσεις, παρουσιάζονται στα δικαστήρια είτε ως ενάγοντες είτε ως εναγόμενοι. Ο δούλος-τραπεζίτης Πασίων γίνεται πολίτης και ο γιος του Απολλόδωρος τριήραρχος. Στην εμπορική ζωή συμμετείχαν μέτοικοι, δούλοι και πολίτες μαζί.

Κυριαρχία λοιπόν του βασιλιά ή της θεότητας, κυριαρχία του οίκου, κυριαρχία της πόλης. Ίσως αντί να μιλούμε με όρους δουλείας-ελευθερίας θα νομιμοποιούμασταν να μιλούμε για βαθμούς ισχύος, ελευθερίας, υποδούλωσης.

Κύρια πηγή ο P. Vidal-Naquet

Στο επόμενο : υπάρχει στην κλασική αρχαιότητα αυτονομία του οικονομικού από το πολιτικό;