ΦΕΜΙΝΙΣΜΟΣ,ΑΡΧΑΙΟΓΝΩΣΙΑ,ΙΣΤΟΡΙΑ Τα αρχίδια πάνω στο τραπέζι .ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΑΠΟ ΤΟ NOMADIC UNIVERSALITY Intellectual Commons

παρακαλώ πολύ μην αφησετε να σας σοκάρει ο τιτλος .. Προκειται για εξαιρετικο απο καθε αποψη αρθρο https://nomadicuniversality.com/.../%cf%84%ce%b1-%ce.../... Τα αρχίδια πάνω στο τραπέζι NOMADICUNIVERSALITY.COM Τα αρχίδια πάνω στο τραπέζι της Βικτουάρ Τυαγιόν «Ο φεμινισμός είναι μια συλλογική περιπέτεια, για τις γυναίκες, για τους άντρες, για τους λοιπούς. Μια επανάσταση που έχει αρχίσει. Μια κοσμοθε.... ΦΕΜΙΝΙΣΜΟΣ,ΑΡΧΑΙΟΓΝΩΣΙΑ,ΙΣΤΟΡΙΑ Τα αρχίδια πάνω στο τραπέζι 13 ΙΟΥΝΙΟΥ 2021 NOMADICUNIVERSALITY ΟΛΙΒΙΑ ΓΚΑΖΑΛΕ,ΑΡΡΕΝΩΠΟΤΗΤΕΣ ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ της Βικτουάρ Τυαγιόν «Ο φεμινισμός είναι μια συλλογική περιπέτεια, για τις γυναίκες, για τους άντρες, για τους λοιπούς. Μια επανάσταση που έχει αρχίσει. Μια κοσμοθεώρηση, μια επιλογή. Το ζητούμενο δεν είναι να αντιπαραθέσουμε τα μικρά πλεονεκτήματα των γυναικών στα μικρά κεκτημένα των ανδρών, αλλά να τα τινάξουμε όλα στον αέρα». Virginie Despentes, King Kong Théorie Το βιβλίο αυτό δεν είναι ένα εγχειρίδιο για να μάθει κανείς πώς να γίνει πραγματικός άντρας. Ούτε είναι μια προκήρυξη ενάντια σε κάποια αφηρημένη οντότητα που θα ονομαζόταν «οι άντρες», που να τους βάζει όλους στο ίδιο τσουβάλι. Και δεν είναι μία προσωπική άποψη για την αρρενωπότητα την οποία θα είχα αντλήσει από λιγότερο ή περισσότερο εμπνευσμένες παρατηρήσεις του κοντινού μου περιβάλλοντος. Είναι μία απόπειρα σύνθεσης εκατοντάδων εργασιών –άρθρων, διδακτορικών, δοκιμίων, ντοκυμανταίρ- που αφορούν την αρρενωπότητα, τους άνδρες και τον ανδρισμό, που είχα την ευκαιρία να διαβάσω στο πλαίσιο της δουλειάς μου. Είμαι δημοσιογράφος. Εδώ και δύο χρόνια, σε μια εκπομπή που μεταδίδεται σε podcast, Les couilles sur la table, συζητώ για καμιά σαρανταριά λεπτά με ειδικούς/-ές σε κάποιο ζήτημα σχετικό με την αρρενωπότητα. Είναι πανεπιστημιακοιές[1], καλλιτέχν-ιδ-ες, ερευνήτριες. Τη στιγμή που γράφω αυτές τις γραμμές, έχουν μεταδοθεί σαράντα επεισόδια. Είμαι φεμινίστρια, πάει να πει: πιστεύω σε αυτή την επαναστατική ιδέα ότι οι γυναίκες είναι άνθρωποι. Θέλω, και πιστεύω ότι είναι δυνατό, όποιο κι αν είναι το φύλο μας, να μπορούμε να διάγουμε βίους ελεύθερους και ευτυχείς, σε ίση μοίρα. Είμαι πεπεισμένη ότι το ζήτημα αυτό των έμφυλων σχέσεων, και άρα της αρρενωπότητας, μας αφορά απολύτως όλες και όλους, σε όλες τις πτυχές της ζωής μας. Ως γυναίκα, από την πιο νεαρή ηλικία, με σημάδεψε η διαδεδομένη έμφυλη βία. Όπως πολλές, για παράδειγμα, υπέστην παρενοχλήσεις και προσβολές στο δρόμο, μόλις βγήκα από την παιδική μου ηλικία. Μεγαλώνοντας στη δεκαετία του 1990, σημαδεύτηκα επίσης από την εποχή, απ’ όσα έβλεπα να γίνονται στον κόσμο –τους στρατιώτες που ήταν υπεύθυνοι για τις σφαγές στο Κόσοβο, τους ισλαμιστές τρομοκράτες, τους μαθητές λυκείου που πολυβολούσαν τους συμμαθητές τους στις Ηνωμένες Πολιτείες, τους κατά συρροή δολοφόνους, τους βιαστές και τους παιδεραστές στα τηλεοπτικά δελτία, τις ταινίες και τα βιβλία: άντρες, ξανά και ξανά. Το πρώτο ζήτημα που με κατατρύχει λοιπόν από καιρό είναι το νόημα της βίας. Γιατί, παντού στον κόσμο, οι βιαιότητες αυτές διαπράττονται από άτομα αρσενικού γένους; Ως παιδί, και μετά ως έφηβη, μας ένιωθα, όλες και όλους, κλεισμένες μέσα σε ρόλους που δεν μας ταίριαζαν πραγματικά: εγώ και οι φίλες μου έπρεπε να καταπίνουμε την οργή μας, να είμαστε πιο γλυκιές, να αποφεύγουμε τις συγκρούσεις· εκείνοι τσακώνονταν βγαίνοντας απ’ το μάθημα, φώναζαν «παλιοπούστη» σε κάθε διάλειμμα, ρίχνανε χαστούκια … Αυτή η μεγάλη μασκαράτα με προβλημάτιζε. Αλλά ο μόνος λόγος περί ανδρών στον οποίο ήμουν εκτεθειμένη ήταν ο λόγος των γυναικείων περιοδικών, τα οποία καταβρόχθιζα, που μας μάθαινε να καταλαβαίνουμε τι αρέσει στους άντρες και τι περιμένουν από μας. Όλα φωτίστηκαν όταν έφτασα δεκαέξι: η μεγάλη μου αδερφή μού χάρισε το King Kong Théorie της Βιρζινί Ντεπάντ, που μόλις είχε κυκλοφορήσει. Το βιβλίο αυτό μου άλλαξε τη ζωή. Μπορώ ακόμα σήμερα να παραθέσω από μνήμης ολόκληρα χωρία, όπως το εξής: «Ο παραδοσιακός ανδρισμός είναι ένα εγχείρημα που ακρωτηριάζει τόσο όσο και η ανάθεση της θηλυκότητας». Ήταν τόσο διαυγές, και τόσο πιστό σε όλα όσα έβλεπα παντού γύρω μου: κορίτσια που αφήνονταν, μερικές φορές πρόσχαρα, στην υποταγή και την υπακοή· αγόρια συχνά ανίκανα για συναισθηματική εγγύτητα με τους πιο κοντινούς φίλους τους, απότομα και βίαια από συνήθεια, για το ίματζ, τα οποία όμως συγκρατούσαν τα δάκρυά τους και, τρομοκρατημένα, έκρυβαν την τρωτότητά τους. Διότι αυτό που μαθαίνουν ακόμα και σήμερα τα αγόρια, με χίλιους τρόπους, είναι ότι απαξιώνονται αν υιοθετήσουν στάσεις ή δραστηριότητες κωδικοποιημένες ως γυναικείες. Το δεύτερο ζήτημα αυτού του βιβλίου, λοιπόν, είναι το ζήτημα αυτών των στερεοτύπων και των επιταγών του ανδρισμού. Η ανδρική κυριαρχία παραμένει μία προφάνεια. Το ερώτημα πότε και πώς άρχισε είναι συναρπαστικό, αλλά δεν είναι το αντικείμενο αυτού του βιβλίου. Ας θυμίσουμε μόνο τρία πράγματα: έχει πανάρχαιες ρίζες, πολλών χιλιετιών, και φαίνεται να ισχύει για όλες τις κουλτούρες· δεν υπήρξε ποτέ αντίστροφο ισοδύναμο της πατριαρχίας (σε καμία εποχή οι γυναίκες δεν είχαν το δικαίωμα να ακρωτηριάζουν, να φονεύουν, να εγκλείουν, να επιτίθενται στους άντρες)· τέλος, η κυριαρχία αυτή είναι δομική –ταυτόχρονα οικονομική, συμβολική και πολιτισμική. Κανείς δεν εκφεύγει απ’ αυτήν· κανείς δεν μεγαλώνει εκτός της έμφυλης τάξης· είναι σαν τον αέρα που αναπνέουμε. Η ανδρική κυριαρχία δεν είναι ούτε μία πραγματικότητα στην οποία συναινούμε ελεύθερα. Όλοιες ερχόμαστε σε μια κουλτούρα ήδη συγκροτημένη. Είμαστε τα προϊόντα της, και την παράγουμε με τις πρακτικές μας και με την ύπαρξή μας. (…) Τέλος, για να μην υπάρχουν αμφισημίες, σχετικά με το επίμονο κλισέ που θέλει τις φεμινίστριες να μισούν τους άντρες, καλό είναι να διευκρινίσω: δεν θεωρώ ότι οι άντρες είναι εχθροί των γυναικών. Ακριβώς επειδή αγαπώ τους άντρες είναι που πιστεύω στη δυνατότητα να ζήσουμε εξισωτικές σχέσεις, που είμαι φεμινίστρια. Δεν πρόκειται για κάποιο πόλεμο μεταξύ γυναικών και ανδρών· το αντίθετο: παλεύοντας κατά του σεξισμού, ο φεμινισμός είναι ίσως η μόνη μας ελπίδα να κάνουμε βιώσιμη τη συμβίωσή μας, χωρίς κανείς να κυριαρχεί επί του άλλου. Θέλω λοιπόν επίσης να καταλάβω την κυριάρχηση ορισμένων ανδρών επί άλλων ανδρών: αυτό είναι το τρίτο μεγάλο ερώτημα αυτού του βιβλίου. Όλοι οι άντρες είναι σε κυριαρχική θέση, αλλά κάποιοι είναι λιγότερο και άλλοι περισσότερο. Η αρρενωπότητα επιβάλλει όχι μόνο μια ιεράρχηση μεταξύ ανδρών και γυναικών, αλλά και μια ιεράρχηση των ανδρών μεταξύ τους. Το να ενδιαφερθείς για τις αρρενωπότητες, να επιστρέψεις το βλέμμα, σημαίνει λοιπόν επίσης να θέσεις ξανά υπό διερώτηση την οικονομία μας, τους πολιτικούς, δικαστικούς, ιατρικούς μας θεσμούς, με άλλα λόγια, τις εξουσιαστικές μας δομές. Δεν υπάρχει τίποτε το μοιραίο σε όλα αυτά· πρόκειται για ζητήματα δομικά, και τις δομές μπορούμε να τις καταλύσουμε, ή να τις παρακάμψουμε. Στα είκοσί μου, είχα την τύχη να σπουδάσω στις Ηνωμένες Πολιτείες. Εκεί έμαθα ότι, στο πλαίσιο των τμημάτων των gender studies, πανεπιστημιακοί δούλευαν επίσης πάνω στις masculinities studies. Το ζητούμενο ήταν να αντιστρέψεις το βλέμμα, εκεί όπου η αρρενωπότητα ως τέτοια υπήρξε ανέκαθεν το τυφλό σημείο της κυριαρχίας. Με άλλα λόγια, για να επαναλάβω τα λόγια τού Ερίκ Φασσέν [Eric Fassin] από το επίμετρό του στο βιβλίο της Ρέιουιν Κοννέλλ [Raewyn Connell] Αρρενωπότητες, στο οποίο θα επανέλθω διά μακρών σε αυτό το βιβλίο: «Αν οι σπουδές για τις γυναίκες τούς είχαν επιτρέψει την πρόσβαση σε μία οικουμενικότητα η οποία μέχρι τότε επιφυλασσόταν στους άντρες, οι σπουδές για τους άντρες θα έκαναν τους τελευταίους να εισέλθουν στο χώρο μιας ιδιαιτερότητας όπου μέχρι τότε ήταν περιορισμένες οι γυναίκες». Γυρίζοντας στη Γαλλία, έλεγα ότι κάποια μέρα θα μου άρεσε να γράψω για την αρρενωπότητα, αλλά δεν αισθανόμουν ότι νομιμοποιούμαι γι’ αυτό. Κατά βάθος, νομίζω ότι περίμενα να το αναλάβει κάποιος άντρας. Ωστόσο, προσπάθησα πολλές φορές να προτείνω θέματα σχετικά με την αρρενωπότητα, για χρόνια, αλλά κανείς δεν φαινόταν να το βρίσκει ενδιαφέρον. Στη σχολή δημοσιογραφίας όπου σπούδασα, δεν το θεωρούσαν καν ζήτημα. Μερικά χρόνια αργότερα, αποφάσισα να γίνω ανεξάρτητη δημοσιογράφος ώστε επιτέλους να ασχολούμαι με τα θέματα που ενδιέφεραν εμένα. Επί χρόνια, έβλεπα να δημοσιεύονται μελέτες και άρθρα διαφωτιστικά και ενδιαφέροντα στον πανεπιστημιακό κόσμο, αλλά τα ΜΜΕ ποτέ δεν μιλούσαν γι’ αυτά. Θέλησα να τα μοιραστώ, συνομιλώντας με τους ερευνητές και τις ερευνήτριες που αφιέρωσαν τόσο χρόνο να στοχαστούν γι’ αυτά τα ζητήματα. Το podcast ήταν το ιδεώδες μέσο γι’ +αυτό. Εξ αρχής θέλησα να δώσω το λόγο στους πανεπιστημιακούς, και όχι να μεταδώσω υποκειμενικές μαρτυρίες διάσημων ή ανώνυμων ανδρών που θα έδιναν την προσωπική τους άποψη για την δική τους αρρενωπότητα. Πρώτον διότι είναι πολύ δύσκολο να έχεις «άποψη» όταν είσαι από τη μεριά της κυριάρχησης –πολύ σπανίως έχει κανείς συνείδηση των προνομίων που συνεπάγεται το να είσαι λευκός, ετεροφυλόφιλος, αρτιμελής, εντεύθεν του φύλου [cisgenre]. Έπειτα, είμαι πεπεισμένη ότι, για να σκεφτούμε τις κυριαρχήσεις, έχουμε ανάγκη έννοιες, γεγονότα, στατιστικές, όχι μόνο μαρτυρίες (άλλωστε συχνά οι πανεπιστημιακοί αυτές συχνά δουλεύουν πάνω σε μαρτυρίες, σε εκτενείς συνεντεύξεις που συνέλεξαν υπομονετικά). Συχνά μου προσάψανε την χυδαιότητα του τίτλου Τα αρχίδια πάνω στο τραπέζι. Δουλεύω σήμερα σε ένα γραφείο όπου μας φαίνεται απολύτως νορμάλ να εκφωνεί κανείς φράσεις όπως Έχει κανείς ένα μικρόφωνο για τα αρχίδια; Τι θέμα έχουν τα αρχίδια αυτή την εβδομάδα; Δεν μπορώ να έρθω στη συνεδρίαση, πρέπει να μοντάρω τα αρχίδια … (Εξάλλου, αν συναντηθούμε κάποια μέρα, προπαντός μη μου πείτε αστεία για τα αρχίδια, σας διαβεβαιώ ότι στη σύνταξη του Binge Audio τα έχουμε πει και ξαναπεί όλα). «Βάζει τα αρχίδια του πάνω στο τραπέζι» είναι μία μεταφορά που πάντοτε μου κινούσε την περιέργεια. Παίρνω τη γραμματική και τα σχήματα λόγου πολύ σοβαρά. Δεν καταφέρνω ποτέ να ξεχάσω τελείως την κυριολεκτική σημασία των εκφράσεων, και η συγκεκριμένη μού φαινόταν να συνοψίζει εύστοχα αυτό που ήθελα να κάνω. Τα αρχίδια είναι το σύμβολο του ανδρισμού. Ετυμολογικά, η λέξη testicule βγαίνει από το testis, στα λατινικά «μάρτυρες»: τα όργανα αυτά είναι μάρτυρες του ανδρισμού. «Les couilles», μάλιστα, σε ορισμένες εκφράσεις, μπορεί να σημαίνει «οι άντρες»: ορισμένοι άντρες μεταξύ τους αποκαλούνται «ma couille», λένε ότι προτιμούν να βρίσκονται «entre couilles». Το να «έχεις αρχίδια» σημαίνει να έχεις θάρρος, σαν η ηθική αυτή αρετή να μπορεί να είναι μόνο ανδρική. Γι’ αυτό το λόγο σκέφτηκα ότι αυτό το τραπέζι, στο οποίο όποιος τα βάλει χαίρει εκτίμησης, θα μπορούσαμε να το μετατρέψουμε σε τραπέζι εξέτασης, συζήτησης, ανατομής της αρρενωπότητας. Είμαι πεπεισμένη ότι η γνώση χειραφετεί και ελευθερώνει. Πολλοί/-ές μου το είπαν και μου το έγραψαν: αυτές οι σκέψεις και οι αναλύσεις που μεταδόθηκαν σε αυτές τις συνεντεύξεις τούς προκάλεσαν συνειδητοποιήσεις, αλλαγές προοπτικής που τους επέτρεψαν να αναπνεύσουν κάπως καλύτερα. Εκπομπή πρώτη: Ανατροφές ανδρισμού Συζήτηση με την Ολιβιά Γκαζαλέ [Olivia Gazalé], η οποία διδάσκει φιλοσοφία και έχει γράψει τα βιβλία Je t‘aime à la philo : Quand les philosophes parlent d‘amour et de sexe [Σ’αγαπώ στη φιλοσοφία (ή «σε φιλοσοφικό στυλ»): Όταν οι φιλόσοφοι μιλούν για την αγάπη και το σεξ] και Le Mythe de la virilité – Un piège pour les deux sexes [Ο μύθος του ανδρισμού – μια παγίδα και για τα δύο φύλα). Ποια ήταν η εικόνα του ιδανικού άνδρα στην αρχαία Ρώμη; Οι κανόνες [canons] για τον ιδανικό άνδρα καθιερώθηκαν στην Ελλάδα, και μετά τελειοποιήθηκαν στη Ρώμη. Στην αρχαία Ελλάδα, το μοντέλο τους είναι η ἀνδρεία[2], δηλαδή ο ιδεατός ανδρισμός. Πρόκειται κατ’ αρχάς για κανόνες σωματικής ωραιότητας. Υπάρχει αυτή η ιδέα ότι το βέλτιστο του ανθρώπινου υλικού, η ανθρώπινη τελειότητα, είναι το ανδρικό σώμα. Πρέπει να έχεις φαρδιούς ώμους, να είσαι ψηλός … Σε αυτά προστίθενται κανόνες ηθικότητας, βγαλμένοι ιδίως από τη στωική φιλοσοφία. Ο Ηρακλής, ο οποίος είναι ο καλύτερος εκπρόσωπος της ελληνικής ἀνδρείας, τιμάται και θαυμάζεται για τις ποιότητες σωματικής ρώμης που διαθέτει, για την ισχύ και τo ανεπτυγμένο μυϊκό του σύστημα, αλλά επίσης για το θάρρος του, το πείσμα του, την ηθική του αξία, την τόλμη, τη μαχητικότητά του. Στους κανόνες αυτούς βρίσκουμε πάντοτε την διπλή αυτή ιδέα της ισχύος και του ελέγχου. Έπρεπε δηλαδή να είσαι ικανός να ελέγχεις, να κυβερνάς τον εαυτό σου; Προπαντός να κυβερνάς. Αυτό είναι που θέτει τον άνδρα υπεράνω της γυναίκας, η οποία θεωρείται ευέξαπτη, ανορθολογική, απερίσκεπτη, παρορμητική. Ο άνδρας, πάλι, πιστεύει ότι είναι πάντοτε κύριος των συναισθημάτων και των παθών του. Ο στωικισμός θα εισαγάγει την ιδέα ότι ο ανδροπρεπής άνδρας πρέπει να μάθει να υπομένει τον πόνο, μέχρι και να επιθυμεί το θάνατο. Στα δεκαεπτά του, ο νέος Ρωμαίος καλύπτεται από μία τόγα, η οποία συμβολίζει την pudor, δηλαδή όχι μόνο τη σωματική ευπρέπεια αλλά κυρίως την κάλυψη των συναισθημάτων. Ένας άνδρας δεν πρέπει να δείχνει τίποτε, δεν πρέπει ούτε να κλαίει ούτε να φτερνίζεται ούτε να φοβάται. Mε παραξένεψε πολύ που διάβασα ότι ο άνδρας, στους Ρωμαίους, δεν επιτρεπόταν ούτε να φτύνει, ούτε να φτερνίζεται, ούτε να ρουφάει τη μύτη του ούτε να χασμουριέται! Nαι, διότι όλα αυτά είναι σημεία θηλυπρέπειας. Πρέπει να κατανοήσουμε ότι, το να είσαι άνδρας, σημαίνει πρώτα και κύρια να μην είσαι γυναίκα. Η εκθήλυνση είναι ο χειρότερος εφιάλτης στην αρχαιότητα –και συνέχισε να είναι για καιρό μετά. Ακόμα και σήμερα … Ασφαλώς. Ακριβώς επειδή το θηλυκό απαξιώνεται, η εκθήλυνση γεννά υποψίες ότι αποτελεί ένδειξη δειλίας, μικροψυχίας και μαλθακότητας. Η μαλθακότητα είναι ο εφιάλτης των Ρωμαίων: η mollitia. Η πιο συχνή βρισιά ήταν να σε πουν mollis! Η μαλθακότητα παραπέμπει στη γυναικεία παθητικότητα, άρα στην ιδέα ότι η γυναίκα δεν αυτοκυβερνάται (εφόσον δεν ελέγχει τις έμμηνες ρύσεις της), σε αντίθεση με τον άνδρα ο οποίος υποτίθεται ότι κυβερνά τη στύση και τις εκσπερματώσεις του … Μπορείτε να μας εξιστορήσετε πώς λειτουργούσε το σύστημα της παιδεραστίας στην αρχαία Ελλάδα; Πρώτα, πρέπει να κατανοήσουμε ότι οι ίδιες οι κατηγορίες της ετεροφυλοφιλίας και της ομοφυλοφιλίας δεν υπήρχαν στην Ελλάδα. Ο άνδρας, ο ελεύθερος πολίτης, είχε, θα μπορούσαμε να πούμε, μια πολυφυλοφιλία, με άλλα λόγια είχε μία νόμιμη σύζυγο, ερωμένες, παλλακίδες (που τις αποκαλούσαν ἑταῖρες), ενώ επισκεπτόταν επίσης τις ιεροδούλους. Και κατά τη νεότητά του είχε περάσει από μια διαβατήρια τελετή που ήταν υποχρεωτική για την καλή αθηναϊκή κοινωνία: την παιδεραστική παιδαγωγία. Οι άντρες προπονούνταν γυμνοί στο γυμνάσιον, συμμετείχαν σε διαγωνισμούς ομορφιάς και εκτίθεντο στο θαυμασμό και την κατάκτηση από πιο ηλικιωμένους άντρες. Προκαλούσε πολύ κακή εντύπωση, όταν ήσουν ἐρωμένος –δηλ. έφηβος- να μην έχεις κάποιον προστάτη, ο οποίος αποκαλούνταν ἐραστής και αποστολή του ήταν να σε κάνει άντρα. Επρόκειτο για μια διανοητική-πολιτισμική διαπαιδαγώγηση, η οποία περιλάμβανε σεξουαλικές σχέσεις. Η σεξουαλική επαφή ήταν εξαιρετικά κωδικοποιημένη, εφόσον ο ἐραστής, ο πιο ηλικιωμένος, έπρεπε οπωσδήποτε να διεισδύσει πρωκτικά τον νέο άντρα, και σε καμία περίπτωση το αντίστροφο. Αυτό βασιζόταν στην ιδέα ότι το σπέρμα του πιο ηλικιωμένου άντρα ήταν κάτι που προσδίδει ανδροπρέπεια. Οι αρχαίοι Έλληνες είχαν το σπέρμα σε τόσο υψηλή εκτίμηση, του προσέδιδαν τόση αξία, που θεωρούσαν ότι, αν γονιμοποιηθεί από το σπέρμα ενός πιο ηλικιωμένου άντρα, ο νεότερος γινόταν πιο αρρενωπός. Μια ιδέα που βρίσκουμε στους Μπαρούγια της Νέας Γουινέας … Ναι, όπως το περιέγραψε ο ανθρωπολόγος Μωρίς Γκοντελιέ, με ένα σύστημα τελετουργικών πεοθηλασμών: πρόκειται πάντα για την ίδια ιδέα, ότι το σπέρμα σε κάνει άντρα, και κυρίως ότι θα αντισταθμίσει το ολέθριο αποτέλεσμα του μητρικού γάλακτος, το οποίο οδηγούσε σε εκθήλυνση του νέου άντρα. Η ελληνική παιδεραστία είναι ένα είδος διαβατήριας τελετής. Υπάρχει ένα πολύ αστείο περιστατικό σε ένα κείμενο του Αριστοφάνη, τους Όρνιθες. Ένας άντρας λέει σε έναν άλλο: «Καλά, συναντάς το γιο μου καθώς φεύγει από το γυμνάσιο, μόλις έχει βγει από τα λουτρά, και δεν τον φιλάς, δεν του λες μια λέξη, ούτε καν του ζουπάς τ’ αρχίδια; Και λες πως είσαι φίλος μας;». Και στη Ρώμη; Οι Ρωμαίοι δεν είχαν καθόλου τις ίδιες πρακτικές, επειδή η ρωμαϊκή κοινωνία είναι πολύ πιο πατερναλιστική. Ο πατέρας της οικογένειας δεν θα είχε ποτέ ανεχθεί τον ανταγωνισμό ενός ἐραστού στην εξουσία του επί των νέων. Από την άλλη, είχαν μικρούς σεξουαλικούς σκλάβους –ενίοτε πολύ μικρούς. Ο αυτοκράτορας Τιβέριος ανέτρεφε και εκπαίδευε μικρά αγόρια, από δύο έως τεσσάρων ετών, να κολυμπάνε μαζί του στο καθημερινό του μπάνιο και να βουτάνε ανάμεσα στους μηρούς του –τα αποκαλούσε «τα ψαράκια μου»- ώστε να του προσφέρουν στοματικά χάδια … Ο Τιβέριος, και πολλοί άλλοι: αφηγείστε ότι υπήρχαν ειδικευμένες σχολές όπου εκπαίδευαν αγόρια να είναι σεξουαλικοί σκλάβοι. Ακριβώς! Τους pueri delicati. Αυτοί είχαν απαλό δέρμα, μακριά μαλλιά, αρωματίζονταν και διάνθιζαν με την λεπτή παρουσία τους τα συμπόσια· και αυτό ήταν απολύτως αποδεκτό κοινωνικά. Διαβάζοντας το βιβλίο σας, αντιλαμβανόμαστε πόσο βίαιη ήταν συχνά η ανατροφή των αγοριών μέσα στην ιστορία. Σε πιο σύγχρονες εποχές, χρησιμοποιούμε ακόμα την παροιμία: «όποιος αγαπά, παιδεύει»[3]: μήπως αυτή δεν είναι η παιδαγωγία που επικράτησε μέχρι και σήμερα; Ότι διδάσκουμε ξυλοκοπώντας; Ο σκοπός είναι να σκληραγωγήσουμε τα αγόρια. Ένας άντρας, πραγματικός άντρας, είναι κάποιος που δέχεται τα χτυπήματα, που περιφρονεί τον πόνο –και αυτό δεν έχει τίποτε το φυσικό … Είναι αναπόφευκτα κάτι που αποκτάται από το ντρεσάρισμα των ανδρικών σωμάτων, όπως το αποκάλεσα. Άρα λοιπόν, τα ανδρικά σώματα ντρεσάρονται, σαν ζώα; Για καιρό, αυτό υπήρξε η ίδια η βάση της εκπαίδευσης: η μάθηση γινόταν με χαστούκια, με μαστιγώματα, με το ρόπαλο. Ο μαθητής έπρεπε να υποφέρει. Ο μύθος του πολεμιστή είναι απολύτως κεντρικός σε όλη αυτή την ιστορική κατασκευή του ανδρισμού: ο σκοπός ήταν να παραγάγουμε μαχητές και πολεμιστές. Πώς λοιπόν φτιάχνουμε έναν μαχητή; Λέγοντάς του: «Δεν φοβάσαι να πεθάνεις, δεν φοβάσαι να υποφέρεις». Είτε μιλάμε για τη Σπάρτη είτε για την εποχή του Μεσαίωνα, όπου και στις δύο περιπτώσεις η στρατιωτική θητεία μπορούσε να αρχίζει στα τέσσερα χρόνια, είχαμε διαρκή καψόνια, εκφοβιστικές δοκιμασίες για να μάθεις να αντέχεις το κρύο, την πείνα, το ξύλο. Αυτό που επίσης μου προκάλεσε μεγάλη έκπληξη καθώς βουτούσα στην ιστορία, ήταν ότι είδα σε ποιο βαθμό η υπακοή και η δουλοπρέπεια έχουν κεντρική σημασία στην εκμάθηση. Στο στρατό, υπάρχει ανάγκη υπακοής και πειθαρχίας, οπότε διαμόρφωναν νεαρά αγόρια απολύτως σκληραγωγημένα και φανατικώς υπάκουα. Και στη Γαλλία, άλλωστε, δεν ήταν σπάνιο οι δάσκαλοι να δέρνουν τους μαθητές τους, μέχρι και τη δεκαετία του 50 … Εγώ η ίδια το υπέστην αυτό τα τέλη της δεκαετίας του 60! Δέρνανε άλλωστε κυρίως τα αγόρια, ελάχιστα τα κορίτσια. Θυμάμαι ότι ο δάσκαλός μου στην τετάρτη Δημοτικού μας έδερνε ακόμα με το χάρακα στα δάχτυλα. Σίγουρα είναι ένα κοινό σημείο που μοιράζονται όλοι οι πρόγονοί μας, το να έχουν εκπαιδευθεί κατά τρόπο βίαιο, έτσι δεν είναι; Ναι, και με αυτή την έννοια λέω ότι «το να γίνεις άντρας είναι ένα βαρύ φορτίο». Προφανώς, το να γίνεις γυναίκα την περίοδο εκείνη, ούτε αυτό ήταν απλή ιστορία … Ας πούμε ότι με εντυπωσίασε πολύ σε ποιο βαθμό το σύνολο όλων αυτών των διαβατήριων τελετών ήταν εξαιρετικά επώδυνο. Πέρα από την παιδεραστική παιδαγωγική, στο πλαίσιο της στρατιωτικής θητείας στην αρχαία Αθήνα βρίσκουμε επίσης άλλες τελετουργίες που ήταν πολύ βάρβαρες. Για παράδειγμα, η πρακτική της περιθωριοποίησης: ένα παιδί 17 ή 18 ετών, το εγκαταλείπανε για αρκετές εβδομάδες στις δικές του δυνάμεις μέσα στη φύση, στο δάσος. Έπρεπε να τα βγάλει πέρα μόνο του, να κρύβεται τη μέρα και τη νύχτα να επιδίδεται στο κυνήγι, ή στις κλοπές, για να τραφεί. Ποια η χρησιμότητα όλων αυτών; Καμία, παρεκτός να παραγάγουν πολεμιστές. Δείχνετε πραγματικά σε ποιο βαθμό το κεντρικό μοντέλο του αρσενικού είναι ο ήρωας –ο πολεμιστής, ο στρατιώτης. Η λέξη vir[4] έρχεται από το σανσκριτικό virâ που σημαίνει «ήρωας». O ηρωισμός είναι το παν. Ο δειλός, ο φοβητσιάρης εξομοιώνεται πάντα με το θηλυκό. Άρα με τον υπάνθρωπο, τον μη άνδρα. Από την άλλη, όποιος πεθαίνει στο πεδίο της μάχης, είναι το απόγειο του ανδρισμού. Είναι εντυπωσιακό το πόσο οι τόποι όπου ζούμε διαμορφώθηκαν από το ιδεώδες και το φαντασιακό του ήρωα, του πολεμιστή, του στρατιώτη. Υπάρχει προφανώς μία πολύ ισχυρή πατριωτική διάσταση στον ανδρισμό. Εξίσου εντυπωσιακός είναι ο συστηματικός στιγματισμός της δειλίας, το γεγονός ότι οι αντιρρησίες συνείδησης αντιμετωπίζονται με τόση καχυποψία. Υπάρχει πραγματικά μία επιταγή να είσαι καλός στρατιώτης, την οποία κληρονομήσαμε από την αρχαία Ελλάδα και η οποία σήμερα, ευτυχώς, αρχίζει να αμφισβητείται και πάλι. Η κατάργηση της υποχρεωτικής στρατιωτικής θητείας, για παράδειγμα, είναι τεράστια πρόοδος. Ας θυμηθούμε ότι, το 19ο αιώνα, όλα τα παιδιά είχαν μεγαλώσει με την έμμονη ιδέα της ιμπεριαλιστικής εποποιίας του στρατού και μέσα σε μία λατρεία του πολέμου. Σημαίες, παρελάσεις, παράτες: η κοινωνία ολόκληρη ζούσε στο ρυθμό της σάλπιγγας. Προφανώς, δεν βρισκόμαστε πλέον εκεί. Αλλά σε πολλές χώρες, το αρχετυπικό ιδεώδες του ανδρισμού παραμένει ο στρατιώτης. Άλλωστε, εξηγείτε επίσης πώς ο στρατός, πολύ συγκεκριμένα, έλεγχε τον ανδρισμό των νεοσυλλέκτων. Στην ουσία, η εξέταση προς κατάταξη ήταν ταυτόχρονα μια εξέταση ανδρισμού. Βρίσκουμε πολλά στοιχεία για τη στρατολόγηση στην Histoire de la virilité [Ιστορία του ανδρισμού], έναν εξαιρετικό συλλογικό τόμο υπό τη διεύθυνση των Aλαίν Κορμπέν, Ζαν-Ζακ Κουρτίν και Ζορζ Βιγκαρελλό. Yπήρχε πράγματι αυτή η ταξινόμηση ανάλογα με το ύψος: αν ήσουν πολύ κοντός, μπορεί να σε κόβανε –και πάντως αντιμετώπιζες καχυποψία, ειρωνείες και διακρίσεις- ενώ ο νέος που ήταν ψηλός, ωραίος και αθλητικός υποσχότανε λαμπρή στρατιωτική σταδιοδρομία. Όλα αυτά ποια σχέση έχουν με το φασισμό; Η σχέση αυτή περνά πρώτα απ’ όλα από τη λατρεία των μυών, της ισχύος και μιας κάποιας βαναυσότητας που ανάγεται σε πεμπτουσία. Θα ήταν πολύ ενδιαφέρον να κοιτάξουμε ένα έργο με τον τίτλο Fantasmâlgories[5], το οποίο μεταφράστηκε πρόσφατα στα γαλλικά. Ο συγγραφέας, Κλάους Τέβελάιτ [Klaus Theweleit], αναλύει ένα σύνολο αφηγήσεων για τα Freikorps, τα παραστρατιωτικά σώματα [επί της δημοκρατίας της Βαϊμάρης], και δείχνει ότι, πίσω από αυτή την ανάγκη να διαμορφώσουν μία πρόσοψη σκληρή, βάναυση, ακατάβλητη, υπάρχει ένα ακατανίκητο άγχος της πολυδιάσπασης, της διάλυσης. Είναι μια πραγματική έμμονη ιδέα για τους Ναζί, αυτός ο φόβος της αδιαφοροποίησης. Η ναζιστική ιδεολογία, όπως συχνά συμβαίνει με τις πολύ δογματικές ιδεολογίες, εμμένει απολύτως στη διατήρηση αντιτιθέμενων πολικοτήτων: ο άνδρας είναι πραγματικά άνδρας, αντιδιαστέλλεται ριζικά προς τη γυναίκα· δεν υπάρχει τίποτε κοινό μεταξύ των δύο, οι δε ρόλοι είναι ξεκάθαρα διαχωρισμένοι. Φυσικά, το ύψιστο βδέλυγμα είναι ο θηλυπρεπής ή ο ομοφυλόφιλος –μπορούμε πραγματικά να μιλήσουμε για «ομοκαύτωμα» σε σχέση με την εξόντωση των ομοφυλοφίλων. Γιατί; Διότι ο ομοφυλόφιλος ανατρέπει την απόλυτη διαφοροποίηση των φύλων. Συγχέει τα σύνορα, καταργεί τις διακρίσεις τάξης και φύλου: είναι ύποπτος για εκθήλυνση, για αυτό που οι Ναζί αποκαλούν μειωτικά «εβραιοσύνη» [juiverie]. Τελικά, συγκεντρώνει όλες της κηλίδες του εκφυλισμού. Ο Κλάους Τέβελάιτ το λέει πολύ ωραία: υπάρχει μία τεράστια περιφρόνηση, μια μισογυνία στο ναζισμό. Ωστόσο, οι γυναίκες υπερψήφισαν μαζικά τον Χίτλερ και τον έφεραν στην εξουσία –μόνο και μόνο για να οδηγηθούν ξανά πίσω στην κουζίνα τους και να επωμισθούν την αναπαραγωγή. Η γυναίκα υπήρχε για να φτιάχνει αγόρια. Μικρούς φασίστες. Η ματιά σας άλλαξε από τη συγγραφή αυτού του βιβλίου; Πολύ, ναι. Αρχικά, δούλευα πάνω στο θηλυκό. Προσπαθούσα να διερευνήσω φαινόμενα όπως η «γυάλινη οροφή», οι βιασμοί, η παρενόχληση … Αλλά, καθώς διερευνούσα, κατάλαβα ότι το πρόβλημα προερχόταν όχι μόνο από τα έμφυλα στερεότυπα για το θηλυκό, αλλά επίσης από τα στερεότυπα για το αρσενικό. Τραβώντας την κλωστή, συνειδητοποίησα στ’ αλήθεια τι ήθελε να πει ο Μπουρντιέ όταν γράφει ότι ο ανδρισμός είναι ταυτόχρονα ένα προνόμιο και μία παγίδα. Αν βυθιστεί κανείς στην ιστορία του αρσενικού, αντιλαμβάνεται ότι η φαλλική κυριάρχηση ασκείται σε μεγάλο βαθμό επί των γυναικών, αλλά ασκείται σε επίσης μεγάλο βαθμό επί του αρσενικού, και ότι πραγματικά μπορούμε να μιλήσουμε για καταπίεση του άντρα από τον άντρα. Το θέμα του «άντρα-θύμα» με εκνεύριζε, διότι γενικώς το χρησιμοποιούν οι ανδροκράτες για να πουν ότι ο άνδρας είναι θύμα των γυναικών … Αλλά το βλέμμα μου άλλαξε. Θεωρώ ότι οι άντρες είναι θύματα, πράγματι, αλλά πρώτα και κύρια είναι θύματα του εαυτού τους και μιας ορισμένης εικόνας του ανδρισμού. Το παραπάνω κείμενο αποτελεί επιλογή αποσπασμάτων από το βιβλίο τής Victoire Tuaillon Les Couilles sur la table, Binge Audio Editions, Παρίσι 2019 (κυρίως σελίδες 9 έως 20). Μετάφραση-σημειώσεις: Α.Γ. Εντός των ημερών ακολουθεί και δεύτερο απόσπασμα από αυτό το βιβλίο. Victoire TUAILLON Les couilles sur la table - lectures politiques [1] Η συγγραφέας ακολουθεί μία τακτική συμπεριληπτικής γλώσσας αρκετά ασυνήθιστη στα γαλλικά: γράφει και τους δύο τύπους ιδίως των αντωνυμιών, τον αρσενικό και τον θηλυκό, σε μία ενιαία λέξη χωρίς παύλες ή παρενθέσεις. Στα σημεία αυτά προσπαθώ να επινοήσω κάτι αντίστοιχο στα ελληνικά. [2] Στο πρωτότυπο η ελληνική λέξη με λατινικά στοιχεία. [3] Για την ακρίβεια, η γαλλική παροιμία λέει επί λέξει: «όποιος αγαπά πολύ, τιμωρεί πολύ». [4] Στα λατινικά, «άνδρας». Από αυτήν παράγεται η γαλλική λέξη virilité = ανδρισμός. [5] Ο πρωτότυπος τίτλος είναι Männerphantasien, δηλ. «φαντασιώσεις ανδρών». Το λογοπαίγνιο προστέθηκε στη γαλλική απόδοση (mâle σημαίνει «αρσενικό»). SHARE THIS: