Η ΣΠΗΛΙΑ ΤΟΥ ΝΟΣΦΕΡΑΤΟΥ: Erving Goffman :το στίγμα

Η ΣΠΗΛΙΑ ΤΟΥ ΝΟΣΦΕΡΑΤΟΥ: Erving Goffman :το στίγμα

Το στίγμα οφείλεται σε σωματικές ατέλειες , σε ατέλειες χαρακτήρα . σε ατέλειες συνυφασμένες με τη φυλή, το φύλο, τη θρησκεία και την εθνότητα. Οι (Αρχαίοι)Έλληνες ,-μας λέει ο Erving Goffman- έφτιαξαν τον όρο στίγμα για να αναφερθούν σε σημάδια του σώματος σχεδιασμένα να φανερώνουν κάτι το ασυνήθιστο και το κακό όσον αφορά την ηθική κατάσταση του φορέα του . Τα σημεία αυτά ήταν ουλές ή καψίματα που γίνονταν στο σώμα και δημοσιοποιούσαν ότι ο φορέας του ήταν δούλος, εγκληματίας ή προδότης – ένα κηλιδωμένο πρόσωπο, τελετουργικά μολυσμένο , ένα άτομο προς αποφυγήν , ιδιαίτερα σε δημόσιους χώρους. Αργότερα , κατά τους χριστιανικούς χρόνους , δυο επίπεδα μεταφοράς προστέθηκαν στον όρο : Το πρώτο αφορούσε σωματικά σημάδια ιερής χάρης ,που έπαιρναν την μορφή εξανθημάτων του δέρματος: το δεύτερο αφορούσε σωματικά σημασία οργανικής διαταραχής .Σήμερα ο όρος χρησιμοποιείται ευρύτατα λίγο –πολύ με την αρχική κυριολεκτική σημασία του, αλλά αφορά περισσότερο την δια την ατίμωση παρά την σωματική επίδειξη της
Ωστόσο σε κάθε περίπτωση τόσο έννοια του στίγματος όσο και ο χαρακτηρισμός ενός γνωρίσματος ως στιγματιστικού και απαξιωτικού δεν είναι ούτε φυσικά ούτε και εγγενή: Στο έργο του Erving Goffman το στίγμα (όπως και ο εαυτός)προσεγγίζεται ως κοινωνική κατασκευή : η κοινωνία επινοεί κατηγορίες, καθιερώνει τα μέσα κατάταξης των ατόμων σε αυτές και αποδίδει συγκεκριμένες σημασίες σε ένα συγκεκριμένο φάσμα γνωρισμάτων, καθορίζοντας κάποια ως φυσιολογικά και συνηθισμένα και κάποια άλλα ως απαξιώτικαΣτην εποχή μας όλοι (φυσιολογικοί και στιγματισμένοι) οφείλουν να εμπλακούν σε διαδικασίες «παρουσίασης του εαυτού».Γιατί ο εαυτός -στα έργα του Goffman - εμφανίζεται ως κοινωνικό προϊόν :δεν υπάρχει ένας πρότερος εαυτός που περιμένει να ενεργοποιηθεί και να εκφραστεί στις κοινωνικές περιστάσεις; ο εαυτός διαμορφώνεται και επικυρώνεται σε συνθήκες δημόσιας ερμηνείας ενός ρόλου.
Οι στιγματισμένοι όμως ,οφείλουν να τον παρουσιάζουν ετσι ώστε να δείχνουν ότι αποδέχονται την κατώτερη κοινωνική τους θέση και ότι δεν εγείρουν αξιώσεις για πλήρη ανθρώπινη υπόσταση εισβάλλοντας σε πεδία που προορίζονται για τους φυσιολογικούς
Γιατί η ανοχή απέναντι στους στιγματισμένους σημασιοδοτείται από τους όρους και τα κριτήρια των φυσιολογικών: αποτελεί μέρος μιας συναλλαγής ,τους όρους της οποίας έχουν διατυπώσει οι «φυσιολογικοί» , ενώ οι στιγματισμένοι καλούνται να τους αποδεχτούν . Η εκχώρηση της αποδοχής εξαρτάται από την έμπρακτη συμμόρφωση των στιγματισμένων και από την παραμονή τους μέσα στα όρια που οι «φυσιολογικοί» έχουν καθορίσει « Εξ ορισμού, πιστεύουμε ότι ένας στιγματισμένος δεν είναι εντελώς άνθρωπος»

Ποιοι όμως είναι οι στιγματισμένοι ,σήμερα ; «Υπό την αυστηρή έννοια- έλεγε ο Goffman στις αρχές της δεκαετίας του 1960 - υπάρχει μόνο ένας ολοκληρωμένος άνδρας που μπορεί να σταθεί ανερυθρίαστος στην Αμερική : ένας νέος , παντρεμένος , λευκός ,αστός , βόρειος , ετεροφυλόφιλος , προτεστάντης , πατέρας, με πανεπιστημιακή μόρφωση ,πλήρη απασχόληση , καλή επιδερμίδα , κανονικό βάρος και ύψος και πρόσφατες αθλητικές επιδόσεις » . Όλοι οι άλλοι , όλοι εμείς κατά καιρούς είμαστε στιγματισμένοι και καλούμαστε να υποστούμε και να νιώσουμε τις συνέπειες του στίγματος. Στην εποχή μας, καθένας μας έχει το δικό του στίγμα και το μόνο που τον διαφοροποιεί από κάποιον άλλο είναι το είδος του στίγματος που έχει βιώσει προσωπικάόλα τα μέλη μιας κοινωνίας είναι σήμερα παίκτες στο παιχνίδι του στίγματος και της ντροπής .
Erving Goffman , Στίγμα . Σημειώσεις για τη διαχείριση της φθαρμένης ταυτότητας, Εκδοσεις Αλεξάνδρεια ,(Αγγλική εκδοση 1963),2001
http://www.perizitito.gr/authors.php?authorid=9582
http://www.enet.gr/online/online_issues.jsp?dt=16/08/2002&pid=51&id=3960144
http://www.e-steki.gr/showthread.php?t=10540