Φάκελος: Χρονολόγιο 1945-1946
Φάκελος: Υψηλάντης: Ετσι χτυπήσαμε στο Λιτόχωρο
ΤΣΟΡΤΣΙΛ: «Οι κομμουνιστές είναι ο αντίπαλος» Εξήντα χρόνια από το τέλος του - Οι αιτίες που τον προκάλεσαν, ο ρόλος του ξένου παράγοντα και μια αποκαλυπτική μαρτυρία για την επίθεση στο Λιτόχωρο.
αποσπασμα:''Αν δεν υπήρχε η ξενική επέμβαση και η τριπλή κατοχή της Ελλάδας (Γερμανία, Ιταλία, Βουλγαρία) πιθανότατα δεν θα μιλούσαμε για ΕΑΜ/ΕΛΑΣ και Τάγματα Ασφαλείας.
Οι εσωτερικές αντιθέσεις θα έπαιρναν μιαν άλλη μορφή, αλλά ίσως όχι αυτή που πήραν στη διάρκεια της δεκαετίας του '40.
Την περίοδο της Κατοχής το ΕΑΜ, η κύρια αντιστασιακή δύναμη στη χώρα, κέρδισε σημαντική επιρροή σε διάφορους κοινωνικούς χώρους, δυνάμωσε οργανωτικά και πολιτικά, απέκτησε σοβαρή στρατιωτική δύναμη (ΕΛΑΣ) που της επέτρεπε ν' ατενίζει μ' αισιοδοξία το μέλλον. Η Αριστερά είχε παλιούς ανοιχτούς λογαριασμούς με τη δικτατορία της 4ης Αυγούστου του 1936 που είχαν επιβάλει ο βασιλιάς Γεώργιος Β' και ο Ι. Μεταξάς. Η δικτατορία είχε κινηθεί με ιδιαίτερη μεθοδικότητα για την εξουδετέρωση της Αριστεράς. Είχε φυλακίσει, εξορίσει και βασανίσει πολλούς οπαδούς και μέλη της Αριστεράς και όχι μόνο, ανάμεσά τους και το σύνολο σχεδόν της ηγεσίας του ΚΚΕ.
Για πρώτη φορά στο ΚΚΕ προσφερόταν η χρυσή ευκαιρία, μετά το τέλος της Κατοχής, να επιβάλει διαφορετικές λύσεις στο ελληνικό πολιτικό πρόβλημα από εκείνες που είχαν επιβληθεί στη χώρα προπολεμικά.
Ενα σημαντικό τμήμα των νοσταλγών της 4ης Αυγούστου (και όχι μόνο), είτε από ιδεολογική συγγένεια είτε για ν' αντιμετωπίσει καλύτερα την ανερχόμενη Αριστερά, προσχώρησε και στελέχωσε τα Τάγματα Ασφαλείας που οργανώθηκαν από τους Γερμανούς κατακτητές.
Ενας μόνιμος αξιωματικός του ελληνικού στρατού, ο Ε. Βαζαίος, που υπηρέτησε την περίοδο της Κατοχής στον ΕΛΑΣ, παρατήρησε ότι «οι πλείστοι των καταταγέντων» στα Τάγματα Ασφαλείας ήταν «ιδεολόγοι που εμίσουν τον κομμουνισμό» αλλά και «πας υπηρετών εις τον ΕΛΑΣ ανεξαρτήτως ιδεολογίας, εμίσει θανασίμως τα Τάγματα Ασφαλείας διότι επίστευεν απολύτως και εθεώρει ειλικρινείς όλας τας προκηρύξεις των Αγγλων και του στρατηγείου Μέσης Ανατολής, αι οποίαι τα απεκάλουν προδοτικά». «Το μίσος επομένως εις τον μοιραίον εμφύλιον πόλεμον ήτο σφοδρόν εκατέρωθεν και δεν υπήρχε οίκτος διά τους περισσοτέρους». 1
Η διαμάχη και οι συγκρούσεις του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ με τα Τάγματα Ασφαλείας συνεχίστηκαν και μετά την απελευθέρωση. Αξιωματικοί και άντρες των Ταγμάτων Ασφαλείας ήταν καλοδεχούμενοι στον αναδιοργανούμενο κυβερνητικό στρατό ή σε άλλες κυβερνητικές δυνάμεις και υπηρεσίες, ενώ ένα τμήμα των δυνάμεων του ΕΛΑΣ στελέχωσε το νέο αντάρτικο στρατό που άρχισε να δημιουργείται το 1946, με την ονομασία «Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας».
Ηταν φυσικό η ηγεσία του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ να σκέφτεται και να κάνει σχέδια για το μεταπολεμικό κόσμο. Ομως στη διάρκεια του πολέμου δεν μπορούσε να προχωρήσει πέραν των ορίων που έθετε η Αντιχιτλερική Συμμαχία, που στην ουσία ήταν ένας ιδιαίτερος, διεθνής, προσωρινός, ιστορικός συμβιβασμός. Τι συνέβαινε; Οι δύο μεγάλες αγγλοσαξονικές καπιταλιστικές χώρες, η Αγγλία και οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, είχαν συμμαχήσει με την κομμουνιστική Σοβιετική Ενωση και τους ιδεολογικούς φίλους της ανά τον κόσμο, για να πολεμήσουν από κοινού τον Αξονα. Επρόκειτο στην πραγματικότητα για μια λυκοφιλία, που όμως έπρεπε να διατηρηθεί τουλάχιστον μέχρι το τέλος του πολέμου. Η ηγεσία της Αριστεράς είχε σχέδιο για την κατάληψη της Αθήνας από το 1943, που όμως ατόνησε και δεν τέθηκε ποτέ σε εφαρμογή.
Η ηγεσία του ΚΚΕ προσπάθησε ν' ακολουθήσει με συνέπεια την πολιτική εθνικής ενότητας απέναντι στον ξένο κατακτητή, που πρόβαλλε επίσης η Σοβιετική Ενωση, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν ετίθεντο με τον ένα ή τον άλλο τρόπο και κοινωνικά αιτήματα για το παρόν και το μέλλον.
Αλλωστε, το ενωτικό πνεύμα της Αντιχιτλερικής Συμμαχίας -που τα μέλη της είχαν τελείως διαφορετικές ιδεολογικές κατευθύνσεις- θα έπρεπε να εκδηλωθεί και στις επιμέρους κατεχόμενες χώρες.
Ενα ιδιαίτερα σημαντικό γεγονός προς αυτή την κατεύθυνση ήταν η διάλυση από τον Στάλιν, τον Μάιο του 1943, της Κομμουνιστικής Διεθνούς, του ανώτατου οργάνου των Κ.Κ. Σε συνέντευξή του προς το βρετανικό ειδησεογραφικό πρακτορείο «Ρόιτερς», ο Στάλιν τόνισε ότι η πρωτοβουλία του για τη διάλυση του ανώτατου οργάνου των Κομμουνιστικών Κομμάτων στόχευε να συμβάλει αποφασιστικά «στην ενίσχυση της ενότητας του ενιαίου μετώπου των Συμμάχων» στον αγώνα τους εναντίον του φασισμού.
Με βάση τη γενική ενωτική πολιτική της πολεμικής περιόδου και τις κατά καιρούς σοβιετικές υποδείξεις, μέλη της ΕΑΜικής ηγεσίας εντάχθηκαν στην κυβέρνηση εθνικής ενότητας υπό τον Γεώργιο Παπανδρέου.
Οι Βρετανοί ηγέτες ήλπιζαν ότι μεταπολεμικά θα μπορούσαν να επανεπιβάλουν την παλιά επιρροή τους στα ελληνικά πολιτικά πράγματα και οπωσδήποτε δεν πείθονταν από τις εκδηλώσεις «φιλίας» του ΕΑΜ. Ηθελαν να ξεκαθαρίσουν το δρόμο για την επιστροφή της μοναρχίας στην Ελλάδα και το ΕΑΜικό κίνημα το έβλεπαν ως έναν σοβαρό αντίπαλο, που έπρεπε να εξουδετερωθεί με τον ένα ή τον άλλο τρόπο ή τουλάχιστον να μειωθεί σημαντικά η επιρροή του.
Οπως προκύπτει ανάγλυφα από τα απομνημονεύματα του Τσόρτσιλ, ο Βρετανός πρωθυπουργός περίμενε «οπωσδήποτε» τη σύγκρουση με το ΕΑΜ, που δεν έπρεπε να την αποφύγει υπό τον όρο ότι θα έχει επιλεγεί «προσεχτικά το έδαφος».
Ο Νίκος Ζαχαριάδης στη σπηλιά των Πρεσπών στο Βίτσι Ομως «η ένοπλη διαμαρτυρία» του ΕΛΑΣ, το Δεκέμβρη του 1944, βρίσκει τους Βρετανούς αρχικά ανέτοιμους. Ο Τσόρτσιλ έχει έκδηλα υποτιμήσει τους αντιπάλους του. Αναγκάζεται ν' αποσπάσει σημαντικές δυνάμεις από το μέτωπο του πολέμου εναντίον της χιτλερικής Γερμανίας. Στον Βρετανό στρατηγό Ουίλσον, ο Τσόρτσιλ τόνισε εμπιστευτικά ότι «η αποκατάσταση του νόμου και της τάξης στην Αθήνα είναι πιο σημαντική από την κατάληψη της Μπολόνια».2
Φάκελος: Υψηλάντης: Ετσι χτυπήσαμε στο Λιτόχωρο
ΤΣΟΡΤΣΙΛ: «Οι κομμουνιστές είναι ο αντίπαλος» Εξήντα χρόνια από το τέλος του - Οι αιτίες που τον προκάλεσαν, ο ρόλος του ξένου παράγοντα και μια αποκαλυπτική μαρτυρία για την επίθεση στο Λιτόχωρο.
αποσπασμα:''Αν δεν υπήρχε η ξενική επέμβαση και η τριπλή κατοχή της Ελλάδας (Γερμανία, Ιταλία, Βουλγαρία) πιθανότατα δεν θα μιλούσαμε για ΕΑΜ/ΕΛΑΣ και Τάγματα Ασφαλείας.
Οι εσωτερικές αντιθέσεις θα έπαιρναν μιαν άλλη μορφή, αλλά ίσως όχι αυτή που πήραν στη διάρκεια της δεκαετίας του '40.
Την περίοδο της Κατοχής το ΕΑΜ, η κύρια αντιστασιακή δύναμη στη χώρα, κέρδισε σημαντική επιρροή σε διάφορους κοινωνικούς χώρους, δυνάμωσε οργανωτικά και πολιτικά, απέκτησε σοβαρή στρατιωτική δύναμη (ΕΛΑΣ) που της επέτρεπε ν' ατενίζει μ' αισιοδοξία το μέλλον. Η Αριστερά είχε παλιούς ανοιχτούς λογαριασμούς με τη δικτατορία της 4ης Αυγούστου του 1936 που είχαν επιβάλει ο βασιλιάς Γεώργιος Β' και ο Ι. Μεταξάς. Η δικτατορία είχε κινηθεί με ιδιαίτερη μεθοδικότητα για την εξουδετέρωση της Αριστεράς. Είχε φυλακίσει, εξορίσει και βασανίσει πολλούς οπαδούς και μέλη της Αριστεράς και όχι μόνο, ανάμεσά τους και το σύνολο σχεδόν της ηγεσίας του ΚΚΕ.
Για πρώτη φορά στο ΚΚΕ προσφερόταν η χρυσή ευκαιρία, μετά το τέλος της Κατοχής, να επιβάλει διαφορετικές λύσεις στο ελληνικό πολιτικό πρόβλημα από εκείνες που είχαν επιβληθεί στη χώρα προπολεμικά.
Ενα σημαντικό τμήμα των νοσταλγών της 4ης Αυγούστου (και όχι μόνο), είτε από ιδεολογική συγγένεια είτε για ν' αντιμετωπίσει καλύτερα την ανερχόμενη Αριστερά, προσχώρησε και στελέχωσε τα Τάγματα Ασφαλείας που οργανώθηκαν από τους Γερμανούς κατακτητές.
Ενας μόνιμος αξιωματικός του ελληνικού στρατού, ο Ε. Βαζαίος, που υπηρέτησε την περίοδο της Κατοχής στον ΕΛΑΣ, παρατήρησε ότι «οι πλείστοι των καταταγέντων» στα Τάγματα Ασφαλείας ήταν «ιδεολόγοι που εμίσουν τον κομμουνισμό» αλλά και «πας υπηρετών εις τον ΕΛΑΣ ανεξαρτήτως ιδεολογίας, εμίσει θανασίμως τα Τάγματα Ασφαλείας διότι επίστευεν απολύτως και εθεώρει ειλικρινείς όλας τας προκηρύξεις των Αγγλων και του στρατηγείου Μέσης Ανατολής, αι οποίαι τα απεκάλουν προδοτικά». «Το μίσος επομένως εις τον μοιραίον εμφύλιον πόλεμον ήτο σφοδρόν εκατέρωθεν και δεν υπήρχε οίκτος διά τους περισσοτέρους». 1
Η διαμάχη και οι συγκρούσεις του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ με τα Τάγματα Ασφαλείας συνεχίστηκαν και μετά την απελευθέρωση. Αξιωματικοί και άντρες των Ταγμάτων Ασφαλείας ήταν καλοδεχούμενοι στον αναδιοργανούμενο κυβερνητικό στρατό ή σε άλλες κυβερνητικές δυνάμεις και υπηρεσίες, ενώ ένα τμήμα των δυνάμεων του ΕΛΑΣ στελέχωσε το νέο αντάρτικο στρατό που άρχισε να δημιουργείται το 1946, με την ονομασία «Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας».
Ηταν φυσικό η ηγεσία του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ να σκέφτεται και να κάνει σχέδια για το μεταπολεμικό κόσμο. Ομως στη διάρκεια του πολέμου δεν μπορούσε να προχωρήσει πέραν των ορίων που έθετε η Αντιχιτλερική Συμμαχία, που στην ουσία ήταν ένας ιδιαίτερος, διεθνής, προσωρινός, ιστορικός συμβιβασμός. Τι συνέβαινε; Οι δύο μεγάλες αγγλοσαξονικές καπιταλιστικές χώρες, η Αγγλία και οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, είχαν συμμαχήσει με την κομμουνιστική Σοβιετική Ενωση και τους ιδεολογικούς φίλους της ανά τον κόσμο, για να πολεμήσουν από κοινού τον Αξονα. Επρόκειτο στην πραγματικότητα για μια λυκοφιλία, που όμως έπρεπε να διατηρηθεί τουλάχιστον μέχρι το τέλος του πολέμου. Η ηγεσία της Αριστεράς είχε σχέδιο για την κατάληψη της Αθήνας από το 1943, που όμως ατόνησε και δεν τέθηκε ποτέ σε εφαρμογή.
Η ηγεσία του ΚΚΕ προσπάθησε ν' ακολουθήσει με συνέπεια την πολιτική εθνικής ενότητας απέναντι στον ξένο κατακτητή, που πρόβαλλε επίσης η Σοβιετική Ενωση, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν ετίθεντο με τον ένα ή τον άλλο τρόπο και κοινωνικά αιτήματα για το παρόν και το μέλλον.
Αλλωστε, το ενωτικό πνεύμα της Αντιχιτλερικής Συμμαχίας -που τα μέλη της είχαν τελείως διαφορετικές ιδεολογικές κατευθύνσεις- θα έπρεπε να εκδηλωθεί και στις επιμέρους κατεχόμενες χώρες.
Ενα ιδιαίτερα σημαντικό γεγονός προς αυτή την κατεύθυνση ήταν η διάλυση από τον Στάλιν, τον Μάιο του 1943, της Κομμουνιστικής Διεθνούς, του ανώτατου οργάνου των Κ.Κ. Σε συνέντευξή του προς το βρετανικό ειδησεογραφικό πρακτορείο «Ρόιτερς», ο Στάλιν τόνισε ότι η πρωτοβουλία του για τη διάλυση του ανώτατου οργάνου των Κομμουνιστικών Κομμάτων στόχευε να συμβάλει αποφασιστικά «στην ενίσχυση της ενότητας του ενιαίου μετώπου των Συμμάχων» στον αγώνα τους εναντίον του φασισμού.
Με βάση τη γενική ενωτική πολιτική της πολεμικής περιόδου και τις κατά καιρούς σοβιετικές υποδείξεις, μέλη της ΕΑΜικής ηγεσίας εντάχθηκαν στην κυβέρνηση εθνικής ενότητας υπό τον Γεώργιο Παπανδρέου.
Οι Βρετανοί ηγέτες ήλπιζαν ότι μεταπολεμικά θα μπορούσαν να επανεπιβάλουν την παλιά επιρροή τους στα ελληνικά πολιτικά πράγματα και οπωσδήποτε δεν πείθονταν από τις εκδηλώσεις «φιλίας» του ΕΑΜ. Ηθελαν να ξεκαθαρίσουν το δρόμο για την επιστροφή της μοναρχίας στην Ελλάδα και το ΕΑΜικό κίνημα το έβλεπαν ως έναν σοβαρό αντίπαλο, που έπρεπε να εξουδετερωθεί με τον ένα ή τον άλλο τρόπο ή τουλάχιστον να μειωθεί σημαντικά η επιρροή του.
Οπως προκύπτει ανάγλυφα από τα απομνημονεύματα του Τσόρτσιλ, ο Βρετανός πρωθυπουργός περίμενε «οπωσδήποτε» τη σύγκρουση με το ΕΑΜ, που δεν έπρεπε να την αποφύγει υπό τον όρο ότι θα έχει επιλεγεί «προσεχτικά το έδαφος».
Ο Νίκος Ζαχαριάδης στη σπηλιά των Πρεσπών στο Βίτσι Ομως «η ένοπλη διαμαρτυρία» του ΕΛΑΣ, το Δεκέμβρη του 1944, βρίσκει τους Βρετανούς αρχικά ανέτοιμους. Ο Τσόρτσιλ έχει έκδηλα υποτιμήσει τους αντιπάλους του. Αναγκάζεται ν' αποσπάσει σημαντικές δυνάμεις από το μέτωπο του πολέμου εναντίον της χιτλερικής Γερμανίας. Στον Βρετανό στρατηγό Ουίλσον, ο Τσόρτσιλ τόνισε εμπιστευτικά ότι «η αποκατάσταση του νόμου και της τάξης στην Αθήνα είναι πιο σημαντική από την κατάληψη της Μπολόνια».2
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου