http://www.theseis.com/76-/theseis/t97/t97f/sotiris_zizek.htm
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ :
1. Εισαγωγή
Ο Σλαβόι Ζίζεκ αποτελεί ένα ιδιότυπο θεωρητικό φαινόμενο τις τελευταίες δύο δεκαετίες. Παρότι οι θεωρητικές του αναφορές, από την εγελιανή φιλοσοφία έως τη λακανική ψυχανάλυση και τις σύγχρονες νευροεπιστήμες, απέχουν πολύ από το να είναι «βατές», πόσο μάλλον που ο ίδιος έχει μια ιδιαίτερη εσωτερική, «τεχνική» σχέση με αυτές, εντούτοις απολαμβάνει μια εντυπωσιακή «δημοτικότητα», κάτι που φαίνεται και από τον αριθμό και τις σημαντικές πωλήσεις των έργων του, αλλά και από το πλήθος που συγκεντρώνουν οι διαλέξεις του. Και το παράδοξο είναι ότι αυτή η δημοτικότητα δεν οφείλεται τόσο στην απήχηση κάποιας ιδιαίτερης θέσης του, αλλά περισσότερο στο ίδιο το ύφος του, το συγκεκριμένο στυλ του. Αυτό κάνει την απήχησή του να διαφέρει π.χ. από αυτή της Τζούντιθ Μπάτλερ (Judith Butler), που έγινε γνωστή γιατί παρουσίασε στο Gender Trouble (1989) μια ιδιαίτερα συνεκτική θεωρία της κοινωνικής κατασκευής των σεξουαλικών ταυτοτήτων και ρόλων δίνοντας θεωρητική ώθηση και σε θεωρητικές πρακτικές (τα gay/queer studies) αλλά και στις πολιτικές της «ταυτότητας». Στον Ζίζεκ αυτό που μετράει δείχνει να είναι περισσότερο ο τρόπος που συνδυάζει την «υψηλή θεωρία» με τη μελέτη των λαϊκών πολιτισμικών πρακτικών και μάλιστα στις πιο «ταπεινές» ή «χυδαίες» εκφράσεις τους, αλλά και το γεγονός ότι, σε αντίθεση με τις στάσεις θεωρητικού εγκλεισμού (ενίοτε και ιδρυματισμού) άλλων διανοητών, ξαναγυρίζει σε μια μορφή δημόσιας και φιλοσοφικά εμπνευσμένης κριτικής των σύγχρονων κοινωνικών και πολιτικών πραγμάτων.
Η ιδιαίτερη αυτή χρήση της υψηλής θεωρίας και των συγκεκριμένων παραδειγμάτων, η ικανότητα αποσαφήνισης περίπλοκων εννοιών με τη χρήση παραδειγμάτων από τον κινηματογράφο ή την καθημερινή ζωή, οι συνεχείς ψυχαναλυτικές αναφορές (ειδικά όταν η ψυχανάλυση, όχι μόνο ως θεωρητική αναφορά αλλά και ως απόπειρα ατομικής κριτικής αυτογνωσίας, είναι κάτι που έχει απήχηση σε μεγάλο μέρος του «μορφωμένου κοινού» στο οποίο απευθύνεται) σε συνδυασμό με τις ιδιαίτερα οξυδερκείς παρατηρήσεις για κρίσιμα ζητήματα, από την «παγκοσμιοποίηση» έως την «τρομοκρατία», κάνουν τα βιβλία του ιδιαίτερα ενδιαφέροντα, ενίοτε ευχάριστα στην ανάγνωση, κάτι για το οποίο και ο ίδιος δείχνει να έχει επίγνωση, αφού φροντίζει να έχει μια συνεχή παραγωγή άρθρων και βιβλίων, πολύ συχνά ανακυκλώνοντας επιχειρήματα ή παραδείγματα μέσα σε διαφορετικά βιβλία, με αποτέλεσμα συχνά να έχει κανείς την εντύπωση ότι διαβάζει το παλίμψηστον ενός και του αυτού κειμένου (και άλλες στιγμές ότι ο Ζίζεκ προσπαθεί με κάθε τρόπο να καλύψει «τις απαιτήσεις του κοινού»). Επιπλέον, δεν διστάζει, σε πολιτικό επίπεδο, να διαλέγει μια σειρά από κάπως προκλητικές στάσεις, ειδικά όσο περνούν τα χρόνια, αποφεύγοντας την ηπιότερη στάση άλλων διανοουμένων, υποστηρίζοντας την ηθική ανωτερότητα της θρησκευτικής πίστης ως απόφασης, αναγνωρίζοντας τη σημασία του Λένιν (Žižek [ed.] 2002), επιλέγοντας μια πιο αριστερή και αντικαπιταλιστική τοποθέτηση (παρά την ατομική του ένταξη αρχικά στη μάλλον φιλελεύθερου προσανατολισμού σλοβενική αντιπολίτευση κατά τα τελευταία χρόνια της ενιαίας Γιουγκοσλαβίας), εσχάτως επιλέγοντας τον αυτοπροσδιορισμό του ως διαλεκτικού υλιστή.
1. Εισαγωγή
Ο Σλαβόι Ζίζεκ αποτελεί ένα ιδιότυπο θεωρητικό φαινόμενο τις τελευταίες δύο δεκαετίες. Παρότι οι θεωρητικές του αναφορές, από την εγελιανή φιλοσοφία έως τη λακανική ψυχανάλυση και τις σύγχρονες νευροεπιστήμες, απέχουν πολύ από το να είναι «βατές», πόσο μάλλον που ο ίδιος έχει μια ιδιαίτερη εσωτερική, «τεχνική» σχέση με αυτές, εντούτοις απολαμβάνει μια εντυπωσιακή «δημοτικότητα», κάτι που φαίνεται και από τον αριθμό και τις σημαντικές πωλήσεις των έργων του, αλλά και από το πλήθος που συγκεντρώνουν οι διαλέξεις του. Και το παράδοξο είναι ότι αυτή η δημοτικότητα δεν οφείλεται τόσο στην απήχηση κάποιας ιδιαίτερης θέσης του, αλλά περισσότερο στο ίδιο το ύφος του, το συγκεκριμένο στυλ του. Αυτό κάνει την απήχησή του να διαφέρει π.χ. από αυτή της Τζούντιθ Μπάτλερ (Judith Butler), που έγινε γνωστή γιατί παρουσίασε στο Gender Trouble (1989) μια ιδιαίτερα συνεκτική θεωρία της κοινωνικής κατασκευής των σεξουαλικών ταυτοτήτων και ρόλων δίνοντας θεωρητική ώθηση και σε θεωρητικές πρακτικές (τα gay/queer studies) αλλά και στις πολιτικές της «ταυτότητας». Στον Ζίζεκ αυτό που μετράει δείχνει να είναι περισσότερο ο τρόπος που συνδυάζει την «υψηλή θεωρία» με τη μελέτη των λαϊκών πολιτισμικών πρακτικών και μάλιστα στις πιο «ταπεινές» ή «χυδαίες» εκφράσεις τους, αλλά και το γεγονός ότι, σε αντίθεση με τις στάσεις θεωρητικού εγκλεισμού (ενίοτε και ιδρυματισμού) άλλων διανοητών, ξαναγυρίζει σε μια μορφή δημόσιας και φιλοσοφικά εμπνευσμένης κριτικής των σύγχρονων κοινωνικών και πολιτικών πραγμάτων.
Η ιδιαίτερη αυτή χρήση της υψηλής θεωρίας και των συγκεκριμένων παραδειγμάτων, η ικανότητα αποσαφήνισης περίπλοκων εννοιών με τη χρήση παραδειγμάτων από τον κινηματογράφο ή την καθημερινή ζωή, οι συνεχείς ψυχαναλυτικές αναφορές (ειδικά όταν η ψυχανάλυση, όχι μόνο ως θεωρητική αναφορά αλλά και ως απόπειρα ατομικής κριτικής αυτογνωσίας, είναι κάτι που έχει απήχηση σε μεγάλο μέρος του «μορφωμένου κοινού» στο οποίο απευθύνεται) σε συνδυασμό με τις ιδιαίτερα οξυδερκείς παρατηρήσεις για κρίσιμα ζητήματα, από την «παγκοσμιοποίηση» έως την «τρομοκρατία», κάνουν τα βιβλία του ιδιαίτερα ενδιαφέροντα, ενίοτε ευχάριστα στην ανάγνωση, κάτι για το οποίο και ο ίδιος δείχνει να έχει επίγνωση, αφού φροντίζει να έχει μια συνεχή παραγωγή άρθρων και βιβλίων, πολύ συχνά ανακυκλώνοντας επιχειρήματα ή παραδείγματα μέσα σε διαφορετικά βιβλία, με αποτέλεσμα συχνά να έχει κανείς την εντύπωση ότι διαβάζει το παλίμψηστον ενός και του αυτού κειμένου (και άλλες στιγμές ότι ο Ζίζεκ προσπαθεί με κάθε τρόπο να καλύψει «τις απαιτήσεις του κοινού»). Επιπλέον, δεν διστάζει, σε πολιτικό επίπεδο, να διαλέγει μια σειρά από κάπως προκλητικές στάσεις, ειδικά όσο περνούν τα χρόνια, αποφεύγοντας την ηπιότερη στάση άλλων διανοουμένων, υποστηρίζοντας την ηθική ανωτερότητα της θρησκευτικής πίστης ως απόφασης, αναγνωρίζοντας τη σημασία του Λένιν (Žižek [ed.] 2002), επιλέγοντας μια πιο αριστερή και αντικαπιταλιστική τοποθέτηση (παρά την ατομική του ένταξη αρχικά στη μάλλον φιλελεύθερου προσανατολισμού σλοβενική αντιπολίτευση κατά τα τελευταία χρόνια της ενιαίας Γιουγκοσλαβίας), εσχάτως επιλέγοντας τον αυτοπροσδιορισμό του ως διαλεκτικού υλιστή.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου