.Για τον
Μετανεωτερικό αναστοχασμό της σεξουαλικότητας
Στην
κοινωνία μας, καθώς η ταυτότητα γίνεται κάτι το αβέβαιο και ρευστό, το άτομο
συνήθως δεν γνωρίζει τι αναμένουν από αυτό, στο ρόλο του γονιού ,του
πολιτισμένου ανθρώπου ή του σεξουαλικά ενεργού. Κατά κανόνα, λοιπόν, χρειάζεται
διάφορους ειδικούς για να του το πουν. Ο συγγραφέας κάποιου βιβλίου του λέει τι
είναι πολιτισμός, ο διακοσμητής τι γούστο πρέπει να έχει ,και ο ψυχαναλυτής «ποιος
είναι».Για τις γυναίκες που αγωνίζονται να απελευθερωθούν από προϋπάρχοντες
ρόλους που απορρέουν από τα κοινωνικά φύλα, η ερώτηση «Ποια
είμαι;» έρχεται στην επιφάνεια με ιδιαίτερη ένταση.Το ίδιο
ισχύει σε μεγάλο βαθμό και για τους ομοφυλόφιλους, άντρες και γυναίκες ,οι
οποίοι αντιμάχονται τα κυρίαρχα στερεότυπα των ετεροφυλόφιλων.
Σήμερα
ζούμε την ανάδυση και τον πολλαπλασιασμό πολλών σεξουαλικών ταυτοτήτων και
αφηγήσεων, ως αποτέλεσμα της σεξουαλικής επανάστασης των δεκαετιών του ‘60 και ‘70
αλλά και της αντιστροφής των ταξινομήσεων και περί(ορισμών) που επέβαλλε η
νεωτερικότητα στη σεξουαλικότητα.
Για
τον Φουκό, η αναζήτηση της ταυτότητας ,από το ομοφυλόφιλο και γυναικείο κίνημα,
ενέχει τις ίδιες πάνω κάτω ρίζες:Την αντιστροφή της κυρίαρχης νεωτερικής ιδέας
για την «ομαλή»σεξουαλικότητα:«Πάρτε την περίπτωση της ομοφυλοφιλίας.
Μόλις γύρω στα 1870 άρχισαν οι ψυχίατροι να την αναλύουν ιατρικά:[…]
Παλιότερα τους έβλεπαν σαν ελευθέριους
και καμία φορά σαν παραβάτες του νόμου[….] Στο εξής όμως τους αντιλαμβάνονται
σαν στενούς συγγενείς των τρελών, σαν αρρώστους του σεξουαλικού ένστικτου. Οι
ομοφυλόφιλοι όμως πήραν κατά γράμμα τους
λόγους αυτούς και, συνακόλουθα, διαμόρφωσαν
την περίμετρο τους. Ετσι, βλέπουμε να εμφανίζονται απαντήσεις με μορφή
πρόσκλησης:έστω λοιπόν , είμαστε αυτό που λέτε , από τη φύση μας αρρώστια η
διαστροφή, όπως σας αρέσει. Αν όμως θέλετε να μάθετε ακριβώς τι είμαστε, αυτό
θα σας το πούμε εμείς οι ίδιοι .[…] Πρόκειται για μια στρατηγική αντιστροφή της
«ίδιας » θέλησης για αλήθεια[….] Αυτό συμβαίνει και με τις γυναίκες .. «Δεν
είστε τίποτε άλλο από το σεξ σας » άκουγαν εδώ και αιώνες. […]«Είστε η αρρώστια
του άνδρα» Κι αυτή η πολύ παλιά κίνηση επιταχύνθηκε κατά τον 18ο
αιώνα καταλήγοντας σε μια παθολογικοποιηση της γυναίκας: το σώμα της γυναίκας
γίνεται κατεξοχήν ιατρικό αντικείμενο[…]
Τα φεμινιστικά κινήματα αντέταξαν μια πρόσκληση. Είμαστε από τη φύση μας σεξ; Ε
τότε, ας είμαστε αλλά να έχουμε τη μοναδικότητα , την ιδιαιτερότητα του […]
Πάντα η ίδια κίνηση: Ξεκινούν απ
αυτήν την σεξουαλικότητα στην οποία οι
άλλοι θέλουν να τις εγκαταστήσουν σαν άποικους για να την διασχίσουν και να
πάνε προς άλλες επιβεβαιώσεις
»[1]
Α 3 β. Η
μεταμόρφωση της οικειότητας
Στο βιβλίο του Η μεταμόρφωση της οικειότητας ο A. Giddens ασκεί
κριτική στις θέσεις του Φουκό ,όπως αυτές εμφανίζονται κυρίως στην «Ιστορία της Σεξουαλικότητας »του
τελευταίου[2].Για
τον Φουκό, η διαδικασία ανάδειξης της σεξουαλικότητας ως νεωτερικής έμμονης
ιδέας, εμφανίζεται ως μια μονόδρομη διείσδυση της εξουσίας-γνώσης στην
κοινωνική οργάνωση και οι αναζητήσεις του, σχετικά με τη φύση της
σεξουαλικότητας, παραμένουν σε μεγάλο βαθμό στο επίπεδο του λόγου. Όμως για τον
Giddens η
εξέλιξη της σεξουαλικότητας είναι φαινόμενο αναστοχαστικό, με την έννοια ότι οι
όροι που εισάγονται για να περιγράψουν την κοινωνική ζωή ,συνήθως εισέρχονται
σε αυτήν και την μεταβάλλουν. Για παράδειγμα ,η έκθεση Kinsey (δεκαετία
50 ,Η.Π.Α )για τη σεξουαλικότητα, αρχικά στόχευε να αναλύσει αυτό που συνέβαινε
,σε μια συγκεκριμένοι περιοχή της κοινωνικής δραστηριότητας. Ωστόσο, την ίδια
στιγμή, εγκαινίασε κύκλους δημόσιων συζητήσεων ,που συνεισέφεραν στην αλλαγή
διαδεδομένων απόψεων για τις σεξουαλικές σχέσεις.[3]
Σύμφωνα
με τον Giddens,η
σεξουαλικότητα ,σήμερα, αποτελεί ιδιότητα του εαυτού, μέσα σε ένα αναστοχαστικό
σχέδιο ζωής. Είναι ένα μέσο σφυρηλάτησης των διασυνδέσεων με τους άλλους ,στη
βάση της οικειότητας, χωρίς να εδράζεται πλέον σε μια αμετάβλητη τάξη
συγγένειας(όπως π.χ ο γάμος).
Ζούμε,
σήμερα ,στην εποχή της «πλαστικής σεξουαλικότητας» πού
,σύμφωνα με τον Giddens, διαμορφώθηκε
ως μέρος μιας προοδευτικής διαφοροποίησης του σεξ από τις απαιτήσεις της
αναπαραγωγής. Για τις περισσότερες γυναίκες, και κατά τη διάρκεια των προηγούμενων
ιστορικών περιόδων, η σεξουαλική ευχαρίστηση ήταν συνδεδεμένη με τον φόβο
επαναλαμβανόμενων κυήσεων και κατά συνέπεια με τον φόβο του θανάτου. Σήμερα,
καθώς οι τεχνολογίες αναπαραγωγής έχουν γίνει πιο εκλεπτυσμένες, αυτή η
διαφοροποίηση έχει ολοκληρωθεί .Τώρα, που η σύλληψη μπορεί όχι μόνο να
ανασταλεί, αλλά και να παραχθεί τεχνητά, η σεξουαλικότητα γίνεται πλήρως
αυτόνομη:η αναπαραγωγή μπορεί να λάβει χώρα ακόμα και με την απουσία της
σεξουαλικής δραστηριότητας κι αυτό αποτελεί μια τελική «απελευθέρωση»για την σεξουαλικότητα, η οποία στο εξής «μπορεί να γίνει καθολικά μια ιδιότητα των
ατόμων και των μεταξύ τους συνδιαλλαγών ». [4]
Ζούμε
επίσης σε μια εποχή που Giddens
περιγράφει ως εποχή της « αμιγούς σχέσης»,στην
οποία ο καθένας μετέχει για χάρη της ίδιας της σχέσης, για ότι δηλαδή μπορεί να
αποκομίσει από αυτήν ,και η οποία, επομένως, μπορεί να διακοπεί ,λίγο πολύ,
κατά βούληση, οποιαδήποτε στιγμή, από οποιοδήποτε μέλος της.[5]
Για τον Giddens πάλι ,ζούμε σήμερα ,στην
εποχή του «συνάλληλου έρωτα»,του« confluent love »που μπορεί να συγκριθεί «με την εικόνα δυο παραποτάμων που
συναντώνται καθώς ρέουν και σμίγουν σε έναν ενιαίο ποταμό,»
[6]
Ο
σύγχρονος συνάλληλος έρωτας, πού
προϋποθέτει την ισότητα στο συναισθηματικό πάρε δώσε, αναπτύσσεται μόνο στο
βαθμό που αναπτύσσεται η οικειότητα, που ο κάθε σύντροφος είναι έτοιμος να
αποκαλύψει στον άλλον ανάγκες και ευαισθησίες. Σήμερα η καλλιέργεια ερωτικών
δεξιοτήτων και η ικανότητα να δίνεις και να παίρνεις σεξουαλική ηδονή εκ μέρους
και των δυο φύλων, οργανώνεται αναστοχαστικά, μέσα από πολλαπλές πηγές ερωτικής
πληροφόρησης, συμβουλευτικής και εκπαίδευσης. Ο συνάλληλος έρωτας ,αναπτύσσεται σε μια κοινωνία, όπου σχεδόν όλοι
έχουν την ευκαιρία να ολοκληρωθούν σεξουαλικά.
Για
τον Giddens, οι διαδικασίες αυτής της μεταμόρφωσης της οικειότητας και της
σεξουαλικότητας, δεν είναι απλές και χωρίς κινδύνους. Κίνδυνους που αφορούν σε
εθισμούς και στην αυξανόμενη (κυρίως ανδρική αλλά όχι μόνο)βία καθώς «όσο περισσότερο πιέζουν οι γυναίκες προς
την ηθική του συνάλληλου έρωτα, τόσο πιο δύσκολο μπορεί να γίνει για πολλούς
άνδρες το να διαπραγματευτούν την ηθική γύμνια που συνεπάγεται αυτό »[7]( Το
άγχος των αντρών για την σεξουαλικότητα ,ήταν, σε μεγάλο βαθμό, κρυμμένο για
όσο καιρό ήταν στη θέση τους οι διάφορες (προνεωτερικές)κοινωνικές συνθήκες που
το προστάτευαν. Στην παρούσα εποχή, η ανδρική σεξουαλική βία, απορρέει από την
ανασφάλεια Η (ανδρική)βία είναι μια «καταστροφική
αντίδραση στη φθίνουσα συνενοχή των γυναικών »[8].Το σεξ
και για τα δυο φύλα φέρει μαζί του σήμερα την υπόσχεση –η την απειλή-της
οικειότητας, κάτι που από μόνο του αγγίζει πρωτογενείς πλευρές του εαυτού. Οικειότητα,
δεν σημαίνει να απορροφάσαι από τον άλλο ,αλλά να γνωρίζεις τα χαρακτηριστικά
του και να καθιστάς διαθέσιμα τα δικά σου. Συχνά, τα άτομα που εμπλέκονται στη μεταμόρφωση της οικειότητας, οδηγούνται
σε εθισμούς:
Ο
εθισμός, μπορεί να ορισθεί ως ένας τύπος συνήθειας ,που τηρείται με
ψυχαναγκαστικό τρόπο, η παραίτηση από τον οποίο παράγει ανυπόφορο άγχος. Κάθε
εθισμός ,είναι μια αμυντική αντίδραση, μια φυγή, μια αναγνώριση της έλλειψης
αυτονομίας.Οι εθισμοί παρέχουν μια πηγή ανακούφισης του ατόμου καταπραΰνοντας
το άγχος, όμως αυτή η εμπειρία είναι πάντα παροδική. Η σεξουαλική συμπεριφορά
ενός ατόμου γίνεται εθιστική, όταν κυριαρχείται από μια σταθερή αναζήτηση για
μια δόση, η οποία ωστόσο οδηγεί επίμονα σε αισθήματα ντροπής και ανεπάρκειας.
Συχνά τα άτομα που εμπλέκονται σε μια σεξουαλική σχέση οδηγούνται στην «συνεξάρτηση».
δηλαδή στη διάθλαση του ενός εθισμού στον άλλο. Ένα συνεξαρτημένο άτομο είναι «κάποιος
που διατηρεί μια ψευδή ταυτότητα ,δομημένη στη βάση συναισθηματικών δεσμών εξάρτησης με εξωγενείς πήγες» [9]
Ποιες
είναι οι επιπτώσεις αυτής της μεταμόρφωσης της οικειότητας στον δημόσιο χώρο;
Για τον Giddens ,παρά τους κίνδυνους
των εθισμών και της αυξανόμενης βίας, το ισοζύγιο των εξελίξεων μοιάζει να
βαίνει θετικό σε ότι αφορά τη βαθύτερη εδραίωση της (κοινωνικής)δημοκρατίας. Η
καλλιέργεια της δημοκρατίας στο δημόσιο πεδίο ήταν στην αρχή ένα ανδρικό
σχέδιο, στο οποίο οι γυναίκες κατάφεραν σταδιακά να συμμετάσχουν. Η μεταμόρφωση
της οικειότητας, αναδεικνύει τη σεξουαλικότητα σε βασικό πεδίο χειραφέτησης
,τόσο σε επίπεδο ατομικό, όσο και στο πεδίο των οικείων σχέσεων Το καινούργια
στοιχεία στις σύγχρονες διαδικασίες εξατομίκευσης είναι ο εκδημοκρατισμός
τους:αυτό πού επιτρεπόταν σε ελάχιστους, δηλαδή να ζουν την ζωή τους με δικό
τους τρόπο, τώρα πια διεκδικείται ως δικαίωμα από όλους. Ουσιαστικά οι νέοι
δημοκρατικοί κανόνες που σχετίζονται με τη σεξουαλική εμπειρία αποκόπτουν την
σεξουαλικότητα από την εξουσία του
φαλλού. Στη σημερινή εποχή «το πάθος
εκκοσμικεύεται και αναδιοργανώνεται, ιδιωτικοποιείται και επανακαθορίζεται».[10]
[1] M. Foucault :Όχι στο βασιλιά σεξ , Συζήτηση με τον Bernard ; Henri Levy το 1977 μετά τη
δημοσίευση του πρώτου τόμου της Ιστορίας της σεξουαλικότητας, στο M. Foucault , Εξουσία , Γνώση
και Ηθική, μτφ Ζήσης Ζαρίκας , Ύψιλον , Αθήνα
1987 σ 76,77
[2] Anthony Giddens η μεταμόρφωση της οικειότητας, Σεξουαλικότητα Αγάπη και
Ερωτισμός στις Μοντέρνες Κοινωνίες, Μτφ Απόστολος Καλογιάννης, επιμέλεια,
πρόλογος Μπετίνα Ντάβου, Πολύτροπο ,Αθήνα 2005 (Αγγλική πρώτη έκδοση 1992) σελ
43 κ.ε
[6]Βλ υποσημείωση της επιμελήτριας Μπετίνας Ντάβου στο
Anthony Giddens Η Μεταμόρφωση ο.π 2005 (1992):
σελ. 93
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου