αποσπασμα απο τον παραπάνω συνδεσμο
''Raki
Προσπαθώ να εντοπίζω τα όρια της λακανικής σκέψης και να τα αμφισβητήσω
δημιουργικά έτσι ώστε να μην προσκολληθώ σε αυτή την σκέψη με τρόπο που
δηλώνει εμμονή. Ωστόσο δεν κρύβω ότι η λακανική σκέψη με ελκύει ακόμη
πάρα πολύ.
«Το φαντασιακό μπορεί να ιδωθεί και «ανάποδα», δηλ. από την πλευρά του αποκλειόμενου ως προς το εξιδανικευμένο φαντασιωτικό πρότυπο. Η ταυτότητα τη στιγμή που περικλείει, αποκλείει . Η οριοθέτηση αφήνει από έξω μιαν επικράτεια, που για την κατάσταση του Εγώ μένει από έξω, δεν «υπάρχει», ή έχει φασματική ύπαρξη. Αυτή η επικράτεια μπορεί να θεωρηθεί συνώνυμη της «υπονοητικότητας»(implicitness)»
Το φαντασιακό δεν δομείται αποκλειστικά ως εξειδανικευμένη εικόνα του εαυτού (ιδεατό εγώ) αλλά διασχίζεται από μια αντίφαση. Η εικόνα του εαυτού είναι ταυτόχρονα εξειδανικευμένη αλλά και μισητή-αρνητική. Υπάρχει μια ταλάντευση, μια αμφιθυμία μεταξύ της εικόνας που σαγηνεύει και ταυτόχρονα απωθεί. Η ναρκισσιστική ταύτιση αποτελεί το στάδιο όπου ο άλλος αναγνωρίζεται ως σαγηνευτικός αλλά και ταυτόχρονα ως απειλητικός. Η φαντασιακή συγκρότηση του εγώ είναι μια ασταθής συγκρότηση όπου η εικόνα είναι θανατηφόρα αλλά και ελκυστική. Το αμφίσημο του φαντασιακού ο Λακάν στην συνέχεια το μεταφέρει στο συμβολικό όπου η εισαγωγή στην τάξη του σημαίνοντος, επιφέρει την ανάδυση του υποκειμένου αλλά ταυτόχρονα το καταδικάζει στην αιώνια έλλειψη (ευνουχισμός).
Η πρόσληψη του φαντασιακού ως διττού (σαγηνευτικού και θανατηφόρου) νομίζω ότι θα μπορούσε να είναι συμβατή κατά ένα μέρος με την δική σου θεώρηση. Νομίζω ότι το φαντασιακό εμπεριέχει και την αρνητική εικόνα του αυτού όπως και την θετική. Η δική σου θεώρηση στηρίζεται σε ένα στάδιο του καθρέφτη όπου η εικόνα δεν είναι αμφίσημη αλλά είναι κατά βάση αρνητική. Αν δεν παρανοώ τα γραφόμενά σου το συνειδητό στην θεώρησή σου ταυτίζεται με το ιδεατό εγώ ενώ ένα αρνητικό ιδεατό εγώ απωθείται και παράγει το ασυνείδητο. Για τον Φρόυντ όσο και για τον Λακάν το ιδεατό εγώ είναι ασυνείδητο. Το σύστημα αξιών κάποιου αφορά κυρίως το πώς κάποιος βλέπει τον ευατό του (φαντασιακό) και πως νομίζει ότι οι άλλοι βλέπουν τον ευατό του (συμβολικό).
«Για το τελευταίο, η σχέση ιδεολογίας και αναγνώρισης του πραγματικού του συμπτώματός μας είναι σχέση ανταγωνιστική. Η θεσμοποίηση της έλλειψης δεν εξαφανίζει τη φαντασίωση αλλά την εξαρθρώνει, δημιουργώντας την πιθανότητα μιας διαφορετικής σχέσης με τον ipse , την εαυτότητά μας, η οποία αποπειράται να συμβολοποιηθεί, αλλά διαρκώς ξεφεύγει.
Παραδειγματικά, χαρακτηριστικό εξάρθρωσης της φαντασίωσης είναι το σύνθημα σε διαδήλωση του «είμαστε όλοι Αλβανοί». Δεν εξαφανίζει το ότι ζούμε ως Έλληνες αλλά η εξάρθρωση της φαντασίωσης μπορεί να καταπολεμήσει τις ιεραρχίες.»
Η διέλευση της φαντασίωσης όντως προϋποθέτει την ταύτιση με το σύμπτωμα, με την ίδια την φαντασίωση ώστε αυτή να εκπέσει. Ωστόσο νομίζω ότι πρέπει να ορισθεί με μεγαλύτερη σαφήνεια μια μετα-φαντασιωτική κοινωνία. Ο Λακάν δεν το περιέγραψε με καθόλου μεγάλη σαφήνεια στην θεωρία του για το ασυνείδητο. Ο Σταυρακάκης προτείνει μια ποιοτική μεταβολή, την αποκήρυξη του αντικειμένου α που είναι φαλλικό. Προτείνει την αποδοχή μιας άλλης απόλαυσης μη φαλλικής, μη όλης η οποία θα επιτρέπει την ανάδυση μη ιεραρχικά οργανωμένων κοινωνιών. Η διέλευση της φαντασίωσης σημαίνει την απάρνηση της φαντασίωσης, την αποκήρυξή της. Ο Zizek έχει μια αντίθετη άποψη. Πιστεύει ότι η διέλευση της φαντασίωσης είναι δυνατή με την ταύτιση με την ίδια την φαντασίωση. Η ταύτιση με την ίδια την φαντασίωση είναι αυτή που την εξουδετερώνει. Η διαφορά μεταξύ αυτών των δύο προσεγγίσεων είναι ριζική για την τον στρατηγικό σχεδιασμό και τους πολιτικούς στόχους της αριστεράς. Η διέλευση της φαντασίωσης κατά τον Σταυρακάκη οδηγεί (χοντρικά) στον ρεφορμισμό ενώ του Zizek στην πρόκριση κατακλυσμιαίων αλλαγών. Σημαντικό είναι να αναφερθεί ότι το αντικείμενο α έχει έναν διπλό ρόλο. Από την μια μεριά αποτελεί το αντικείμενο που πληρώνει την έλλειψη του συμβολικού και από την άλλη αποτελεί το αντικείμενο που ως απώλεια δημιουργεί την έλλειψη. Σε συμβολικό επίπεδο μπορεί να πληρωθεί η έλλειψη με κάποιο αντικείμενο α έστω προσωρινά ενώ το αντικείμενο α της ενόρμησης είναι το ίδιο το κενό οπότε και δεν μπορεί να βρεθεί ποτέ.
Ο Σταυρακάκης υποστηρίζει μια πολιτική χωρίς την κατάληψη της ηγεμονίας, χωρίς αντικείμενο α, ενώ ο Zizek μια πολιτική όπου η κατάληψη του αντικειμένου α και της ηγεμονίας είναι βασική. Ο Zizek υποστηρίζει ότι η κατοχή του αντικειμένου α αίτιου της επιθυμίας δεν σημαίνει ταυτόχρονα και κάλυψη της έλλειψης αφού άλλο είναι το αντικείμενο της επιθυμίας και άλλο το αντικείμενο της ενόρμησης. Εσύ προτείνεις την θεσμοθέτηση της έλλειψης αλλά δεν το βρίσκω αρκετά αιτιολογημένο και επεξηγημένο. Τι προτείνεις ότι θα αντικαταστήσει για παράδειγμα την εξάρθρωση μιας φαντασίωσης και πώς θα είναι δυνατή μια τέτοια εξάρθρωση; Μοιάζει να προτιμάς την επιλογή του Σταυρακάκη. Ωστόσο στην πρόταση του Σταυρακάκη είναι η έννοια της διέλευσης της φαντασίωσης νομίζω είναι αρκετά προβληματική.
Επίσης νομίζω έχει ενδιαφέρον η μεταφορά του προβληματισμού στην σχέση ιδεολογίας και επιστήμης. Το πρόβλημα αυτό το προσεγγίζει ο Σταυρακάκης μέσα από μια λακανική επίσης οπτική την οποία παρακάτω αναλύω και θα ήθελα και τον δικό σου σχολιασμό.. Σύμφωνα με την λακανική επιστημολογία που επιδιώκει να συγκροτήσει ο Σταυρακάκης, η σημασία και η εγκυρότητα μιας κατασκευής (παράδειγμα) αποδεικνύεται στο πλαίσιο της αλληλεπίδρασης της με το μέρος της φύσης που της διαφεύγει. Η επιβίωση και η ηγεμονική δύναμη των κατασκευών εξαρτάται από την ικανότητά τους να ανταπεξέλθουν στην επαφή τους με το ασταθές και μη αναπαραστάσιμο Πραγματικό της φύσης.
Ο Σταυρακάκης προτείνοντας το Πραγματικό ως επιστημολογικό κριτήριο ορθολογικότητας της επιστήμης αποδίδει σε αυτό αρνητική επιστημολογική αξία. Έτσι όμως η ρήξη του Πραγματικού δεν υποδηλώνει τίποτα άλλο πέραν της ασυμβατότητας ενός συμβάντος προς την ισχύουσα κανονικότητα από την οπτική της οποίας το συμβάν θεωρείται ανωμαλία. Η διάψευση ενός παραδείγματος από το Πραγματικό της φύσης έχει νόημα μόνον εντός του συγκεκριμένου παραδείγματος το οποίο διαψεύδεται. Η διάψευση του ενός παραδείγματος δεν έχει νόημα για ένα άλλο. Κάθε παράδειγμα διατυπώνει διαφορετικά προβλήματα και εξηγήσεις για την πραγματικότητα όπως επίσης οι εμπειρικές παρατηρήσεις του είναι διαποτισμένες από τις θεωρητικές της παραδοχές με αποτέλεσμα τα παραδείγματα να είναι μη συγκρίσιμα. Η ρήξη του Πραγματικού σηματοδοτεί την αλλαγή παραδείγματος αλλά δεν αρκεί για να επιβεβαιωθεί ο ισχυρισμός ότι η αλλαγή αυτή είναι προοδευτική και βασίζεται στην ορθολογική κρίση της επιστημονικής κοινότητας. Το επιστημολογικό κριτήριο (Πραγματικό) που θέτει ο Σταυρακάκης αποτελεί ουσιαστικά ένα κριτήριο βασισμένο στην μη αποτελεσματικότητα ενός παραδείγματος, στην αρνητική του αποτελεσματικότητα. Η αδυναμία ικανοποιητικών προβλέψεων ή/και η διάψευση των ισχυρισμών που απορρέουν από ένα παράδειγμα αποτελεί ένα ανεστραμμένο κριτήριο ορθολογικότητας της κουνιανής επιστημολογίας στην οποία έμφαση δίνεται στην παραγωγικότητα μιας θεωρίας ταυτίζοντάς την με τον ορθολογισμό. Το Πραγματικό ως επιστημολογικό κριτήριο αποτελεί μια ιδιότυπη παραλλαγή του εργαλειακού ορθολογισμού που αποδίδει έμφαση στο αρνητικό πρόσημο της παραγωγής. Επαναδιατυπώνει τους ισχυρισμούς του Kuhn ανεστραμμένους, όπου τονίζεται όχι η αποδοχή ενός νέου παραδείγματος αλλά η απόρριψη του παλιού.
«Το φαντασιακό μπορεί να ιδωθεί και «ανάποδα», δηλ. από την πλευρά του αποκλειόμενου ως προς το εξιδανικευμένο φαντασιωτικό πρότυπο. Η ταυτότητα τη στιγμή που περικλείει, αποκλείει . Η οριοθέτηση αφήνει από έξω μιαν επικράτεια, που για την κατάσταση του Εγώ μένει από έξω, δεν «υπάρχει», ή έχει φασματική ύπαρξη. Αυτή η επικράτεια μπορεί να θεωρηθεί συνώνυμη της «υπονοητικότητας»(implicitness)»
Το φαντασιακό δεν δομείται αποκλειστικά ως εξειδανικευμένη εικόνα του εαυτού (ιδεατό εγώ) αλλά διασχίζεται από μια αντίφαση. Η εικόνα του εαυτού είναι ταυτόχρονα εξειδανικευμένη αλλά και μισητή-αρνητική. Υπάρχει μια ταλάντευση, μια αμφιθυμία μεταξύ της εικόνας που σαγηνεύει και ταυτόχρονα απωθεί. Η ναρκισσιστική ταύτιση αποτελεί το στάδιο όπου ο άλλος αναγνωρίζεται ως σαγηνευτικός αλλά και ταυτόχρονα ως απειλητικός. Η φαντασιακή συγκρότηση του εγώ είναι μια ασταθής συγκρότηση όπου η εικόνα είναι θανατηφόρα αλλά και ελκυστική. Το αμφίσημο του φαντασιακού ο Λακάν στην συνέχεια το μεταφέρει στο συμβολικό όπου η εισαγωγή στην τάξη του σημαίνοντος, επιφέρει την ανάδυση του υποκειμένου αλλά ταυτόχρονα το καταδικάζει στην αιώνια έλλειψη (ευνουχισμός).
Η πρόσληψη του φαντασιακού ως διττού (σαγηνευτικού και θανατηφόρου) νομίζω ότι θα μπορούσε να είναι συμβατή κατά ένα μέρος με την δική σου θεώρηση. Νομίζω ότι το φαντασιακό εμπεριέχει και την αρνητική εικόνα του αυτού όπως και την θετική. Η δική σου θεώρηση στηρίζεται σε ένα στάδιο του καθρέφτη όπου η εικόνα δεν είναι αμφίσημη αλλά είναι κατά βάση αρνητική. Αν δεν παρανοώ τα γραφόμενά σου το συνειδητό στην θεώρησή σου ταυτίζεται με το ιδεατό εγώ ενώ ένα αρνητικό ιδεατό εγώ απωθείται και παράγει το ασυνείδητο. Για τον Φρόυντ όσο και για τον Λακάν το ιδεατό εγώ είναι ασυνείδητο. Το σύστημα αξιών κάποιου αφορά κυρίως το πώς κάποιος βλέπει τον ευατό του (φαντασιακό) και πως νομίζει ότι οι άλλοι βλέπουν τον ευατό του (συμβολικό).
«Για το τελευταίο, η σχέση ιδεολογίας και αναγνώρισης του πραγματικού του συμπτώματός μας είναι σχέση ανταγωνιστική. Η θεσμοποίηση της έλλειψης δεν εξαφανίζει τη φαντασίωση αλλά την εξαρθρώνει, δημιουργώντας την πιθανότητα μιας διαφορετικής σχέσης με τον ipse , την εαυτότητά μας, η οποία αποπειράται να συμβολοποιηθεί, αλλά διαρκώς ξεφεύγει.
Παραδειγματικά, χαρακτηριστικό εξάρθρωσης της φαντασίωσης είναι το σύνθημα σε διαδήλωση του «είμαστε όλοι Αλβανοί». Δεν εξαφανίζει το ότι ζούμε ως Έλληνες αλλά η εξάρθρωση της φαντασίωσης μπορεί να καταπολεμήσει τις ιεραρχίες.»
Η διέλευση της φαντασίωσης όντως προϋποθέτει την ταύτιση με το σύμπτωμα, με την ίδια την φαντασίωση ώστε αυτή να εκπέσει. Ωστόσο νομίζω ότι πρέπει να ορισθεί με μεγαλύτερη σαφήνεια μια μετα-φαντασιωτική κοινωνία. Ο Λακάν δεν το περιέγραψε με καθόλου μεγάλη σαφήνεια στην θεωρία του για το ασυνείδητο. Ο Σταυρακάκης προτείνει μια ποιοτική μεταβολή, την αποκήρυξη του αντικειμένου α που είναι φαλλικό. Προτείνει την αποδοχή μιας άλλης απόλαυσης μη φαλλικής, μη όλης η οποία θα επιτρέπει την ανάδυση μη ιεραρχικά οργανωμένων κοινωνιών. Η διέλευση της φαντασίωσης σημαίνει την απάρνηση της φαντασίωσης, την αποκήρυξή της. Ο Zizek έχει μια αντίθετη άποψη. Πιστεύει ότι η διέλευση της φαντασίωσης είναι δυνατή με την ταύτιση με την ίδια την φαντασίωση. Η ταύτιση με την ίδια την φαντασίωση είναι αυτή που την εξουδετερώνει. Η διαφορά μεταξύ αυτών των δύο προσεγγίσεων είναι ριζική για την τον στρατηγικό σχεδιασμό και τους πολιτικούς στόχους της αριστεράς. Η διέλευση της φαντασίωσης κατά τον Σταυρακάκη οδηγεί (χοντρικά) στον ρεφορμισμό ενώ του Zizek στην πρόκριση κατακλυσμιαίων αλλαγών. Σημαντικό είναι να αναφερθεί ότι το αντικείμενο α έχει έναν διπλό ρόλο. Από την μια μεριά αποτελεί το αντικείμενο που πληρώνει την έλλειψη του συμβολικού και από την άλλη αποτελεί το αντικείμενο που ως απώλεια δημιουργεί την έλλειψη. Σε συμβολικό επίπεδο μπορεί να πληρωθεί η έλλειψη με κάποιο αντικείμενο α έστω προσωρινά ενώ το αντικείμενο α της ενόρμησης είναι το ίδιο το κενό οπότε και δεν μπορεί να βρεθεί ποτέ.
Ο Σταυρακάκης υποστηρίζει μια πολιτική χωρίς την κατάληψη της ηγεμονίας, χωρίς αντικείμενο α, ενώ ο Zizek μια πολιτική όπου η κατάληψη του αντικειμένου α και της ηγεμονίας είναι βασική. Ο Zizek υποστηρίζει ότι η κατοχή του αντικειμένου α αίτιου της επιθυμίας δεν σημαίνει ταυτόχρονα και κάλυψη της έλλειψης αφού άλλο είναι το αντικείμενο της επιθυμίας και άλλο το αντικείμενο της ενόρμησης. Εσύ προτείνεις την θεσμοθέτηση της έλλειψης αλλά δεν το βρίσκω αρκετά αιτιολογημένο και επεξηγημένο. Τι προτείνεις ότι θα αντικαταστήσει για παράδειγμα την εξάρθρωση μιας φαντασίωσης και πώς θα είναι δυνατή μια τέτοια εξάρθρωση; Μοιάζει να προτιμάς την επιλογή του Σταυρακάκη. Ωστόσο στην πρόταση του Σταυρακάκη είναι η έννοια της διέλευσης της φαντασίωσης νομίζω είναι αρκετά προβληματική.
Επίσης νομίζω έχει ενδιαφέρον η μεταφορά του προβληματισμού στην σχέση ιδεολογίας και επιστήμης. Το πρόβλημα αυτό το προσεγγίζει ο Σταυρακάκης μέσα από μια λακανική επίσης οπτική την οποία παρακάτω αναλύω και θα ήθελα και τον δικό σου σχολιασμό.. Σύμφωνα με την λακανική επιστημολογία που επιδιώκει να συγκροτήσει ο Σταυρακάκης, η σημασία και η εγκυρότητα μιας κατασκευής (παράδειγμα) αποδεικνύεται στο πλαίσιο της αλληλεπίδρασης της με το μέρος της φύσης που της διαφεύγει. Η επιβίωση και η ηγεμονική δύναμη των κατασκευών εξαρτάται από την ικανότητά τους να ανταπεξέλθουν στην επαφή τους με το ασταθές και μη αναπαραστάσιμο Πραγματικό της φύσης.
Ο Σταυρακάκης προτείνοντας το Πραγματικό ως επιστημολογικό κριτήριο ορθολογικότητας της επιστήμης αποδίδει σε αυτό αρνητική επιστημολογική αξία. Έτσι όμως η ρήξη του Πραγματικού δεν υποδηλώνει τίποτα άλλο πέραν της ασυμβατότητας ενός συμβάντος προς την ισχύουσα κανονικότητα από την οπτική της οποίας το συμβάν θεωρείται ανωμαλία. Η διάψευση ενός παραδείγματος από το Πραγματικό της φύσης έχει νόημα μόνον εντός του συγκεκριμένου παραδείγματος το οποίο διαψεύδεται. Η διάψευση του ενός παραδείγματος δεν έχει νόημα για ένα άλλο. Κάθε παράδειγμα διατυπώνει διαφορετικά προβλήματα και εξηγήσεις για την πραγματικότητα όπως επίσης οι εμπειρικές παρατηρήσεις του είναι διαποτισμένες από τις θεωρητικές της παραδοχές με αποτέλεσμα τα παραδείγματα να είναι μη συγκρίσιμα. Η ρήξη του Πραγματικού σηματοδοτεί την αλλαγή παραδείγματος αλλά δεν αρκεί για να επιβεβαιωθεί ο ισχυρισμός ότι η αλλαγή αυτή είναι προοδευτική και βασίζεται στην ορθολογική κρίση της επιστημονικής κοινότητας. Το επιστημολογικό κριτήριο (Πραγματικό) που θέτει ο Σταυρακάκης αποτελεί ουσιαστικά ένα κριτήριο βασισμένο στην μη αποτελεσματικότητα ενός παραδείγματος, στην αρνητική του αποτελεσματικότητα. Η αδυναμία ικανοποιητικών προβλέψεων ή/και η διάψευση των ισχυρισμών που απορρέουν από ένα παράδειγμα αποτελεί ένα ανεστραμμένο κριτήριο ορθολογικότητας της κουνιανής επιστημολογίας στην οποία έμφαση δίνεται στην παραγωγικότητα μιας θεωρίας ταυτίζοντάς την με τον ορθολογισμό. Το Πραγματικό ως επιστημολογικό κριτήριο αποτελεί μια ιδιότυπη παραλλαγή του εργαλειακού ορθολογισμού που αποδίδει έμφαση στο αρνητικό πρόσημο της παραγωγής. Επαναδιατυπώνει τους ισχυρισμούς του Kuhn ανεστραμμένους, όπου τονίζεται όχι η αποδοχή ενός νέου παραδείγματος αλλά η απόρριψη του παλιού.
1 σχόλιο:
Γεια σου Νοσφεράτε.
Ένα άλλο κείμενό μου που συσχετίζεται έχω εδώ:
http://rakis1.wordpress.com/2011/08/15/heidegger-winnicott-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CF%84%CE%BF-%CE%B5%CF%80%CE%B1%CE%BD%CE%B1%CF%83%CF%84%CE%B1%CF%84%CE%B9%CE%BA%CF%8C-%CF%80%CF%81%CF%8C%CF%84%CE%B1%CE%B3%CE%BC%CE%B1/
Δημοσίευση σχολίου