Η Κουλτουρα της Δυσης

Η κουλτούρα της Δύσης

Η κουλτούρα της Δύσης
Ο δυτικός πολιτισμός δεν ανήκει σε κάποιους λαούς: είναι μια ανοιχτή πνευματική κοινότητα
ΦΙΛΙΠ ΝΕΜΟΤι είναι η Δύση;ΜΤΦΡ.: Δ. ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ, ΠΕΝΝΥ ΜΕΓΓΟΥΛΗ, ΑΜΑΛΙΑ ΣΤΑΘΑΚΗ, ΙΩΑΝΝΑ ΧΟΝΔΡΟΥ, ΘΕΩΝΗ ΧΡΥΣΑΝΘΟΠΟΥΛΟΥΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΜΑΡΙΑ ΠΑΠΑΔΗΜΑ«ΕΣΤΙΑ», ΣΕΙΡΑ: ΕΣΤΙΑ ΙΔΕΩΝ, ΣΕΛ. 197

ΑΝΔΡΕΑΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 28/11/2008

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ:

Αλλά τι είναι η Δύση; Η απάντηση που δίνει ο Φιλίπ Νεμό, ιστορικός των ιδεών, χωρίς να αιφνιδιάζει για τη ριζική πρωτοτυπία της, παρουσιάζει, παρ' όλα αυτά, εξαιρετικό ενδιαφέρον για τρεις κυρίως λόγους. Ο πρώτος: γιατί αποφεύγει, όπως ο ίδιος επιχειρηματολογεί σχετικά, τις παγίδες της «ουσιοκρατίας».

Για τον Νεμό, η «Δύση» δεν είναι ένας λαός, αλλά ανοιχτή πνευματική «κοινότητα». Η Δύση δεν αντιστοιχεί σε βιολογική ή εθνοτική καταγωγή, αλλά συγκροτεί μια αξιακή και πολιτική κουλτούρα. Η Δύση δεν είναι, συνεπώς, «ιδιοκτησία» κανενός, αλλά μπορεί να γίνει εκουσίως κτήμα όλων.

Ο δεύτερος λόγος: τα συστατικά στοιχεία που, κατά τον Νεμό, συγκροτούν τη Δύση αρθρώνουν μεταξύ τους μια αλληλοτροφοδοτούμενη και δυναμική ενότητα και, άρα, δεν θα πρέπει να εκλαμβάνονται χωριστά.

Ετσι,

α) η επινόηση της πόλεως, της έννομης ελευθερίας, της επιστήμης και του σχολείου από την αρχαία Ελλάδα,

β) η επινόηση του δικαίου, της ατομικής ιδιοκτησίας, της έννοιας του προσώπου (ατόμου) και του ουμανισμού από τη Ρώμη,

γ) η ηθική και εσχατολογική επανάσταση της Βίβλου (η αγάπη και η δικαιοσύνη, το άνοιγμα στον γραμμικό ιστορικό χρόνο),

δ) η «παπική επανάσταση» που συνδύασε την ελληνική επιστήμη με το ρωμαϊκό δίκαιο, τέλος,

ε) η προώθηση της φιλελεύθερης πλουραλιστικής δημοκρατίας, όλα αυτά τα στοιχεία μαζί συγκρότησαν την ανοιχτή «ταυτότητα» της Δύσης.

Ο τρίτος, τέλος, λόγος έχει σχέση με την πρόταση που καταθέτει ο συγγραφέας σχετικά με την πολιτική μορφή που πρέπει να προσλάβει η Δύση.

............................................

. Εδώ, η κοινωνική τάξη εμφανίζεται να συγκροτείται «αυθόρμητα», μέσω του πλουραλισμού, ως «σύνθεση των ελεύθερων πρωτοβουλιών των ατόμων». Αυτός ο πλουραλισμός αποτιμάται, κατ' αρχάς, στον πνευματικό φιλελευθερισμό. Η αλήθεια προσεγγίζεται μέσω του κριτικού πλουραλισμού, ενώ, αντίθετα, η επίσημη κρατική αλήθεια καταπνίγει τις λοιπές όψεις της πραγματικότητας, επομένως, παρεμποδίζεται η διαδικασία προόδου των γνώσεων. Αυτός όμως ο φιλελευθερισμός, υπογραμμίζει ο συγγραφέας, δεν πρέπει να καταλήγει ούτε στον σκεπτικισμό ούτε στον αξιακό σχετικισμό.Στη συνέχεια, ο πλουραλισμός δίνει εύφορο έδαφος στη δημοκρατία. Η αποϊεροποίηση της εξουσίας, που προκύπτει από τη διάκριση κοσμικής και θρησκευτικής αρχής, έχει και αυτή την αφετηρία της στη Βίβλο. Εκεί τίθενται τα θεμέλια αυτού του χωρισμού, διά μέσου ενός καταμερισμού ρόλων: το κράτος πρέπει να ασχολείται με την επίγεια ζωή, οι προφήτες «προετοιμάζουν το μέλλον». Τέλος, ο οικονομικός φιλελευθερισμός συνιστά «ηθική επιλογή», αφού η σπάνη της αγοράς δεν θεραπεύεται με τις προσευχές και/ή τις κατάρες απόκοσμων μοναχών, αλλά μέσα από την οικονομία της αγοράς. Ακόμα και αν οι οικονομικοί δρώντες έχουν ως κίνητρο τον ιδιωτικό πλουτισμό, από τη στιγμή που παράγουν πλούτο, πετυχαίνουν καλύτερα τον στόχο της «οικονομικής ανάπτυξης» και, με τον τρόπο αυτό, εκπληρώνουν καλύτερα τον θεάρεστο σκοπό της δικαιοσύνης.