Paul Watzlawick, Φτιάξε την δυστυχία σου μόνος σου, εκδόσεις Αλήστου Μνήμης, αναδημοσιευση απο το ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ: Η ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΤΟΥ ΙΣΤΟΛΟΓΙΟΥ "ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΟ ΑΤΟΜΟ"Δυο είναι οι μεγάλες τραγωδίες στη ζωή. Η μια είναι να μην πραγματοποιήσεις το όνειρο σου. Η άλλη, είναι να το πραγματοποιήσεις.

. Η φράση του Όσκαρ Ουάιλντ (ό.π., σελ. 40):

Δυο είναι οι μεγάλες τραγωδίες στη ζωή. Η μια είναι να μην πραγματοποιήσεις το όνειρο σου. Η άλλη, είναι να το πραγματοποιήσεις.

Φτιάξε την δυστυχία σου μόνος σου: ένα βιβλίο εναντίον του εαυτού σου

Paul Watzlawick, Φτιάξε την δυστυχία σου μόνος σου, εκδόσεις Αλήστου Μνήμης, Αθήνα 2002.

Το μικρό αυτό πόνημα του Πωλ Βατζλάβικ (καθηγητή στο Τμήμα Ψυχιατρικής και Επιστημών της Συμπεριφοράς της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Stanford) είχε εκδοθεί για πρώτη φορά στην Ελλάδα το 1985 σε μετάφραση του Αντώνη Γκίκα (εκδ. IDEO-TSEPI) και γρήγορα εξαντλήθηκε.

Από την εισαγωγή του Λεωνίδα Χρηστάκη πληροφορούμαστε ότι  “(…)είναι ένα κείμενο χιουμοριστικό μεν, σοβαρότατο δε- τόσο σοβαρό που ο μεταφραστής του, όσο κι αν αυτό φαίνεται συμπτωματικά τραγικό, λίγους μήνες μετά το τελείωμα της μετάφρασης, κι αυτό το 1985, αυτοκτόνησε!” (μν. έργον, σελ. 7).

O Βατζλάβικ στο εν λόγω έργο με αρκετές δόσεις χιούμορ και ειρωνίας διαπραγματεύεται το θέμα της δυστυχίας. Πρόκειται απλά για ένα “εγχειρίδιο δυστυχίας“, όπως ίσως μας παραπλανά ο τίτλος;

Ζώντας στην εποχή του παροξυσμού των εγχειριδίων τύπου ” φτιάξτο μόνος σου” ο Βατζλάβικ θέλησε ν’ ακολουθήσει τη “συνταγή” υιοθετώντας την στον τίτλο και αποδομώντας την εν συνεχεία.

Δεν πρόκειται  όμως στην περίπτωση αυτή ούτε για απλή αποδόμηση της κλασικής αμερικάνικης ψυχαναλυτικής σχολής, όπως κακώς έχει υποστηριχθεί από ορισμένους, ούτε για  ακραιφνώς “αντιψυχιατρικό” έργο.  Αντιθέτως ο συγγραφέας λέει αλήθειες πικρές χρησιμοποιώντας αντισυμβατική γλώσσα, παιγνιώδη γραφή αλλά και πάμπολλα παραδείγματα από όλους τους χώρους του επιστητού.

Όπως  παρατηρεί ο Λ. Χρηστάκης στο έργο αυτό “(…)διαλύονται αρκετοί από τους μύθους γύρω από την ουσία  του βασικού ρόλου της ζωής που τα τελευταία σαράντα χρόνια οι ειδικοί των σχέσεων ονομάζουν επικοινωνία. Καταλήγουμε λοιπόν αμέσως στο συμπέρασμα πως η αναζήτηση μας για επικοινωνία καταλήγει σε τραγικό αδιέξοδο” (μν. έργ., σελ. 7-8).

Σταχυολογώ ελάχιστες μόνο από τις πάμπολλες συμβολικές αναφορές του Βατζλάβικ:

1. Η επίκληση της παροιμίας (βλ. ό. π., σελ. 18) “Dacunt fata volentem, nolentem trahunt” (ήτοι: η μοίρα οδηγεί αυτούς που τη δέχονται και σέρνει αυτούς που την αρνούνται). H ρήση αυτή ανήκει στον Σενέκα και προέρχεται από το έργο του “Epistulae morales ad Lucilium”,63-64,1,1 (ευχαριστώ σε αυτό το σημείο το φίλο των “Αναγνώσεων” Μ.Κ. για την υπόδειξη της ακριβούς παραπομπής).

2. Η φράση του Όσκαρ Ουάιλντ (ό.π., σελ. 40):

Δυο είναι οι μεγάλες τραγωδίες στη ζωή. Η μια είναι να μην πραγματοποιήσεις το όνειρο σου. Η άλλη, είναι να το πραγματοποιήσεις.

3. Η βιβλική αναφορά στη γυναίκα του Λώτ (ό.π., σελ. 20-21), που έχει απασχολήσει πάμπολλους από τον Παπαδιαμάντη(μεταφραστικά και όχι μόνο)  ως τον  Χρ. Σταμούλη.

Το βιβλίο παρά το γεγονός ότι φαινομενικά προτρέπει σε “παραγωγή δυστυχίας” δεν ωθεί σε καμμία περίπτωση στην αυτοκτονία. Όπως ορθά παρατηρεί ο Γιάννης Θωμάς “(…)η έστω και πνευματώδης ή ειρωνική ψαύση των εναντίον εαυτού (…) προκαλεί αποστροφή“ (βλ. Γ. Θωμά, Αθώοι εν συγχύσει, Περιοδικό “Κοντέινερ”, τεύχος 6, Απρίλιος 2010, σελ. 44). Αντιθέτως εκφράζει μια αντίστροφη αισιοδοξία, γεγονός που καταφαίνεται από τον επίλογο του:

(…)όπως μπορούμε να φτιάξουμε μόνοι μας τη δυστυχία μας, μπορούμε επίσης να φτιάξουμε και την ευτυχία μας. Μια και ξεκίνησε αυτό το βιβλίο με μια φράση του Ντοστογιέφσκι, επιτρέψτε μου να κλείσω με άλλη μία. Στους “Δαιμονισμένους” ένα από τα πιο αινιγματικά πρόσωπα λέει:

“Ο άνθρωπος είναι δυστυχής, γιατί δεν ξέρει ότι είναι ευτυχής. Αυτό είναι όλο. Όταν το ανακαλύψουμε, θα γίνουμε την ίδια στιγμή ευτυχισμένοι…”.

Μ’ άλλα λόγια η κατάσταση είναι απελπιστική, και η λύση είναι απελπιστικά απλή.-

(μν.έργον, σελ.69)

Όλα τελικά είναι θέμα “ανάγνωσης”…

12-9-2010

Γ. Μ. Βαρδαβάς