Η ειλικρίνεια της Αριάδνης/αναδημοσιευση

Η ειλικρίνεια της Αριάδνης 

Home » e-book » Η ειλικρίνεια της Αριάδνης

9.09.2014 | Κανένα σχόλιο

[4 αξιολογήσεις (η), μέσος όρος: 5,00 από 5]

Κάθε κριτική κάθε λογοτεχνικού έργου κρύβει μια τεράστια παγίδα στην οποία –συνειδητά ή ασυνείδητα– ακόμη και οι πιο έμπειροι από μας πέφτουν μέσα κατά το μάλλον ή το ήττον. Από την μια υπάρχει ο κίνδυνος για τον κριτικό να καταλήξει να αναπαράγει αυτούσιο το έργο που κρίνεται, λέγοντας απλά αυτό που λέει ήδη το έργο, χωρίς να προσφέρει τίποτα περισσότερο στον αναγνώστη. Σε αυτή την περίπτωση αρκείται σε μια απλή φιλολογική κριτική που θα μιλήσει λίγο για την οφθαλμοφανή τεχνική και για το οφθαλμοφανές περιεχόμενο. Από την άλλη υπάρχει ο κίνδυνος, στην προσπάθεια του να εκφέρει μια ερμηνεία του έργου, να υποστηρίξει θέσεις, να βρει επιδράσεις, κρυμμένα νοήματα, λογοτεχνικά τεχνάσματα εκεί που δεν υπάρχουν. Στην δεύτερη περίπτωση το ίδιο το λογοτεχνικό έργο μπαίνει σε δεύτερη μοίρα και ο κριτικός απλά το χρησιμοποιεί ως μέσο–εργαλείο για να πει αυτά που ο ίδιος θέλει να πει. Ακόμη χειρότερα ο κριτικός πολλές φορές καταντά να προβάλλει τις δικές του ιδέες και επιρροές πάνω σε οτιδήποτε, βάζοντας στην πένα του ποιητή λόγια τα οποία ο ίδιος ο ποιητής δεν τα εννοούσε ποτέ.

Παραδείγματα τέτοιων κριτικών υπάρχουν πάρα πολλά, από κριτικές που περιγράφουν τον δεκαπεντασύλλαβο του ποιήματος, λες και ο αναγνώστης δεν μπορεί να μετρήσει πόσες συλλαβές έχει ο στίχος, μέχρι κριτικής που αρπάζονται από μία λέξη (π.χ ενδίδει) μέσα σε μια ολόκληρη συλλογή για να αναπτύξουν με κάθε λεπτομέρεια τις καβαφικές επιρροές του ποιητή, παραγνωρίζοντας όλες τις υπόλοιπες.

Είναι όντως δύσκολο να περπατήσει κανείς σε αυτό το τεντωμένο σκοινί που λέγεται «κριτική λογοτεχνικού έργου». Τα όρια που χωρίζουν την προθετικότητα του συγγραφέα από το καθεαυτό κείμενο και την ερμηνεία του αναγνώστη είναι δυσδιάκριτα και σε αρκετές περιπτώσεις ηθελημένως ανύπαρκτα. Σε αυτή τη δυσκολία επιτείνει το γεγονός πως και τα ίδια τα λογοτεχνικά έργα (οι ποιητικές συλλογές εν προκειμένω) δυσχεραίνουν την επικοινωνία μεταξύ των τριών παραγόντων δημιουργός-κείμενο-αναγνώστης. Εφόσον ο αναγνώστης πλέον συντελεί στην πραγμάτωση του νοήματος, αυτό σημαίνει πως κάθε ερμηνεία νομιμοποιείται και σε τελική ανάλυση το κείμενο λέει ό,τι ο αναγνώστης θέλει να λέει ή θέλει να ακούσει.

Όπως πολύ εύστοχα περιγράφει ο Όσκαρ Ουάιλντ στο δοκίμιο του «Ο κριτικός ως Λογοτέχνης», η κριτική οφείλει να είναι μια μορφή τέχνης, δηλαδή να μην εμμένει αναμασώντας, ούτε να αερολογεί ερμηνεύοντας το κείμενο το οποίο θέτει προς κρίσιν αλλά να δημιουργεί πάνω σε αυτό. 

Θεσσαλονίκη 2014
ISBN: 978-618-81129-7-1
εκδόσεις "το βιβλίο"

Το έργο λοιπόν της κριτικής είναι σημαντικό και δύσκολο, πόσο μάλλον όταν πρόκειται για μια αξιόλογη ποιητική συλλογή όπως αυτή του Πέτρου Θεοδωρίδη «Ακόμη και η Αριάδνη ήταν ψέμα».

Για όποιον θέλει να μάθει αν ο Πέτρος Θεοδωρίδης γράφει σε δεκαπεντασύλλαβο ή ενδεκασύλλαβο, αν χρησιμοποιεί ελεύθερο στίχο ή ομοιοκαταληξία, αν η ποίηση του είναι ερωτική ή πολιτική ή μεταφυσική ή ποιες είναι οι επιρροές του, τότε δεν έχει παρά να διαβάσει την ίδια τη συλλογή. Η συλλογή μιλάει για τον εαυτό της καλύτερα από οποιαδήποτε κριτική. Η ποίηση του Πέτρου Θεοδωρίδη δεν χρειάζεται κανένα δεκανίκι από κανένα κριτικό, προκειμένου να αναλύσει τα κρυμμένα νοήματα και τις διφορούμενες διατυπώσεις. Αυτό που θέλει να το πει το λέει.  Όταν θέλει να μιλήσει μελαγχολικά, μιλάει μελαγχολικά. Όταν θέλει να μιλήσει πολιτικά, μιλάει πολιτικά. Όταν θέλει να μιλήσει ερωτικά μιλάει ερωτικά. Τόσο απλά.

Η απλότητα και η  ευθύτητα της συλλογής δεν είναι ένδειξη ευκολίας και προχειρότητας. Η συλλογή είναι προσεγμένη τόσο ως προς το περιεχόμενο όσο και ως προς την τεχνική. Η επιλογή των λέξεων δεν είναι τυχαία, ούτε και η επιλογή του εκάστοτε είδους που επιλέγεται. Πεζός λόγος, ελεύθερος στίχος, παραδοσιακή ομοιοκαταληξία, όλα συνεισφέρουν στην απόδοση και την πραγμάτωση του νοήματος μέσα στο ίδιο το ποίημα.

Αυτό είναι ακόμη ένα στοιχείο που χαρακτηρίζει την ποιητική συλλογή: ευελιξία και πολυπρισματικότητα. Η συλλογή «Ακόμη κι η Αριάδνη ήταν ψέμα» δεν είναι μονοδιάστατη. Αντίθετα προσπαθεί να συνδιαλεχθεί σχεδόν με κάθε ρεύμα που υφίσταται σήμερα στην λογοτεχνία. Ο Πέτρος Θεοδωρίδης ανοίγει διάλογο τόσο με τον ελεύθερο στίχο, με τον πεζό λόγο με τις σύντομες ποιητικές του παρεμβάσεις αλλά και με το μέτρο και την ομοιοκαταληξία.

Μέσα στην συλλογή υπάρχει το πολιτικό-καταγγελτικό στοιχείο, το μελαγχολικό, το ερωτικό, το αυτο-κριτικό, όχι ως «ξέμπαρκα στοιχεία» αλλά ως οργανική ενότητα. Κάποιος θα μπορούσε να το ερμηνεύσει ως μία προσπάθεια πειραματισμού για την ανεύρεση μιας ταυτότητας, αλλά στην πραγματικότητα αυτός ο πειραματισμός οδηγεί περισσότερο στην διάνοιξη των δυνατοτήτων του ποιητικού λόγου, παρά στην απόρριψη επιλογών μέχρι την ανεύρεση της μίας ταυτότητας.

Η ποίηση του Πέτρου Θεοδωρίδη ακροβατεί, πιστεύω με επιτυχία. Ακριβώς αυτό είναι και το στοίχημα της εποχής μας, το στοίχημα το οποίο κάθε ποιητής και κάθε ποιητική συλλογή αναλαμβάνει: Να ισορροπήσει μεταξύ του αγοραίου, του φθηνού και του απλοϊκού (τα βασικά χαρακτηριστικά του πολιτισμού του lifestyle που κυριαρχούσε από το 80 μέχρι και τις αρχές της κρίσης) από την μια και της δηθενιάς, του ελιτισμού και του σνομπισμού (τα βασικά χαρακτηριστικά της νομενκλατούρας της υψηλής λογοτεχνίας και του υψηλού πολιτισμού).  Καταφέρνει να είναι απλή και προσιτή χωρίς να είναι απλοϊκή και φθηνή. Καταφέρνει να είναι πολυδιάστατη και βαθιά χωρίς να απευθύνεται μόνο στην ελίτ.

Ποιητικές συλλογές σαν την «Ακόμη κι η Αριάδνη ήταν ψέμα» με γεμίζουν με ελπίδα για το ποιητικό μέλλον αυτού του τόπου. Είναι στην ουσία η αρχή μιας στροφής και παράλληλα μιας σύγκλισης των δύο στοιχείων που στην σύγχρονη εποχή έχουν πάρει αντίθετες κατεύθυνσης. Έχοντας τις αισθήσεις μας σε εγρήγορση, αυτή η συλλογή με την ευρύτητά της είναι ένα κάλεσμα για επαναπροσδιορισμό κι επανεξέταση του ερωτήματος «Τι είναι τελικά η ποίηση;»

του Ανδρέα Αντωνίου

Τη συλλογή ποιημάτων "όταν συναντηθούμε ξανά" μπορείτε να την "κατεβάσετε" ελεύθερα από εδώ ή να τη διαβάσετε online εδώ.

ποιητής: Πέτρος Θεοδωρίδης | εκδόσεις:  το βιβλίο | είδος: ποίηση| σελίδες: 80

επιμέλεια - σελιδοποίηση: Δήμος Χλωπτσιούδης | ISBN: 978-618-81129-7-1

διαβάστε και την κριτική παρουσίαση της συλλογής του Δήμου Χλωπτσιούδη

διαβάστε όλα τα άρθρα της στήλης "λογοτεχνικό δοκίμιο"

•