''κυρίαρχη γνώμη για την κρίση της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας αποδίδει μία από τις βασικές αιτίες της στην κρίση των κομμάτων. Τα πολιτικά κόμματα ευθύνονται για την κρίση της αντιπροσώπευσης, αφού είναι αυτά τα οποία, έχοντας απομονωθεί από τον πολύπλοκο κόσμο των πραγματικών αναγκών, λειτουργούν ως κλειστοί στον εαυτό τους, αυτοαναπαραγόμενοι εκλογικοί μηχανισμοί.
Αυτή τη διευρυνόμενη σχέση αποξένωσης μπορούμε ωστόσο να την εξετάσουμε και υπό την οπτική όχι αποκλειστικά της ευθύνης των κομματικών ηγεσιών, αλλά και στη βάση της αυτονόμησης των ατομικών και κοινωνικών επιλογών από εξωτερικές επιτηρητικές βαθμίδες. Με άλλα λόγια, η θέση αυτή ερμηνεύει τη σχέση αποξένωσης ανάμεσα στα κόμματα και την κοινωνία ως τη χειραφέτηση της τελευταίας από την πολιτική, μια χειραφέτηση η οποία είναι προϊόν μιας διευρυνόμενης διαδικασίας εξατομίκευσης.**
Στην πραγματικότητα, οι δύο αυτές θέσεις μπορούν, υπό ορισμένες προϋποθέσεις, να είναι συμπληρωματικές. Οχι μόνον με την έννοια του ότι η αυτονόμηση των κομμάτων από τις ατομικές και κοινωνικές ανάγκες, ο ελιτίστικος και τεχνοκρατικός ερμητισμός τους, παράγει αντίστοιχες διαδικασίες κοινωνικής αποστασιοποίησης
. Αλλά και με την έννοια του ότι η μέχρι σήμερα προνοιακή λειτουργία των κομμάτων μέσω του κοινωνικού κράτους συνέτεινε προς έναν ορισμένο αντιπολιτικό κοινωνικό εξισωτισμό.
Ο τελευταίος τροφοδότησε ακόμα περισσότερο τις προσδοκίες κοινωνικής ανόδου, και μάλιστα τις εξατομίκευσε. Το κοινωνικό άτομο του παραδοσιακού κράτους-πρόνοιας, το οποίο έβλεπε την ατομική του ανέλιξη μέσα από συλλογικές διαδικασίες, μέσα από την καθολικότητα της κρατικής μέριμνας, θεωρεί τώρα ότι μπορεί να σχεδιάσει αυτόνομα την κοινωνική του προαγωγή χωρίς, ακόμα και ενάντια, τη συλλογική στήριξη που του προσέφεραν το κοινωνικό κράτος και τα κόμματα που το εμψύχωναν. **
Εντούτοις, η επίκληση της εικόνας αυτού του χειραφετημένου από συλλογικές προνοιακές δεσμεύσεις ατόμου, την ίδια στιγμή που περιγράφει με ενάργεια την πραγματικότητα του καλπάζοντος ατομικισμού, την ίδια στιγμή που ερμηνεύει πειστικά τις υλικές και αντικειμενικές διαδικασίες της εξατομίκευσης, την ίδια αυτή στιγμή χάνει από την οπτική της τις σημερινές αυξανόμενες διαδικασίες περιθωριοποίησης. Η περιθωριοποίηση όμως αυτή, την οποία στην τρέχουσα δημοσιογραφική και πολιτική ορολογία τη συναντάμε ως «κοινωνικό αποκλεισμό» ή και έλλειψη «κοινωνικής συνοχής», πλήττοντας τα μέχρι τώρα «αυτόνομα» άτομα, τα αποτάσσει από κοινωνικο-επαγγελματικές διαδικασίες και ακυρώνει τα όνειρα κοινωνικής ανόδου. Η κρίση αυτή δεν πλήττει μόνον άτομα με περιορισμένο οικονομικό, κοινωνικό και πολιτισμικό κεφάλαιο, ανειδίκευτους εργάτες κ.λπ., αλλά και μεσοστρωματικές ομάδες πληθυσμού του ιδιωτικού τομέα που μέχρι σήμερα εθεωρούντο σχετικά προστατευμένες, με εγγυημένη επαγγελματική διαδρομή....
